Neem op een zonnige dag eens een kijkje in het park of op het strand en je weet genoeg. Bluetoothspeakers zijn de gettoblasters van deze tijd. De huidige generatie draagbare luidsprekers is vaak bestand tegen diverse weersinvloeden en biedt een lange accuduur. Daarnaast zijn de speakers nog eens heel betaalbaar, al bestaan er ook genoeg betere exemplaren in het hogere prijssegment. In deze test bespreken we twaalf nieuwe bluetoothspeakers met een prijskaartje van tussen de 129 en 494 euro.

Zo’n beetje elk audiomerk springt op de bluetoothtrein, want er komen voortdurend nieuwe draagbare luidsprekers op de markt. Op het gebied van functionaliteit kruipen de producten steeds dichter naar elkaar toe. Zo ondersteunen ze vrijwel allemaal een respectabele accuduur van minimaal tien uur en hebben ze een handzaam ontwerp dat een druppeltje regen prima kan verdragen. Verder voegen fabrikanten steeds vaker spraakbediening toe, zodat luisteraars met hun stem de muziekweergave kunnen aansturen. Daarnaast is het veelal mogelijk om handsfree te bellen via een geïntegreerde microfoon en mobiele apparaten op te laden met behulp van één of meerdere usb-poorten. De meeste producten bieden de mogelijkheid om twee identieke bluetoothspeakers draadloos aan elkaar te koppelen. Op die manier ontstaat er een stereobeeld. In deze massatest proberen we dat aan de hand van twee Teufel Rockster GO-speakers in de praktijk uit.

Verschil in audiokwaliteit

Wanneer we spreken over de audiokwaliteit zijn er uiteraard klankmatige verschillen tussen de geteste bluetoothspeakers. Met name bij de kleinere luidsprekers is het voor fabrikanten een hele uitdaging om een fatsoenlijk geluid uit een compacte klankkast te persen. Toch slagen audiomerken daar steeds beter in. Waar we voorheen nog weleens een bescheiden draagbare luidspreker met een blikkerig geluid onder ogen kregen, leveren ook de kleinere modellen tegenwoordig een aangenaam geluid met een goede audiobalans. Bedenk wel dat ze vaak niet zo luid kunnen spelen.

Grotere bluetoothspeakers hebben meestal een handvat, zodat je ze relatief eenvoudig kunt meenemen. Vanwege een ruimere klankkast, krachtiger versterkers en meerdere audiodrivers klinkt het geluid doorgaans voller en dynamischer ten opzichte van de kleinere luidsprekers. De prijs is er dan ook naar, want de grotere modellen van JBL, Harman Kardon en Sonos in deze test zijn behoorlijk prijzig.

Tot slot kiezen fabrikanten op audiogebied bewust voor een bepaalde focus. Zo probeert JBL met een stevige basweergave een jonge doelgroep voor zich te winnen, terwijl gerenommeerde hifimerken als Bang & Olufsen en Sonos streven naar een zo natuurgetrouw mogelijke weergave van de muziek. Weet dus waarvoor je kiest!

Bang & Olufsen A1 2nd Gen

Onlangs bracht Bang & Olufsen na vier jaar de opvolger van zijn A1 uit. Het Deense merk voorzag zijn draagbare bluetoothspeaker van een aantal verbeteringen. Zo voldoet de behuizing nu aan de ip67-norm, waardoor het apparaat bestand is tegen water en stof. Verder kreeg de accuduur een flinke upgrade. Op een volumeniveau van 70 decibel biedt de batterij een speeltijd van achttien uur. De belangrijkste vernieuwing is overigens bestemd voor je oren, want de A1 2nd Gen bevat krachtiger audiodrivers. Voor het midden en laag staat er een woofer van 3,5 inch paraat, terwijl een tweeter van 0,75 inch verantwoordelijk is voor het hoog. Deze bluetoothspeaker klinkt erg ruimtelijk. Dat komt door het cirkelvormige ontwerp, want luisteraars leggen deze speaker plat neer. Op die manier sturen de audiodrivers geluidsgolven naar boven. Het voordeel van deze truc is dat het niet uitmaakt waar je zit, want de muziek klinkt rondom de speaker overal min of meer hetzelfde. Daarentegen is er ook een duidelijk nadeel. Met deze gekunstelde audio-opstelling bereiken niet alle frequenties je oren. Je mist een deel van het midden, terwijl bepaalde liedjes ook gaan galmen. Hang je met je gezicht boven deze luidspreker, dan klinkt de muziek aanmerkelijk beter, zeker bij gebruik van de gunstige bluetooth-aptx-codec. Een gemiste kans, want op audiovlak heeft Bang & Olufsen zijn zaakjes eigenlijk prima voor elkaar. Helaas zorgt de ongunstige audio-opstelling voor een teleurstellende geluidskwaliteit, waardoor de hoge aanschafprijs in onze ogen niet is gerechtvaardigd.

