Regen, natte jassen, was die niet buiten aan de lijn kan: in de herfst is de luchtvochtigheid in huis al snel hoger. Zonder goede ventilatie merk je dat aan beslagen ramen, muffe lucht of zelfs schimmel. Tijd om slim te ventileren dus: frisse lucht binnenlaten – zonder dat je extra moet stoken om het binnen warm te houden.

Waarom ventileren in de herfst belangrijk is

In de herfst zit je vaker binnen en is de lucht buiten vaak vochtig. Toch produceer je binnenshuis het meeste vocht: koken, douchen, wassen, ademen en natte kleding zorgen samen voor meerdere liters waterdamp per dag. Hoeveel dat is, hangt sterk af van de gezinssamenstelling en je dagelijkse gewoonten. Als die vochtige lucht nergens heen kan, ontstaat condens op ramen en muren. Het huis voelt kouder aan en het kost meer energie om de temperatuur aangenaam te houden. Een hoge luchtvochtigheid vergroot bovendien de kans op schimmel en kan leiden tot klachten als benauwdheid of het verergeren van allergieën.

Liever af en toe kort luchten dan raam op een kier

Een raam op een kier zetten lijkt een logische oplossing, maar ís het niet. De lucht stroomt maar langzaam door en ondertussen verdwijnt er warmte. Je kunt beter een paar keer per dag kort en krachtig luchten. Zet ramen of deuren een kwartiertje tegenover elkaar open (of een minuut of vijf, als het buiten erg koud is), zodat er een stevige luchtstroom ontstaat. Vochtige lucht verdwijnt dan snel en maakt plaats voor drogere buitenlucht. Dat is de meest zuinige manier van ventileren. Dat komt doordat muren, vloeren en meubels namelijk warmte opslaan. Staat er de hele dag een raam open, dan koelen die langzaam af. Moet de verwarming daarna weer aan, dan warm je niet alleen de lucht opnieuw op maar ook al die afgekoelde oppervlakken. Dat kost extra energie.

Ventilatieroosters en gebruiken

Ventilatieroosters boven ramen of kleine klepraampjes lijken in de herfst vooral warmteverlies te veroorzaken. Toch is het slim om ze niet dicht te zetten. Ze zorgen voor een constante toevoer van frisse lucht, die nodig is om vocht af te voeren. In goed geïsoleerde huizen is dit zelfs onmisbaar, omdat er anders nauwelijks luchtverversing plaatsvindt.

©Koldunova

Verschil tussen oudere en nieuwere woningen

In oudere huizen met enkel glas en beperkte isolatie zie je vochtproblemen vaak sneller terug in de vorm van condens op de ramen. Hier is extra vaak luchten nodig, omdat warme, vochtige lucht minder waterdamp kan vasthouden zodra die afkoelt. Komt die lucht in contact met een koud oppervlak – zoals enkel glas of een slecht geïsoleerde muur – dan koelt de lucht daar snel af en ontstaat er condens. Dat werkt net als bij een koud blikje frisdrank op een warme dag: de lucht eromheen koelt af en er vormen zich druppeltjes.

In nieuwbouwhuizen is de situatie anders: die zijn beter geïsoleerd, maar voor frisse lucht afhankelijk van ventilatieroosters en mechanische systemen. Hier merk je vochtproblemen niet meteen aan condens, maar eerder aan muffe lucht of vochtige plekken in hoeken (hoeken zijn extra gevoelig, omdat de lucht er minder goed circuleert en buitenmuren daar vaak kouder zijn). In beide situaties blijft ventileren belangrijk, maar de aanpak verschilt per type woning.

Mechanische ventilatie gebruiken

In een huis met een centraal ventilatiesysteem kun je dat systeem het best continu laten draaien. Vaak geldt: de laagste stand is geschikt voor normaal gebruik, de middelste of hoogste stand gebruik je op momenten dat er veel vocht vrijkomt, zoals tijdens koken, douchen of wanneer er veel mensen in huis zijn. Twijfel je welke stand bij jouw woning past? Kijk dan in de handleiding van het systeem of vraag advies aan de installateur.

