In Delpher kun je miljoenen oude krantenartikelen (en meer) doorzoeken. Een ontzettend handige tool als je de geschiedenis in wilt duiken, voor school of voor werk bijvoorbeeld. Hoe ga je er gericht mee te werk? Dat lees je in dit artikel.

Op www.delpher.nl zijn ruim 130 miljoen tekstpagina’s uit Nederlandse kranten, boeken en tijdschriften online te doorzoeken. Het gaat om materiaal uit de 17e tot en met de 20e eeuw, en dat maakt Delpher superinteressant voor iedereen die in het verleden wil duiken. Maaike Napolitano geeft daarvan in dit artikel tien mooie voorbeelden. Ze is al zeven jaar coördinator van Delpher binnen de KB, onze nationale bibliotheek in Den Haag.

©PXimport

1059,9 terabyte

In Delpher vind je 682.048 boeken tot 1960, 2.094.960 kranten tot 1995 en 432.961 tijdschriften tot 1970. Dat komt neer op 98.605.175 boekenpagina’s, 21.167.883 krantenpagina’s en 12.073.915 tijdschriftpagina’s. Totaal gaat het om 1059,9 terabyte aan bestanden. 

De website ontstond in 2013, vanuit het idee dat brondocumenten uit de Nederlandse geschiedenis zoveel mogelijk gratis toegankelijk moeten zijn voor iedereen. De website groeit nog steeds. “Elke dag digitaliseert de KB gemiddeld zo’n 22.000 pagina’s”, weet Napolitano.

Zoek de kranten van je geboortedag op

Op de homepage van Delpher kun je onderaan, onder het kopje Geboortedagkrant, een geboortedatum invullen. Als je daarna op het zoekknopje drukt, krijg je de kranten van die dag te zien. Als je erop klikt, kun je ze van voor tot achter lezen. Downloaden kan trouwens ook.

Zoek een oud kinderboek

Wie houdt er nu niet van de kinderboeken uit zijn jeugd? Klik daarvoor op de homepage in het vakje Doorzoek alles en kies Boeken Basis. Klik daarna op Zoeken. Kruis op de volgende pagina onder Collectie het vakje Kinderboeken aan.

Napolitano: “Je kunt ook zoeken op een specifieke auteur, titel of uitgeverij. Denk aan C. Joh. Kieviet, Pietje Bell, of een befaamde kinderboeken-uitgeverij zoals Kluitman. Klik daarvoor eerst op Uitgebreid zoeken en vul daarna in het juiste vakje een extra zoekterm in.” De rechtstreekse link naar de kinderboeken van uitgeverij Kluitman vind je op https://kwikr.nl/kluitman.

©PXimport

Pluis je stamboom uit

Napolitano: “Mensen gebruiken de familieberichten uit kranten vaak om stambomen uit te pluizen. Je kunt zo niet alleen ontdekken wanneer iemand geboren of gestorven is, maar ook bijvoorbeeld namen van (aangetrouwde) verwanten en hun woonplaatsen ontdekken.” Kies daarvoor bij de krantenresultaten onder het kopje Soort bericht voor Familiebericht. Je kunt dit filter ook terugvinden onder Uitgebreid zoeken.

©PXimport

Doe ontdekkingen over bekenden

Door binnen de krantenartikelen en -advertenties te zoeken op de namen van mensen die je kent, kun je af en toe interessante ontdekkingen doen.

Napolitano: “Hoe zeldzamer een naam, hoe gemakkelijker het is om de juiste resultaten te vinden. Mijn meisjesnaam is Rietrae. Daardoor vond ik al snel een krantenartikel over een muziekuitvoering waaraan mijn grootvader als amateurzanger meedeed. En mijn grootmoeder had een chocolaterie. Ik heb verschillende advertenties kunnen terugvinden, die zij geplaatst had.”

Ontdek beroemde familieleden

Misschien weet je van sommige familieleden dat ze ooit in de krant hebben gestaan, bijvoorbeeld omdat ze een gouden huwelijk vierden, en de burgemeester langskwam. In dat geval kun je bijvoorbeeld zoeken op ‘goud*’, de achternaam van het gouden echtpaar en het jaar.

Jokertekens en zoekoperatoren

Bij het zoeken in Delpher kun je gebruikmaken van zogenoemde Booleaanse zoekoperatoren, zoals OR, NOT en PROX. Die laatste operator kun je gebruiken om woorden of namen te zoeken die binnen een tekst maximaal tien woorden van elkaar verwijderd zijn.

