Wordt je CPU te warm als je intensieve games of zware applicaties draait? Terwijl de ventilator giert als een gek, loop je ook het risico dat de processor op de rem trapt om zichzelf te beschermen. Als je laptop of desktop vaak oververhit raakt, loont het de moeite om de temperatuur te drukken door te ondervolten.

Tip 01: Standaard voltage

Vooral laptops kunnen extreem warm worden. Een belangrijke oorzaak is stof gecombineerd met de krappe behuizing. Het is een stap in de goede richting als je het stof kunt wegblazen met een busje perslucht. Je kunt eventueel koelpasta gebruiken of soms zelfs een betere koeling plaatsen, maar er is ook een manier die alleen maar een beetje van je tijd kost: ondervolten.

Elk type processor is door de chipfabrikant afgestemd op een standaard voltage. Dit voltage zorgt dat de cpu op een stabiele manier zijn werk kan doen. Omdat het onbegonnen werk is om elke cpu afzonderlijk te testen, zorgt de fabrikant dat het voltage hoger is dan nodig. De chipbouwer wil zeker zijn dat al zijn cpu’s goed werken, maar geen enkele cpu is hetzelfde.

Als je het voltage van de cpu in jouw machine finetunet, levert dit verschillende voordelen op. Je kunt de temperatuur van de cpu tussen 5°C en 20°C laten dalen. De batterij gaat langer mee. De ventilator hoeft minder te draaien en maakt dus minder geluid. En de processor heeft een langere levensduur, al gaat die meestal toch langer mee dan de rest van de pc.

©PXimport

Tip 02: De grens opzoeken

Ondervolten betekent het verminderen van de spanning die de processor ontvangt. Zelfs wanneer je de spanning met relatief kleine hoeveelheden verlaagt, daalt niet alleen het stroomverbruik, maar ook de warmte die de cpu genereert.

Het klinkt te mooi om waar te zijn … Waar zit het addertje onder het gras? Het ergste dat kan gebeuren wanneer je overdrijft en de spanning te veel verlaagt, is dat de computer crasht en je een BSOD (Blue Screen of Death) ziet. Maar na een herstart zal de processor weer op het standaard voltage draaien.

Het is dus even schrikken, maar je loopt eigenlijk geen risico. Als je weet op welke onderspanning dit gebeurde, moet je gewoon een beetje meer spanning teruggeven. Het is dus een kwestie van de grens opzoeken.

©PXimport

Geen prestatieverlies

Om verwarring te vermijden: ondervolten heeft niets te maken met overklokken of onderklokken. Bij overklokken kun je de processor wel degelijk beschadigen en bij onderklokken is er prestatieverlies. Dit heb je niet bij ondervolten. De kans dat er iets misgaat, is zo goed als nihil en de prestaties blijven hetzelfde.

Heb je een laptop of desktop die zijn werk iedere dag prima doet, dan hoef je natuurlijk niet te experimenteren met ondervolten. Stijgt de temperatuur van cpu aanhoudend tot 90°C en meer, dan moet je wel maatregelen nemen om de belasting van de processor te temperen. Vooral gamers weten dat lange gamesessies de cpu en de gpu (grafische processor) op de proef stellen. Deze gebruikersgroep houdt het best de temperatuur van die chips in de gaten.

©PXimport

Tip 03: Tools

Waar zit de knop om de spanning te verlagen? Nergens, je gebruikt daarvoor het freewareprogrammaatje ThrottleStop, dat trouwens een uitstekende handleiding heeft.

Daarnaast kun je ook een programma gebruiken om achteraf je systeem te belasten, zodat je de zaak kunt controleren bij nieuwe voltages. Wij gebruiken Prime95. Deze systeemstabiliteitscontroleur heeft een stresstest, de Torture test, waarmee je de zweep legt op het geheugen, de processor of een combinatie van beide.

We beginnen met ThrottleStop. Er komt niet veel bij kijken om de software te installeren. Pak het programma uit en voer het uit als beheerder.

©PXimport

Thermische throttling

Een cpu beveiligt zichzelf tegen zelfdestructie. Wanneer de temperatuur te hoog oploopt, is het mogelijk dat de cpu uit zichzelf terugschakelt naar een lagere snelheid om te vermijden dat er nog meer warmte vrijkomt. Er zijn zelfs processors die zichzelf uitschakelen om beschadiging te voorkomen.

