Een NAS is onmisbaar om jouw data te delen of van buiten je thuisnetwerk te benaderen. Je kunt er kant-en-klaar eentje kopen, maar een eigen NAS bouwen is wel zo uitdagend, leerzaam en geeft je meer flexibiliteit. FreeNAS helpt je daarbij.

Zowel qua hardware als qua software biedt een eigen nas alleen maar voordelen. Wat hardware betreft kun je echt alle kanten uit. Wil je een behuizing die in een 19inch-rack past of een full-tower-behuizing? Ruimte voor vier 2,5inch-schijven of twaalf 3,5inch-exemplaren? Eén, twee of vier gigabit-netwerkaansluitingen? Een zuinige singlecore-cpu of een krachtige 8-core? 4 of 64 GB ram?

Alles is mogelijk: de enige beperking is jouw budget. Wel is het belangrijk om goed na te denken wat je precies verwacht van je nas. De hardware bepaalt immers welke functies in het besturingssysteem je effectief kunt gebruiken. Enkele voorbeelden:

1. De behuizing en het moederbord beperken de maximale opslagruimte en de mogelijke raid-configuraties. Is er bijvoorbeeld ruimte voor vier 2,5inch-schijven, dan kun je maximaal 8 TB in raid1 of 12 TB in raid5 configureren (vier schijven van 4 TB).

2. Om full-hd-videostreams direct te transcoderen (voor mediaspelers met een beperkte codec-ondersteuning) heb je een krachtige cpu nodig.

3. Wil je virtuele machines op je nas draaien, voorzie deze dan van voldoende geheugen.

4. Installeer je FreeNAS als besturingssysteem, kies dan bij voorkeur ecc-geheugen.

FreeNAS of OpenMediaVault?

In principe is elke Linux-distributie geschikt om je eigen nas te installeren. Je moet dan wel over een grondige kennis van de opdrachtprompt beschikken. Gelukkig bestaan er ook nas-distributies met een gebruiksvriendelijke webinterface. Twee populaire keuzes zijn OpenMediaVault en FreeNAS. Die laatste is gebaseerd op FreeBSD en is dus wel een Unix-variant, maar geen Linux.

Het grootste verschil tussen beide systemen is dat FreeNAS ZFS ondersteunt en OpenMediaVault niet. ZFS is een modern bestandssysteem met de best mogelijke bescherming tegen datacorruptie, erg belangrijk voor een nas. FreeNAS bevat kant en klaar al heel wat functionaliteit en is verder uitbreidbaar via plug-ins en jails. In dit artikel gaan we aan de slag met versie 11 van FreeNAS.

Lees eerst het onderdeel ‘Hardware Recommendations’ in deze installatiehandleiding. FreeNAS stelt namelijk redelijk hoge eisen aan de hardware: een 64bits-multicore-cpu en 8 tot 16 GB ram zijn absoluut noodzakelijk. Bouw je liever een goedkope nas met bescheiden hardware, dan is OpenMediaVault een prima alternatief.

ZFS en datasets

In de praktijk lijkt het ZFS-bestandssysteem sterk op een combinatie van lvm (logical volume manager) en raid onder Linux, ook al is de gebruikte terminologie anders. Kort gezegd combineer je één of meerdere ‘virtual devices’ of vdevs in één grote pool, waarna je die pool eventueel verder opdeelt in verschillende datasets. In zijn meest eenvoudige vorm bestaat een vdev uit één schijf, maar dat biedt geen bescherming tegen datacorruptie! Afhankelijk van het aantal schijven in je server en de gewenste capaciteit kies je dus voor:

1. Een mirror (zoals raid1) met twee schijven en vijftig procent bruikbare capaciteit.

2. Eén van de drie raid-Z-levels met meerdere schijven en minstens 67 procent bruikbare capaciteit: raid-Z1 (zoals raid5, voor 3 tot 5 schijven), raid-Z2 (zoals raid6, voor 6 tot 8 schijven) of raid-Z3 (bestaat niet in Linux-raid, voor 9 tot 12 schijven).

Een dataset is te vergelijken met een bestandssysteem, met één belangrijk verschil: standaard mag elke dataset de volledige opslagruimte in de pool benutten. Wil je dat niet, stel dan quota in op de datasets om ze een vaste grootte te geven. Je configureert je schijven in de FreeNAS-interface via Opslag / Volumes / Volume Manager. Onder Volumenaam kies je de naam van de ZFS-pool. Klik vervolgens op het plusje onder Beschikbare schijven om de gewenste schijven toe te voegen.

