Edwin van Gastel test twee weken lang de Stereo L. Hij maakt dagelijks gebruik van zijn huidige multiroom systeem. En kan niet wachten om aan de slag te gaan met de Stereo L van Teufel.

©PXimport

Eerste indruk

Nu de luidsprekers uitgepakt, aangesloten en op een plek in de woonkamer staan, zie ik de schoonheid van de strak vormgegeven luidsprekers. Ik had vanaf het internet via afbeeldingen een verwachting en dacht dat ze minder mooi zouden zijn. Het uiterlijk valt dus alles mee; ze zijn zelfs mooi te noemen. Het strakke design met vooral ook de witte kleur van de lak en de mooie zilveren balk onder het zwarte gaas zorgt voor een strak geheel.

Alles voelt ook erg degelijk en zwaar aan. De knop draait lekker en geeft kleine tikjes om aan te geven dat hij een trapje verder gaat. Het gaas voor de luidsprekers is via magneetjes er zo af te halen. Ook dat ziet er mooi uit. De luidsprekers voelen door hun grootte en zwaarte, maar vooral ook door de witte, zonder naden, vormgegeven buitenkant erg robuust en solide aan.

Verbinden

De luidsprekers moeten eerst met het wifi aangesloten worden. Dat doe je via de app van Raumfeld te downloaden en door het knopje aan de voorkant van de actieve luidspreker in te drukken; het is zo gebeurd. De luidspreker geeft een eigen wifi signaal uit en dan hoef je alleen maar via je telefoon te verbinden met de Raumfeld-wifi en dan neemt hij alle instellingen van de wifi over. De stappen in de app nemen je snel door de installatie heen.

In de app kun je ook verschillende muziek kanalen instellen. Muziek vanaf je eigen computer / NAS, van Spotify en van andere muziekdiensten. Alleen Spotify kan in de app. De andere muziekdiensten moeten via Chromecast. Sowieso kun je via een line-in verbinding een pc of mp3 of platenspeler aansluiten. Via Tune-in kun je verbinding maken met alle radiostations.

Het instellen van je eigen muziek via (in ons geval) de NAS, ging eigenlijk ook heel makkelijk. Je vult het ip-adres van je NAS en en je inloggegevens en meteen ziet de app al je muziek en ordent deze op artiesten, genre, albums en ook mapstructuur. Het instellen van Deezer via chromecast moest even via een omweg; omdat Chromecast weer in de app van Deezer geïnstalleerd moet worden. En dan kun je via de app van Deezer muziek afspelen en kiezen voor een extern apparaat als Raumfeld en dan speelt de muziek via de luidspreker. Zelf heb ik geen Spotify premium account en daardoor kan ik dat niet testen. Ik schat in dat dat vergelijkbaar werkt, zoals de muziek vanuit de NAS. 

©PXimport

Kamervullend geluid

De Raumfeld Stereo L zijn aardig groot en geven dan ook een erg groot geluid! Het eerste liedje dat ik opende was via Deezer en knalde de kamer uit! In de app kon ik niet meteen zien waar het volume zat. Gelukkig zit er dan ook nog een gewone echte knop op de luidspreker. In de app kun je rechtsboven op het luidspreker-icoontje klikken en dan kun je zowel met een schuifbalkje als met een digitale ronde knop al draaiend het volume aanpassen. Ook als je de app aan hebt, kun je de volume knoppen van je telefoon gebruiken om het geluid aan te passen. Het geluid is ook nog persoonlijk aan te passen door de equalizer op treble, mid, bass en balance te verdelen. Pop, akoestische muziek en filmmuziek klinken helder en goed gevuld! De radiozenders zijn ook erg scherp en geven heerlijke sfeer in de kamer.

In deze eerste week hebben we veelal muziek als achtergrond aan staan. Tijdens het koken in de keuken, eten en natafelen. En ook tijdens wat werk achter de pc en bij het schrijven van deze review staat de muziek lekker op de achtergrond. Ook tijdens het tandenpoetsen en ‘naar bed toe gaan’ komen de leuke liedjes de kamer uit! Het voordeel van de bediening via de app of via Deezer’s eigen app is dat je heel makkelijk liedjes en afspeellijsten kunt zoeken en uitkiezen. Net zo makkelijk als je dat onderweg met je oordopjes eigenlijk doet. En nu kan iedereen meegenieten.

