Freewaremakers zijn meestal enthousiaste computergebruikers die niet programmeren uit winstbejag, maar hun vaardigheden inzetten om iets te verbeteren. Dankzij de gratis programma’s wordt computeren leuker en handiger! We bespreken de beste programma’s van dit moment en nieuwe versies van ‘evergreens’.

Snelle bestandsinformatie met QuickLook

Geschikt voor: Windows 11

In Windows worden foto’s in mappen standaard getoond in pictogram-weergave. Zo zie je meteen wat voor vlees je in de kuip hebt. Maar voor tekstbestanden heb je niets aan die weergave. Gebruikers van macOS hebben het makkelijker. Zij kunnen op een bestand klikken en door de spatiebalk ingedrukt te houden, zien ze van allerlei soorten bestanden even snel de inhoud. 

Wie dat in Windows ook wel zou willen, kan terecht bij QuickLook, dat zowel te downloaden is via internet als via de Windows Store. Standaard kan QuickLook je een snelle blik gunnen op de inhoud van allerlei soorten afbeeldingen, videobestanden, archieven, pdf-, html- en tekstbestanden. QuickLook is zelfs in staat om je een snippertje muziek van audiobestanden te laten horen zonder ze te openen.

Vind je dat alles nog niet genoeg? Dan kun je via https://kwikr.nl/quickplug verschillende plug-ins vinden voor een snelle blik op Office-bestanden, epubs, allerlei 3D-modellen, de inhoud van mappen en meer. Een handig hulpje!

©PXimport

Waan je een kunstenaar met Mondriaan Creator

Geschikt voor: Windows 11

Aan het begin van de twintigste eeuw leefde bij veel schilders het idee dat met figuratief werk alles wel zo’n beetje gezegd was wat er te zeggen viel, en dus ging men zich steeds meer storten op abstractie. Eerst nog mondjesmaat, waarbij er nog sprake was van herkenbare vormen, maar al snel ontstonden werken die steeds meer los stonden van de werkelijkheid. 

Misschien nog wel het verst daarin ging Piet Mondriaan. Waar andere abstracte schilders door middel van woeste en organische vormen misschien nog emotie wisten op te roepen, beperkte Mondriaan zich op een zeker moment alleen nog maar tot rechthoeken in wit en de primaire kleuren die werden afgebakend door zwarte lijnen. Wie denkt dat hij die werken even op het doek kwakte, vergist zich. Over alle onderlinge afstanden en verhoudingen was lang nagedacht.

Hoe anders is dat in Mondriaan Creator. Dit programma genereert met één muisklik werken in de stijl van de meester van de abstractie. Het programma kan zelfs een patroon van legostenen creëren! Een afbeelding in hoge resolutie zou je op canvas kunnen laten drukken voor je eigen ‘Mondriaan’ aan de muur.

©PXimport

Fantasie de vrije loop met Milton

Geschikt voor: Windows 11

Wie ooit kleine kinderen heeft zien tekenen, weet dat ze niet altijd ophouden waar het papier eindigt en dus vrolijk verder kleuren op het tafelblad. Je kunt het ze niet kwalijk nemen; zo’n rand van het blad papier is alleen maar een hindernis voor de ongebreidelde fantasie!

Met Milton heb je die beperking niet. Milton is namelijk een tekenprogramma dat een onbegrensd vel digitaal tekenpapier biedt waarop je volop kunt in- en uitzoomen. Dit zorgt ervoor dat je met vrijwel onbeperkte precisie kunt werken. Maar daar houden de mogelijkheden niet op. Je kunt in Milton werken met lagen en transparantie, zodat je zeer complexe composities kunt maken. Bovendien zijn er de nodige effecten, zoals vervagen, om bijvoorbeeld realistische wolken te kunnen schilderen.

Zoals bekend, is het tekenen met een muis niet bepaald ideaal. Heb je echter de beschikking over een tekentablet, dan komt Milton pas écht goed tot zijn recht. Het programma kan namelijk ook de druk van de tekenpen gebruiken om meer of minder transparant, dik of dun te schilderen.

©PXimport

Eigen gifjes maken met Instagiffer

Geschikt voor: Windows 11

Wat Twitter ooit was voor het gesproken woord (een beknopte mededeling met een zeer beperkt aantal karakters), is het geanimeerde gifje al sinds jaar en dag voor bewegend beeld. Op sociale media en in chatprogramma’s vliegen ze je regelmatig om de oren. Vaak bieden die programma’s zelfs een snelle manier om een passend clipje te zoeken. En anders zijn er wel speciale apps die honderdduizenden gifjes geïndexeerd hebben, zodat je snel een geschikt fragment kunt vinden. Wil je je eigen gifje maken, dan kun je terecht bij Instagiffer.

