ID.nl logo
Doordacht je pc overklokken doe je zo
© PXimport
Huis

Doordacht je pc overklokken doe je zo

In href="https://computertotaal.nl/artikelen/pc/zo-gebruik-je-je-processor-optimaal/" rel="noopener noreferrer" target="_blank">eerdere artikelen </a>hebben we gezien hoe je het processorgebruik van je pc systeemwijd en per applicatie kunt monitoren en hoe zich dat (voor de cpu) ook wat laat bijsturen. In dit artikel trekken we de optimalisaties een stevig eind door, tot in het hart van de processors. Je hebt meteen door dat we het over ‘overklokken’ hebben.

Het lijkt wat paradoxaal, maar in dit artikel rond overklokken komt het eigenlijke overklokproces niet eens zo heel uitgebreid aan bod. Dit heeft twee redenen. Om te beginnen kunnen we helaas geen rechttoe rechtaan stappenplan meegeven, omdat de exacte procedure ook afhangt van de gebruikte tool en van je moederbord en processors. Verder kun je overklokken het best zien als een onderdeel van een vijfstappenproces: informatie verzamelen, stresstesten, benchmarken, overklokken en checken. Het lijkt ons niet verstandig om ons hier alleen op het vierde onderdeel te richten.

Wat moet je nu precies verstaan onder ‘overklokken’? Je moet weten dat elke processor een zekere kloksnelheid heeft, uitgedrukt in hertz. Die geeft aan hoe vaak per seconde een instructie door de processor wordt uitgevoerd. Moderne processoren werken aan miljarden klokcycli per seconde (GHz). Je kunt weliswaar niet het aantal instructies per cyclus verhogen, maar wel de frequentie van de cycli opvoeren. Overklokken is dus in essentie het verhogen van de kloksnelheid van je processor, wat tot betere prestaties kan leiden. Alles bij elkaar is het dus best wel een delicate ingreep en juist daarom hoort dit ook deel uit te maken van een doordachte aanpak: in de vermelde vijf stappen dus.

Informatie verzamelen

Logischerwijs moet je eerst weten over welk moederbord en welke processor(s) je precies beschikt. De app Systeeminformatie (druk op Windows-toets+R en voer msinfo32 uit) geeft je een snel overzicht met statische informatie, maar er zijn grondiger tools.

Voor je cpu kun je het populaire CPU-Z inzetten. Hier lees je op het tabblad CPU detailinformatie af met onder meer de realtime waarden van de kloksnelheid (Core Speed) en het voltage (Core VID). Via Tools / Clocks kun je ook de kloksnelheid van de afzonderlijke cpu-kernen aflezen. Die kan wel variëren, afhankelijk van mogelijke energiebesparingsmodi. Wissel in Windows Energiebeheer bijvoorbeeld maar eens tussen de schema’s Energiebesparing en Hoge prestaties: je merkt meteen het verschil.

Je doet er ook goed aan de cpu-temperatuur te meten, want die zal tijdens het overklokken wellicht hoger uitvallen. Een handige tool hiervoor is Core Temp. Die geeft nauwkeurig de temperatuur van elke processorkern weer op basis van een DTS (Digital Thermal Sensor) die zich in elke kern bevindt. Meestal vertelt Core Temp je ook de Tj. Max-waarde. Dit is de maximumtemperatuur die je processor mag bereiken, voordat die automatisch terugschroeft om af te koelen. Tijdens het overklokken houd je de cpu-temperatuur het liefst minstens 15 °C onder deze Tj. Max of, als deze waarde ontbreekt, bij voorkeur onder de 80 °C.

Voor realtime informatie over je GPU kun je GPU-Z gebruiken. Op het tabblad Sensors vind je onder meer de kloksnelheid, temperatuur en belasting, evenals trouwens de cpu-temperatuur.

©PXimport

Stresstesten

Voor je begint te overklokken, voer je het best ook een stresstest uit op je cpu en/of gpu. Zo controleer je of die wel stabiel genoeg zijn voor je overklokplannen. Kijk meteen even na of alle ventilators schoon zijn en soepel draaien.