De luidsprekers staan nu een dikke week in de huiskamer en ze staan er nog steeds mooi bij. Deze review gaat dieper in op een aantal zaken van de Raumfeld Stereo L.

Geluid en bereik

Het geluid van de luidsprekers is nog steeds goed te noemen! Alle soorten muziek klinken vol en vullen de ruimte goed. Doordat je het geluid kunt aanpassen in de app kun je het ook helemaal zetten naar je smaak en de ruimte, passend bij de soort muziek die je draait. Wat ons huidige systeem (Sonos) heeft, is een audiokalibratie via de microfoon van de telefoon. Dat zorgt ervoor dat de luidspreker zich aanpast aan de ruimte waar die staat. Andere versterkers hebben bv een microfoontje om de ruimte zelf te meten. Dat zou nog een mooie toevoeging zijn voor luidsprekers van dit kaliber. Zeker als je deze grootte in huis haalt en je verplaatst ze naar een andere ruimte. Ik heb tijdens de afgelopen week de luidsprekers verplaatst naar een iets kleinere ruimte en dan vullen ze de kamer echt vol met geluid. Het bereik is dan eigenlijk te groot voor de ruimte (4 x 5m).

Wat me opvalt is dat als ze ‘uit’ staan en je via de app een liedje kiest; dat er eerst een dubbele klik door de luidspreker komt; alsof ze ‘aan’ gaan.

Bediening en aansluiting

De app in iOS is mooi en gebruiksvriendelijk vormgegeven. En hij is ook stabiel en is in deze periode niet uitgevallen of vastgelopen. Een handige functie is de ‘geschiedenis’ knop waar je kunt zien welke liedjes of radiostations je geluisterd hebt. Ook heb je een functie ‘persoonlijke trends’ die op basis van je gedraaide nummers een lijst maakt waar je uit kunt kiezen. De knoppen zijn groot genoeg en het zwart-witte ontwerp met oranje-rode accent waardoor je kunt zien dat je op die pagina bent, is mooi en duidelijk. Het geluid komt erg snel nadat je op een liedje hebt geklikt. Via mijn werktelefoon met Android heb ik ook de app gedownload. In de app van Android mis ik de knop ‘muziek’ om meteen in het beginscherm te kunnen kiezen uit de bronnen. In Android heb je wel onderaan in de app de belangrijke informatie over kamer, liedje, play-pauze én volume bij elkaar staan. Met de Android app komt op het home-screen van je telefoon ook een snel-menu te staan waarmee je de muziek kunt bedienen. Met de iOS-app heb je dat niet; wat wel weer jammer is. Het zou fijn zijn als je telefoon uit is en je wilt het volume harder of zachter zetten. Met Android lukt dat wel en met de iOS-app niet. Met meerdere telefoons tegelijkertijd kun je wel leuk een feestje bouwen. Je kiest dan om en om een liedje en die spelen meteen.

Ook heb ik ze op een line-in aangesloten (iMac) om te kijken hoe dat werkte. En daar merkte ik dat er een paar seconden vertraging in zat. Bij filmpjes of muziek via de computer zag je de monden bewegen en hoorde je het geluid pas later. Er zit geen digital audio of HDMI aansluiting op, stel je zou ze op tv willen aansluiten. Ook valt het me deze week pas meer op dat de twee luidsprekers aan elkaar verbonden moeten zijn met een luidsprekerkabel. Dus toen ik ze verplaatste naar de andere kamer had ik ineens een kabel door de kamer liggen. Daar moet je dus rekening mee houden bij aanschaf; dat je de kabel tussen deze twee luidsprekers weg kunt werken.

De luidsprekers zijn mooi vormgegeven, statig en robuust. Ze geven prachtig geluid en vullen grote ruimtes! Ze zijn erg groot voor als je in een normaal huis woont en een normale woonkamer hebt. De app werkt perfect en alle muziek kun je afspelen. Jammer vind ik dat je niet alle muziekservices toe kunt voegen in de app en dat je bijvoorbeeld Deezer via Chromecast moet afspelen. Maar dat zou misschien met een update van de software wel mogelijk kunnen worden in de toekomst.