Je kunt ook jokertekens gebruiken. Met een ? (vraagteken) vervang je 1 letter, met een * (asterisk) een willekeurig aantal letters. Als je naar een exact woord op zoek bent, gebruik je “dubbele aanhalingstekens” of [rechte haken].

Voor meer informatie, zie: www.delpher.nl/nl/platform/pages/zoekhulp.

Zoek op wie er in een huis woonde

In Delpher zitten 39 telefoonboeken uit de periode tussen 1901 en 1950. Je vindt ze in de collectie Boeken Basis, door in de zoekresultaten het vakje Telefoonboeken aan te kruisen.

“Het is interessant om te kijken wie toen telefoon had. Dat zijn toch de wat rijkere mensen, zoals bijvoorbeeld huisartsen en notarissen. In de loop der jaren zie je het aantal aangeslotenen toenemen”, licht Napolitano toe. 

“Je kunt binnen de telefoonboeken ook zoeken op specifieke adressen, die je in het zoekvenster vermeld tussen dubbele aanhalingstekens. Zo kun je bijvoorbeeld achterhalen welke personen of bedrijven er ooit op een bepaald adres hebben gewoond.”

©PXimport

Luister naar oude radiobulletins

Als je meer wilt leren over een bepaalde historische gebeurtenis, dan zijn de kranten en radiobulletins in Delpher een goudmijn.

Napolitano: “Denk bijvoorbeeld aan de val van de muur, of de 80-jarige oorlog. Ook zien we dat verzetskranten heel veel worden gelezen. Die zijn ook wel heel bijzonder: het gaat immers om stencils die mensen in kleine oplagen in de oorlog drukten, met gevaar voor eigen leven.”

Historische opvattingen over actuele thema’s

Krantenartikelen uit het verleden kunnen soms meer inzicht geven in actuele thema’s, zegt Napolitano: “Denk aan het vaccinatiebeleid en de lockdown-maatregelen. Als je bijvoorbeeld zoekt op ‘Spaansche griep’, dan kom je heel veel interessante discussies, adviezen en informatie tegen. Dit voorbeeld laat trouwens zien hoe belangrijk spelling is bij het zoeken. Je moet je soms echt even inleven in een bepaalde periode. Laatst wilde ik in Kerkrade tijdens een workshop als voorbeeld zoeken naar historisch nieuws over de oprichting van het Sint-Joseph ziekenhuis. Het lukte maar niet om resultaten te vinden, totdat ik besefte dat mensen in die tijd spraken van een ‘hospitaal’”.

Interessante links over de Spaansche griep

Zoeken op ‘Spaansche Griep’ of ‘Spaansche ziekte’ levert veel interessants op, zegt Napolitano. Een aantal voorbeelden:

https://kwikr.nl/griep1 Een resultaatpagina met heel veel artikelen.

https://kwikr.nl/griep2 Het begin van de epidemie.

https://kwikr.nl/griep3 De aanvankelijke langzame verspreiding van de ziekte.

https://kwikr.nl/griep4 Voorzorgsmaatregelen om verspreiding tegen te gaan.

https://kwikr.nl/griep5 Schoolsluitingen vanwege de Spaanse Griep.

Ontdek wanneer een woord voor het eerst opdook

Als je zoekt op een woord als thuiscomputer, dan kun je met Delpher exact achterhalen wanneer dat woord voor het eerst in kranten voorkwam. Je kunt zelfs een grafiekje opvragen van de woordfrequentie in de loop der jaren, door te klikken op het grafieksymbooltje. Een toepassing die, zo weet Napolitano, vaak door taalkundigen wordt gebruikt.

©PXimport

Laat je inspireren

Op de homepage van Delpher vind je links naar wisselende themapagina’s en online tentoonstellingen. Op die pagina’s zie je wat er vroeger geschreven werd over onderwerpen die ook nu nog relevant zijn. Als je je abonneert op de nieuwsbrief, hoor je het meteen wanneer er een nieuwe inspiratiepagina is verschenen. Meestal zijn die gebaseerd op de actualiteit.

Meer informatie?

De KB verzorgt gratis workshops aan verenigingen over het gebruik van Delpher. Ook kunnen groepen rondleidingen aanvragen binnen het gebouw van de KB, onze nationale bibliotheek in Den Haag. Als je daar meer over wilt weten, vul dan het contactformulier in op www.delpher.nl/over-delpher/contact.

Grote kans dat je duizenden digitale foto’s hebt, maar als je niet zorgt voor regelmatige updates, kun je die kostbare herinneringen in één seconde verliezen. Bijvoorbeeld doordat je je telefoon kwijtraakt, je laptop wordt gestolen of je geheugenkaartje kapotgaat. We gaan in dat kader cloudopslag met lokale alternatieven vergelijken. Ook leggen we uit hoe je je foto’s slim, veilig en overzichtelijk beheert.