Je vindt zo’n stresstest op het tabblad Bench van CPU-Z, via de knop Stress CPU, maar hier valt niks aan in te stellen. Betere tools zijn daarom IntelBurnTest, het multiplatform Prime95 en het fraaie OCCT. We lichten die laatste er even uit.

Open eerst de rubriek Monitor en bekijk de tabbladen. Je komt hier onder meer de temperatuur en de ventilatorsnelheid (rpm) van je cpu te weten. De eigenlijke stresstest vind je bij Test. Selecteer hier CPU. Bij Looptijd stel je de testduur in; de overige instellingen kun je ongemoeid laten. Je start de test met een druk op de rode pijlknop. Laat hem gerust enkele uren draaien, maar houd wel de temperatuur in het oog. Handig is dat je hier ook de afstand in °C tot de Tj. Max-waarde afleest.

Er zijn natuurlijk ook tools om je gpu te stresstesten. Een degelijk en gratis programma is MSI Kombustor. Er zijn verschillende stresstests beschikbaar en je stelt zelf de gewenste testresolutie in. Je mag verschillende tests opeenvolgend uitvoeren, maar controleer wel goed de gpu-temperatuur (linksonder). Je kunt zo’n test op elk moment weer afsluiten en via Log File de resultaten analyseren, waaronder de framerates (fps).

©PXimport

Benchmarken

Je doet er verstandig aan eerst ook nog wat benchmarks uit te voeren. Dat geeft je een goed idee van de huidige prestaties van je cpu en/of gpu, zodat je die kunt vergelijken met de resultaten na het overklokken.

We focussen ons eerst op de cpu en komen alweer uit bij CPU-Z. Op het tabblad Bench vind je namelijk een eenvoudige benchmarker. Je selecteert bij Reference een cpu waarmee je de prestatie van je eigen cpu wilt vergelijken en je start zowel een single- als multithread-test met Bench CPU. Klik op Submit and Compare om de resultaten te uploaden en klik vervolgens op je score om die tegen andere cpu’s af te zetten.

Een andere benchmarker is Cinebench. Deze tool, te vinden in de Microsoft Store, rendert tijdens de test een complexe afbeelding en is iets meer op high-endsystemen gericht. Via Preferences stel je zelf in hoeveel simultane threads je wilt aanspreken. Na afloop volgt een rangschikking met andere cpu’s.

Voor je gpu kun je onder meer terecht bij GFXBench, waar je kunt kiezen of je alle tests in één keer wilt doen of alleen de tests die je zelf selecteert, en bij PassMark PerformanceTest (30 dagen gratis). Via de knoppen 2D en 3D kun je hier verschillende tests laten lopen die je zelf selecteert. Na afloop kun je dan je eigen videokaart afzetten tegen baselines en (vergelijkbare) gpu’s.

©PXimport

Overklokken (cpu)

Alles is nu klaar voor het eigenlijke overklokken. Met de juiste tools (en geschikte processors, zoals de Intel K- en X-reeks en AMD Ryzen) kan dat veilig verlopen, maar je doet dit hoe dan ook op eigen risico.

Tot de betere overkloktools voor Intel-cpu’s behoren Intel Extreme Tuning Utility en Intel Performance Maximizer (althans voor de 9de generatie K-processors). Voor AMD-cpu’s is AMD Ryzen Master een aanrader.

We hebben helaas niet de ruimte om deze tools stap voor stap door te nemen, maar belangrijk is dat je weet dat de cpu-frequentie door drie factoren wordt bepaald: het voltage van de processorkernen (VCore), de basiskloksnelheid (BCLK) en de core multipliers. Stel, je BCLK is 100 MHz en je multipliers staan ingesteld op 44. Je komt dan uit op een frequentie van 100 x 44 = 4400 MHz (4,4 GHz). Om te overklokken, verhoog je alle multipliers tegelijk in stapjes van 1, zodat (in dit voorbeeld) de frequentie telkens met 100 Mhz verhoogt.