Hierdoor kan een 3GHz-processor op de rem trappen en bijvoorbeeld nog slechts 800 MHz leveren. Dit terugschakelen noemt men thermische throttling. Dit is een veelvoorkomende oorzaak van plotseling teruglopende pc-prestaties. Door de temperatuur te drukken via ondervolten, loop je minder kans op thermische thottling.

©PXimport

Tip 04: Specificaties

Wanneer je het programma opent, lijkt het een beetje intimiderend. Dat komt doordat je hier ook nog andere dingen mee kunt doen dan ondervolten. Bovenaan rechts lees je de specificaties van de processor die in jouw machine zit.

Je kunt de app minimaliseren door op de cijfers naast VID of op een van de MHz-waarden te klikken. De app wordt dan geminimaliseerd naar het systeemvak of de taakbalk, afhankelijk van hoe de app is geconfigureerd bij de Options. VID is trouwens het voltage dat de cpu vraagt. Onder deze specificaties lees je de temperaturen van de verschillende processorkernen.

Tip 05: Profielen

ThrottleStop houdt vier profielen bij. Als je de vier vette stippen aan de linkerkant een voor een aanklikt, merk je dat deze profielen al een naam hebben: Performance, Game, Internet en Battery. Je moet deze profielen nog wel zelf instellen en ook de namen kun je aanpassen. De wijzigingen die je vastlegt in een bepaald profiel, hebben geen invloed op andere profielen.

Je bent dat linkervenster trouwens snel kwijt als je ergens op klikt, maar je kunt het altijd terughalen via de knop PKG Power.

©PXimport

Tip 06: Offset-voltage

Om naar de instellingen te gaan voor het ondervolten, klik je op de knop FIVR (Fully Integrated Voltage Regulators). Bovenaan vind je het vak FIVR control. Onthoud dat je de ondervolt-aanpassing, de zogenaamde offset, moet uitvoeren op deze drie: CPU Core, CPU Cache en Intel GPU.

Begin bij CPU Core en vink bij CPU Core Voltage de optie Unlock Adjustable Voltage aan. Zorg dat de optie Adaptive zeker is aangevinkt. Daarna verlaag je met de schuifregelaar het Offset Voltage.

Hoe weet je hoeveel je mag ondervolten zonder dat het systeem onstabiel wordt? Als je computer een populaire cpu heeft, googel dan de naam van je computer en het type cpu samen met de term ‘undervolt’. Lees hoe ver anderen zijn gegaan en gebruik deze waarden als startbereik. Anders moet je het zelf proberen.

©PXimport

Tip 07: Noteer de offset

Sleep het offset-schuifje niet helemaal naar links, maar begin met -50mV. Daarna klik je op CPU Cache in het gedeelte FIVR Control en stel je deze in op dezelfde offset. Klik dan op Apply. Het is belangrijk dat CPU Core en CPU Cache altijd hetzelfde offset-voltage hebben.

De Intel GPU laat zich minder agressief ondervolten, dus daar gebruik je een mildere offset. Activeer rechts onderaan de optie OK - Save voltages after ThrottleStop exits. Mocht je systeem crashen door overmatige onderspanning, dan worden dezelfde instellingen niet automatisch opnieuw toegepast. Noteer de getallen die je hebt gebruikt, want als het systeem zou crashen, worden de waarden teruggezet naar nul.

Klik nu op Apply en OK. Daarna klik je op Turn On in het hoofdvenster van ThrottleStop. Om het ondervolten uit te schakelen, kun je het programma gewoon sluiten of de knop Zero Offset gebruiken.

©PXimport

Tip 08: Stresstest

Om de werking te testen, speel je gedurende een paar uur een intensieve game of gebruik je Prime95. Als je computer vastloopt of vanzelf opnieuw opstart, open je ThrottleStop opnieuw en verminder je de offset op ieder onderdeel met 5 millivolt. Als het systeem bijvoorbeeld bevriest bij -70 mV, dan probeer je -65 mV.

