In href="https://computertotaal.nl/artikelen/pc/zo-gebruik-je-je-processor-optimaal/" rel="noopener noreferrer" target="_blank">eerdere artikelen </a>hebben we gezien hoe je het processorgebruik van je pc systeemwijd en per applicatie kunt monitoren en hoe zich dat (voor de cpu) ook wat laat bijsturen. In dit artikel trekken we de optimalisaties een stevig eind door, tot in het hart van de processors. Je hebt meteen door dat we het over ‘overklokken’ hebben.

Het lijkt wat paradoxaal, maar in dit artikel rond overklokken komt het eigenlijke overklokproces niet eens zo heel uitgebreid aan bod. Dit heeft twee redenen. Om te beginnen kunnen we helaas geen rechttoe rechtaan stappenplan meegeven, omdat de exacte procedure ook afhangt van de gebruikte tool en van je moederbord en processors. Verder kun je overklokken het best zien als een onderdeel van een vijfstappenproces: informatie verzamelen, stresstesten, benchmarken, overklokken en checken. Het lijkt ons niet verstandig om ons hier alleen op het vierde onderdeel te richten.

Wat moet je nu precies verstaan onder ‘overklokken’? Je moet weten dat elke processor een zekere kloksnelheid heeft, uitgedrukt in hertz. Die geeft aan hoe vaak per seconde een instructie door de processor wordt uitgevoerd. Moderne processoren werken aan miljarden klokcycli per seconde (GHz). Je kunt weliswaar niet het aantal instructies per cyclus verhogen, maar wel de frequentie van de cycli opvoeren. Overklokken is dus in essentie het verhogen van de kloksnelheid van je processor, wat tot betere prestaties kan leiden. Alles bij elkaar is het dus best wel een delicate ingreep en juist daarom hoort dit ook deel uit te maken van een doordachte aanpak: in de vermelde vijf stappen dus.

Informatie verzamelen

Logischerwijs moet je eerst weten over welk moederbord en welke processor(s) je precies beschikt. De app Systeeminformatie (druk op Windows-toets+R en voer msinfo32 uit) geeft je een snel overzicht met statische informatie, maar er zijn grondiger tools.

Voor je cpu kun je het populaire CPU-Z inzetten. Hier lees je op het tabblad CPU detailinformatie af met onder meer de realtime waarden van de kloksnelheid (Core Speed) en het voltage (Core VID). Via Tools / Clocks kun je ook de kloksnelheid van de afzonderlijke cpu-kernen aflezen. Die kan wel variëren, afhankelijk van mogelijke energiebesparingsmodi. Wissel in Windows Energiebeheer bijvoorbeeld maar eens tussen de schema’s Energiebesparing en Hoge prestaties: je merkt meteen het verschil.

Je doet er ook goed aan de cpu-temperatuur te meten, want die zal tijdens het overklokken wellicht hoger uitvallen. Een handige tool hiervoor is Core Temp. Die geeft nauwkeurig de temperatuur van elke processorkern weer op basis van een DTS (Digital Thermal Sensor) die zich in elke kern bevindt. Meestal vertelt Core Temp je ook de Tj. Max-waarde. Dit is de maximumtemperatuur die je processor mag bereiken, voordat die automatisch terugschroeft om af te koelen. Tijdens het overklokken houd je de cpu-temperatuur het liefst minstens 15 °C onder deze Tj. Max of, als deze waarde ontbreekt, bij voorkeur onder de 80 °C.

Voor realtime informatie over je GPU kun je GPU-Z gebruiken. Op het tabblad Sensors vind je onder meer de kloksnelheid, temperatuur en belasting, evenals trouwens de cpu-temperatuur.

©PXimport

Stresstesten

Voor je begint te overklokken, voer je het best ook een stresstest uit op je cpu en/of gpu. Zo controleer je of die wel stabiel genoeg zijn voor je overklokplannen. Kijk meteen even na of alle ventilators schoon zijn en soepel draaien.

Je vindt zo’n stresstest op het tabblad Bench van CPU-Z, via de knop Stress CPU, maar hier valt niks aan in te stellen. Betere tools zijn daarom IntelBurnTest, het multiplatform Prime95 en het fraaie OCCT. We lichten die laatste er even uit.