Het valt niet uit te sluiten dat je hierbij ook de Vcore wat moet verhogen voor meer stabiliteit, maar ook dat doe je dan in stapjes van maximaal +0,05 V. Tijdens het hele proces draai je het best ook een tool als CPU-Z – hoewel ook de Intel-tool een stresstest aan boord heeft – en voer je hiermee regelmatig korte stresstests uit. Haal er tevens de tool Core Temp bij om de cpu-temperatuur in de gaten te houden.

©PXimport

Overklokken (gpu)

Net als bij de cpu is het stapsgewijs overklokken van de gpu op zich wel veilig, maar ook dit doe je op eigen risico. Voor het overklokken van gpu’s is het gratis MSI Afterburner een prima tool. Zorg ook dat je MSI Kombustor hebt geïnstalleerd.

Start Afterburner op en klik daar op de K-toets om ook Kombustor op te starten. Verhoog nu de Core Clock (MHz) – dus niet het Core Voltage – in stapjes van circa 20. Zodra je boven de 50 gaat, werk je het best in stapjes van 10. Bevestig na elke verhoging met Toepassen (de knop met het vinkje). Lukt het zo niet, dan zet je (indien mogelijk) de schuifknoppen bij Power Limit (%) en bij Temp Limit (°C) tijdelijk op het maximum, en stel je via de A-knop de Fan Speed (%) in op circa 75%. Bevestig met Toepassen.

Tijdens de verhogingen laat je continu de stresstest van Kombustor draaien, waar je de resultaten in de gaten houdt, zoals de temperatuur van gpu en cpu. Worden de temperaturen te hoog of crasht de stresstest, zet dan de verhoging zo’n 10% lager dan je huidige testwaarde.

Vervolgens kun je ook de Memory Clock wat verhogen, in stapjes van maximaal 10. Ook hier blijf je het best zo’n 10% onder de waarde waarop de stresstest iets te veeleisend blijkt. Daarna klik je op Opslaan (diskette-icoon) en op profielknop 1. Ten slotte klik je rechtsboven op de Windows-knop, zodat je systeem voortaan opstart met de huidige profielwaarden.

©PXimport

Checken

Niet alleen tijdens het eigenlijke overklokproces moet je met behulp van stresstests de resultaten en de temperaturen in de gaten houden, maar je doet er goed aan om ook na het overklokken enkele keren wat langduriger stresstests uit te voeren. Voer ook dezelfde benchmarks uit als voor het overklokken, want het geeft best wel voldoening als je merkt dat je inspanningen daadwerkelijk resulteren in betere prestaties van je processor(s). Veel succes.

▼ Volgende artikel
Waar voor je geld: 5 betaalbare pc-monitors met interne speakers
© Stocks Marketing
Huis

Waar voor je geld: 5 betaalbare pc-monitors met interne speakers

Bij ID.nl zijn we dol op kwaliteitsproducten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Een paar keer per week speuren we binnen een bepaald thema naar zulke deals. Zoek je een betaalbaar pc-scherm dat zowel beeld als geluid afspeelt? Vandaag hebben we vijf interessante modellen voor je gespot.

Samsung M5 M50D (LS27DM502EUXEN)

Met de Samsung M5 M50D koop je een pc-monitor en smart-tv ineen. Zodra je dit 27inch-model met wifi verbindt, heb je toegang tot het Tizen-smartplatform. Voor het streamen van Netflix-series en YouTube-filmpjes is het dus niet per se nodig om een verbonden computer te gebruiken. Navigeer met de bijgesloten afstandsbediening door het app-aanbod en kijk naar videocontent in Full-HD-kwaliteit. Verder komen voor streamingdoeleinden de twee geïntegreerde speakers goed van pas.