Heeft het systeem na een paar uur testen geen problemen, dan kun je de spannings-offset iets meer opdrijven, bijvoorbeeld van -70 mV naar -75 mV. Hoe groter de onderspanning, hoe koeler de cpu zal werken en hoe minder stroom hij zal verbruiken.

TrottleStop heeft ook de knop TS Bench, dit is een ingebouwd benchmarking-programma. Hoewel dit niet zo belastend is als Prime95, is TS Bench wel handig om na te gaan hoe recente tweaks die je hebt aangebracht de cpu onder belasting beïnvloeden.

©PXimport

Tip 09: Automatisch starten

Om ThrottleStop automatisch te starten met Windows, gebruik je Taakplanner. Typ Taakplanner in het zoekvak en open de app vanuit de zoekresultaten. In de rechterkolom klik je op Taak maken, er opent dan een venster met vier tabbladen.

In het tabblad Algemeen geef je de nieuwe taak de naam ThrottleStop. Vink daarbij het vakje Met meeste bevoegdheden uitvoeren aan. Daarna open je het tabblad Triggers en klik je op de knop Nieuw. In het venster Nieuwe trigger selecteer je bij Start deze taak de optie Bij opstarten. Klik op OK.

Vervolgens ga je naar het tabblad Acties en ook daar klik je op Nieuw. Kies als nieuwe actie Programma starten en via de knop Bladeren navigeer je naar het programma ThrottleStop.exe. Klik op Open en ten slotte op OK.

Open het tabblad Voorwaarden en maak alle aanvinkvakjes leeg. Ten slotte selecteer je het tabblad Instellingen en laat je alleen het volgende vakje aangevinkt: Taak mag op aanvraag worden uitgevoerd. Sluit de Taakplanner en start de computer opnieuw op. Nu moet het ThrottleStop-programma automatisch samen opstarten met Windows.

©PXimport

De feestdagen draaien om gezellig samen zijn en uitgebreid tafelen. Maar na het kerstdiner blijft er vaak (veel) eten over. Weggooien? Zonde! Met wat slimme ideeën en eenvoudige recepten maak je van wat over is snel iets verrassends en smakelijks.

Lees ook: 8 slimme manieren om voedselverspilling tegen te gaan

Handig: de dag erna geen kookstress

Begin met het meest voor de hand liggende: zet de maaltijd nog een keer op tafel! Sommige gerechten, zoals stoofvlees of ragout, smaken de volgende dag zelfs beter, omdat de smaken dan volledig zijn ingetrokken. En wie weet heb je tijdens het kerstdiner niet eens alles kunnen proberen, simpelweg omdat je al vol zat. Bonus is natuurlijk dat je eens een dag níet hoeft na te denken over wat je moet koken!

Maak er iets nieuws van

Het hangt er natuurlijk vanaf wát je precies over hebt, maar vaak kun je van restjes iets heel nieuws maken. Heb je bijvoorbeeld brood (en stoofpeertjes) over? Maak er wentelteefjes van in de koekenpan en je hebt een prima Derde Kerstdag-ontbijt. Vlees dat over is kun je verwerken in een hartige taart of smakelijke pasta. Groenten kun je gebruiken in een omelet, lekkere soep of salade. Veel kaasjes over van de borrelplank? Gebruik ze om een ovenschotel te gratineren, of misschien kun je er wel kaasfondue van maken.

🎄🍕 Nieuwe traditie: de kerstpizza!

Heb je een vriezer, dan heb je daar vast wel een aantal basispizza's in liggen. Beleg die met overgebleven groenten zoals champignons, broccoli en tomaat, met restjes kalkoen of ham én met wat er aan kaas is overgebleven voor je eigen unieke 'derde kerstdagpizza'. Wat ons betreft een nieuwe traditie!

©Nataliya Korchmar

Wecken

Een traditionele methode om eten langer te bewaren is wecken. Hierbij maak je voedsel in glazen potten in, zodat het lang houdbaar blijft. Dit werkt uitstekend voor soepen, sauzen en sommige groentegerechten. Tijdens het proces verwarm je de gevulde potten, waardoor bacteriën worden gedood en een vacuüm ontstaat. Het resultaat: het blijft weken en soms zelfs maanden goed. Meer weten over geschikte potten? Kijk bijvoorbeeld eens hier.