Bij balansventilatie met warmteterugwinning werkt het iets anders: het systeem voert constant lucht af en blaast tegelijk voorverwarmde lucht naar binnen. Zo gaat er nauwelijks warmte verloren. Vergeet niet om de filters schoon te maken of minstens één keer per jaar te vervangen.

©amixstudio

Waarom luchten ook werkt als het buiten vochtig is

Het lijkt misschien vreemd om bij regenachtig weer de ramen open te zetten, maar koude buitenlucht bevat meestal minder vocht. Zodra deze verse lucht binnen opwarmt, neemt de hoeveelheid vocht die de lucht kan vasthouden toe en daalt de relatieve luchtvochtigheid in huis. Alleen bij extreem vochtig weer, zoals mist of motregen, werkt dit tijdelijk minder goed. Ook in de herfst en winter helpt ventileren dus om vochtproblemen te voorkomen, zelfs als het buiten nat en klam aanvoelt.

Douchen of koken? Ventilatie (extra) aan!

Veel vochtproblemen ontstaan doordat er in korte tijd veel vocht vrijkomt, bijvoorbeeld tijdens douchen of koken. Zet bij het douchen altijd de afzuiging aan en laat die na afloop nog even draaien. Houd de badkamerdeur dicht, zodat het vocht zich niet door de rest van het huis verspreidt. Tijdens het koken helpt een afzuigkap met afvoer naar buiten. Heb je die niet, zet dan een raam open tijdens het koken, ook al is het maar kort.

©kazoka303030

Hoe herken je dat je onvoldoende ventileert?

Je kunt vaak zelf merken dat de luchtvochtigheid te hoog is. Denk aan beslagen ramen in de ochtend, handdoeken die na een nacht nog steeds klam zijn, een muffe lucht in de slaapkamer of donkere plekken langs kozijnen en in hoeken van muren. Zie je dat soort dingen, dan ventileer je waarschijnlijk niet genoeg.

Luchtvochtigheid meten met een hygrometer

Een hygrometer laat zien hoe vochtig het in huis is. De ideale luchtvochtigheid ligt tussen de 40 en 60 procent. Boven de 60 tot 70 procent, zeker als dit langere tijd zo blijft, neemt de kans op schimmel toe. De exacte grens hangt ook samen met de temperatuur: warme lucht kan meer vocht bevatten dan koude lucht. Een eenvoudig digitaal metertje is al vanaf een paar tientjes verkrijgbaar.

Wat als ventileren niet genoeg is?

Blijft de luchtvochtigheid hoog ondanks dat je goed ventileert, dan kan een luchtontvochtiger uitkomst bieden. Zeker in kamers waar vaak was hangt te drogen of in slecht geïsoleerde ruimtes helpt zo’n apparaat. Het kan ook schelen om de was vaker buiten te drogen als het weer het toelaat, of om een warmtepompdroger te gebruiken die het vocht netjes afvoert.

Wat je zelf kunt doen

Niet alleen techniek, ook je eigen gewoonten bepalen hoeveel vocht er in huis komt. Korter douchen, deksel op de pan tijdens het koken, de was buiten drogen als het kan: het helpt allemaal om de hoeveelheid vocht binnenshuis te beperken.

©GoodMood Photo

Slim omgaan met energie

Een raam dat de hele dag openstaat kan de binnentemperatuur met meerdere graden verlagen, waardoor de verwarming extra moet stoken. Kort en krachtig luchten is veel zuiniger. Tien minuten twee ramen tegen elkaar open kost minder warmte dan acht uur een raam op een kier laten staan.

Conclusie

Door slim te ventileren in de herfst houd je je woning droog en gezond, terwijl je tegelijkertijd niet onnodig hoeft te stoken. Door regelmatig kort te luchten, ventilatieroosters open te houden, mechanische ventilatie goed te gebruiken en vocht meteen af te voeren bij douchen of koken, voorkom je problemen. Met een hygrometer houd je de luchtvochtigheid eenvoudig in de gaten. Wie nu goede gewoonten ontwikkelt en let op eigen gedrag, profiteert in de winter: minder kans op schimmel, een prettiger binnenklimaat en lagere stookkosten.