Met Instagiffer maak je clipjes op basis van een bestaande video. Dat kan er een van jezelf zijn, maar je kunt ook putten uit het materiaal op allerlei videoplatformen. Aan het fragment dat je zo maakt, kun je tekst en de nodige effecten toevoegen. Ook kun je je gifje laten pingpongen (eerst vooruit en daarna achteruit spelen), zodat het een eindeloze lus vormt. Behalve nieuwe gifjes maken, kun je met Instagiffer ook bestaande clips bewerken, in een collage zetten of achter elkaar plakken.

©PXimport

Afbeeldingen vergroten met SmillaEnlarger

Geschikt voor: Windows 11

Moderne smartphones hebben camera’s met veel megapixels en dus kun je foto’s vaak zonder verdere handelingen op groot formaat laten afdrukken. Dat is anders wanneer je nog over oude foto’s beschikt van een camera met bijvoorbeeld maar 2 megapixel of wanneer je een detail van een foto wilt uitvergroten.

De meeste fotobewerkers bieden wel gereedschappen om dat laatste te doen, maar ze zijn niet in staat om er nieuwe pixels bij te verzinnen. Wat ze wel doen, is van één pixel een groter blokje maken en dan de randen van dat blokje middelen met een naastgelegen gebied, zodat de overgangen tussen de uitvergrote pixels vloeiender worden. Omdat het om standaardtools gaat, heb je geen controle over dit proces.

Bij SmillaEnlarger heb je dat wel. Niet alleen heeft de maker van dit programma zelf een aantal nieuwe technieken bedacht om afbeeldingen te vergroten, maar deze kun je ook nog eens helemaal naar je hand zetten. Bovendien kun je uit meerdere varianten kiezen en bijvoorbeeld van je vergroting meteen een soort schilderij maken.

©PXimport

Profielfoto's maken met AI Profile Picture Maker

Geschikt voor: elk systeem

Op sociale media draait het vaak om presentatie. Net als in de echte wereld proberen veel mensen zo goed mogelijk voor de dag te komen. Dat begint natuurlijk met een mooie profielfoto. Beroemdheden laten daarvoor een fotograaf komen en het verwerken van het portret laten ze over aan hun assistent. Gewone stervelingen hebben die luxe natuurlijk niet, maar tegenwoordig hebben wij daar een beter alternatief voor: kunstmatige intelligentie. 

Als het gaat om profielfoto’s, heet dat AI Profile Picture Maker (PPM). In tegenstelling tot je eigen pr-goeroe hoef je die geen vorstelijk salaris te betalen.

Bij PPM kun je een portret van jezelf uploaden, die door het programma automatisch van de achtergrond wordt ontdaan. Daarna plaatst de software je afbeelding voor een ruime selectie aan verschillende nieuwe achtergronden die goed kleuren bij het portret. 

Ben je het niet eens met de keuze die de AI daarbij maakt, dan hoef je maar op een knop te klikken om een nieuwe selectie te krijgen of je kiest zelf uit een van de alternatieven. Ben je tevreden, dan maakt PPM in dezelfde stijl een omslagfoto voor bijvoorbeeld Facebook.

©PXimport

Foto's animeren met Deep Nostalgia

Geschikt voor: elk systeem

Wanneer we aan het verleden denken, dan speelt zich dat vooral af in zwart-wit, gewend als we zijn aan de vele filmbeelden van de eerste helft van de vorige eeuw. Omdat filmen en zelfs fotograferen een dure liefhebberij was, hebben de meesten van ons hooguit een paar foto’s van onze voorouders en kan slechts een enkeling genieten van wat bewegend beeld.

We worden de laatste tijd echter overspoeld door nieuwe en vaak verrassende toepassingen van kunstmatige intelligentie, en één daarvan is Deep Nostalgia.

Deep Nostalgia is ontwikkeld door het bedrijf achter het bekende genealogieplatform My Heritage. Je kunt hierin een (oud) portret uploaden dat je tot leven wilt wekken. De kunstmatige intelligentie maakt vervolgens een vierkante uitsnede van het gezicht op de foto en na een minuutje word je verrast met een video waarin je de persoon op de foto nieuwsgierig om zich heen ziet kijken, de ogen ziet knipperen en de mond zich tot een vage glimlach ziet vervormen. Kortom: ineens heb je bewegend beeld uit een ver verleden!

