CPU te warm? Houd je processor koel met ondervolten

Tip 01: Standaard voltage

Vooral laptops kunnen extreem warm worden. Een belangrijke oorzaak is stof gecombineerd met de krappe behuizing. Het is een stap in de goede richting als je het stof kunt wegblazen met een busje perslucht. Je kunt eventueel koelpasta gebruiken of soms zelfs een betere koeling plaatsen, maar er is ook een manier die alleen maar een beetje van je tijd kost: ondervolten.

Elk type processor is door de chipfabrikant afgestemd op een standaard voltage. Dit voltage zorgt dat de cpu op een stabiele manier zijn werk kan doen. Omdat het onbegonnen werk is om elke cpu afzonderlijk te testen, zorgt de fabrikant dat het voltage hoger is dan nodig. De chipbouwer wil zeker zijn dat al zijn cpu’s goed werken, maar geen enkele cpu is hetzelfde.

Als je het voltage van de cpu in jouw machine finetunet, levert dit verschillende voordelen op. Je kunt de temperatuur van de cpu tussen 5°C en 20°C laten dalen. De batterij gaat langer mee. De ventilator hoeft minder te draaien en maakt dus minder geluid. En de processor heeft een langere levensduur, al gaat die meestal toch langer mee dan de rest van de pc.

Tip 02: De grens opzoeken

Ondervolten betekent het verminderen van de spanning die de processor ontvangt. Zelfs wanneer je de spanning met relatief kleine hoeveelheden verlaagt, daalt niet alleen het stroomverbruik, maar ook de warmte die de cpu genereert.

Het klinkt te mooi om waar te zijn … Waar zit het addertje onder het gras? Het ergste dat kan gebeuren wanneer je overdrijft en de spanning te veel verlaagt, is dat de computer crasht en je een BSOD (Blue Screen of Death) ziet. Maar na een herstart zal de processor weer op het standaard voltage draaien.

Het is dus even schrikken, maar je loopt eigenlijk geen risico. Als je weet op welke onderspanning dit gebeurde, moet je gewoon een beetje meer spanning teruggeven. Het is dus een kwestie van de grens opzoeken.

Geen prestatieverlies

Om verwarring te vermijden: ondervolten heeft niets te maken met overklokken of onderklokken. Bij overklokken kun je de processor wel degelijk beschadigen en bij onderklokken is er prestatieverlies. Dit heb je niet bij ondervolten. De kans dat er iets misgaat, is zo goed als nihil en de prestaties blijven hetzelfde.

Heb je een laptop of desktop die zijn werk iedere dag prima doet, dan hoef je natuurlijk niet te experimenteren met ondervolten. Stijgt de temperatuur van cpu aanhoudend tot 90°C en meer, dan moet je wel maatregelen nemen om de belasting van de processor te temperen. Vooral gamers weten dat lange gamesessies de cpu en de gpu (grafische processor) op de proef stellen. Deze gebruikersgroep houdt het best de temperatuur van die chips in de gaten.

Tip 03: Tools

Waar zit de knop om de spanning te verlagen? Nergens, je gebruikt daarvoor het freewareprogrammaatje ThrottleStop, dat trouwens een uitstekende handleiding heeft.

Daarnaast kun je ook een programma gebruiken om achteraf je systeem te belasten, zodat je de zaak kunt controleren bij nieuwe voltages. Wij gebruiken Prime95. Deze systeemstabiliteitscontroleur heeft een stresstest, de Torture test, waarmee je de zweep legt op het geheugen, de processor of een combinatie van beide.

We beginnen met ThrottleStop. Er komt niet veel bij kijken om de software te installeren. Pak het programma uit en voer het uit als beheerder.

Thermische throttling

Een cpu beveiligt zichzelf tegen zelfdestructie. Wanneer de temperatuur te hoog oploopt, is het mogelijk dat de cpu uit zichzelf terugschakelt naar een lagere snelheid om te vermijden dat er nog meer warmte vrijkomt. Er zijn zelfs processors die zichzelf uitschakelen om beschadiging te voorkomen.

Hierdoor kan een 3GHz-processor op de rem trappen en bijvoorbeeld nog slechts 800 MHz leveren. Dit terugschakelen noemt men thermische throttling. Dit is een veelvoorkomende oorzaak van plotseling teruglopende pc-prestaties. Door de temperatuur te drukken via ondervolten, loop je minder kans op thermische thottling.

Tip 04: Specificaties

Wanneer je het programma opent, lijkt het een beetje intimiderend. Dat komt doordat je hier ook nog andere dingen mee kunt doen dan ondervolten. Bovenaan rechts lees je de specificaties van de processor die in jouw machine zit.

Je kunt de app minimaliseren door op de cijfers naast VID of op een van de MHz-waarden te klikken. De app wordt dan geminimaliseerd naar het systeemvak of de taakbalk, afhankelijk van hoe de app is geconfigureerd bij de Options. VID is trouwens het voltage dat de cpu vraagt. Onder deze specificaties lees je de temperaturen van de verschillende processorkernen.