De Panasonic TV-55Z90BE6 is een premium OLED-tv, net onder het topmodel. Hij mikt op uitmuntende beeldkwaliteit en zal heel wat kijkers aantrekken, ongeacht wat hun favoriete kijkvoer is. Maar de concurrentie is zwaar en we vragen ons af of de tv iets extra te bieden heeft.

9

Fantastisch

Samenvatting

De Panasonic Z90B levert prachtige beelden dankzij het heldere Master OLED Pro-paneel en uitstekende kalibratie. De tv ondersteunt alle HDR-formaten en is met snelle HDMI 2.1-poorten ideaal voor gamers. Het geluid is prima en de draaivoet handig. Minpunten zijn het gebrek aan DTS en ontbrekende Belgische apps op Fire TV.

Plus- en minpunten

• Zeer goede piekhelderheid
• OLED-contrast en zeer goed schaduwdetail
• Goede kalibratie af fabrikant
• Goede bewegingsscherpte

• Gebrek aan lokale smart tv-apps voor België
• Geen ondersteuning voor DTS
• Hoge adviesprijs

Panasonic heeft nooit voor opvallende designs gekozen en dat is dit keer niet anders. Het zwarte toestel combineert een slank scherm met een relatief grote behuizing voor de elektronica en aansluitingen achteraan. De afwerking is piekfijn in orde. In tegenstelling tot veel concurrenten staat de Z90B op een draaivoet, een detail dat voor velen handig kan zijn. Opvallend is dat de Z90B voorwaarts gerichte luidsprekers heeft die in een balk onderaan het scherm zitten. Het toestel staat nauwelijks 2cm boven het meubel, maar wie een soundbar wil gebruiken kan die toch voor de tv zetten als de luidsprekerbalk in dat geval toch niet wordt gebruikt.

De aansluitingen staan allemaal zijwaarts of naar onder gericht zodat ze wandmontage niet bemoeilijken. De vier HDMI-poorten zijn onderverdeeld in twee HDMI 2.0-poorten en twee HDMI 2.1-poorten. Die laatste twee leveren 48Gbps bandbreedte en ondersteunen alle belangrijke gamerfuncties, ALLM, HDMI VRR, AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync en kunnen gebruikt worden voor gaming in 4K120 (consoles) of 4K144 (pc). Gamers genieten van een lage input-lag, 6,0ms in 2K120 en 10,5ms in 4K60. Verder vinden we drie usb-poorten, ethernet, WiFi 5, Bluetooth, een optische digitale audio-uitgang en hoofdtelefoonaansluiting. Die laatste is via het menu om te schakelen naar een subwoofer-uitgang. Voor live tv is er een dubbele tuner (DVB-T2/C/S2) met een CI+-slot. 

Referentie kalibratie en goede piekhelderheid

De Z90B is verder voorzien van een Master OLED Pro paneel, dat is hetzelfde of een gelijkwaardig paneel die we ook op de Philips OLED810 of LG C5 aantreft. Het paneel in ons testexemplaar toonde een bijzonder goede uniformiteit in heldere en donkere beelden, er is geen spoor van verticale strepen. De kijkhoek is zeer goed, zoals bij alle OLED-tv’s, en de anti-reflectielaag is degelijk, al blijft het van belang om sterke reflecties in het scherm te vermijden. Het toestel pakt uit met een bijzonder goede piekhelderheid. In HDR10 Filmmaker mode meten we 1316 nits op het 10%-venster, en 220 nits op het volledig wit scherm.