Dat de luidsprekers een klik geven bij het aangaan vind ik ook hinderlijk. En dat ze verbonden moeten zijn met een luidsprekerkabel zorgt er ook voor dat ik het niet handig vindt om aan te schaffen als losstaande luidsprekers in de woonkamer. Ik ben ook benieuwd hoe het zou zijn met toegevoegde andere luidsprekers om zo multi-room te hebben. Zouden die ook met een luidsprekerkabel verbonden moeten worden? Bij de Sonos speelt alles perfect synchroon als je de luidsprekers koppelt. Dit heb ik helaas niet kunnen testen.

Voor de prijs en de mogelijkheden heb je mooie luidsprekers in huis die de ruimte goed vullen met vol geluid. Echter denk ik dat je met andere multiroom luidsprekers goedkoper uit bent en dat ze ook nog net iets gebruiksvriendelijker zijn.

De afgelopen drie jaar heeft Sony hard gewerkt aan de Sony WH-1000XM6-koptelefoon. De voorganger, de XM5, is ondanks verwoede pogingen van Bowers & Wilkins, Bose en Apple al die tijd marktleider geweest. Staat de XM6 wederom aan de top?

Als je het hebt over de topklasse koptelefoons van Sony, dan kom je eigenlijk altijd uit bij dezelfde lijn: de WH-1000XM-serie. Deze modellen staan al jaren bekend om hun indrukwekkende noise cancelling, waarmee omgevingsgeluid effectief wordt weggefilterd. Tel daar een rijke audiokwaliteit bij op – inclusief ondersteuning voor Hi-Res Audio en LDAC – en je snapt waarom ze zo populair zijn. Voeg daar nog een lange accuduur, comfortabel draagcomfort en slimme functies als Speak-to-Chat en Adaptive Sound Control aan toe, en je hebt een hoofdtelefoon die voor veel mensen als de ideale allrounder geldt.

Sony levert keer op keer een betrouwbaar totaalpakket af, wat deze lijn tot een vaste waarde maakt onder muziekliefhebbers die meer willen dan alleen goed geluid. Gesprekskwaliteit, een fijne app en sterke ruisonderdrukking horen daar inmiddels gewoon bij. Nu Sony met de WH-1000XM6 de zesde generatie op de markt brengt, twijfelt niemand eraan dat deze koptelefoon weer aan alle verwachtingen voldoet. Maar in een markt waarin de concurrentie flink is toegenomen, is de vraag wel gerechtvaardigd: is dit model het prijskaartje van 450 euro nog steeds waard? Dat is tenslotte 30 euro méér dan de XM5 bij zijn lancering kostte.

©Wesley Akkerman

Wederom op te vouwen

Sony heeft de afgelopen drie jaar duidelijk niet stilgezeten. De WH-1000XM6 is voorzien van een nieuwe processor, extra microfoons, verbeterde noise cancelling en een verfijnd audioplatform. Op het eerste gezicht oogt hij misschien identiek aan de XM5, maar ook het ontwerp is op meerdere punten aangepakt. Zo is het lichte model nog steeds makkelijk op te vouwen dankzij de draaibare oorschelpen met zacht schuim. Handig, want daardoor past hij moeiteloos in de meegeleverde case en neem je 'm makkelijk mee.

Sommige aanpassingen zijn klein maar doordacht. Zo is de powerknop nu iets verzonken, waardoor je hem sneller op de tast vindt. De knop voor noise cancelling heeft bovendien een extra functie gekregen: je kunt er de microfoon mee dempen of activeren tijdens een telefoongesprek. De rest van de bediening verloopt via het aanraakgevoelige oppervlak op de rechter oorschelp. Dat werkt op zich prima, maar je moet wel even wennen aan de precieze gebaren. Bovendien blijft de aanraakbediening gevoelig voor fouten, waardoor we zelf liever kiezen voor fysieke knoppen of de bijbehorende app.

Wie kritisch naar het ontwerp kijkt, komt nog een paar kleine minpunten tegen. Zo trekt de behuizing – vooral bij het zwarte model – snel vlekken aan van je vingers, die je makkelijk uitsmeert als je niet uitkijkt. En dan is er nog de hoofdband, die tijdens het dragen soms in je haar blijft haken, vooral als de koptelefoon iets verschuift. Dat levert een wat ongemakkelijk gevoel op. Gelukkig zijn dat allemaal kleinigheden die verder weinig afdoen aan het totaalplaatje.

