Doordacht je pc overklokken doe je zo

Het lijkt wat paradoxaal, maar in dit artikel rond overklokken komt het eigenlijke overklokproces niet eens zo heel uitgebreid aan bod. Dit heeft twee redenen. Om te beginnen kunnen we helaas geen rechttoe rechtaan stappenplan meegeven, omdat de exacte procedure ook afhangt van de gebruikte tool en van je moederbord en processors. Verder kun je overklokken het best zien als een onderdeel van een vijfstappenproces: informatie verzamelen, stresstesten, benchmarken, overklokken en checken. Het lijkt ons niet verstandig om ons hier alleen op het vierde onderdeel te richten.

Wat moet je nu precies verstaan onder ‘overklokken’? Je moet weten dat elke processor een zekere kloksnelheid heeft, uitgedrukt in hertz. Die geeft aan hoe vaak per seconde een instructie door de processor wordt uitgevoerd. Moderne processoren werken aan miljarden klokcycli per seconde (GHz). Je kunt weliswaar niet het aantal instructies per cyclus verhogen, maar wel de frequentie van de cycli opvoeren. Overklokken is dus in essentie het verhogen van de kloksnelheid van je processor, wat tot betere prestaties kan leiden. Alles bij elkaar is het dus best wel een delicate ingreep en juist daarom hoort dit ook deel uit te maken van een doordachte aanpak: in de vermelde vijf stappen dus.

Informatie verzamelen

Logischerwijs moet je eerst weten over welk moederbord en welke processor(s) je precies beschikt. De app Systeeminformatie (druk op Windows-toets+R en voer msinfo32 uit) geeft je een snel overzicht met statische informatie, maar er zijn grondiger tools.

Voor je cpu kun je het populaire CPU-Z inzetten. Hier lees je op het tabblad CPU detailinformatie af met onder meer de realtime waarden van de kloksnelheid (Core Speed) en het voltage (Core VID). Via Tools / Clocks kun je ook de kloksnelheid van de afzonderlijke cpu-kernen aflezen. Die kan wel variëren, afhankelijk van mogelijke energiebesparingsmodi. Wissel in Windows Energiebeheer bijvoorbeeld maar eens tussen de schema’s Energiebesparing en Hoge prestaties: je merkt meteen het verschil.

Je doet er ook goed aan de cpu-temperatuur te meten, want die zal tijdens het overklokken wellicht hoger uitvallen. Een handige tool hiervoor is Core Temp. Die geeft nauwkeurig de temperatuur van elke processorkern weer op basis van een DTS (Digital Thermal Sensor) die zich in elke kern bevindt. Meestal vertelt Core Temp je ook de Tj. Max-waarde. Dit is de maximumtemperatuur die je processor mag bereiken, voordat die automatisch terugschroeft om af te koelen. Tijdens het overklokken houd je de cpu-temperatuur het liefst minstens 15 °C onder deze Tj. Max of, als deze waarde ontbreekt, bij voorkeur onder de 80 °C.

Voor realtime informatie over je GPU kun je GPU-Z gebruiken. Op het tabblad Sensors vind je onder meer de kloksnelheid, temperatuur en belasting, evenals trouwens de cpu-temperatuur.

Stresstesten

Voor je begint te overklokken, voer je het best ook een stresstest uit op je cpu en/of gpu. Zo controleer je of die wel stabiel genoeg zijn voor je overklokplannen. Kijk meteen even na of alle ventilators schoon zijn en soepel draaien.

Je vindt zo’n stresstest op het tabblad Bench van CPU-Z, via de knop Stress CPU, maar hier valt niks aan in te stellen. Betere tools zijn daarom IntelBurnTest, het multiplatform Prime95 en het fraaie OCCT. We lichten die laatste er even uit.

Open eerst de rubriek Monitor en bekijk de tabbladen. Je komt hier onder meer de temperatuur en de ventilatorsnelheid (rpm) van je cpu te weten. De eigenlijke stresstest vind je bij Test. Selecteer hier CPU. Bij Looptijd stel je de testduur in; de overige instellingen kun je ongemoeid laten. Je start de test met een druk op de rode pijlknop. Laat hem gerust enkele uren draaien, maar houd wel de temperatuur in het oog. Handig is dat je hier ook de afstand in °C tot de Tj. Max-waarde afleest.

Er zijn natuurlijk ook tools om je gpu te stresstesten. Een degelijk en gratis programma is MSI Kombustor. Er zijn verschillende stresstests beschikbaar en je stelt zelf de gewenste testresolutie in. Je mag verschillende tests opeenvolgend uitvoeren, maar controleer wel goed de gpu-temperatuur (linksonder). Je kunt zo’n test op elk moment weer afsluiten en via Log File de resultaten analyseren, waaronder de framerates (fps).

Benchmarken

Je doet er verstandig aan eerst ook nog wat benchmarks uit te voeren. Dat geeft je een goed idee van de huidige prestaties van je cpu en/of gpu, zodat je die kunt vergelijken met de resultaten na het overklokken.