Lees ook: Zo testen we televisies voor ID.nl

Wat HDR-piekhelderheid betreft steekt de Z90B daarmee zelfs de LG C5 voorbij, al is het verschil klein. In SDR liggen de resultaten dichter bij elkaar, maar neem de LG C5 de leiding op het volledig wit veld waar hij 265 nits haalt, terwijl de Z90B op 202 nits zit. Voor SDR zal de C5 daardoor iets helderder lijken. Het kleurbereik van 98,3% P3 is wat we ondertussen al even gewend zijn van OLED-tv’s. Dat is zeer goed, en met die specificaties staat de Z90B uitstekend in de startblokken voor top HDR-beelden.

Veel hangt ook af van de kalibratie, en op dat vlak kunnen we de Z90B echt niets verwijten. We gebruiken graag Filmmaker Mode, in SDR is die erg donker ingesteld. Zet de Verlichtingssterkte op 70, en laat de lichtsensor aan en je bent klaar. De fouten die we meten zijn zo klein dat ze op een referentiemonitor niet zouden misstaan. Reken dan ook op mooie natuurlijke beelden, met veel kleurexpressie en goede schaduwdetails. Ook voor HDR10 is de Filmmaker Mode de beste keuze. De tv levert bijzonder goed schaduwdetail, zelfs in onze moeilijkste testscène, de strandscène uit House of Dragons.

Heb je iets meer detail nodig dan kan dat nog steeds door de ‘Dark Visibility’ instelling te gebruiken. Kleurweergave is erg goed, en heldere nuances blijven uitstekend bewaard. Enkel in de helderste tinten verliezen ze wat kleurintensiteit, dat is typisch voor W-OLED. De Z90B ondersteunt bovendien HDR10+ Adaptive en Dolby Vision IQ Precision Detail, voor de beste HDR-beeldkwaliteit. 

Beeldverwerking

De HCX Pro AI MkII processor die Panasonic ook in vorige modellen gebruikte levert bijzonder mooie prestaties. Deinterlacing van live tv (1080i) beeld en ruisonderdrukking scoren goed. Al dient gezegd dat Panasonic erg voorzichtig is met beeldverwerking. De ‘Min’ instelling is voor de meeste beeldverwerking een veilige keuze. Bevat de bron duidelijk ruis, dan zal dat vermoedelijk wat te voorzichtig zijn, de ‘Med’ instelling (voor ruisonderdrukking) levert dan betere resultaten. Upscaling zorgt voor mooie, scherpe beelden en met Resolutie Remasteren kan je zelfs wat extra accent leggen. Dat laat je echter best uitstaan bij erg oud (dvd-) beeldmateriaal, de processor accentueert immers ook ruis op dat soort bronnen.

In HDR was de processor erg goed in het vermijden van kleurstroken in zachte kleurovergangen. In SDR zien we nog wat ruimte voor verbetering op dat vlak. Zet ‘Vloeiende schakering’ op ‘Min’, eventueel kan je voor heel zware gevallen naar ‘Med’ schakelen. De processor vermijdt relatief goed dat er te veel detail verloren gaat. De bewegingsscherpte is uitstekend, en met Intelligent Frame Creation kan je de sportbeelden mooi vloeiend maken, of het schokken van het 24fps camerabewegingen in film wegwerken. 

Audiokwaliteit

De Z90B is uitgerust met een redelijk krachtige 2.1-audioconfiguratie van 60W. De stereoluidsprekers staan bovendien voorwaarts gericht, altijd een goed punt voor de audiokwaliteit. Hij ondersteunt Dolby Atmos, maar geen DTS. Voor wie de tv-luidsprekers gebruikt is dat geen belangrijk minpunt. Wie echter een soundbar of andere audio-oplossing gebruikt, moet weten dat de tv geen DTS-signalen doorgeeft via eARC/ARC. Sluit je bron in dat geval dan rechtstreeks aan op de soundbar. Onze filmfragmenten klonken vrij goed, met prima stereoscheiding en een vleugje surround. De woofermodule zorgt voor voldoende bas. De muziekpreset blies onze muziektesten wat extra leven in. De tv kan voldoende volume leveren, maar boven een bepaald niveau hoor je wel wat vervorming. 