Open eerst de rubriek Monitor en bekijk de tabbladen. Je komt hier onder meer de temperatuur en de ventilatorsnelheid (rpm) van je cpu te weten. De eigenlijke stresstest vind je bij Test. Selecteer hier CPU. Bij Looptijd stel je de testduur in; de overige instellingen kun je ongemoeid laten. Je start de test met een druk op de rode pijlknop. Laat hem gerust enkele uren draaien, maar houd wel de temperatuur in het oog. Handig is dat je hier ook de afstand in °C tot de Tj. Max-waarde afleest.

Er zijn natuurlijk ook tools om je gpu te stresstesten. Een degelijk en gratis programma is MSI Kombustor. Er zijn verschillende stresstests beschikbaar en je stelt zelf de gewenste testresolutie in. Je mag verschillende tests opeenvolgend uitvoeren, maar controleer wel goed de gpu-temperatuur (linksonder). Je kunt zo’n test op elk moment weer afsluiten en via Log File de resultaten analyseren, waaronder de framerates (fps).

©PXimport

Benchmarken

Je doet er verstandig aan eerst ook nog wat benchmarks uit te voeren. Dat geeft je een goed idee van de huidige prestaties van je cpu en/of gpu, zodat je die kunt vergelijken met de resultaten na het overklokken.

We focussen ons eerst op de cpu en komen alweer uit bij CPU-Z. Op het tabblad Bench vind je namelijk een eenvoudige benchmarker. Je selecteert bij Reference een cpu waarmee je de prestatie van je eigen cpu wilt vergelijken en je start zowel een single- als multithread-test met Bench CPU. Klik op Submit and Compare om de resultaten te uploaden en klik vervolgens op je score om die tegen andere cpu’s af te zetten.

Een andere benchmarker is Cinebench. Deze tool, te vinden in de Microsoft Store, rendert tijdens de test een complexe afbeelding en is iets meer op high-endsystemen gericht. Via Preferences stel je zelf in hoeveel simultane threads je wilt aanspreken. Na afloop volgt een rangschikking met andere cpu’s.

Voor je gpu kun je onder meer terecht bij GFXBench, waar je kunt kiezen of je alle tests in één keer wilt doen of alleen de tests die je zelf selecteert, en bij PassMark PerformanceTest (30 dagen gratis). Via de knoppen 2D en 3D kun je hier verschillende tests laten lopen die je zelf selecteert. Na afloop kun je dan je eigen videokaart afzetten tegen baselines en (vergelijkbare) gpu’s.

©PXimport

Overklokken (cpu)

Alles is nu klaar voor het eigenlijke overklokken. Met de juiste tools (en geschikte processors, zoals de Intel K- en X-reeks en AMD Ryzen) kan dat veilig verlopen, maar je doet dit hoe dan ook op eigen risico.

Tot de betere overkloktools voor Intel-cpu’s behoren Intel Extreme Tuning Utility en Intel Performance Maximizer (althans voor de 9de generatie K-processors). Voor AMD-cpu’s is AMD Ryzen Master een aanrader.

We hebben helaas niet de ruimte om deze tools stap voor stap door te nemen, maar belangrijk is dat je weet dat de cpu-frequentie door drie factoren wordt bepaald: het voltage van de processorkernen (VCore), de basiskloksnelheid (BCLK) en de core multipliers. Stel, je BCLK is 100 MHz en je multipliers staan ingesteld op 44. Je komt dan uit op een frequentie van 100 x 44 = 4400 MHz (4,4 GHz). Om te overklokken, verhoog je alle multipliers tegelijk in stapjes van 1, zodat (in dit voorbeeld) de frequentie telkens met 100 Mhz verhoogt.

Het valt niet uit te sluiten dat je hierbij ook de Vcore wat moet verhogen voor meer stabiliteit, maar ook dat doe je dan in stapjes van maximaal +0,05 V. Tijdens het hele proces draai je het best ook een tool als CPU-Z – hoewel ook de Intel-tool een stresstest aan boord heeft – en voer je hiermee regelmatig korte stresstests uit. Haal er tevens de tool Core Temp bij om de cpu-temperatuur in de gaten te houden.

©PXimport

Overklokken (gpu)

Net als bij de cpu is het stapsgewijs overklokken van de gpu op zich wel veilig, maar ook dit doe je op eigen risico. Voor het overklokken van gpu’s is het gratis MSI Afterburner een prima tool. Zorg ook dat je MSI Kombustor hebt geïnstalleerd.

Start Afterburner op en klik daar op de K-toets om ook Kombustor op te starten. Verhoog nu de Core Clock (MHz) – dus niet het Core Voltage – in stapjes van circa 20. Zodra je boven de 50 gaat, werk je het best in stapjes van 10. Bevestig na elke verhoging met Toepassen (de knop met het vinkje). Lukt het zo niet, dan zet je (indien mogelijk) de schuifknoppen bij Power Limit (%) en bij Temp Limit (°C) tijdelijk op het maximum, en stel je via de A-knop de Fan Speed (%) in op circa 75%. Bevestig met Toepassen.

