Het probleem met Windows 8

De klaar-voor-de-markt-versie van Windows 8 is beschikbaar ter test en review, en meteen duiken er overal op het web genadeloze en vernietigende reviews op. Dat is natuurlijk voorspelbaar: Microsoft-bashen is nog steeds bon ton op het web en de negatieve geluiden zijn dan ook deels Pavlov-reacties. Wel een beetje zielig voor de honderden programmeurs die jaren van hun leven hebben gebruikt om het meest gebruikte OS ter wereld weer een klein beetje sneller, veiliger en gebruiksvriendelijker te maken. Maar op veel medelijden van mijn kant hoeven ze niet te rekenen. Je zou verwachten dat na al die jaren, met hun ervaring en marktaandeel, juist Microsoft zou moeten weten wat een goed besturingssysteem nodig heeft, maar vanuit die optiek kan ik slechts constateren dat de vorderingen mij erg tegenvallen.

Wat gaat er fout? Simpel. Microsoft heeft geen helder beeld voor wie ze werken. Het bedrijf catert voor een grote gemene deler en hun poging tot polderen heeft ze recht het moeras in gestuurd. Nee, dan Apple, zeggen sommigen – dat weet wat de gebruiker wil. Onzin.

‘De gebruiker’ bestaat niet. Gebruikers vormen geen homogene groep. Zelfs binnen een enkel vakgebied zijn mensen duidelijk niet hetzelfde. Dat zou niet als een verrassing mogen komen, maar gek genoeg lijkt het wel alsof in de IT niemand dat echt tot zich laat doordringen. Natuurlijk, mannen komen van Mars en vrouwen van Venus – blah blah, maar uiteindelijk blijven we allemaal vasthouden aan het idee dat er een soort ideaal systeem is waar iedereen gelukkig van wordt.

Eén waarheid

Dat misverstand wordt het duidelijkst zichtbaar in de eeuwigdurende discussies tussen Apple-fans, Android-aanhang, Windows-supporters en Linux-lovers. Die discussies lopen steeds opnieuw hoog op, zonder dat het iets oplevert. Het lijkt wel alsof alle deelnemers glashard de mogelijkheid weigeren te erkennen dat er ruimte is voor meer dan één waarheid. De religieuze parallellen zijn duidelijk: de devote schare volgelingen is er zo van overtuigd dat hun waarheid die van allen zou moeten zijn, dat ze met fundamentalistisch fanatisme en soms grof verbaal geweld ‘de ander’ te lijf gaan.

Toch is het antwoord simpel: er is niet één waarheid, niet ‘één ring om allen te regeren’. Mensen zijn verschillend, denken verschillend. Je hebt alfa’s en bèta’s, visueel en tekstueel ingestelde mensen, gevoelsmensen en rationele mensen, introverte en extraverte mensen, intelligente en domme mensen, grote en kleine mensen – je hebt culturele verschillen, sexuele verschillen, fysieke verschillen, nationale verschillen. De lijst is eindeloos, en toch blijven mensen denken dat ze hun waarheid tot universele werkelijkheid mogen verheffen.

Daar moet je niet teveel van schrikken, want het is heel menselijk, en ook niet per se erg. Het hangt er maar net vanaf hoe je er mee omgaat. Apple bijvoorbeeld, en dan met name Steve Jobs, is er groot mee geworden. Zijn filosofie was heel simpel: mijn waarheid is de Apple-waarheid, en iedereen die daar niet in meegaat heeft gewoon pech. Jobs was zich er zeker van bewust dat zijn beeld van de werkelijkheid niet door iedereen werd gedeeld – maar hij wist ook dat de groep die hij wél mee zou krijgen, alleen overtuigd kon worden als hij zonder compromis volledig achter zijn keuzes zou gaan staan. Dat is wat Apple is: een doelbewuste keuze om met volle overtuiging een heel bepaalde en beperkte richting op te gaan. Daarmee creëer je vijanden, maar vooral ook echte vrienden.