Invriezen voor later

Wat natuurlijk ook altijd kan: de restjes invriezen. Handig wanneer je een keer minder tijd of zin hebt om te koken. Zorg ervoor dat je de restjes in luchtdichte containers of zakken verpakt om de smaak en kwaliteit te behouden.

Weggeven

Kerst draait om delen en geven, dus waarom wat over is niet delen met vrienden, buren en familie? Of breng het naar een plaatselijk daklozencentrum en geef het aan mensen die het kunnen waarderen. Lokale voedselbanken of liefdadigheidsinstellingen zijn ook blij met verse voedseldonaties. Maak eventueel zelfs een paar extra porties om uit te delen. Wedden dat dit zeer gewaardeerd wordt?

©Ольга Симонова

Haal alles uit je kerstdiner

Je ziet: er zijn allerlei mogelijkheden om iets te doen met alles wat er over is van je kerstdiner. Een snufje creativiteit, een mespuntje inspiratie, een flinke dosis kerstgevoel: fijne kerstdagen!

Bij ID.nl zijn we dol op kwaliteitsproducten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Een paar keer per week speuren we binnen een bepaald thema naar zulke deals. Ben je op zoek naar een grote televisie voor een scherpe prijs? Vandaag hebben we vijf interessante modellen voor je gespot.

Philips 75PUS7009/12

Voor een Philips-televisie van 75 inch is dit 2024-model erg goedkoop. Je kunt als alternatief ook een kleiner maatje overwegen, namelijk 65 inch of 55 inch. In tegenstelling tot duurdere televisies van het bekende elektronicamerk ondersteunt dit exemplaar geen Ambilight. Wie toch niet op deze achtergrondverlichting zit te wachten, haalt een prima led-tv in huis. Met een resolutie van 3840 × 2160 pixels en een beelddiagonaal van 1,89 meter zie je in films, series en documentaires volop details.

Als je de 75PUS7009/12 met wifi of een bekabeld netwerk verbindt, heb je toegang tot diverse bekende apps. Het relatief nieuwe smartplatform Titan OS is hiervoor verantwoordelijk. Je kunt onder meer NLZiet en Videoland installeren. Verder bevat de afstandsbediening rechtstreekse knoppen voor Disney+, Netflix, Amazon Prime Video en YouTube. Uiteraard sluit je net zo makkelijk allerlei externe apparaten aan, zoals een soundbar, gameconsole en/of tv-ontvanger. Deze televisie bevat onder meer drie HDMI-ingangen, twee usb-poorten en een optische aansluiting. Tot slot heeft de 75PUS7009/12 een lage invoervertraging, zodat je snelle (multiplayer)games kunt spelen.

Hisense 75U79KQ

Hisense hanteert voor deze 75inch-televisie een adviesprijs van 1799 euro, maar enkele webwinkels vragen minder dan de helft van dit bedrag. Ondanks de relatief lage aanschafprijs heeft de 75U79KQ een aantal interessante pijlers. Zo is de maximale vernieuwingsfrequentie van 144 hertz voor fervente gamers een pluspunt. De geanimeerde beelden verschijnen hierdoor vloeiend op het scherm. Verder maakt deze smart-tv gebruik van minileds. Die zijn zo groot als een rijstkorrel. Duizenden minileds zijn verdeeld over honderden dimzones. Het resultaat van deze techniek is een natuurgetrouwe kleurenweergave met realistische contrasten.

Voor het gebruik van streamingdiensten is de ondersteuning voor Dolby Vision (IQ) en HDR10+ een uitkomst. Geschikte films en series hebben een gedetailleerder kleurverloop. De 75U79KQ kiest op basis van het omgevingslicht automatisch de beste beeldinstellingen. Daarnaast is de Filmmaker-modus een interessante optie. Daarmee kijk je naar een film zoals de regisseur dat oorspronkelijk bedoeld heeft. Als smartplatform is VIDAA U 7 op deze televisie aanwezig. Hiervoor zijn alle bekende (inter)nationale video-apps beschikbaar. Dankzij AirPlay-ondersteuning kun je vanaf een Apple-apparaat ook nog eigen beeldmateriaal streamen. Naast deze 75inch-uitvoering is de smart-tv ook in een kleinere versie van 55 inch te koop.