©PXimport

Tekenen met AI in AutoDraw

Geschikt voor: elk systeem

We zijn gewend geraakt aan systemen op de computer en mobiele apparatuur die een aantal woorden suggereren wanneer we de eerste paar letters typen. Vooral op je mobiel is dat handig, omdat niet iedereen gezegend is met twee razendsnelle duimen. 

Nieuwere mobiele besturingssystemen gaan nog een stapje verder. Daarin analyseert kunstmatige intelligentie je teksten en doet op basis daarvan alvast voorspellingen voor het volgende woord dat je waarschijnlijk wilt gaan typen. Kan het systeem je gedachten lezen? Nee, dat niet, het leert slechts patronen.

Een stapje verder dan het afmaken van woorden, gaat het systeem achter AutoDraw. Deze kunstmatige intelligentie is handig voor mensen zonder tekentalent. Teken je hier een ruwe en onbeholpen vorm op het niveau van een kindertekening, dan is de kans toch groot dat het programma herkent wat je aan het tekenen bent. 

Zodra het systeem een idee heeft, zie je boven in beeld een aantal kleine tekeningetjes van wat je wellicht probeert te schetsen. Zie je het juiste object, dan hoef je er maar op te klikken om je doedel te laten vervangen door het goed getekende alternatief.

©PXimport

Muziek componeren met MuseTree

Geschikt voor: elk systeem

Waar we tot nu toe vooral gewend waren aan door mensen geschreven computerprogramma’s, zullen we in de nabije toekomst steeds meer te maken krijgen met producten waarvan alleen de gebruikersinterface door een programmeur is vervaardigd. Alles wat onder de motorkap gebeurt, is het werk van kunstmatige intelligentie. 

Eén van de producten die volgens dit nieuwe principe werkt, is het nog volop in ontwikkeling zijnde MuseTree. In 2019 presenteerde OpenAI, een non-profitorganisatie die kunstmatige intelligentie ontwikkelt, een AI die zelf muziek kon componeren in verschillende stijlen. Een paar jaar lang moesten we het doen met een demonstratie waarin we zelf slechts een handvol instellingen konden wijzigen. Nu is er echter MuseTree, dat alle mogelijkheden van deze AI voor iedereen toegankelijk maakt.

In MuseTree kun je uit vele stijlen en instrumentaties kiezen, om de AI vervolgens een paar maten te laten componeren. Je krijgt telkens vier varianten en op elk daarvan kun je weer voortborduren. Je kunt zelfs midi-bestandjes als startpunt gebruiken om bijvoorbeeld de eerste maten van het Wilhelmus te laten vervolgen in de stijl van Chopin.

©PXimport

3D-objecten boetseren met SculptGL

Geschikt voor: elk systeem

Animators maken al jaren gebruik van geavanceerde technieken. Zo hijsen ze bijvoorbeeld acteurs in kostuums die voorzien zijn van sensoren en nemen ze al hun bewegingen met een heleboel camera’s tegelijk op, om al die informatie samen te voegen tot een realistisch bewegend 3D-model. Een andere ontwikkeling is het maken van modellen met behulp van kunstmatige intelligentie op basis van slechts een handjevol foto’s.

Gewone pc-gebruikers hebben dergelijke snufjes niet tot hun beschikking en het maken van leuke 3D-modellen is voor veel mensen dan ook een lastige klus, die bovendien flink wat kennis van geavanceerde software vereist. Hoe anders is dat bij SculptGL. Met deze onlinetoepassing kan iedereen op eenvoudige wijze interessante vormen in elkaar knutselen. 

De werking van SculptGL doet nog het meest denken aan boetseren met klei, iets wat we op jonge leeftijd allemaal weleens gedaan hebben. Je begint met een bol virtuele klei en die kun je met je muis eenvoudig indeuken en uitrekken, waarbij het programma automatisch symmetrie kan toevoegen. Is de vorm naar wens, dan kun je tot slot kleurtjes aanbrengen.