Fire TV

Fire TV, het smart tv-systeem van Amazon, vervangt sinds vorig jaar het in huis ontwikkelde My Home Screen. De layout loopt gelijk met die andere smart tv-systemen. Op het Home-scherm neemt een content-caroussel de bovenste helft van het scherm in. Fire TV toont daar op dit moment enkel content-aanbevelingen, geen ongerelateerde reclame. We hopen dat dit zo blijft. Centraal in beeld vind je snelkoppelingen naar het ingelogde profiel, ingangen, bookmarks en de zoekfunctie. Daarnaast is er ruimte voor zes pictogrammen van favoriete apps. Heb je er meer, dan moet je even doorklikken. Verder naar onder zijn er talrijke rijen met aanbevelingen uit verschillende streamingdiensten al krijgt Prime Video duidelijk meer aandacht. De app-store bevat alle belangrijke internationale streamingdiensten, en ook Nederlandse lokale apps zijn vrij goed vertegenwoordigd. Belgische kijkers vinden helaas geen enkele lokale app, een onbegrijpelijk minpunt in 2025. Lees het artikel over Fire TV voor alle details.

De overstap naar Fire TV heeft Panasonic niet aangezet om voor een modernere afstandsbediening te kiezen. De grote afstandsbediening met afgeronde vorm ligt goed in de hand, en de aangename toetsen hebben een lichte aanslag met goede feedback. We zijn ook erg tevreden over de “My App”-toets die je zelf kunt toewijzen aan een app naar keuze, en de “Picture”-toets waarmee je snel van beeldmode verandert. Het ontwerp heeft echter ook nadelen. Door de afmetingen kan je niet alle toetsen bereiken zonder je hand te verplaatsen. En de veelheid aan toetsen is toch wat verouderd. Een compactere versie, met minder toetsen en een oplaadbare batterij zou beter scoren.

Conclusie

Dat de Panasonic TV-55Z90BE6 uitstekende beeldkwaliteit levert, daar mag je van op aan. Wat jammer dan dat de prijs zo hoog is, dat kost hem een half punt. Als we even vergelijken met concurrenten, dan is de Z90B zonder meer de duurste terwijl hij geen exclusieve features biedt. Minpunten zijn er vooral voor Belgische kijkers die geen enkele lokale app op Fire TV vinden. Het gebrek aan DTS-ondersteuning, daar tillen we minder zwaar aan. Deze tv levert prachtige beelden, zowel in SDR als HDR en hij ondersteunt dan ook nog eens alle belangrijke HDR-formaten. De audio-oplossing levert goede geluidskwaliteit en zorgt samen met de knappe beelden voor een hele mooie filmbeleving. Fire TV heeft alle internationale streaming-apps in huis. Gamers zullen deze televisie ook waarderen want ook voor hen heeft hij alle belangrijke features.

De Motorola Edge 70 volgt de recente trend van dunne, lichte smartphones, maar dan met een zachter prijskaartje van net geen 800 euro. Hoewel het geen directe concurrent is van vlaggenschepen als de S25 Edge, bewijst de Edge 70 dat een uniek premium ontwerp niet de hoofdprijs hoeft te kosten.

Met een dikte van nét iets minder dan 6 millimeter en een gewicht van slechts 159 gram is de Edge 70 een van de lichtste en slankste telefoons op de markt. Desondanks voelt het toestel niet goedkoop aan, en dat is te danken aan een stevig aluminium chassis en een op nylon geïnspireerde bekleding. De Edge 70 biedt bovendien uitstekende duurzaamheid: hij heeft een MIL-STD-810H-certificering (MIL staat voor military grade), IP68- en IP69-ratings én is voorzien van Gorilla Glass 7i.