Vaak wordt gedacht dat een back-up niet meer is dan een mapje met gekopieerde afbeeldingen op een externe schijf. Toch beschrijft de 3-2-1-regel een veel robuustere aanpak: bewaar minstens drie kopieën van je foto’s, op twee verschillende media en één exemplaar buitenshuis. Een simpele kopie faalt bijvoorbeeld zodra je externe schijf van tafel valt of bij brand verloren gaat. Ook versiebeheer ontbreekt dan, waardoor per ongeluk gewiste of bewerkte foto’s voorgoed verdwijnen.

Een echte back-up bevat dus redundantie én geschiedenis. In Windows ga naar Configuratiescherm / Systeem en beveiliging / Bestandsgeschiedenis. Op macOS ga je naar Systeeminstellingen / Time Machine. Door versiebeheer te activeren, haal je oudere bewerkingen terug zonder daarbij de complete bibliotheek te herstellen. Hiermee onderscheid je een doordachte back-up van een simpele kopie.

Drie lagen

Een waterdichte back-up rust op drie lagen die elkaar aanvullen: de werklaag, de lokale back-uplaag en de externe back-uplaag. In de werklaag staan de foto’s waar je dagelijks mee bezig bent, meestal in de bibliotheek van Windows Foto’s of Apple Foto’s. De lokale back-uplaag bevindt zich op een tweede schijf. Dit is het liefst een ssd voor snelheid, die automatisch met de werklaag wordt gespiegeld. Die heb je dus wel nodig voor je verdergaat.

In Windows activeer je daarvoor Bestandsgeschiedenis via Configuratiescherm / Systeem en beveiliging / Inschakelen. Op macOS gebruik je Time Machine en kies je de ssd als doel.

De externe laag leeft buiten je huis. Dat kan een cloudservice zijn of een NAS in het ouderlijk huis. Stel in de back-upsoftware een retentieperiode in van minstens negentig dagen, zodat gefaseerde verwijderingen niet meteen definitief zijn. Door deze drielaagse structuur verdwijnt elke single point of failure. Zelfs als je laptop en lokale schijf uitvallen, staat er nog steeds een complete kopie online voor je beschikbaar.

Google Foto's: automatisch

 Google Foto’s biedt een bijna zorgeloze manier om nieuwe opnamen direct naar de cloud te sturen, zowel op je smartphone als op je laptop. Installeer op Android of iOS de Google Foto’s-app, tik rechtsboven op je profielfoto, open Foto-instellingen en activeer Back-up & synchronisatie.

Kies vervolgens Originele kwaliteit als je onbeperkt ruimte in Google One hebt; anders selecteer je Opslag besparen om foto’s licht te comprimeren. Belangrijk is dat je het uploaden beperkt tot wifi door Mobiele data voor back-ups uit te schakelen, zodat je databundel intact blijft.

Op je pc download je de tool Google Drive voor Desktop (www.google.com/drive), meld je je aan en vink je in Voorkeuren / Mappen op je computer de map met bestanden aan. De client zet automatisch een hiërarchische structuur aan in de cloud, identiek aan je lokale mappen. Laat de desktopclient minstens éénmaal per week draaien, zodat ook je recente foto’s worden meegenomen. Zo houd je mobiel en laptop perfect synchroon.

iCloud en Apple Foto's

Als je volledig in het Apple-ecosysteem werkt, is iCloud Foto’s de eenvoudigste route naar automatische bescherming. Open het instellingenscherm op je iPhone, tik op je naam, kies iCloud en selecteer Foto’s. Zet de schuif bij Synchroniseer deze iPhone aan; doe hetzelfde op je iPad en Mac via Systeeminstellingen / Je Apple ID / iCloud en zet de slider bij Foto’s onder Opgeslagen in iCloud aan. Controleer in de iOS-app Foto’s of de meest recente beelden zijn verzonden zodra je wifi hebt.

Standaard optimaliseert iOS opslag door alleen verkleinde versies lokaal te bewaren. Schakel dit uit via Instellingen / Foto’s / Download en bewaar originelen als je genoeg geheugen hebt, zodat heel je bibliotheek offline beschikbaar blijft. Op je Mac open je vervolgens Foto’s, ga je naar Instellingen / iCloud en vink je Download originelen naar deze Mac aan. Time Machine pikt daarmee automatisch een volledige kopie op voor de tweede back-uplaag. Dankzij die koppeling hoef je niets te slepen of te plannen; het ecosysteem doet het zware werk.