©PXimport

Bestanden taggen met TagSpaces Lite

Geschikt voor: Windows 11

Iedereen met een grote digitale muziekverzameling weet hoe onmisbaar tags zijn om nummers snel te kunnen terugvinden en om de collectie strak geordend te houden. Voor afbeeldingen bieden fotoviewers vaak soortgelijke mogelijkheden, zodat je foto’s bijvoorbeeld van trefwoorden kunt voorzien. Daarmee vind je vervolgens alle plaatjes waarop bijvoorbeeld bloemen voorkomen, hoe verspreid ze ook staan op je harde schijf.

Al die soort methoden van bestandsbeheer zijn natuurlijk reuzehandig, maar ze zijn niet compatibel met elkaar en dus moet je voor elk type bestand een ander programma openen.

TagSpaces Lite probeert hier verandering in aan te brengen. Met behulp van dit programma kun je al je bestanden van trefwoorden voorzien en er zelfs virtuele memo’s met aantekeningen aan koppelen. Uiteraard is alle informatie die je toevoegt, uitgebreid en eenvoudig te doorzoeken. Naast deze unieke functies biedt TagSpaces Lite ook gewoon van bestandsbeheer zoals je dat van de Verkenner kent. Je zou het programma dus als een zeer geavanceerde vervanger kunnen zien.

©PXimport

Retro-bestandsbeheer met Nexusfile

Geschikt voor: Windows 11

Al sinds het dos-tijdperk blijkt dat ervaren pc-gebruikers het liefst hun bestanden beheren in een weergave waarin ze twee mappen kunnen vergelijken. Dat verklaart ook waarom de oorspronkelijke software waarin dit idee werd toegepast (Norton Commander) een enorm aantal navolgers kreeg, waarvan vele gratis. Gek genoeg heeft Microsoft er nooit brood in gezien dit principe over te nemen, zodat we na bijna dertig jaar Windows nog altijd handmatig twee Verkenner-vensters moeten openen.

Onder de vele Verkenner-alternatieven die wél twee vensters naast elkaar bieden, komt Nexusfile het dichtst in de buurt van het oorspronkelijke product van Norton. Dat komt deels door het gebruik van eigen sneltoetsen (die onder in het scherm worden weergegeven), maar vooral door het kleurenschema, dat sterk herinnert aan het aloude dos-tijdperk. 

Dat kleurenschema kun je overigens gemakkelijk aanpassen, dus wil je liever de witte achtergrond van de Verkenner, dan is dat in enkele klikken ingesteld. De gebruikte kleuren dienen voor het snel herkennen van allerlei soorten bestanden en je kunt er je eigen favorieten aan toevoegen.

©PXimport

Gevaarlijk?

Bij sommige freeware kun je een enge waarschuwing van je beveiligingsprogramma verwachten. Laat je niet afschrikken, maar lees goed wat er aan de hand is en of je dit logisch vindt. Programma’s maken bijvoorbeeld verbinding met internet. Deze actie kan al een reactie uitlokken bij je beveiliger. Ook voor software die relatief nieuw is of wordt aangeduid als ‘zeldzaam’ kan je beveiliger een waarschuwing geven. 

Vertrouw je de download? Laat het programma dan uitvoeren. Twijfel je? Laat je download onderzoeken door www.virustotal.com, dat doen wij ook. Deze dienst controleert je programma met meer dan vijftig beveiligingsprogramma’s. Zo zie je snel of je te maken hebt met een risico, of met een overijverig beveiligingsprogramma.

©PXimport

Niet te snel klikken

We zien het helaas te vaak en het zou verboden moeten worden: installatieprocedures die extra programma’s bundelen en zomaar aanpassingen doen. Je probeert een programma uit en voor je het weet is de homepage van je browser aangepast en ben je een aantal ongewenste programma’s rijker. Deze handelswijze heet in de volksmond ‘achterbaks’, maar de nette aanduiding is ‘potentially unwanted program’ (pup). Steeds meer beveiligingsprogramma’s letten hierop als je iets probeert te installeren.

Wij gebruiken Unchecky om ‘verkeerde vinkjes’ op te merken. Je kunt de extra’s ook zelf voorkomen. Download een programma bijvoorbeeld alleen via de website van de makers. Kies altijd voor de geavanceerde of aangepaste installatie. Zo kun je goed nakijken welke opties er actief zijn. Verwijder de vinkjes bij aanpassingen/programma’s die je als ongewenst beschouwt of keur de aanpassing op een andere manier af.