Het 6,7-inch amoledscherm heeft een resolutie van 2712 bij 1220 pixels en een adaptieve verversingssnelheid van 1 tot 120 Hz. Het vlakke oledpaneel biedt daarnaast een hoog contrast. Vooral de levendige, licht verzadigde kleuren, mogelijk gemaakt door de Pantone-nabewerking, vallen positief op. Het enige nadeel aan het display is de laag geplaatste vingerafdrukscanner; om die te gebruiken moet je je duim in een oncomfortabele positie buigen.

©Wesley Akkerman

Uitstekende middenklasser

De Edge 70 wordt aangedreven door de middenklasse Qualcomm Snapdragon 7 Gen 4-processor, bijgestaan door 12 GB werkgeheugen en 256 GB aan opslagruimte. Vooral de cpu is op papier minder krachtig dan die van de duurdere vlaggenschepen, maar in de praktijk maakt dat weinig uit. Apps worden snel geopend en multitasking gaat het apparaat goed af. Een groot voordeel is dat de processor niet erg heet wordt onder hoge druk en zijn werk dus zonder morren doet.

Een ander voordeel is dat de 4800mAh-batterij het opvallend lang volhoudt; zelfs bij matig tot zwaar gebruik is dat al snel een volledige dag. Daarmee overtreft hij de duurdere concurrentie van Samsung en Apple. Opladen gaat eveneens vlot, met 68 W bedraad, waardoor je binnen 50 minuten weer een volledig opgeladen batterij hebt. Ook op dit punt scoort Motorola flink wat punten.

©Wesley Akkerman

©Wesley Akkerman

Typisch Motorola

Traditioneel doet Motorola het goed op het gebied van software dankzij de bijna stock Android 16-ervaring. Helaas treffen we deze keer behoorlijk wat bloatware aan en zijn er advertenties zichtbaar in de weerapp; dubieus voor een toestel van 800 euro. Tijdens de installatie word je bovendien meermaals gevraagd om voorgestelde apps te installeren. En als je daar nee op zegt, kom je alsnog applicaties tegen waar je niet om vroeg, zoals TikTok en Perplexity AI.

Wat betreft ondersteuning kan de Motorola Edge 70 rekenen op vier Android-upgrades (tot Android 20) en vijf jaar aan beveiligingspatches. Hoewel dat voldoende is voor een middenklasser, blijft het wel iets achter bij de langere support die Samsung en Google bieden. Daarnaast voelt Moto AI nog aan als een achtergesteld project. De functies werken niet allemaal in het Nederlands, waardoor de AI-knop op het toestel eigenlijk nog maar weinig waarde heeft.

Foto's maken gaat prima

Het camerasysteem bestaat uit een 50MP-hoofdcamera met optische beeldstabilisatie, een 50MP-ultragroothoeklens en een 50MP-selfiecamera. Bij voldoende licht leveren deze camera's prettig ogende foto's met een ruim dynamisch bereik. Vooral in het donker verrast het toestel: dankzij de grote sensoren blijven beelden helder en gedetailleerd. Jammer is wel dat de software kleuren soms te nadrukkelijk verzadigt, waardoor foto's iets minder natuurlijk overkomen. Voor gebruik op sociale media zijn ze echter meer dan prima.

Toch kent het camerasysteem duidelijke beperkingen. Video's kunnen slechts in 4K met 30 fps worden opgenomen, terwijl beeldstabilisatie alleen werkt bij 1080p en 30 fps. Daarnaast kan de handmatige scherpstelling onverwacht invloed hebben op de helderheid. En doordat er geen telelens aanwezig is, ben je volledig aangewezen op digitale zoom. Begrijpelijk gezien de slanke behuizing van de Edge 70, maar alsnog een teleurstellend compromis.

Motorola Edge 70 kopen?

De Motorola Edge 70 is een slimme aankoop als je een slank en licht toestel zoekt voor minder dan 1000 euro. De bouwkwaliteit, het scherm, de lange batterijduur en de robuustheid maken dit een fijne smartphone voor dagelijks gebruik. Ondanks de bloatware en de onvolwassen Moto AI bewijst dit toestel dat je geen duur vlaggenschip nodig hebt voor een vooruitstrevend ontwerp en vlotte prestaties.