Checklist voor onderweg

Op reis is de kans op diefstal of waterschade extra groot, dus hanteer dan een strikte dagelijkse routine. Kopieer alle foto’s na elke shoot meteen naar een draagbare ssd. Gebruik je laptop om de foto’s van die dag naar een nieuwe map op je laptop te verplaatsen. Controleer in de Verkenner of Finder of het aantal bestanden overeenkomt. Verwijder niets van de kaart tot je twee andere kopieën hebt, waarvan eentje in de cloud, bijvoorbeeld in Google Drive.

Hotel-wifi is vaak traag, maar op de achtergrond kun je toch kleine foto’s uploaden; laat je laptop ‘s nachts aan met deksel open, of laat je telefoon het zware werk doen. Stop de ssd diep in je koffer en houd de geheugenkaarten op zak tijdens je excursies, zodat je altijd een back-up hebt waar je bij kunt. Eenmaal thuis zet je alles in een handomdraai over op je computer of NAS.

Voorkom dubbele foto's

Dubbele foto’s vreten niet alleen opslagruimte, maar verstoppen ook zoekresultaten. Met gespecialiseerde software speur je ze op zonder risico’s te lopen. Installeer op Windows het gratis Duplicate Cleaner Free . Kies bij Scan criteria welke bestanden meegenomen moeten worden. Klik op Scan now om je systeem te doorzoeken, vink aan welke bestanden je kwijt wilt en klik op Delete om de dubbele bestanden te verwijderen.

Op macOS levert Gemini 2 vergelijkbare functies. Open de app, druk op + om je fotomappen toe te voegen en kies Scan starten. Gebruik na afloop Bekijk resultaten, geef aan welke bestanden je wilt behouden en verwijder de rest via Slimme opruiming.

Tot slot

Onderschat nooit het belang van goede back-ups van je fotocollectie; het zijn immers je herinneringen. Door de 3-2-1-regel te volgen, drie lagen op te bouwen en zowel cloud als lokale middelen slim te combineren, voorkom je vrijwel elke ramp. Automatische uploads via Google Foto’s of iCloud sluiten menselijke fouten uit, terwijl een NAS en versiebeheer je controle geven. Ordenen, duplicaten verwijderen en regelmatig testen maken het systeem snel én betrouwbaar. Neem af en toe de tijd om alle stappen uit te voeren, noteer vaste controlemomenten en je kunt voortaan fotograferen zonder de angst ooit nog een belangrijke foto te verliezen. 

Wie op zoek is naar een beveiligingscamera, robotstofzuiger of robotgrasmaaier komt al snel bij Eufy uit. En dat is niet zo vreemd: dit merk staat bekend om zijn gebruiksvriendelijke en slimme spullen voor in en om het huis. Juist nu is hét moment om toe te slaan: je krijgt niet alleen een forse korting, maar via CashbackXL krijg je ook nog een deel van je aankoopbedrag teruggestort op je rekening!

Een veilig huis, minder tijd kwijt aan het huishouden: dat willen we allemaal wel. Dan ben je bij Eufy aan het goede adres: het merk biedt een breed assortiment aan slimme oplossingen voor in en om het huis. Eufy heeft beveiligingscamera's en videodeurbellen in verschillende uitvoeringen, van compacte binnencamera's tot draadloze modellen voor buiten met zonnepaneel of 4G-verbinding. Daarnaast vind je er robotstofzuigers en robotgrasmaaiers die automatisch werken en zichzelf kunnen legen of opladen, maar ook slimme verlichting en babyfoons. Alles voor een slim en veilig huis dus! Iets voor jou? Dan is dit hét moment. Want met de Eufy-actie op CashbackXL krijg je niet alleen 22% korting, maar ook nog eens tot 7% cashback. Minder betalen én geld terug krijgen: slimmer wordt het niet!

©eufy

©eufy

Zo werkt de Eufy-cashback

Ga op CashbackXL naar de Eufy-actie en klik linksboven op Shop & ontvang cashback. Voeg pas daarna de producten die je wilt aanschaffen toe aan de winkelwagen; dat is enorm belangrijk voor de tracking. Controleer dat alle cookies zijn toegestaan (ook bij de webshop waar je winkelt) en dat je geen ad-blocker gebruikt. Voer daarna je betaling uit. De cashback wordt binnen enkele uren bevestigd en staat na ongeveer twee maanden klaar voor uitbetaling. Houd er rekening mee dat het dus eventjes duurt voordat je het geld terugkrijgt. Belangrijk om te weten: je ontvangt cashback over de orderwaarde excl. btw, verzendkosten en eventuele toeslagen.