Microsoft daarentegen is van oudsher vreselijk politiek correct bezig. Een allemansvriend die weigert ook maar iemand buiten te sluiten. Microsoft onder Bill Gates was ervan overtuigd dat er een universele oplossing te vinden moest zijn waar iedereen mee overweg kon – en tot op zekere hoogte heeft hij zijn gelijk bewezen. Windows werd niet voor niets het meest gebruikte OS ter wereld – maar de prijs die hij ervoor betaalde is dat nagenoeg niemand onverdeeld gelukkig was met het systeem. Het ging zelfs zo ver dat MS bij de introductie van de Ribbon in Office er écht van overtuigd was dat ze, op basis van uitgebreid en internationaal onderzoek, een interface hadden gevonden waar iedereen gelukkig van zou worden. Zo zeer overtuigd zelfs dat de eerste versie niet eens aan te passen was aan persoonlijke voorkeuren.

Halfslachtig

Windows is één groot compromis – dat is het altijd geweest, en in Windows 8 zie je dat compromis opnieuw terugkeren. Microsoft weigert een duidelijke keuze te maken en komt dus met een systeem dat niets helemáál is – en daarmee, voor overdreven kritische mensen, helemaal niets.

Maar wat had Microsoft dan moeten doen? Het ligt niet in de aard van het bedrijf, noch past het bij hun marktaandeel, om nu alsnog, net als Apple, een compromisloze keuze te maken voor een glasheldere niche. Daarvoor is het te laat. Je kunt niet nu nog plots twee derde van je gebruikersgroep van je vervreemden om één derde hélemaal gelukkig te maken – daarvoor zijn teveel mensen van het OS afhankelijk geworden.

Wat Microsoft wel had kunnen doen is meerdere keuzes maken. Eén kernsysteem met meerdere verschijningsvormen, die elk naadloos met elkaar communiceren. In zekere zin is dat ook wat Microsoft probeert te doen: Windows 8 kun je bijvoorbeeld met of zonder Metro gebruiken. Maar het gaat met frisse tegenzin. Je proeft aan alles dat het bedrijf nog steeds gelooft dat het een universeel geaccepteerde oplossing kan maken waar iedereen gelukkig van wordt. Kennelijk denkt het echt dat Metro daarbij een stap in de juiste richting is.

Maar zo werkt het niet. Jobs heeft dat heel duidelijk aangetoond. De meeste marketing-experts kunnen het ook bevestigen. Mensen zoeken een identiteit. Mensen willen dat je keuzes maakt waar ze zich al dan niet bij kunnen aansluiten. Waarom rijden we niet allemaal in een Fiat Multipla? Omdat die auto maar voor een zeer beperkte groep de ideale auto is. Waarom heeft Opel het jarenlang zo moeilijk gehad? Omdat het merk zijn identiteit inruilde voor kleurloze, smakeloze modellen.

Het feit dat mensen verschillend zijn, wil zeggen dat ze verschillende keuzes maken. Mensen willen bovendien graag zekerheid, en dus duidelijke keuzes. Geen VVD, CDA of PvdA, maar SP, PVV of PvdD. Dat uiteindelijk een gemiddelde oplossing boven komt drijven is het gevolg van het feit dat mensen weten dat ze moeten samenwerken om iets te bereiken – dat geldt zowel in de politiek als in hun keuze voor een OS. Dat geeft hoop voor gevestigde partijen, zoals Microsoft.

Blindstaren op overeenkomsten

MS en Windows zullen echt niet zomaar verdwijnen. Maar het bedrijf doet er goed aan zich wat meer te verdiepen in de extreme verschillen binnen hun enorme doelgroep, in plaats van zich blind te staren op de overeenkomsten. Metro is een aardige poging tot een keuze, maar eigenlijk zou het niet meer moeten zijn dan een van meerdere ‘schillen’ die je kunt gebruiken om dezelfde kern te bedienen. Metro is niet beter dan het Startmenu. Het is anders. Net zoals het smartphone-platform niet beter is dan de desktop, of de tablet. Het is anders.

Verschillende mensen, verschillende toepassingen, verschillende omstandigheden bepalen wat als de ideale oplossing wordt ervaren voor een specifiek probleem. Je kunt twee dingen doen: de ideale oplossing creëren voor één specifieke situatie, of meerdere ideale oplossingen creëren voor meerdere specifieke situaties. Het eerste is wat Apple doet, het tweede wat Microsoft in mijn ogen had kunnen en moeten doen.