©Wesley Akkerman

Luisteren tijdens het laden

Een van de prettigste verbeteringen van de WH-1000XM6 ten opzichte van zijn voorganger is dat je hem tijdens het opladen gewoon kunt blijven gebruiken. Bij de XM5 was dat nog niet mogelijk: zodra je die aan de lader hangt via de usb-c-poort, stopt het afspelen. Dat probleem is nu dus verholpen. Wel is de meegeleverde oplaadkabel vrij kort, dus handig is het niet altijd. Qua aansluitmogelijkheden zijn er verder weinig verschillen: beide modellen ondersteunen bluetooth (met bij de XM6 een nieuwer versienummer) én hebben een fysieke audio-ingang. Sony levert standaard een usb-c-kabel en een audiokabel mee in de verpakking.

Ook op codec-gebied is er weinig te klagen. Net als zijn voorganger ondersteunt de WH-1000XM6 AAC, SBC en Sony’s eigen LDAC voor high-res audio. Maar er zijn ook twee nieuwe toevoegingen: LC3 en Auracast. Vooral LC3 is interessant als moderne codec die zich qua prestaties laat vergelijken met Qualcomms aptX Adaptive. Afhankelijk van de verbindingskwaliteit past deze codec automatisch de sample rate aan voor optimale geluidskwaliteit en stabiele prestaties. Qualcomm-codecs zelf zijn overigens niet aanwezig, maar met het huidige aanbod valt er genoeg te kiezen – je mist er weinig aan.

Wat wel onveranderd is gebleven, is de batterijduur. Je haalt nog steeds zo'n 30 uur met noise cancelling ingeschakeld en 40 zonder. Dat is netjes, maar inmiddels niet meer indrukwekkend. Concurrenten zoals de Sennheiser Momentum 4 Wireless gaan met gemak twee keer zo lang mee op een volle lading. Snelladen kan gelukkig wel: 3 minuten aan de oplader levert tot 3 uur speeltijd op. Toch is er op dit punt nog wat ruimte voor verbetering, zeker als Sony koploper wil blijven.

©Wesley Akkerman

Ruisonderdrukking en audio

Met de WH-1000XM6 zet Sony opnieuw stappen op het gebied van noise cancelling. De koptelefoon heeft nu twaalf microfoons aan boord, vier meer dan voorheen, en die helpen actief om storend geluid van alle kanten weg te filteren. Of het nu om wind, voorbijrazend verkeer of een drukke coupé vol kletsende mensen gaat: de XM6 laat zich er niet door van de wijs brengen. En dat geldt ook als je op een normaal volume luistert; je hoeft het geluid dus niet op standje maximaal te zetten om in alle rust te genieten.

Qua geluidskwaliteit heeft deze serie sowieso een sterke reputatie, en de XM6 weet die opnieuw waar te maken. De 30 mm-drivers zijn flink onder handen genomen en leveren nu nog meer detail, heldere zanglijnen en extra finesse in de hoge tonen. Sony heeft zichtbaar gezocht naar een betere balans tussen lage, midden- en hoge frequenties, en met succes. Alles klinkt krachtig en vol, zonder dat het op een bepaald gebied tekortschiet.

Bijzonder is ook dat Sony dit keer samenwerkte met mastering engineers uit de muziekindustrie om het geluidsprofiel nog preciezer af te stemmen. Dat merk je: muziek klinkt natuurlijker, gelaagder en gewoon meeslepender. En alsof dat nog niet genoeg is, kun je nu ook stereogeluid omzetten naar een ruimtelijke audio-ervaring via een nieuwe vorm van upmixing. Dat is iets anders dan de bestaande 360 Reality Audio-ondersteuning of DSEE Extreme-technologie – het resultaat is dat je met dezelfde koptelefoon meer uit je muziek haalt dan ooit tevoren.

Maar we zijn er nog niet

De Sony WH-1000XM6 weet een open, gelaagd en dynamisch geluidsbeeld neer te zetten dat vrijwel elk muziekgenre aankan. Luister je naar een intieme opname – denk aan stem en piano – dan vallen meteen de fijne details op: je hoort hoe elke toetsaanslag zijn eigen ruimte krijgt en hoe zanglijnen haast betoverend in de mix zweven. Ook bij drukker geproduceerde nummers blijft het overzicht bewaard. De hoge en middentonen houden hun helderheid, waardoor je makkelijk onderscheid maakt tussen de verschillende lagen in een track.

