Als je je werkgeheugen uitbreiden wilt, dan is het belangrijk dat je precies de juiste modules koopt. We vertellen je hoe je ram verwisselen kunt en wat alle specificaties precies betekenen. Daarna presteert je pc sneller dan ooit tevoren.

Je pc heeft ram (random access memory) nodig om de processen in je computer te kunnen uitvoeren. Het kan lastig zijn om precies te weten te komen welk type ram je nodig hebt en wat de verschillen tussen allerlei ram-types zijn. Daarom nemen we alles rondom het geheugen eens onder de loep.

Je computer heeft twee vormen van geheugen nodig om te kunnen functioneren: vaste opslag en ram. Vaste opslag is bijvoorbeeld je interne ssd-schijf, een externe harde schijf of een dvd. De data worden hier naartoe geschreven om voor langere tijd toegankelijk te zijn. 

Dit type geheugen wordt ook wel non-volatile memory (niet vluchtig) genoemd. Als de stroomvoorziening wordt onderbroken, staat de data er nog gewoon op.

Zo werkt ram

De tegenhanger van volatile memory is ram, het interne geheugen. Start je je pc opnieuw op, dan is je ram weer beschikbaar voor andere processen. Stel, je hebt 8 GB intern geheugen in je pc. Dat is in principe volledig beschikbaar zodra je je pc aanzet.

Als eerste wordt het besturingssysteem opgestart, dat snoept in de meeste gevallen 1 tot 2 GB van je ram af. Elk geopend programma stopt ook wat data in het geheugen. Sluit u een programma, dan wordt deze ruimte weer beschikbaar voor andere zaken.

©PXimport

Soorten geheugen

Elk moederbord heeft een ander soort geheugen nodig. Er zijn vele formaten en afmetingen en binnen elk formaat zijn er ook nog veel verschillen. Je computer is hier vaak heel strikt in, een verkeerd ram-reepje past fysiek niet in je moederbord of wordt niet herkend door je besturingssysteem.

Vroeger bestond er dram en sram. Dram (dynamisch ram) is een erg goedkoop geheugen en wordt het meest gebruikt in computers en smartphones. Sram (statisch ram) is veel sneller en daarmee veel duurder. Het wordt voornamelijk gebruikt voor cpu-caches waar het meestal om megabytes in plaats van gigabytes draait.

Sdram staat voor synchronous dram en is een type geheugen dat geoptimaliseerd is voor computers. Uiteraard zijn er ook weer verschillende soorten sdram, ddr is een term die je vaak ziet. Ddr staat voor double data rate synchronous dram. Inmiddels zijn we aanbeland bij generatie 4, vandaar dat je vaak ddr4 tegenkomt.

©PXimport

Lpddr4 betekent dat het ook nog eens weinig stroom verbruikt, vandaar de toevoeging lp (low power). Dit vinden we eigenlijk uitsluitend in laptops, waar het stroomverbruik belangrijk is . 

Het nadeel van lpddr is dat het altijd langzamer is dan normaal ddr en daarom is er weinig noodzaak om dit in een desktop te installeren. Eigenlijk hebben we het bij lpddr4 over low power double data synchronous dynamic random access memory 4. 

Naast het type geheugen is ook het formaat belangrijk. In desktop-pc’s wordt voornamelijk gebruikgemaakt van dimm-modules (dual in-line memory module). Dit zijn reepjes met een 288pins-connector die je in het moederbord van je pc klikt.

©PXimport

Vroeger hadden dimm-modules overigens minder connectoren. Ddr2-geheugen heeft bijvoorbeeld een 240pins-connector. We hebben het hier over geheugenreepjes voor desktops. De mobiele variant van een dimm heet so-dimm (small outline dimm).

Ddr4 voor laptops heeft een 260pins-connector en is kleiner zodat het in een laptop past. Overigens kan het zijn dat in je laptop het geheugen is gesoldeerd op het moederbord. In dat geval is het niet mogelijk om je interne geheugen te verwisselen.

Capaciteit en snelheid

Ddr4 is verkrijgbaar in verschillende groottes. Met grootte bedoelen we de capaciteit. De grootste ddr-module kan 64 GB herbergen, de kleinste zijn vaak 2 GB. Geheugen moet je in de meeste computers overigens in paren installeren, het is handig om geheugen met dezelfde specificaties (en als het kan van hetzelfde merk) te gebruiken.