We focussen ons eerst op de cpu en komen alweer uit bij CPU-Z. Op het tabblad Bench vind je namelijk een eenvoudige benchmarker. Je selecteert bij Reference een cpu waarmee je de prestatie van je eigen cpu wilt vergelijken en je start zowel een single- als multithread-test met Bench CPU. Klik op Submit and Compare om de resultaten te uploaden en klik vervolgens op je score om die tegen andere cpu’s af te zetten.

Een andere benchmarker is Cinebench. Deze tool, te vinden in de Microsoft Store, rendert tijdens de test een complexe afbeelding en is iets meer op high-endsystemen gericht. Via Preferences stel je zelf in hoeveel simultane threads je wilt aanspreken. Na afloop volgt een rangschikking met andere cpu’s.

Voor je gpu kun je onder meer terecht bij GFXBench, waar je kunt kiezen of je alle tests in één keer wilt doen of alleen de tests die je zelf selecteert, en bij PassMark PerformanceTest (30 dagen gratis). Via de knoppen 2D en 3D kun je hier verschillende tests laten lopen die je zelf selecteert. Na afloop kun je dan je eigen videokaart afzetten tegen baselines en (vergelijkbare) gpu’s.

Overklokken (cpu)

Alles is nu klaar voor het eigenlijke overklokken. Met de juiste tools (en geschikte processors, zoals de Intel K- en X-reeks en AMD Ryzen) kan dat veilig verlopen, maar je doet dit hoe dan ook op eigen risico.

Tot de betere overkloktools voor Intel-cpu’s behoren Intel Extreme Tuning Utility en Intel Performance Maximizer (althans voor de 9de generatie K-processors). Voor AMD-cpu’s is AMD Ryzen Master een aanrader.

We hebben helaas niet de ruimte om deze tools stap voor stap door te nemen, maar belangrijk is dat je weet dat de cpu-frequentie door drie factoren wordt bepaald: het voltage van de processorkernen (VCore), de basiskloksnelheid (BCLK) en de core multipliers. Stel, je BCLK is 100 MHz en je multipliers staan ingesteld op 44. Je komt dan uit op een frequentie van 100 x 44 = 4400 MHz (4,4 GHz). Om te overklokken, verhoog je alle multipliers tegelijk in stapjes van 1, zodat (in dit voorbeeld) de frequentie telkens met 100 Mhz verhoogt.

Het valt niet uit te sluiten dat je hierbij ook de Vcore wat moet verhogen voor meer stabiliteit, maar ook dat doe je dan in stapjes van maximaal +0,05 V. Tijdens het hele proces draai je het best ook een tool als CPU-Z – hoewel ook de Intel-tool een stresstest aan boord heeft – en voer je hiermee regelmatig korte stresstests uit. Haal er tevens de tool Core Temp bij om de cpu-temperatuur in de gaten te houden.

Overklokken (gpu)

Net als bij de cpu is het stapsgewijs overklokken van de gpu op zich wel veilig, maar ook dit doe je op eigen risico. Voor het overklokken van gpu’s is het gratis MSI Afterburner een prima tool. Zorg ook dat je MSI Kombustor hebt geïnstalleerd.

Start Afterburner op en klik daar op de K-toets om ook Kombustor op te starten. Verhoog nu de Core Clock (MHz) – dus niet het Core Voltage – in stapjes van circa 20. Zodra je boven de 50 gaat, werk je het best in stapjes van 10. Bevestig na elke verhoging met Toepassen (de knop met het vinkje). Lukt het zo niet, dan zet je (indien mogelijk) de schuifknoppen bij Power Limit (%) en bij Temp Limit (°C) tijdelijk op het maximum, en stel je via de A-knop de Fan Speed (%) in op circa 75%. Bevestig met Toepassen.

Tijdens de verhogingen laat je continu de stresstest van Kombustor draaien, waar je de resultaten in de gaten houdt, zoals de temperatuur van gpu en cpu. Worden de temperaturen te hoog of crasht de stresstest, zet dan de verhoging zo’n 10% lager dan je huidige testwaarde.

Vervolgens kun je ook de Memory Clock wat verhogen, in stapjes van maximaal 10. Ook hier blijf je het best zo’n 10% onder de waarde waarop de stresstest iets te veeleisend blijkt. Daarna klik je op Opslaan (diskette-icoon) en op profielknop 1. Ten slotte klik je rechtsboven op de Windows-knop, zodat je systeem voortaan opstart met de huidige profielwaarden.

Checken

Niet alleen tijdens het eigenlijke overklokproces moet je met behulp van stresstests de resultaten en de temperaturen in de gaten houden, maar je doet er goed aan om ook na het overklokken enkele keren wat langduriger stresstests uit te voeren. Voer ook dezelfde benchmarks uit als voor het overklokken, want het geeft best wel voldoening als je merkt dat je inspanningen daadwerkelijk resulteren in betere prestaties van je processor(s). Veel succes.