©PXimport

Bang & Olufsen A1 2nd Gen

Prijs
€ 250,-
Website
www.bang-olufsen.com5Score50

Harman Kardon Onyx Studio 6

Met een gewicht van bijna drie kilo is de Onyx Studio 6 behoorlijk zwaarlijvig. Gelukkig heeft de ronde klankkast een aluminium handvat waarmee je de speaker kunt verplaatsen. Ben je van plan om de luidspreker vaak mee te nemen, dan is dit product minder geschikt. De omvangrijke behuizing past namelijk niet zomaar in een rug- of schoudertas. De audiodrivers zitten verscholen achter een chic laagje stof, waarbij geïnteresseerden keuze hebben uit vier kleurstellingen. De behuizing voldoet aan de ipx7-norm, zodat je de Onyx Studio 6 ook buitenshuis kunt gebruiken. Helaas is de accuduur beperkt tot maximaal acht uur speeltijd. Dat had voor een bluetoothspeaker in deze prijsklasse wel iets langer gemogen.

©PXimport

Op audiovlak heeft het Amerikaanse merk de boel beter op orde. Een relatief zware versterker van 50 watt stuurt een woofer van 12 centimeter en tweeter van 2,5 centimeter aan. Dat resulteert in een vol en dynamisch geluid waarbij vooral de diepe basweergave opvalt. De Onyx Studio 6 kan weliswaar luid spelen, al raden we dat niet aan. Er is dan sprake van veel vervorming waarbij hoge tonen schel klinken. Als alternatief voor een bluetoothverbinding sluiten gebruikers via een 3,5mm-geluidsingang aan de achterzijde eventueel bekabelde afspeelapparatuur aan. Onder het handvat bevinden zich druktoetsen voor de bediening.

Harman Kardon Onyx Studio 6

Prijs
€ 279,-
Website
www.harmankardon.nl6Score60

JBL Flip 5 Eco Edition

Met zijn populaire Flip-reeks is JBL alweer bij de vijfde generatie aangekomen. Sinds kort is er ook een speciale Eco-editie van deze speaker verkrijgbaar. Volgens de fabrikant bestaat de behuizing voor zo’n 90 procent uit gerecycled plastic en de verpakking volledig uit biologisch afbreekbaar materiaal. Interesse in deze milieuvriendelijke uitvoering? Je hebt keuze uit een oceaanblauwe en bosgroene versie. Het betreft een compact model met een gewicht van slechts 540 gram, zodat je deze bluetoothspeaker gemakkelijk meeneemt. Luisteraars gebruiken het apparaat in liggende of staande positie. In tegenstelling tot andere speakers met een cilindervormige behuizing geeft dit exemplaar geen 360graden-geluid. Anders dan de bescheiden klankkast doet vermoeden, klinkt de Flip 5 verrassend goed. Of het nu gaat om vocalisten met een groot bereik, jankende gitaren of een felle basdrum, deze bluetoothspeaker draait er zijn hand niet voor om. De audiobalans is dus prima in orde. Alleen bij bombastische muziekstukken met veel instrumenten merken we dat deze luidspreker enige controle verliest. Zeker op een hoger volume klinken dergelijke passages ietwat rommelig. Overigens is dat geen schande voor een compacte bluetoothspeaker in deze prijsklasse. De weerbestendige behuizing bevat aan beide kanten twee trillende basradiatoren, terwijl het midden en hoog van voren komen. Vanwege het compacte formaat past er niet zo’n grote accu in de behuizing. De maximale speeltijd is dan ook ‘beperkt’ tot ongeveer twaalf uur. Overigens betaal je voor deze milieuvriendelijke bluetoothspeaker een meerprijs van een kleine 40 euro; de reguliere Flip 5 heeft namelijk een adviesprijs van 89,99 euro.