©PXimport

Wanneer je alle internetdiensten opsomt die je zelf gebruikt, van e-mail tot zoekmachines, is de kans groot dat het vrijwel allemaal Amerikaanse platformen zijn. Voor wie zich daar niet helemaal comfortabel bij voelt, zijn er ook (gratis) Europese alternatieven.

Steeds meer internetgebruikers in Europa stellen zich vragen bij de intensieve dataverzameling en dominante marktpositie van Amerikaanse techbedrijven, zeker in de huidige geopolitieke context. Daardoor groeit de interesse voor Europese alternatieven, die minder afhankelijk zijn van de Amerikaanse bedrijfswereld en overheid, beter aansluiten bij de strengere Europese privacywetgeving, en transparanter zijn over het gebruik van persoonsgegevens.

In dit artikel laten we je kort kennismaken met enkele Europese diensten die een privacyvriendelijker en vaak volwaardig alternatief bieden voor bekende Amerikaanse webdiensten en platformen. Dit gaat breed: van zoekmachines, e-mail en kantoortoepassingen tot cloudopslag, VPN, vertalingen, videosharing, AI-chat en sociale media. Wil je echt de-Amerikaniseren? Gebruik voor deze diensten dan geen Google-, Apple- of Facebook-account.

Zoekmachine

Het zal je niet verbazen dat een browser als Chrome standaard Google gebruikt als zoekmachine, maar je kunt zonder problemen een andere instellen. Open de instellingen van Chrome, ga naar Zoekmachine en klik op Wijzigen. Selecteer het gewenste alternatief. Europese, privacybewuste zoekmachines zijn onder meer het Duitse Ecosia (investeert advertentie-inkomsten in boomaanplant), het Franse Qwant en het Zwitserse SwissCows (dat overigens niet langer gratis is).

Je kunt ook handmatig een extra zoekmachine toevoegen. Neem bijvoorbeeld SwissCows in Chrome. Open opnieuw Zoekmachine en kies Zoekmachine en Site Search beheren. Klik op Toevoegen bij Site Search. Vul SwissCows in als naam, (bijvoorbeeld) sc als snelkoppeling en www.swisscows.com/web?query=%s als url. Bevestig met Toevoegen. Je kunt deze nu instellen als standaard of activeren via sc gevolgd door een druk op Tab in de adresbalk, waarna je de zoekterm ingeeft. Weet wel dat deze drie alternatieve zoekmachines deels gebruikmaken van de zoekindex van het (Amerikaanse) Bing.

Je kunt ook Europese, privacygerichte browsers gebruiken, zoals Ecosia en Ecosia (browser), de Zweedse Mullvad Browser en het Noorse Vivaldi. Hier kun je ook telkens je voorkeurzoekmachine instellen. Houd er wel rekening mee dat deze drie browsers de (Amerikaanse) Chromium- of Firefox-engine gebruiken voor het weergeven van webpagina's.

E-mail en agenda

Gmail en Outlook zijn twee zeer populaire webmaildiensten, vooral dankzij hun sterke integratie met respectievelijk het Google- en Microsoft-ecosysteem. Op het vlak van privacy zijn er wel enkele bedenkingen. Bij Gmail wordt de inhoud van je mails gescand voor gepersonaliseerde advertenties, en ook Microsoft toont advertenties. Beide versleutelen weliswaar je berichten, zowel tijdens de overdracht als in rust (op de mailservers), maar de diensten zelf bewaren de encryptiesleutels.

Diensten als het Duitse Tuta en het Zwitserse Proton Mail pakken dit beter aan. Ze zijn grotendeels opensource, ze gebruiken stevige end-to-end-versleuteling en bij Tuta geldt zelfs het zero knowledge-principe: de dienst heeft geen toegang tot je gegevens, wachtwoorden of metadata. Bij Proton Mail blijft beperkte metadata zoals de onderwerpsregel zichtbaar. Beide zijn beschikbaar via web en mobiele apps en bieden in de gratis versie 1 GB opslagruimte; bij Tuta zit daar ook een agenda bij.

We helpen je even op weg met de laatste. Klik op Gratis e-mailaccount aanmaken en daarna op Selecteren bij Free. Kies je e-mailadres (@tutamail.com) en stel een wachtwoord in. Je krijgt een herstelcode waarmee je weer toegang krijgt als je je wachtwoord (of tweede factor) kwijt zou raken. Na goedkeuring kun je meteen mails ontvangen en verzenden. In de webinterface vind je rechtsboven de knoppen Contacten en Agenda.