©PXimport

Onder Volume-indeling stel je de vdev-configuratie in voor die schijven. Het uitklapmenu bevat meer of minder opties naargelang het aantal schijven. Klik tot slot op Volume toevoegen om de nieuwe pool aan te maken. Wil je de pool verder opdelen in verschillende datasets? Selecteer dan de onderste regel in de lijst en klik onderaan op het tweede icoontje van rechts (Gegevensset aanmaken).

Om quota in te stellen moet je wel eerst op Geavanceerde modus klikken. Voor een dataset met gecomprimeerde bestanden schakel je ZFS-compressie beter uit: dubbele compressie heeft immers weinig nut.

Zodra de datasets beschikbaar zijn, kun je ze via verschillende protocollen delen. Ga daarvoor naar Delen en klik op het gewenste protocol. Voor een maximale compatibiliteit kies je het best Windows (CIFS). Onder Pad selecteer je de gewenste dataset en onder Naam kies je een naam voor de gedeelde map die getoond wordt aan de clients.

Mag iedereen de map zonder meer benaderen, vink dan Gasttoegang aan. Wil je alleen bepaalde gebruikers toegang geven, dan heb je wat meer werk. Onder Account definieer je eerst de gewenste gebruikers en groepen. Onder Opslag selecteer je de dataset in kwestie en klik je onderaan op het eerste icoontje van links (Machtigingen instellen).

FreeNAS-plugins

Standaard bevat FreeNAS enkel de benodigde software om bestanden te delen via verschillende protocollen, zoals CIFS (voor Windows) of NFS (voor Linux). Via plug-ins voeg je extra functionaliteit toe, bijvoorbeeld om media te streamen of te downloaden via bittorrent. Een prima startpunt om data van FreeNAS te delen via het web is Nextcloud.

Na de installatie van die nieuwe plug-in activeer je die als volgt. Navigeer naar het tabblad Geïnstalleerd onder Plug-ins en klik op het schuifje bij Servicestatus om de plug-in te starten. Klik op het plusje naast Plug-ins in de navigatiebalk links en vervolgens op de naam van de plug-in om die te configureren. In het geval van Nextcloud krijg je de url te zien waarop Nextcloud bereikbaar is. Daar doorloop je de wizard van Nextcloud om de installatie af te ronden.

©PXimport

Voor maximale beveiliging start FreeNAS elke plug-in in een zogenoemde jail. Dat is een afgeschermde omgeving die geen rechtstreekse toegang heeft tot jouw FreeNAS-installatie. Elke jail heeft zijn eigen ip-adres, gebruikers, software en opslagruimte. Standaard krijgen plug-ins geen toegang tot jouw data.

Je moet elke plug-in dus expliciet toegang geven tot (een deel van) jouw data voordat je die effectief kunt gebruiken. Daarvoor ga je naar het Opslag-tabblad onder het Jails-menu. Klik op Opslag toevoegen, selecteer een geïnstalleerde plug-in uit de lijst en kies vervolgens een bron (de map in FreeNAS die je wilt delen met de plug-in) en een bestemming (de locatie in de plug-in waar je data beschikbaar komt). Ga vervolgens naar de Apps-pagina van Nextcloud, zoek de app External storage support onder Not enabled en klik op Enable. Navigeer daarna naar het onderdeel External storages op de Admin-pagina en voeg de map in jouw jail toe als externe opslag van het type Local.

Terug in de app Files zie je de gedeelde map mogelijk nog niet verschijnen. Onderliggend spelen de traditionele Unix-permissies immers nog steeds een rol. De gebruiker waaronder Nextcloud draait, moet dus toegang hebben tot de map(pen) die je wilt delen met de plug-in. Dat los je als volgt op. Selecteer de plug-in in het Jails-menu en klik op het Shell-icoontje rechts onderaan. Gebruik het commando

om Nextclouds gebruiker op te zoeken (in dit geval is dat gebruiker www). Het commando

toont je het numerieke user-id en group-id van die gebruiker (hier zijn de id’s in beide gevallen 80).