In veel gevallen is de installatie van twee reepjes van bijvoorbeeld 4 GB ook handiger dan één reepje van 8 GB, dit bevordert de doorvoersnelheid. Elk geheugenreepje heeft een bepaalde snelheid, deze wordt uitgedrukt in megahertz (MHz). 

Ddr4 begint bij 1600 MHz en loopt op tot 3200 MHz . Sommige websites hanteren niet de MHz-snelheden bij het classificeren, maar gebruiken het voorvoegsel pc4 en multipliceren het aantal MHz met acht. Als je dus ergens pc4-25600 ziet staan, betekent dit dat het een ddr4 is met een snelheid van 3200 MHz.

Ram kopen: Waar nog meer op letten?

©PXimport

Als je geheugen online wilt bestellen, dan staan er vaak nog een aantal specificaties bij een module. Deze zijn niet heel belangrijk, maar het is toch interessant om te weten wat deze termen betekenen. Vaak zie je de term non-ecc opduiken. Dit staat voor error code correction. Een moederbord kan vragen om alleen ecc-geheugen te gebruiken (of juist te weigeren). Dit staat allemaal beschreven in de specificaties van je moederbord.

Een andere term die je tegenkomt, is buffered of registered. Registered geheugen wordt soms aangeduid als rdimm en is duurder dan unregistered geheugen (udimm). Dan is er nog de cl-waarde, dit staat voor column address strobe latency. De cl-waarde wordt in nanoseconden weergegeven. Een lagere waarde betekent dat de vertraging minder is. Dit moet je wel met een korreltje zout nemen, want de vertraging is ook afhankelijk van de kloksnelheid.

De termen x8 en x16 houdt verband met databandbreedte, x8 komt veel vaker voor dan x16. Dan is er nog de zogenoemde memoryrank, dit kan single-, dual- of quadrank zijn en geeft aan hoe het geheugen op de chip is geïnstalleerd. Ram-fabrikant Crucial duidt dit aan als 1rx4, 2rx4 of 2rx8. 

Inbouwen maar!

Wil je zelf ram verwisselen en weet je zeker dat je het juiste werkgeheugen hebt gekocht? Dan kun je deze gaan inbouwen. Voordat je het interne geheugen van je computer of laptop verwisselt, is het van belang dat je je statisch ontlaadt. 

Dit kan met een antistatische mat of armband waarvan je de ene kant om je pols bindt en de andere kant aan een geaard element vastmaakt, zoals een computerkast. Ben je niet geaard, dan kan een statische schok ervoor zorgen dat je de componenten in je computer ruïneert.

©PXimport

Hoe je het geheugen wisselt, is per computer verschillend. Bij de meeste desktopcomputers druk je echter met twee handen op beide plastic klemmetjes die het geheugen vasthouden. Het geheugen komt een beetje omhoog en je kunt het er zo uitnemen. 

Het nieuwe geheugen prik je er daarna voor in de plaats. Je leest: het daadwerkelijk omwisselen van ram is niet zo ingewikkeld. Maar het juiste geheugen vinden is wel even een klusje. Hopelijk ben je door dit artikel goed op weg geholpen.

Het gebrek aan een rijk contrast is een van de grootste ergernissen bij lcd- en ledtelevisies. Fabrikanten hebben daarom een slimme techniek bedacht die het contrast aanzienlijk verbetert: local dimming. In dit artikel leggen we uit hoe deze techniek van jouw grijze nachtlucht weer een inktzwarte sterrenhemel maakt.

Het contrast van je televisie is misschien wel de belangrijkste eigenschap voor mooi beeld. We willen dat wit verblindend wit is en zwart echt inktzwart. Bij oledtelevisies is dat makkelijk, want daar geeft elke pixel zelf licht. Maar de meeste televisies in de Nederlandse huiskamers zijn nog steeds lcd- of ledschermen (inclusief QLED). Die werken met een lamp achter het scherm, de zogeheten backlight. Local dimming is de techniek die probeert de nadelen van die achtergrondverlichting op te lossen.