Kantoor

Als je denkt aan een cloudgebaseerde kantoorsuite, komen Google Documenten (en Workspace) en Microsoft 365 waarschijnlijk als eerste in je op. Toch zitten er vooral bij Google enkele privacyproblemen. Het verdienmodel draait rond advertenties, er is geen sluitende garantie dat je data binnen de EU blijven en in de gratis versie bewaart Google zelf de encryptiesleutels. Microsoft scoort iets beter, maar wie zeker wil zijn dat data de EU niet verlaten, kijkt beter naar het Letse OnlyOffice.

We stellen hier kort de gratis cloudservice voor, bereikbaar vanuit je browser en via mobiele apps. Registreer je via de website van OnlyOffice en bevestig je aanmelding via de ontvangen mail. Je krijgt dan een persoonlijke url (https://<accountnaam>.onlyoffice.com) die als centrale documentenhub fungeert, met 2 GB opslagruimte. Je kunt er 'kamers' aanmaken. Dit zijn virtuele ruimtes of projectmappen waarin je documenten creëert, bewerkt en eventueel deelt met rolgebaseerde toegangsrechten.

De suite bevat een tekstverwerker, spreadsheet, presentatietool en pdf-editor. Omdat de dienst standaard werkt met Microsofts OOXML-bestandsformaten, hoef je bij het importeren of exporteren nauwelijks compatibiliteitsproblemen te verwachten.

Cloudopslag

Bij cloudopslag springen Google Drive (15 GB gratis) en Microsoft OneDrive (5 GB gratis) er qua gebruikersaantallen uit, met Dropbox (2 GB gratis) als derde op het podium. Je data worden telkens op Amerikaanse servers opgeslagen en je hebt geen controle over de encryptiesleutels. Je kunt dit eventueel oplossen met end-to-end-encryptie via een gratis tool als Cryptomator.

Er bestaan gelukkig ook gratis Europese alternatieven die vergelijkbare opslagruimte bieden, je data gegarandeerd binnen de EU bewaren en je zelf de encryptiesleutels laten beheren. Een daarvan is het Zwitserse EdelCloud Basic (2 GB), van de makers van SwissCows. Bekendere opties zijn Proton Drive (5 GB) en pCloud (10 GB), beide eveneens uit Zwitserland.

We kijken naar pCloud. Je meldt je gratis aan via de website. Stel een wachtwoord in en kies bij Gegevensregio voor Europese Unie. Bevestig via de link in de ontvangen e-mail en klik op de website op Ga naar mijn account. Je kunt dan meteen aan de slag. Linksonder zie je dat standaard al 3 GB is ontgrendeld. Door acties uit te voeren zoals een bestand uploaden, pCloud Drive en de mobiele app installeren en enkele vrienden uitnodigen, kun je dit uitbreiden tot 10 GB.

Vertaling

Het begint wat eentonig te worden, maar ook voor geautomatiseerde vertalingen kom je al snel uit bij diensten van Google Translate of Microsoft Translator. Toch bestaat er een sterk en populair alternatief: het Duitse DeepL. De gratis versie kent wel enkele beperkingen: je kunt maximaal drie documenten per maand van maximaal 5 MB vertalen (niet bewerkbaar), en je teksten kunnen door DeepL worden gebruikt voor trainingsdoeleinden.

Minder bekend, maar volledig gratis, zijn Lingva Translate (meer dan honderd talen) uit Duitsland en het Spaanse Apertium (meer dan veertig talen, ook als app). Beide zijn opensource. Bij Apertium kun je documenten en webpagina's uploaden, maar de beschikbare doeltalen hangen af van je brontaal. Vanuit Nederlands bijvoorbeeld kun je helaas alleen naar Afrikaans vertalen. Lingva biedt een bredere keuze aan taalparen, al moet je de brontekst hier wel zelf invoeren of plakken. Je kunt de tekst ook laten voorlezen, al is de kwaliteit voor Nederlands voorlopig ondermaats. De vertalingen zijn bij beide diensten niet bewerkbaar op de site.

Videosharing

Videosites als Vimeo en vooral Googles YouTube hoeven we niet meer toe te lichten, maar kun je ook enkele Europese alternatieven noemen? Die bestaan wel degelijk, met als bekendste Dailymotion en PeerTube, beide van Franse oorsprong.