Ga vervolgens naar de tabbladen Groepen en Gebruikers onder Account en controleer of de gebruiker en de groep uit de plug-in ook bestaan in FreeNAS zelf. Is dat niet het geval, maak ze dan aan met exact hetzelfde user-id en group-id. Log daarna via ssh aan op je FreeNAS-server (ssh moet je mogelijk nog inschakelen onder Services). Navigeer naar de bovenliggende map van de gedeelde map en geef de www-groep lees- en schrijftoegang met het commando:

Voor enkel leestoegang gebruik je in dat commando de optie g+rX. Mogelijk moet je in het onderdeel External storages de map even verwijderen en opnieuw toevoegen om alsnog toegang te krijgen.

©PXimport

Werken met Jails

Voor de andere plug-ins gebruik je een vergelijkbare procedure om data van FreeNAS te benaderen in de plug-in. Plug-ins om bijvoorbeeld back-ups te maken of media te streamen werken overigens vaak prima zonder schrijftoegang. Die schakel je dan ook het best uit voor een nóg betere beveiliging van je systeem. De lijst van plug-ins in FreeNAS is misschien minder uitgebreid dan je verwacht had.

Er zijn zo’n 25 pakketten beschikbaar: verschillende mediastreamers (zoals Subsonic en PlexMediaServer), downloadsoftware (zoals CouchPotato, SABnzbd en Transmission) en back-upsoftware (bacula-sd en crashplan). Vind je niet wat je zoekt? Dat is geen probleem. De plug-ins zijn een hulpmiddel om snel en eenvoudig een bepaald pakket te installeren en te configureren via de webinterface. Maar je kunt nog steeds elk softwarepakket installeren dat geschikt is voor FreeBSD.

Daarvoor maak je je eigen jail en log je via de opdrachtprompt in om de jail te configureren. Die is overigens niet identiek aan de Linux-opdrachtprompt. Raadpleeg bij twijfel over een commando steeds de ‘man-pages’. Een man-page (kort voor ‘manual page’) is de documentatie van een commandline-programma op het systeem. In de volgende paragraaf geven we een voorbeeld om MiniDLNA te installeren. De documentatie daarvan krijg je bijvoorbeeld met het commando

Klik onder Jails op Jail toevoegen om een eigen jail aan te maken. Behalve de naam hoef je verder niets te configureren. Jails krijgen standaard via dhcp een ip-adres van je router. Het precieze adres zie je in de lijst van jails. Een shell-sessie openen in de jail kan op twee manieren: via de Shell-knop onderaan of door eerst via ssh in te loggen op je FreeNAS-server.

©PXimport

Het commando

toont je een lijst van alle jails. Zoek daarin het jail id van jouw jail. Met de opdracht

open je tot slot een shell-sessie in de jail.

Stel dat je een dlna-server wilt installeren met het MiniDNLA-pakket, dan gaat dat als volgt. Zoek en installeer het juiste softwarepakket:

Pas het configuratiebestand /usr/local/etc/minidlna.conf aan. Deel de benodigde mappen van je FreeNAS-server met jouw jail en pas indien nodig de permissies aan zoals hierboven uitgelegd. MiniDLNA draait onder de gebruiker en de groep dlna met user-id 993 en group-id 933. Open /etc/rc.conf en voeg aan het einde de regel

toe. Start MiniDLNA met:

Controleer of /var/log/minidlna.log geen foutmeldingen bevat.

Updaten

FreeNAS is in de basis al erg goed beveiligd door afgescheiden jails te gebruiken voor extra softwarepakketten. De jails bevatten geen overbodige services buiten diegene die jij installeert. Bovendien hoeft niet elke jail schrijftoegang te hebben tot al jouw data. Het is wel belangrijk om de extra pakketten die je installeert goed up-to-date te houden. Daarvoor gebruik je de commando’s

(controleert op updates)

(toont of jouw systeem kwetsbaar is) en

(installeert alle beschikbare updates). Ook FreeNAS zélf krijgt geregeld beveiligingsupdates. Je controleert dat onder Systeem / Bijwerken. Ben je bang dat je dat vergeet? Configureer dan de uitgaande mailserver onder Systeem / E-mailadres en klik op Testmail verzenden om de configuratie te testen. FreeNAS vertelt je daarna via e-mail als er een update beschikbaar is.

Conclusie

De bedoeling van je eigen cloud opzetten is natuurlijk dat je vanaf elke plek bij je data kunt. Op je router stel je dus portforwarding-regels op naar de juiste poorten én de juiste ip-adressen van de verschillende jails op je FreeNAS-server. Vergeet niet dat de ip-adressen momenteel nog dynamisch zijn. Je moet dus óf in de FreeNAS-interface een statisch ip-adres instellen voor elke jail, óf voor elke jail reserveer je een ip-adres op je router.