Tijdens de verhogingen laat je continu de stresstest van Kombustor draaien, waar je de resultaten in de gaten houdt, zoals de temperatuur van gpu en cpu. Worden de temperaturen te hoog of crasht de stresstest, zet dan de verhoging zo’n 10% lager dan je huidige testwaarde.

Vervolgens kun je ook de Memory Clock wat verhogen, in stapjes van maximaal 10. Ook hier blijf je het best zo’n 10% onder de waarde waarop de stresstest iets te veeleisend blijkt. Daarna klik je op Opslaan (diskette-icoon) en op profielknop 1. Ten slotte klik je rechtsboven op de Windows-knop, zodat je systeem voortaan opstart met de huidige profielwaarden.

©PXimport

Checken

Niet alleen tijdens het eigenlijke overklokproces moet je met behulp van stresstests de resultaten en de temperaturen in de gaten houden, maar je doet er goed aan om ook na het overklokken enkele keren wat langduriger stresstests uit te voeren. Voer ook dezelfde benchmarks uit als voor het overklokken, want het geeft best wel voldoening als je merkt dat je inspanningen daadwerkelijk resulteren in betere prestaties van je processor(s). Veel succes.

Bij een inbouwkeuken zijn de meeste apparaten netjes weggewerkt. Een vaatwasser bijvoorbeeld is dan al voor je ingebouwd en door middel van een opzetdeur onzichtbaar van buitenaf. Maar wat nou als je een vrijstaande vaatwasser hebt, kun je die dan alsnog inbouwen in je bestaande keuken? Dit zijn de mogelijkheden.

Wil je dat je vaatwasser netjes opgaat in de rest van je keuken? Dan kun je ‘m inbouwen. zodat het er wat strakker uitziet. Je leest hoe je de ruimte voorbereidt, de water- en afvoeraansluiting maakt en hoe je het apparaat goed op z’n plek zet.

©ID.nl

De voorbereiding: meten is weten

Voordat je überhaupt begint met boren, zagen of sjouwen, is het slim om te bedenken waar je de vaatwasser precies wilt hebben. De meest logische plek is onder het aanrecht, het liefst zo dicht mogelijk bij de waterleiding en afvoer. Meestal haal je een keukenkastje weg om ruimte te maken. Let er wel op dat de vaatwasser daar ook echt past. Meet dus goed de hoogte, breedte en diepte van de plek waar hij moet komen. Houd altijd een beetje speling, zodat je de machine kunt schuiven en stellen.

Als er geen aparte kraan is in de buurt van de nieuwe plek voor de vaatwasser, dan moet je die nog aanleggen. Ook de afvoer moet geschikt zijn. Sommige sifons onder de gootsteen hebben al een aansluiting voor een vaatwasser, maar dat is niet altijd zo. In dat geval zul je de sifon moeten vervangen. Een sifon met een aparte aansluiting is te koop bij de meeste bouwmarkten. Tot slot is een geaard stopcontact nodig, liefst op dezelfde groep als de andere keukenapparaten.

De wateraansluiting maken

Als je al een kraan in de buurt hebt met een aansluiting voor een wasmachine of vaatwasser, dan ben je snel klaar. Je hoeft dan alleen maar de slang van de vaatwasser op de kraan te draaien. Zorg dat je dit stevig doet en gebruik eventueel teflontape op de schroefdraad om lekkage te voorkomen. Controleer of de aansluiting niet lekt door de kraan voorzichtig open te draaien.

©Mark Gamble

Heb je nog geen geschikte kraan, dan moet je die eerst laten installeren. Bij voorkeur laat je dat soort werkzaamheden uitvoeren door een loodgieter of installateur, maar als je zelf handig bent met water(leidingen) zou je het ook zelf kunnen doen.

Je sluit eerst de hoofdkraan af en laat je de leidingen leeglopen. Vervolgens snijd je een stuk uit de bestaande leiding, bijvoorbeeld met een pijpsnijder, en plaats je een T-stuk. Op dat T-stuk monteer je een extra leidingstuk naar een muurplaat, waar de nieuwe kraan op komt. Zorg dat je alles goed vastzet en gebruik teflontape om de schroefdraad waterdicht te maken. Als alles aangesloten is, kun je de hoofdkraan weer openen en controleer je of alles droog blijft.