Dailymotion heeft dan misschien niet het uitgebreide aanbod van YouTube, maar bereikt wereldwijd toch zo'n 300 miljoen maandelijkse gebruikers. Je kunt er zonder account video's opzoeken via trefwoorden en daarna filteren op onder meer Playlists, Users en Hashtags. Met een account kun je ook video's uploaden en delen via je browser of mobiele apps. Het platform geeft aanbevelingen op basis van je kijkgedrag en is geïntegreerd met sociale media als Facebook en X.

Bij PeerTube draait eveneens alles rond video streaming en delen, maar dan binnen het zogeheten Fediverse (meer daarover verderop in dit artikel). Zoeken naar specifieke video's of kanalen kun je via deze link. Bij een geschikte video klik je op een knop die je naar de bijbehorende server brengt, waar je je eventueel kunt aanmelden om bijvoorbeeld op video's te reageren of zelf te publiceren op je kanaal.

Sociale media

Met sociale mediaplatformen bevinden we ons bijna volledig op Amerikaans grondgebied. Denk aan Facebook, Instagram, X, LinkedIn, Snapchat, Pinterest, Reddit, Threads en WhatsApp. Er bestaan wel – ook Europese – alternatieven, maar overstappen is vaak lastig. Je wilt immers voldoende aanbod, voldoende medegebruikers en het liefst ook een gebruiksvriendelijke omgeving.

Zo is er het Zwitserse Threema (circa 6 euro), een dienst die zich opwerpt als veilig en privacy-bewust alternatief voor WhatsApp, maar helaas is het niet mogelijk berichten tussen beide netwerken uit te wisselen – ook al ijvert de EU met initiatieven als de Digital Markets Act voor meer interoperabiliteit tussen (onder meer) berichtenapps.

Een andere relatief bekende, maar geheel gratis dienst is Mastodon, van Duitse oorsprong. Dit is een microbloggingdienst met tekstposts, reacties, boosts en volgers, die zich profileert als alternatief voor X. Mastodon maakt deel uit van het zogenaamde Fediverse, een samentrekking van 'FEDerated unIVERSE'. Dit is een gedecentraliseerd netwerk van onafhankelijk beheerde servers (zogeheten instances), die via gemeenschappelijke protocollen als ActivityPub wel met elkaar kunnen communiceren.

Andere Fediverse-diensten van Europese origine zijn het al vermelde PeerTube (videoplatform), het IJslandse Pleroma (microblogging), het Franse Funkwhale (audiosharing) en Lemmy (forum- en discussienetwerk, vergelijkbaar met Reddit).

AI-chat

Sinds de lancering van ChatGPT door het Amerikaanse OpenAI eind 2022 is AI, en in het bijzonder AI-chatbots, niet meer weg te denken uit bedrijven en uit ons dagelijks leven. China volgt als stevige tweede speler – denk aan het veelbesproken DeepSeek – maar ook Europa is bezig aan een fikse inhaalbeweging. Een opvallend initiatief komt van OpenEuroLLM, een alliantie van meer dan 20 Europese bedrijven, universiteiten en supercomputingcentra die een opensource-taalmodel (LLM, Large Language Model) ontwikkelen als alternatief voor Amerikaanse en Chinese AI-assistenten. OpenGPT-X dan weer is een Duits project dat grootschalige AI-taalmodellen bouwt, waaronder het opensource-model Teuken-7B, getraind in alle 24 officiële EU-talen.

Wil je zelf met een Europese AI-chatbot experimenteren, kijk dan eens op de site van het Franse bedrijf Mistral dat eigen taalmodellen ontwikkelde. Wil je ook beelden en code genereren, dan moet je je wel registreren. De bot reageert opvallend snel, maar wie meer functies wil – zoals een onbeperkt aantal prompts per dag en een krachtiger LLM – moet upgraden naar Pro (zo'n 18 euro per maand).

VPN

Een Virtual Private Network, kortweg VPN, is ideaal voor wie meer online privacy wil (je ip-adres blijft verborgen), veiliger wil surfen op openbare wifi (je data zijn volledig versleuteld) of geoblokkades wil omzeilen (je kiest een VPN-server in een niet-geblokkeerd land).