Die tweede optie heeft als voordeel dat je in je routerconfiguratie meteen een centraal overzicht hebt van alle gereserveerde ip-adressen in je netwerk. We raden je trouwens af om poorten op je router te forwarden naar de FreeNAS-server zelf. Mocht je het slachtoffer worden van een beveiligingslek, dan minimaliseren jails tenminste de impact. Je wilt toch niet al jouw data verliezen door een kwetsbaarheid in bijvoorbeeld back-upsoftware die niet eens schrijftoegang nodig had tot jouw data?

De Motorola Moto Watch Fit is een fitnesstracker met een groot scherm, waarop je naast de tijd ook je sportieve activiteiten en smartphonemeldingen kunt volgen. Motorola zegt dat je de wearable slechts eens in de twee weken hoeft op te laden. En hij kost maar 80 euro! In deze review lees je onze ervaringen met deze gadget.

De adviesprijs is een groot pluspunt van de Moto Watch Fit. Bij een bekende webwinkel kun je de fitnesstracker op moment van schrijven zelfs voor minder dan 60 euro oppikken. Voor zo'n prijs is het de vraag wat je wel en niet kunt verwachten. Nou, in elk geval een prima ontwerp. De Moto Watch Fit weegt slechts 25 gram, is waterdicht en kan ook tegen stof. Het meegeleverde stoffen groene bandje voelt wat eenvoudig aan, maar werkt naar behoren en irriteert niet. Fijn is dat Motorola adapters meelevert, zodat je een ander (eigen) bandje aan de fitnesstracker kunt bevestigen.

©Rens Blom

©Rens Blom

Het scherm van de wearable heeft een diagonaal van 1,9 inch (4,8 cm). Dat is vrij fors. De Moto Watch Fit kan daarom wat lomp ogen om een smallere pols en staat beter om een wat bredere pols. Op het grote scherm zie je de tijd, meldingen en andere informatie wel lekker duidelijk. Het scherm kan fel genoeg, oogt scherp en toont dankzij het oleddisplay mooie kleuren. We kunnen zeggen dat we positief verrast zijn door de schermkwaliteit.

©Rens Blom

App en metingen

Houd er rekening mee dat de Moto Watch Fit alleen werkt met een Android-smartphone (dat hoeft geen model van Motorola te zijn). Als je een Apple iPhone gebruikt, kun je niets met de Moto Watch Fit. Na het installeren van de Moto Watch-smartphoneapp en het verplicht aanmaken van een Motorola-account, koppel je de fitnesstracker aan je smartphone. Je kiest een wijzerplaat, stelt in welke app-meldingen wel en niet op je horlogescherm mogen verschijnen en kunt andere zaken aanpassen. De app werkt prima en geeft ook duidelijk inzicht in gezondheidsstatistieken die door het horloge verzameld zijn.

©Rens Blom

De Moto Watch Fit kan aardig wat zaken meten. Van je stappen en je slaap tot sportieve sessies, je hartslag en hoeveel calorieën je verbrandt. Veel metingen vinden we – afgezet tegen nauwkeurig bewezen wearables – goed genoeg, maar de hartslagmeter van de Watch Fit zit vaak te hoog. Gelet op het prijspunt zijn we tevreden over hoe de fitnesstracker onze gezondheid in kaart brengt, maar zoals Motorola zelf ook aangeeft: staar je er niet blind op en gebruik de wearable niet voor medische doeleinden.

©Rens Blom

Niet bellen

Dat we met een spotgoedkope gadget te maken hebben, merken we ook aan het ontbreken van sommige technische functies. Een microfoon en luidspreker ontbreken bijvoorbeeld. Je kunt dus niet bellen met de Moto Watch Fit. De wearable kan überhaupt geen geluid opnemen en ook geen geluid maken. Lekker rustig, kun je ook denken. Meldingen van bijvoorbeeld WhatsApp, je e-mail-app en andere apps kun je bekijken op het horlogescherm, maar niet beantwoorden.

©Rens Blom

Op het horloge vind je wel basale doch nuttige apps als een timer, stopwatch, ademhalingsoefeningen en wekker. Ook kun je je telefoon laten rinkelen, als je die kwijt bent. Die laatste functie werkt alleen als de telefoon en smartwatch via bluetooth met elkaar verbonden zijn.