De afvoer aansluiten op de sifon

Een vaatwasser pompt vuil water weg, en dat moet netjes worden afgevoerd. De makkelijkste manier is via de sifon onder de gootsteen. Heeft jouw sifon nog geen aansluiting voor een vaatwasser, dan kun je die vervangen door een model dat er wél een heeft.

©by_r@mann

De afvoerslang van de vaatwasser steek je vervolgens in de opening van de sifon. Die opening is vaak voorzien van een dopje dat je eerst moet verwijderen. De slang moet een stukje in de aansluiting worden geschoven, meestal zo’n tien tot vijftien centimeter. Daarna draai je er een slangklem omheen om te voorkomen dat de slang losschiet. Let goed op dat de slang niet knikt en nergens tegen scherpe randen aankomt. De afvoer moet namelijk vrij kunnen doorlopen, anders krijg je lekkage of een foutmelding van het apparaat.

Elektriciteit en veiligheid

De vaatwasser heeft stroom nodig, dus er moet een geaard stopcontact in de buurt zijn. Idealiter bevindt zich dat in hetzelfde keukendeel, zodat je de stekker zonder verlengsnoeren kunt aansluiten. Is er geen geschikt stopcontact, dan kun je overwegen om er een te laten aanleggen. Dat moet altijd door een erkend elektricien gebeuren, zeker in ruimtes met veel vocht zoals in keukens. Gebruik geen stekkerdozen of verlengsnoeren, want die zijn niet geschikt voor apparaten met een hoog vermogen. Zorg er ook voor dat de vaatwasser op een aparte groep zit als je al veel andere keukenapparaten hebt. Denk aan de oven, magnetron of koelkast. Die trekken allemaal veel stroom, en overbelasting kan gevaarlijk zijn.

©Tomasz - stock.adobe.com

Vaatwasser plaatsen

Nu de aansluitingen in orde zijn, kun je de vaatwasser op z’n plek schuiven. Doe dit voorzichtig, zeker als de aansluitingen aan de achterkant zitten. Laat voldoende ruimte over zodat je de slangen niet klemt of knikt tijdens het schuiven. Het is handig om iemand anders te laten meekijken naar de slangen terwijl je de machine op zijn plek zet.

Zodra de vaatwasser staat, stel je ‘m waterpas af. Aan de voorkant zitten meestal twee verstelbare pootjes die je kunt draaien. Sommige modellen hebben ook een verstelbare achterpoot, die je via de voorkant kunt bijstellen met een schroevendraaier. Een goede waterpas plaatsing is belangrijk: als de machine scheef staat, kan er water blijven staan of loopt het afwasprogramma niet goed.

©ID.nl

Controleer ook of de voorkant van de vaatwasser mooi aansluit bij de rest van je keuken. Bij een vrijstaand model dat je inbouwt, kan het zijn dat de voorkant iets uitsteekt.

De test: werkt alles zoals het hoort?

Voordat je je eerste volle vaat draait, is het slim om eerst een proefprogramma te laten draaien. Zet de kraan volledig open, sluit de deur van de vaatwasser, en kies een kort programma, bijvoorbeeld spoelen of voorwas. Let goed op tijdens het draaien: hoor je vreemde geluiden? Zie je water weglekken? Dan zit er misschien iets niet goed aangesloten.

©Monkey Business Images

Na afloop van het programma controleer je alle aansluitingen nog een keer. Zijn de slangen droog? Is er geen water op de vloer? Werkt het apparaat zoals het hoort? Dan ben je klaar en kun je de vaatwasser voortaan zorgeloos gebruiken.

Afwerking met frontjes en panelen

Wil je je vaatwasser mooi laten aansluiten bij de rest van je keuken, dan denk je al snel aan een frontje of paneel. Maar bij een vrijstaand model is dat niet altijd mogelijk. Die zijn namelijk ontworpen om los te staan en hebben vaak geen stevige deurconstructie of bevestigingspunten voor een kastfront. Bovendien zit het bedieningspaneel aan de voorkant, dus als het al mogelijk is om een frontje te plaatsen, dan dek je daarmee het bedieningspaneel af en dat heeft natuurlijk geen zin.

Toch kun je een vrijstaande vaatwasser netjes inbouwen. Bij sommige modellen kun je de bovenplaat verwijderen, waardoor hij onder het aanrecht past. Door hem tussen twee kastjes te plaatsen en de zijkanten af te werken met panelen, oogt het al veel rustiger. Let er wel op dat er genoeg ruimte overblijft voor ventilatie.