Tip 05: Profielen

ThrottleStop houdt vier profielen bij. Als je de vier vette stippen aan de linkerkant een voor een aanklikt, merk je dat deze profielen al een naam hebben: Performance, Game, Internet en Battery. Je moet deze profielen nog wel zelf instellen en ook de namen kun je aanpassen. De wijzigingen die je vastlegt in een bepaald profiel, hebben geen invloed op andere profielen.

Je bent dat linkervenster trouwens snel kwijt als je ergens op klikt, maar je kunt het altijd terughalen via de knop PKG Power.

Tip 06: Offset-voltage

Om naar de instellingen te gaan voor het ondervolten, klik je op de knop FIVR (Fully Integrated Voltage Regulators). Bovenaan vind je het vak FIVR control. Onthoud dat je de ondervolt-aanpassing, de zogenaamde offset, moet uitvoeren op deze drie: CPU Core, CPU Cache en Intel GPU.

Begin bij CPU Core en vink bij CPU Core Voltage de optie Unlock Adjustable Voltage aan. Zorg dat de optie Adaptive zeker is aangevinkt. Daarna verlaag je met de schuifregelaar het Offset Voltage.

Hoe weet je hoeveel je mag ondervolten zonder dat het systeem onstabiel wordt? Als je computer een populaire cpu heeft, googel dan de naam van je computer en het type cpu samen met de term ‘undervolt’. Lees hoe ver anderen zijn gegaan en gebruik deze waarden als startbereik. Anders moet je het zelf proberen.

Tip 07: Noteer de offset

Sleep het offset-schuifje niet helemaal naar links, maar begin met -50mV. Daarna klik je op CPU Cache in het gedeelte FIVR Control en stel je deze in op dezelfde offset. Klik dan op Apply. Het is belangrijk dat CPU Core en CPU Cache altijd hetzelfde offset-voltage hebben.

De Intel GPU laat zich minder agressief ondervolten, dus daar gebruik je een mildere offset. Activeer rechts onderaan de optie OK - Save voltages after ThrottleStop exits. Mocht je systeem crashen door overmatige onderspanning, dan worden dezelfde instellingen niet automatisch opnieuw toegepast. Noteer de getallen die je hebt gebruikt, want als het systeem zou crashen, worden de waarden teruggezet naar nul.

Klik nu op Apply en OK. Daarna klik je op Turn On in het hoofdvenster van ThrottleStop. Om het ondervolten uit te schakelen, kun je het programma gewoon sluiten of de knop Zero Offset gebruiken.

Tip 08: Stresstest

Om de werking te testen, speel je gedurende een paar uur een intensieve game of gebruik je Prime95. Als je computer vastloopt of vanzelf opnieuw opstart, open je ThrottleStop opnieuw en verminder je de offset op ieder onderdeel met 5 millivolt. Als het systeem bijvoorbeeld bevriest bij -70 mV, dan probeer je -65 mV.

Heeft het systeem na een paar uur testen geen problemen, dan kun je de spannings-offset iets meer opdrijven, bijvoorbeeld van -70 mV naar -75 mV. Hoe groter de onderspanning, hoe koeler de cpu zal werken en hoe minder stroom hij zal verbruiken.

TrottleStop heeft ook de knop TS Bench, dit is een ingebouwd benchmarking-programma. Hoewel dit niet zo belastend is als Prime95, is TS Bench wel handig om na te gaan hoe recente tweaks die je hebt aangebracht de cpu onder belasting beïnvloeden.

Tip 09: Automatisch starten

Om ThrottleStop automatisch te starten met Windows, gebruik je Taakplanner. Typ Taakplanner in het zoekvak en open de app vanuit de zoekresultaten. In de rechterkolom klik je op Taak maken, er opent dan een venster met vier tabbladen.

In het tabblad Algemeen geef je de nieuwe taak de naam ThrottleStop. Vink daarbij het vakje Met meeste bevoegdheden uitvoeren aan. Daarna open je het tabblad Triggers en klik je op de knop Nieuw. In het venster Nieuwe trigger selecteer je bij Start deze taak de optie Bij opstarten. Klik op OK.

Vervolgens ga je naar het tabblad Acties en ook daar klik je op Nieuw. Kies als nieuwe actie Programma starten en via de knop Bladeren navigeer je naar het programma ThrottleStop.exe. Klik op Open en ten slotte op OK.

Open het tabblad Voorwaarden en maak alle aanvinkvakjes leeg. Ten slotte selecteer je het tabblad Instellingen en laat je alleen het volgende vakje aangevinkt: Taak mag op aanvraag worden uitgevoerd. Sluit de Taakplanner en start de computer opnieuw op. Nu moet het ThrottleStop-programma automatisch samen opstarten met Windows.