Geweldige accuduur

De beperkte slimheid van de Moto Watch Fit in combinatie met energiezuinige onderdelen leiden tot een geweldige accuduur. Motorola schermt met een gebruikstijd tot zestien dagen en daar kunnen wij ons in vinden. Na zeven dagen gebruik is de batterij bijna 50 procent teruggelopen. Opladen doet het horloge snel via een meegeleverd kabeltje.

Motorola Moto Watch Fit kopen?

De Motorola Moto Watch Fit is een heel betaalbare kennismaking met het concept fitnesstracker en valt ook positief op met zijn lange accuduur. Zolang je verwachtingen van de slimme functies en nauwkeurigheid van sommige metingen niet te hooggespannen zijn, kun je veel plezier beleven aan dit slimme horloge.

Vakantievoorpret is heerlijk, maar inpakken is vaak een ander verhaal. Te veel, te weinig, iets vergeten of juist drie keer hetzelfde mee: het overkomt iedereen weleens. Een goede voorbereiding scheelt stress én overgewicht op het vliegveld. In dit artikel lees je welke fouten veel mensen maken bij het inpakken van hun vakantiekoffer – fouten die jij nu natuurlijk nooit meer maakt!

Lees ook: Valt de vakantie tegen? Dit is wat je kunt doen (ook achteraf!)

Of je nu met het vliegtuig of met de auto op vakantie gaat: hoe beter je koffer is ingedeeld, hoe makkelijker je alles terugvindt. Je kleding blijft netter, je hoeft minder te graaien én je houdt ruimte over voor souvenirs en andere aankopen die je mee terug naar huis wilt nemen.

Fout 1: Geen checklist gebruiken

Zonder checklist ga je af op je geheugen, en dat blijkt zelden waterdicht. In de haast of vermoeidheid vergeet je al snel iets essentieels: je oplader, een zonnebril, medicijnen of ondergoed. Een lijst geeft overzicht en rust. Je kunt er al een week van tevoren aan beginnen, zodat je tijd hebt om nog iets te kopen of te wassen. Denk in categorieën: kleding, toiletspullen, apparatuur, documenten. Ook handig: check op de dag van vertrek de lijst nog eens terwijl je je tas dichtdoet. Gebruik papier of een checklist-app, zolang je maar iets hebt om letterlijk af te vinken. Het kost je 10 minuten, maar voorkomt veel ergernis op reis.

Tip: op internet kun je op allerlei plekken inpak-checklists downloaden, bijvoorbeeld vanaf de site van de ANWB. Je geeft aan op wat voor soort vakantie je gaat (bijvoorbeeld autovakantie, vliegvakantie of kamperen) en krijgt dan een bijpassende checklist die je kunt downloaden als PDF. Je kunt die lijsten ook prima gebruiken als inspiratiebron, want ze zijn erg uitgebreid (zie Fout 2). Waarschijnlijk heb je een aantal dingen die erop staan niet echt nodig!

Fout 2: Te veel meenemen 'voor de zekerheid'

Iedereen kent het: je stopt nog snel extra kleding of schoenen in je koffer, voor het geval dat. Maar in de praktijk draag je vaak de helft niet. Die dikke trui (voor als het 's avonds afkoelt … spoiler alert: het koelt meestal minder af dan je dacht), dat derde jurkje voor 'misschien een chic diner'… het komt de hele vakantie je koffer niet uit. Kies liever voor kleding die je kunt combineren: een broek die bij meerdere tops past, een jurk die zowel overdag als 's avonds kan. Houd rekening met het klimaat, je geplande activiteiten en wasmogelijkheden op locatie. Als je toch iets mist, kun je het vaak ook ter plekke kopen.

©Mike Watson Images Limited

Fout 3: Vloeistoffen niet apart verpakken

Shampooflesjes, zonnebrand of vloeibare make-up die los tussen je spullen zitten, vormen een risico. Door drukverschillen tijdens de vlucht of simpelweg een loszittend dopje, kan de inhoud gaan lekken. Resultaat: vlekken in je kleding, beschadigde souvenirs of andere schade. Stop vloeistoffen daarom altijd in een aparte toilettas of een afsluitbaar plastic zakje. Reisflesjes met kliksluiting zijn compacter en beter af te sluiten. Zet doppen stevig vast en gebruik een extra stukje plakband als je twijfelt of ze echt goed dicht zitten.