Zet de M5 M50D via de bijgesloten voet op het bureau of gebruik een los verkrijgbare VESA-monitorbeugel. Voor verbinding met een pc of laptop telt de achterzijde twee HDMI-poorten. Daarvan ondersteunt één poort de techniek ARC (Audio Return Channel), zodat je het audiosignaal naar een verbonden soundbar of receiver kunt doorsturen. Met behulp van twee usb-poorten verbind je zo nodig ook nog randapparaten. Een leuk extraatje is dat je via deze monitor andere slimme Samsung-apparaten in je woning kunt bedienen. Dat werkt via het SmartThings-platform. Dit product is ook in een groter schermdiagonaal van 32 inch te koop.

Philips 271V8LAB/00

De Philips 271V8LAB/00 biedt aantrekkelijke specificaties tegen een scherpe prijs. Zo telt het 27inch-scherm 1920 × 1080 pixels, waardoor je video's in Full-HD-kwaliteit kunt bewonderen. Bovendien is de vernieuwingsfrequentie van 100 hertz dik in orde. Films, series en animaties verschijnen dus vloeiend in beeld. In dit scherm zijn twee kleine speakers verwerkt. Dat is nuttig voor het geval er geen luidsprekers op de computer zijn aangesloten.

Onderaan de behuizing vind je een HDMI-poort. Je kunt daarop zo'n beetje elke pc of laptop aansluiten. Gebruik gewoon de bijgesloten HDMI-kabel. Voor het verbinden van een oude computer is er ook nog een VGA-ingang voorhanden. Een pluspunt is de matte coating. Hierdoor ervaar je in sterk verlichte ruimtes minder hinder van lichtweerkaatsingen. Er is ook een instelling voor het reduceren van blauw licht. Dat is minder vermoeiend voor de ogen. Je zet de 271V8LAB/00 via de bijgesloten standaard neer of monteert hem op een geschikte VESA-monitorbeugel. Dit betaalbare scherm kun je uitsluitend verticaal kantelen.

AOC 24B3HMA2

Op zoek naar een goedkope compacte pc-monitor met interne speakers? Dan kom je vermoedelijk al gauw uit bij de AOC 24B3HMA2. De schermdiagonaal van exact 23,8 inch leent zich goed voor kantoortaken. Dankzij een respectabele resolutie van 1920 × 1080 pixels ogen de programma's scherp. Voor bewegende beelden is de vernieuwingsfrequentie van 100 hertz een pluspunt. Er is daardoor minder sprake van haperingen.  

Zoals je van dit degelijke kantoorproduct mag verwachten, heeft het scherm een matte coating. Zo kun je overdags bij veel omgevingslicht evengoed nog comfortabel werken. Werk je graag in de late uurtjes? Dankzij de zogenoemde Low Blue Light-modus verminder je het blauwe licht, zodat je het 's avonds langer volhoudt. Via de bijgesloten HDMI-kabel verbind je de 24B3HMA2 met een pc of laptop. Als alternatief voor de twee geïntegreerde speakers kun je ook nog een koptelefoon aansluiten. Gebruik hiervoor de 3,5mm-audiouitgang aan de onderzijde.

Lees ook: Tips en tools voor het gebruik van je monitor

Iiyama ProLite XUB3493WQSU-B5

Kan het jou niet groot genoeg? In plaats van twee afzonderlijke monitors plaats je net zo makkelijk de Iiyama ProLite XUB3493WQSU-B5 op het bureau. Met een schermdiagonaal van 34 inch open je probleemloos twee vensters naast elkaar. Werk bijvoorbeeld aan een tekst, terwijl je ondertussen op internet naar informatie zoekt. Via twee HDMI-poorten en een DisPlayPort-aansluiting verbind je tot maximaal drie systemen met dit scherm. Voor de weergave van geluid bevat de behuizing twee speakertjes.