Samsung UE85DU7100KXXN

Met een indrukwekkend beelddiagonaal van 2,15 meter volg je voortaan sportwedstrijden, tv-programma's en films op de voet. Behalve dit betaalbare 85inch-model is de Samsung-televisie ook in diverse kleinere uitvoeringen te koop. Kies als alternatief bijvoorbeeld een formaat van 75 inch, 65 inch of 55 inch. Zoals we van Samsung gewend zijn, tref je alle bekende videodiensten in het Tizen-smartplatform. Voeg bijvoorbeeld NPO Start, Videoland en Viaplay aan de app-bibliotheek toe. De bekende namen Netflix, Amazon Prime Video en Disney+ kun je bovendien vlot oproepen, want de afstandsbediening heeft hiervoor eigen knoppen.

Het scherm van de UE85DU7100KXXN telt 3840 × 2160 pixels, waardoor je games en video's in de hoogste resolutie kunt afspelen. Er is ook nog ondersteuning voor HDR10+ ingebakken. Moderne videostreams hebben hierdoor een subtieler kleurverloop. Voor het aansluiten van externe bronnen bevat de achterzijde drie HDMI-poorten en een usb-aansluiting. Houd er rekening mee dat een optische uitgang ontbreekt. Sommige audiosystemen kun je om die reden niet aansluiten. Tot slot pas je de hoogte en breedte van de bijgesloten standaard eenvoudig aan. Zo creëer je voldoende plek voor een soundbar.

Lees ook: Dit zijn de beste apps voor jouw smart-tv

LG 65UT73006LA

Deze 65inch-televisie van Samsung heeft een goede prijs-kwaliteitverhouding. Dankzij de Alpha 5 AI Gen7-processor verschijnen er scherpe 4K-beelden op het scherm. De genoemde chipset optimaliseert op eigen houtje de helderheid en audioweergave, zodat je hiervoor niet zelf de instellingen in hoeft te duiken. Voor liefhebbers van films is de zogenoemde Filmmaker-modus een welkome toevoeging. Daarnaast ondersteunt de televisie ook HDR10, zodat je onder meer in de beste kwaliteit naar Netflix- en Disney+-streams kunt kijken.

Speel je graag videospellen, dan komen de Game Optimizer en het Game Dashboard goed van pas. Je wijzigt daarmee onder andere rap de verversingssnelheid, waarna je zonder haperingen kunt spelen. In het overzichtelijke webOS-smartplatform voeg je alle bekende apps toe. Nuttig om te weten is dat LG voor de 65UT73006LA de komende vijf jaar vier verse webOS-upgrades uitrolt. Ook na aanschaf gaat deze smart-tv dus met zijn tijd mee. Als je 65 inch te groot vindt, kun je een kleiner formaat van 55 inch, 50 inch of 43 inch overwegen.

LG OLED65B42LA

Voor oled-begrippen is deze 65inch-televisie van LG scherp geprijsd. Daarnaast kun je de smart-tv ook in een kleinere of grotere versie van respectievelijk 55 inch of 77 inch kopen. Het voordeel van een oled-tv is dat iedere pixel individueel wordt aangestuurd. De Alpha 8 AI-videoprocessor kan de pixels ook tijdelijk uitschakelen. Ten opzichte van andere schermtechnieken toont dit oledpaneel zo nodig pikzwarte beelden (en niet donkergrijs). Zeker in combinatie met de HDR-formaten Dolby Vision en HDR10 zien films en series er zéér realistisch uit.

De OLED65B42LA is een ideale televisie voor het kijken van sportwedstrijden en spelen van games. Wegens een hoge vernieuwingsfrequentie van 120 hertz heb je geen last van hinderlijke schokjes. Zelfs de snelste actiebeelden verschijnen vloeiend op het scherpe oledscherm. Ook op het gebied van connectiviteit is er geen reden tot klagen. Zo sluit je aan de hand van vier HDMI-ingangen en twee usb-poorten allerlei externe apparaten aan. Ten slotte is de aanwezigheid van het gebruiksvriendelijke webOS-smartplatform met vijf ondersteuning een pluspunt. Benieuwd naar ervaringen van andere gebruikers? Lees dan deze reviews. De breed gewaardeerde smart-tv scoort een gemiddeld cijfer van een 8,6!