Fout 4: Schoenen los tussen je kleding stoppen

Schoenen zijn stug, onhandig van vorm en vaak ook vies. Als je ze los tussen je kleding stopt, kunnen ze vlekken veroorzaken of je nette kleding kreuken. Beter: stop ze in een plastic zak of speciale schoenenzak en plaats ze onderin je koffer, bij de wieltjes. Zo vormen ze een stabiele basis en blijven andere spullen beschermd. Vul de schoenen met sokken, ondergoed of kleine accessoires: dat bespaart ruimte en houdt de schoenen in vorm. Neem maximaal twee paar mee (naast het paar dat je aan hebt): één comfortabel en één geschikt voor het weer of een nette gelegenheid.

Fout 5: Geen ruimte overlaten voor souvenirs of aankopen

Op vakantie koop je vaak meer dan je van plan was: kleding, lekkernijen, lokale producten of cadeautjes. Als je je koffer op de heenweg al helemaal volstouwt, past dat er niet meer bij. Gevolg: stress bij het inpakken en overbagage (ja, dat is een woord). Vooral als je gaat vliegen moet je flink bijbetalen voor elke extra kilo gewicht die niet binnen de normaal geboekte ruimbagage valt. Laat daarom bewust ruimte over in je koffer. Je hebt speciale kofferorganizers, packing cubes genoemd. Dat zijn rechthoekige zakjes van stof met ritsen die je in je koffer gebruikt om verschillende soorten kleding gescheiden en compact op te bergen - bijvoorbeeld één cube voor ondergoed, één voor shirts en één voor broeken. Zorg er op de heenweg voor dat je er eentje leeg laat, voor de terugreis. En: moet echt álles mee terug naar huis? Een fles shampoo waar nog maar een bodempje in zit, die teenslippers die na al dat flaneren echt helemaal versleten zijn: sommige dingen kun je eigenlijk het beste weggooien op je vakantieadres.

Reis je met de auto? Zorg dan dat je een of twee stevige extra tassen bij je hebt. Je hoeft dan niet je koffer propvol te doen, maar kunt toch alles wat je wilt mee terug naar huis nemen. Ook handig, vooral als je etenswaren meeneemt: een elektrische koelbox die op de sigarettenaansteker kan.

©nito

Fout 6: Kleding niet slim oprollen of verdelen

Veel mensen vouwen hun kleding zoals thuis in de kast: netjes opgestapeld. Maar in een koffer werkt dat onhandig. Vouwen leidt sneller tot kreukels, en opgestapelde kleding maakt het zoeken lastig. Door kleding op te rollen blijft het gladder én neemt het minder ruimte in. Je ziet bovendien in één oogopslag wat je bij je hebt. Wil je het nog georganiseerder aanpakken? Gebruik packing cubes of ziplockzakken om kleding per soort, dag of activiteit in te delen. Zo pak je snel uit en houd je je koffer overzichtelijk.

Fout 7: Geen rekening houden met handbagageregels

Reis je alleen met handbagage, dan gelden er strikte regels. Niet alleen qua afmetingen en gewicht, maar ook voor wat je wel of niet mag meenemen. Zo mogen vloeistoffen alleen in verpakkingen van maximaal 100 ml, en moeten ze samen in één hersluitbaar doorzichtig zakje van maximaal 1 liter passen. Elektronica moet apart getoond worden bij de beveiliging. Controleer daarom vóór vertrek de regels van je luchtvaartmaatschappij, want die verschillen per maatschappij. Een klein verschil in formaat of gewicht kan er al voor zorgen dat je moet bijbetalen of dat je toch op ruimbagage aangewezen bent.

Fout 8: Zware spullen bovenop leggen

Zware items horen onderin je koffer, bij de wielen. Als je ze bovenop legt – denk aan boeken, toilettassen of elektronische apparaten – ligt het gewicht op je kleding. Dat veroorzaakt vouwen en kreukels, en maakt je koffer ook instabiel tijdens het rollen. Leg zwaardere spullen dus eerst in de koffer, plat en dicht bij de wieltjes. Daarbovenop leg je de lichtere kleding. Zo blijft je bagage beter in balans en komt alles netter aan. Reis je met handbagage? Dan geldt dit nog meer, omdat je tas vaak rechtop in het bagagevak staat.

📸 Handzame camera's voor je vakantiefoto's