Bij modellen die wél geschikt zijn voor frontmontage kun je een frontpaneel met schroeven aan de deur bevestigen. Gebruik hiervoor de boormal of instructie uit de handleiding. Zorg ook dat de onderkant mooi aansluit bij de plint van je keuken, en werk de zijkanten af met passende panelen als dat nodig is. Ook zonder een echt kastfront kun je dus een vrijstaand model strak laten inbouwen. Met een beetje aandacht voor afwerking ziet het er al snel netjes en passend uit.

Tot slot

Een vrijstaande vaatwasser inbouwen is goed te doen, ook als je geen ervaren klusser bent. Het belangrijkste is dat je rustig de tijd neemt, alles goed opmeet, en stap voor stap werkt. Zorg voor veilige aansluitingen, plaats het apparaat waterpas en controleer of alles goed werkt. Met een paar uur werk heb je dan een strakke keuken en kun je jarenlang genieten van een mooi weggewerkte vaatwasser.

Samsung heeft op het gamingevenement Gamescom 2025 in Keulen een aantal nieuwe producten wereldkundig gemaakt. Het bedrijf presenteerde onder meer twee nieuwe Odyssey G7-monitors en liet daarnaast de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van brilvrij 3D zien. Daarmee geeft Samsung een beeld van de richting waarin het zijn monitorlijn en gamingtechnologie verder ontwikkelt.

Nieuwe G7-monitoren: meer scherm, meer snelheid

De Odyssey G7-lijn krijgt uitbreiding met een 37-inch model met 4K-resolutie en een 40-inch ultrawide scherm met 5K2K-resolutie. Beide modellen zijn ontwikkeld voor next-gen gaming, met hoge verversingssnelheden, HDR10+ Gaming en ondersteuning voor FreeSync Premium Pro. Ze beschikken bovendien over slimme extra’s zoals Picture-in-Picture en CoreSync-verlichting die zich aanpast aan de actie op het scherm. Voor gamers betekent dit haarscherpe beelden, vloeiende actie en een scherm dat ook geschikt is voor multitasking en streaming.

Op de beursvloer laat Samsung bezoekers de nieuwe monitoren zelf ervaren met de game Genshin Impact, waarbij vooral het enorme 40-inch ultrawide model indruk maakt. De G7’s zijn inmiddels verkrijgbaar in Korea en de VS; Europa volgt in september.

©Samsung

Brilvrije 3D groeit door

Minstens zo opvallend is de aandacht voor de Odyssey 3D, Samsungs monitor die diepte-effecten kan tonen zonder dat daar een bril voor nodig is. Op Gamescom zijn onder andere de games Stellar Blade en Mongil: Star Dive in dit formaat te spelen. Het bijzondere van deze technologie is dat de 3D-weergave zich aanpast aan de game en zelfs instelbaar is voor de speler. Daardoor ontstaat een extra laag beleving die volgens Samsung de manier waarop we gamen ingrijpend kan veranderen.

De Odyssey 3D Hub, Samsungs eigen platform voor 3D-content, groeit intussen gestaag. Het aanbod telt nu ruim 25 titels en moet tegen het eind van het jaar boven de 50 games uitkomen, met grote namen als Lies of P: Overture en opnieuw Stellar Blade.

©Samsung

Oledmonitors voor topgames

Tot slot zet Samsung zijn oledmonitors stevig in de etalage. Bij de stand van World of Warcraft draaien tientallen pc's op de Odyssey OLED G6, een scherm dat razendsnel ververst (tot 500 Hz). Ook de game Crimson Desert van Pearl Abyss schittert op een combinatie van de G6 en de grotere Odyssey OLED G8 met 4K-resolutie en 240 Hz. Hiermee laat Samsung zien dat het voor zowel competitieve e-sporters als liefhebbers van grafisch uitgebreide werelden de ideale hardware in huis heeft.

Wat betekent dit voor gamers?

Met de introductie van de 40-inch 5K2K-monitor geeft Samsung gamers meer ruimte dan ooit. De beeldscherpte en verversingssnelheid maken dit scherm een serieuze optie voor wie helemaal in zijn game wil verdwijnen. Het idee van brilvrije 3D bewijst dat er naast hogere resoluties en snellere panelen nog steeds ruimte is voor nieuwe manieren van beleving. En wie puur op zoek is naar snelheid of contrast, vindt dat nu ook terug in de oledmodellen die op de beursvloer te zien zijn.