Veel populaire opties, zoals Hotspot Shield, zijn Amerikaans. Wie liever Europees gaat, vindt sterke alternatieven als het Zweedse Mullvad en het Zwitserse Proton VPN. Beide houden geen logboeken bij, ze bieden een wereldwijde keuze aan VPN-servers en gebruiken opensource-clientapps. Je vindt er ook functies als een killswitch (je verbinding wordt meteen verbroken als de VPN-server wegvalt) en split-tunneling (je kiest zelf welke apps via de VPN lopen). Proton VPN ondersteunt wel beter streamingdiensten als Netflix en Prime Video. Beide kosten zo'n 5 euro per maand.

Proton VPN biedt tevens een beperkte gratis versie, handig om mee te starten. Surf naar de site van Proton VPN, vul je e-mailadres in, klik op Begin met Proton VPN en stel een sterk wachtwoord in (twee keer). Je kunt meteen de client-app downloaden, bijvoorbeeld voor Windows. Installeer die (extra apps hoef je niet mee te nemen) en meld je aan met je Proton-account. Kies een VPN-server in een beschikbaar land (vijf in de gratis versie), klik op Verbinden en test de VPN-verbinding gerust via bijvoorbeeld www.whatismyip.com. Of nog beter (in het kader van dit artikel) www.watismijnip.nl/.

Blijft de deur van je wasmachine dicht, ook al is het programma afgelopen, en krijg je hem niet open? Dat probleem komt vaak voor en heeft meestal een eenvoudige oorzaak. In dit artikel noemen we vijf redenen waarom de deur niet opengaat en wat je zelf kunt doen om dat snel en veilig op te lossen.

Ook interessant: Slimmer wassen: deze functies maken je wasmachine nét even handiger

Het komt vaker voor dan je denkt: de wasmachine is klaar, maar de deur weigert open te gaan. Lastig, zeker als je schone was nog nat in de trommel ligt. Gelukkig is er meestal geen reden tot paniek. Vaak ligt het aan een simpele oorzaak die je zelf kunt oplossen.

1 - Water in de trommel

De meest voorkomende boosdoener is achtergebleven water. Zolang er water in de machine zit, blijft de deur bewust op slot om lekkage te voorkomen. Zie je nog water in de trommel? Start dan opnieuw het afvoerprogramma. Werkt dat niet, maak dan het filter onderin schoon en laat via het slangetje of de opening het restwater weglopen. Vaak schiet de deur daarna vanzelf los.

2 - Het kinderslot is ingeschakeld

Sommige modellen hebben een kinderslot of extra beveiliging. Staat dit ingeschakeld, dan blijft de deur dicht, ook al is het programma afgerond. Controleer in de handleiding hoe je het slot uitschakelt. Meestal gaat het om een combinatie van knoppen op het display. Pas als dit is gedeactiveerd, kun je de deur openen.

©Engin Akyurt

3 - Elektronische vertraging of reset

Bij veel moderne machines zit er enkele minuten vertraging tussen het einde van het programma en het ontgrendelen van de deur. Even wachten kan dus al genoeg zijn. Blijft de deur toch op slot, haal de stekker er een paar minuten uit en sluit hem opnieuw aan. Zo wordt de elektronica gereset en komt de deur vaak alsnog vrij.

4 - Handmatige noodontgrendeling

Lukt het nog steeds niet, dan is er vaak een handmatige oplossing. De meeste wasmachines hebben een noodontgrendeling, meestal te vinden achter het klepje bij het filter of onderaan de machine. Door hier voorzichtig aan te trekken, kun je de deur veilig openen zonder schade. Raadpleeg de handleiding voor de exacte plek en werkwijze.

5 - Defecte vergrendeling

Als geen van deze stappen helpt, kan de vergrendeling zelf kapot zijn. Dit onderdeel slijt met de tijd en kan uiteindelijk defect raken. Soms helpt het tijdelijk om de machine spanningsvrij te maken, maar blijft de deur gesloten, dan is vervanging van het slot nodig. Dit is werk voor een monteur.

Wanneer moet je hulp inschakelen?

Blijft de deur hardnekkig dicht of merk je andere signalen, zoals vreemde geluiden of een brandlucht, stop dan direct met zelf proberen. Forceren kan schade veroorzaken. In dat geval is het verstandig een monteur te bellen.

Een geblokkeerde deur hoeft in elk lang niet altijd een groot probleem te zijn. Vaak is een eenvoudige reset, het verwijderen van restwater of het uitschakelen van het kinderslot al genoeg. Lukt het niet, dan kan de noodontgrendeling of een monteur uitkomst bieden. Met regelmatig onderhoud en een beetje oplettendheid verklein je de kans dat je opnieuw voor een gesloten deur staat.