Wat betreft de bas heeft Sony de balans goed gevonden. Lage tonen zijn krachtig en vol, maar nooit modderig – ze blijven strak en gecontroleerd. Drums en percussie klinken precies en direct, zonder overbodig nagalmen. Daardoor voelt elke luisterbeurt fris en levendig aan. Sterker nog: de kans is groot dat je ineens details hoort die je eerder niet opvielen in nummers die je al tientallen keren hebt afgespeeld. De koptelefoon legt daarbij net wat extra nadruk op zang en vocalen, wat de verstaanbaarheid en het gevoel van betrokkenheid alleen maar vergroot.

Ook op het gebied van slimme functies blijft Sony zijn voorsprong behouden. Bekende features als Adaptive Sound Control zijn weer van de partij en passen automatisch instellingen aan op basis van je gedrag en locatie. Speak-to-Chat herkent wanneer je iets zegt, pauzeert de muziek en laat omgevingsgeluid binnen – handig tijdens telefoongesprekken, al kan een kuchje soms per ongeluk hetzelfde effect hebben. Uniek is daarnaast het gespreksbeheer via hoofdbewegingen: door ja te knikken neem je een gesprek aan, schud je nee dan sla je het af.

©Wesley Akkerman

Sony WH-1000XM6 kopen?

Met de WH-1000XM6 borduurt Sony voort op de sterke reputatie van eerdere modellen, en dat doet het merk met succes. De noise cancelling is opnieuw verbeterd dankzij een nieuwe processor en extra microfoons, terwijl de geluidskwaliteit wederom tot de top behoort. Sony heeft daarnaast goed geluisterd naar gebruikersfeedback: het opvouwbare ontwerp is terug en je kunt nu ook tijdens het opladen gewoon blijven luisteren. Geen revolutionaire vernieuwingen misschien, maar wel slimme aanpassingen die het totaalplaatje merkbaar sterker maken. Soms zit vooruitgang in de details.

Natuurlijk zijn er ook wat minpunten. De accuduur is gelijk gebleven terwijl concurrenten inmiddels meer uithoudingsvermogen bieden. En hoewel het design stijlvol is, trekt de afwerking op de zwarte versie snel vlekken aan. De hoofdband is bovendien niet ideaal voor langere luistersessies; hij trekt soms aan je haar bij het verschuiven. Ook over de aanraakbediening kun je van mening verschillen – wij vinden fysieke knoppen prettiger, al biedt de app gelukkig ook genoeg controle. Geen dealbreakers, maar wel goed om te weten.

Wat de WH-1000XM6 vooral interessant maakt, is hoe Sony de audiokant verder verfijnt. De toevoeging van nieuwe codecs, de mogelijkheid om stereo te upgraden naar ruimtelijke audio en het afgestemde geluidsprofiel – met hulp van professionals uit de muziekindustrie – zorgen voor een ervaring die weer een stap verder gaat. En ja, hij is duurder dan z'n voorganger. Maar voor wie het maximale uit z'n muziek wil halen, blijft dit een van de meest complete en overtuigende draadloze koptelefoons die je kunt kopen.

De Motorola razr 60 ultra vouwt dicht als een ouderwetse klaptelefoon, wat allerlei handige functies mogelijk maakt. Daar vertellen we je over in deze review, waarin we ook ingaan op hoe de razr 60 ultra als smartphone bevalt. De verwachtingen zijn namelijk hoog, want de adviesprijs van het toestel bedraagt liefst 1299 euro.

Om met die adviesprijs te beginnen: de ultra is al snel na zijn lancering tweehonderd euro in prijs gezakt. Dat past bij de geschiedenis van oudere Motorola razr-toestellen: die kun je na een paar maanden serieus goedkoper in huis halen. Stof om over na te denken als een razr je aanspreekt, maar je de adviesprijs – begrijpelijk – te hoog vindt. Een alternatief is kiezen voor de razr 60, zonder ultra-aanduiding. Die heeft een adviesprijs van 799 euro en is technisch minder geavanceerd dan de ultra-versie.