De ProLite XUB3493WQSU-B5 is een ideale partner voor liefhebbers van videostreaming en beeldbewerking. Met een royale resolutie van 3440 × 1440 pixels blijven er geen details achterwege. Bovendien staat het aanwezige ips-paneel bekend om zijn levendige kleuren. De fabrikant heeft ook aan een goede werkhouding van zijn gebruikers gedacht. Je past de hoogte van het scherm namelijk eenvoudig aan: je hebt vijftien centimeter 'speling'. Daarnaast kun je de monitor kantelen en draaien. Ondanks het riante formaat kun je de ProLite XUB3493WQSU-B5 optioneel aan een capabele VESA-beugel bevestigen.

ASUS TUF Gaming VG328H1B

Wanneer je op de pc weleens een spelletje speelt, is de betaalbare ASUS TUF Gaming VG328H1B een interessante optie. Met een hoge vernieuwingsfrequentie van 165 hertz weet je zeker dat de snelste gameanimaties vloeiend voorbijrazen. Dankzij een royale beelddiagonaal van 31,5 inch en resolutie van 1920 × 1080 pixels zie je geen teamgenoot of tegenstander over het hoofd. Voor de fanatiekste gamers is de rappe reactietijd van slechts één milliseconde gunstig. Zo reageer je vrijwel meteen op de gameplay en ben je vijanden te vlug af.

Uiteraard leent de TUF Gaming VG328H1B zich ook goed voor kantoortaken. Met behulp van HDMI sluit je elke hedendaagse pc aan. Je kunt zowel overdags als 's avonds werken, want het scherm heeft een matte afwerking. Opvallend is verder de lichte kromming van 1500R. Daardoor sluit het scherm beter aan bij je gezichtsveld. Tot slot kan deze pc-monitor draaien en kantelen.

▼ Volgende artikel
POCO introduceert nieuwe F7 smartphone-serie met krachtige prestaties
Huis

POCO introduceert nieuwe F7 smartphone-serie met krachtige prestaties

POCO heeft twee nieuwe smartphones uitgebracht: de F7 Ultra en F7 Pro. Deze toestellen richten zich op gebruikers die veel waarde hechten aan snelheid en efficiëntie, zonder daarvoor de hoofdprijs te betalen.

De F7 Ultra is voorzien van de Snapdragon 8 Elite processor, die zorgt voor betere prestaties en minder energieverbruik dan voorgaande modellen. Het toestel heeft ook een speciale grafische chip die de beeldkwaliteit verbetert bij games en video's. De F7 Pro werkt met de Snapdragon 8 Gen 3 processor en draait op Xiaomi HyperOS 2. Beide telefoons hebben een goed koelsysteem waardoor ze niet snel oververhit raken, zelfs bij intensief gebruik.

©POCO

Qua batterijduur biedt de F7 Ultra een 5.300mAh batterij die in 34 minuten volledig opgeladen kan worden met de snellaadtechnologie. Je kunt deze telefoon ook draadloos opladen. De F7 Pro heeft een nog grotere batterij van 6.000mAh. Door speciale technologie behouden de batterijen van beide toestellen lang hun capaciteit, zelfs na veelvuldig opladen.

Fotografie en heldere schermen

Voor fotografie heeft de F7 Ultra drie camera's, waaronder een 50 megapixel hoofdcamera, een telelens en een 32 megapixel groothoeklens. De F7 Pro heeft een 50 megapixel hoofdcamera en een 8 megapixel groothoeklens. Beide telefoons maken gebruik van slimme beeldverwerking voor betere foto's.

De schermen van beide smartphones zijn erg helder (tot 3200 nits) en hebben technologie die zorgt voor minder vermoeidheid van de ogen. Ze zijn ook water- en stofbestendig volgens de IP68-norm en voorzien van krasbestendig glas.

©POCO

Prijzen en verkrijgbaarheid

De POCO F7 Ultra is te koop in geel en zwart in twee varianten: 12GB+256GB voor 779,90 euro en 16GB+512GB voor 849,90 euro.

De POCO F7 Pro is verkrijgbaar in zwart, zilver en blauw, eveneens in twee versies: 12GB+256GB voor 599,90 euro en 12GB+512GB voor 649,90 euro.