Om te begrijpen waarom local dimming nodig is, moet je eerst weten hoe een standaard led-tv werkt. Simpel gezegd is het een groot paneel met pixels die zelf geen licht geven, maar alleen van kleur veranderen. Achter die pixels brandt een grote lichtbak. Als het beeld zwart moet zijn, sluiten de pixels zich om het licht tegen te houden. Helaas lukt dat nooit voor de volle honderd procent; er lekt altijd wat licht langs de randjes. Hierdoor zien donkere scènes er vaak wat flets en grijzig uit. De achtergrondverlichting staat immers vol aan, ook als het beeld donker moet zijn.

Nooit meer te veel betalen? Check Kieskeurig.nl/prijsdalers!

De lampen dimmen waar het donker is

Local dimming pakt dit probleem bij de bron aan. In plaats van één grote lichtbak die altijd aan staat, verdeelt deze techniek de achtergrondverlichting in honderden (en bij duurdere tv's soms duizenden) kleine zones. De televisie analyseert de beelden die je kijkt continu. Ziet de processor dat er linksboven in beeld een donkere schaduw is, terwijl rechtsonder een felle explosie te zien is? Dan worden de lampjes in de zone linksboven gedimd of zelfs helemaal uitgeschakeld, terwijl de lampjes rechtsonder juist fel gaan branden.

Het resultaat is direct zichtbaar. Zwart wordt weer echt zwart, simpelweg omdat er geen licht meer achter dat deel van het scherm brandt. Tegelijkertijd blijven de lichte delen van het scherm helder. Dat zorgt voor een veel groter contrast en geeft het beeld meer diepte. Vooral bij het kijken van HDR-films en -series is dat van belang. Zonder local dimming kan een led-tv eigenlijk geen goed HDR-beeld weergeven, omdat het verschil tussen licht en donker dan te klein blijft.

©ER | ID.nl

Niet alle local dimming is hetzelfde

Het klinkt als een wonderoplossing, maar de uitvoering verschilt enorm per televisie. Het grote toverwoord hierbij is het aantal zones. Hoe meer zones de tv onafhankelijk van elkaar kan aansturen, hoe preciezer het licht kan worden geregeld. Goedkopere televisies gebruiken vaak edge lit local dimming. Hierbij zitten de lampjes alleen in de rand van de tv. Dat werkt redelijk, maar is niet heel nauwkeurig. Je ziet dan soms dat een hele verticale strook van het beeld lichter wordt, terwijl er eigenlijk maar één klein object moest worden verlicht.

De betere variant heet full array local dimming. Hierbij zitten de lampjes over de hele achterkant van het scherm verspreid. De allernieuwste en beste vorm hiervan is miniLED. Daarbij zijn de lampjes zo klein geworden dat er duizenden in een scherm passen, wat de precisie van oled begint te benaderen. Als er te weinig zones zijn, kun je last krijgen van zogenaamde 'blooming'. Dat zie je bijvoorbeeld bij witte ondertiteling op een zwarte achtergrond: er ontstaat dan een soort wazige lichtwolk rondom de letters, omdat de zone groter is dan de tekst zelf.

Ga voor de full monty!

Local dimming is dus geen loze marketingkreet, maar een dankbare techniek voor iedereen die graag films of series kijkt op een led- of QLED-televisie. Het maakt het verschil tussen een flets, grijs plaatje en een beeld dat van het scherm spat met diepe zwartwaarden. Ben je in de markt voor een nieuwe tv? Vraag dan niet alleen óf er local dimming op zit, maar vooral of het gaat om full array dimming. Je ogen zullen je dankbaar zijn tijdens de volgende filmavond!

Bij ID.nl zijn we gek op producten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt of die zijn voorzien van bijzondere eigenschappen. Met een robotstofzuiger wordt de vloer schoongehouden, terwijl je er niet bij hoeft te zijn. En stofzuigen is dan wel het minste dat ze kunnen, want ook dweilen is voor veel modellen geen proleem. We vonden vijf geavanceerde exemplaren.