Handig, luxe vouwontwerp

Dat Motorola de razr 60 ultra als topsmartphone in de markt zet, merk je direct. Het toestel komt heel degelijk over en de vouw in het midden van het scherm voel je nauwelijks. Het gewicht is met 199 gram vergelijkbaar met een normale smartphone.

Uitgevouwen in je hand is de razr 60 ultra een erg lange smartphone, wat komt omdat hij een langwerpig scherm van 7 inch heeft. Dat is erg groot. Dat scherm oogt lekker scherp dankzij de resolutie van 2912 x 1244 pixels en scoort ook op andere punten erg goed.

©Rens Blom

Klap je de smartphone dicht, dan kijk je tegen een vierkant 4inch-scherm aan. Het scherm loopt door rond de camera's, wat een futuristisch gevoel geeft. Op het scherm (1272 x 1080 pixels) zie je veel meer dan de tijd en inkomende telefoongesprekken. Je kunt meldingen bekijken, een hele andere playlist binnen Spotify opzetten, door de weersvoorspelling bladeren en andere apps zoals Instagram gebruiken.

©Rens Blom

Wij zijn vooral fan van het fotograferen via het externe scherm. Door de telefoon uitgevouwen om te draaien of ingeklapt voor je te houden, kun je selfies maken met de camera's op de achterkant van de smartphone. Dat zijn hartstikke goede camera's, waardoor je veel betere selfies schiet dan met andere smartphones. Ook handig voor vloggers.

©Rens Blom

Op onderstaande foto's zie je een selfie gemaakt met de camera aan de achterkant en een selfie gemaakt met de speciale selfiecamera aan de binnenkant van de razr 60 ultra. Die laatste foto is veel minder scherp.

©Rens Blom

Een scherpe selfie met de camera aan de buitenkant.

©Rens Blom

Een minder scherpe selfie met de camera aan de binnenzijde.

Aandachtspunten

De razr 60 ultra kent als vouwsmartphone enkele belangrijke aandachtspunten. Zo is er een speciale laag op het scherm aangebracht ter bescherming. Die mag je niet verwijderen. Doe je dat wel, dan vervalt je garantie. De smartphone kan tegen een val in het zwembad, maar is niet waterdicht. Van stof, zand en vuil wordt de telefoon niet blij. Vermijd ook hard drukken op het middelste deel van het langwerpige scherm, stelt Motorola.

©Rens Blom

Motorola geeft adviezen om de smartphone niet te beschadigen.

Wij ontvingen de razr 60 ultra in een fraaie donkergroene kleur, met zachte alcantara-afwerking. Dat materiaal voelt lekker aan maar komt ook met aandachtspunten. Prettig is dat Motorola een (vouwbaar) hoesje meelevert om de smartphone veiliger te gebruiker.

©Rens Blom

Heel complete specificaties

Van een dure smartphone mag je uitstekende specificaties verwachten, ongeacht of 'ie vouwt of niet. Motorola heeft dat goed begrepen. De razr 60 ultra draait op een razendsnelle Qualcomm Snapdragon 8 Elite-processor met 16 GB werkgeheugen en maar liefst 512 GB opslagcapaciteit. De 4700mAh-accu gaat een normale dag mee, maar moet daarna wel opladen. Dat kan lekker snel via de usb-c-poort en ook redelijk vlot via een draadloze oplader. Het toestel is geschikt voor contactloze pinbetalingen in winkels.

©Rens Blom

Korter updatebeleid

Bijzonder is Motorola's ondergemiddelde updatebeleid. De razr 60 ultra krijgt slechts drie Android-upgrades en vier jaar beveiligingsupdates. Dat is gek genoeg korter dan sommige goedkopere Motorola-smartphones en ook korter dan de zeven jaar die merken als Google en Samsung beloven voor hun premium smartphones.

©Rens Blom

Verschillende functies om het buitenste scherm te benutten.

Conclusie: Motorola razr 60 ultra kopen?

De Motorola razr 60 ultra is de beste verticale vouwsmartphone die je op moment van schrijven kunt kopen. Het ontwerp is doordacht en maakt gebruik van slimme softwarefuncties en het toestel heeft uitstekende specificaties. Motorola's korte updatebeleid is een onnodig minpunt. De adviesprijs is stevig, maar de geschiedenis leert dat razr-smartphones snel in prijs zakken.