Philips HomeRun 7000 Series XU7100/01

De Philips HomeRun 7000 Series XU7100/01 is ontworpen om grote ruimtes aan te kunnen. Het apparaat heeft een stofzak van 3 liter en een werktijd tot 180 minuten in de laagste stand. In tegenstelling tot veel kleinere robots is deze HomeRun uitgerust met een stille motor; de opgave van 66 dB maakt hem relatief stil.

Er zit een dweilfunctie in zodat je de robot na het stofzuigen ook direct kunt laten dweilen. Via de app kies je voor een van de modi of plan je een schoonmaakprogramma in. De robot kan zichzelf navigeren, obstakels omzeilen en keert na gebruik terug naar het laadstation. Omdat de opvangbak groot is hoef je niet vaak te legen en dankzij de Li‑ion‑accu is hij geschikt voor grotere woningen. Het apparaat is van recente datum en daarom nog volop verkrijgbaar.

Dreame L10s Pro Ultra Heat

Deze robot combineert een groot stofreservoir van 3,2 liter met een lange werktijd van ongeveer 220 minuten. Dankzij de geïntegreerde dweilfunctie verwijdert hij niet alleen stof maar kan hij ook nat reinigen. De L10s Pro Ultra Heat gebruikt een zak in het basisstation, waardoor je het reservoir minder vaak hoeft te legen.

De Dreame is voorzien van een Li‑ion‑batterij aanwezig en de robot keert automatisch terug naar het station voor opladen en legen. De sensortechnologie helpt bij het vermijden van obstakels en het nauwkeurig schoonmaken van zowel harde vloeren als tapijt. Dankzij de meegeleverde app stuur je de schoonmaak aan, stel je no‑go‑zones in of plan je een dweilrondje.

Philips HomeRun 3000 Series Aqua XU3100/01

Deze Philips‑robot is bedoeld voor wie minder vaak handmatig wil schoonmaken. Hij beschikt over een gecombineerde stofzuig‑ en dweilfunctie en kan zichzelf legen via het automatische station. Met een gebruiksduur tot 200 minuten in de laagste stand en een geluidsniveau van 66 dB kan hij urenlang zijn werk doen zonder al te veel herrie. De stofcontainer van 35 cl is kleiner dan bij de HomeRun 7000, maar door het automatische leegmechanisme is dat geen probleem.

Je bedient het apparaat via de app en kunt daar zowel een schema programmeren als zones instellen. De Aqua XU3100/01 is een model uit de recente 3000‑serie en doordat hij een mop‑pad heeft kan hij zowel droog als nat reinigen, wat handig is voor harde vloeren zoals tegels en laminaat.

iRobot Roomba Combo j9+

De Roomba Combo j9+ is een model dat je vloeren zowel kan stofzuigen als dweilen. De Combo j9 beschikt over een opvangbak van 31 cl en hij kan zelf zijn inhoud legen in het automatische basisstation dat bij de set hoort. De Li‑ion‑accu zorgt voor een lange gebruiksduur en de robot maakt een routeplanning zodat elke ruimte efficiënt wordt schoongemaakt.

Via de app kun je zones instellen waar de robot niet mag komen en het dweilelement in‑ of uitschakelen. In de basis maakt de Combo j9+ zelfstandig een kaart van je woning en keert terug naar het station wanneer de accu moet opladen of de stofcontainer vol is. De robot is bedoeld voor huishoudens die gemak belangrijk vinden en biedt naast stofzuigen ook een dweilfunctie voor hardere vloeren.

MOVA Tech P50 Ultra

De MOVA Tech P50 Ultra is een forse robotstofzuiger met een basisstation. Het apparaat heeft een stofreservoir van 30 cl en wordt geleverd met een basisstation waarin je het stof eenvoudig kunt verwijderen. De robot produceert een geluidsniveau van 74 dB, iets hoger dan de Philips‑modellen, en weegt inclusief station ruim 13 kg.

Hij kan uiteraard ook automatisch terugkeren naar het station om op te laden of te legen. In de specificaties staat dat de MOVA is voorzien van een Li‑ion‑batterij en dat hij zowel kan stofzuigen als dweilen. De meegeleverde app maakt het mogelijk om routes in te stellen en zones te blokkeren. Met een vermogen van 700 W is hij krachtig genoeg voor tapijten en harde vloeren. Het is geschikt voor mensen die een uitgebreid station met automatische functies willen.