©PXimport

JBL Flip 5 Eco Edition

Prijs
€ 129,-
Website
www.jbl.nl9Score90

JBL Boombox 2

De meeste draagbare luidsprekers zijn ongeschikt voor feesten en partijen omdat ze onvoldoende vermogen leveren. De forse Boombox 2 verstaat dat kunstje wel, want deze bluetoothspeaker kan erg luid spelen, waarbij vooral de bas zich duidelijk laat horen. Niet voor niets bevatten beide zijkanten van deze moderne gettoblaster twee grote basdrivers. Het laag is nogal overheersend aanwezig, waardoor opzwepende muziekstijlen als hiphop en dance goed uit de verf komen. Voor subtielere muziekstromingen als jazz, blues, soul en klassiek zijn er fijngevoeliger bluetoothspeakers verkrijgbaar. JBL ontwikkelde de Boombox 2 overduidelijk voor muziekliefhebbers die wel houden van een feestje en dankzij een opgegeven batterijduur van 24 uur kan dat ook op plekken zonder nabijgelegen stopcontact. Voor een nog groter bereik is het zelfs mogelijk om meerdere Boomboxen synchroon te laten spelen. De stevige behuizing voldoet aan de ipx7-norm, dus bezitters kunnen er bijvoorbeeld buiten op de camping of in het park mee uit de voeten. Bedenk wel dat deze krachtpatser bijna zes kilo weegt en een halve meter lang is. Het grote handvat maakt de Boombox 2 nog enigszins handzaam. De voorzijde bevat bedieningstoetsen, terwijl er aan de achterzijde nog een usb-poort en 3,5mm-geluidsingang zijn gehuisvest. De adviesprijs is stevig, want die tikt de 500 euro aan.

©PXimport

JBL Boombox 2

Prijs
€ 494,-
Website
www.jbl.nl8Score80

LG Xboom Go PL7

Voor de ontwikkeling van de Xboom Go PL7 sloeg LG de handen ineen met audiospecialist Meridian. Deze bluetoothspeaker levert dan ook een krachtig en dynamisch geluid, al zijn er wel wat kritische kanttekeningen. Zo is bij energieke liedjes het laag overheersend aanwezig, waardoor het midden nogal achterblijft. Daarnaast geeft de luidspreker hoge tonen te nadrukkelijk weer, waarbij zangeressen met een groot bereik op een hoog volume ietwat schel klinken. Al met al hadden we een hogere audiokwaliteit verwacht van een bluetoothspeaker in deze prijsklasse, hoewel dit product overweg kan met de gunstige bluetooth-aptx-codec. Nadat de bluetoothkoppeling tot stand is gebracht, verschijnt er op een smartphone of tablet het verzoek om de Engelstalige LG Xboom-app te installeren. Koppel hiermee meerdere LG-speakers aan elkaar en schroef het basniveau desgewenst nóg verder op. Verder passen gebruikers met de app de kleuren van de verlichting aan. De Xboom Go PL7 heeft namelijk aan weerszijden twee forse basdrivers van 2,3 inch waarin een ledring is verwerkt. De verlichting knippert op de maat van de muziek. De behuizing bevat een accu met een capaciteit van 3900 mAh. Volgens LG is een speeltijd tot 24 uur mogelijk. De waterbestendige behuizing is met 1,46 kilo behoorlijk zwaarlijvig, maar de Koreaanse fabrikant voegde desondanks geen draagriempje of handvat toe. Interessante extra’s zijn de 3,5mm-geluidsingang en usb-poort met powerbankfunctie.

©PXimport

LG Xboom Go PL7

Prijs
€ 199,-
Website
www.lg.com6Score60

Marshall Emberton

Marshall staat in de audiowereld bekend om zijn stijlvol ogende producten met een retrotintje. Met de onlangs uitgekomen Emberton maakt het Britse merk zijn reputatie wederom waar. De voorzijde is voorzien van gaas waarin het bekende Marshall-logo is verwerkt. De zijkanten en bovenzijde bevatten een rubber afwerking. Bovenop bevindt zich een goudkleurige knop waarmee luisteraars zowel het volume als de muziekweergave reguleren. Verder zijn er nog een uitgebreide batterij-indicator en bluetoothknop aanwezig. Neem de speaker gerust mee naar buiten, want dankzij het ipx7-certificaat is de behuizing waterbestendig tot een diepte van een meter. Met een opgegeven speeltijd van zo’n twintig uur gaat de batterij met gemak een dag mee. Twee audiodrivers en twee passieve basradiatoren leveren een aangename mix van hoge en lage tonen, zonder het basniveau te overdrijven. De speaker ligt prettig in het gehoor, zodat je urenlang kunt luisteren. Het maakt overigens niet uit aan welke kant van de luidspreker je plaatsneemt. Muziek klinkt zowel aan de voor- als achterzijde namelijk exact hetzelfde. Houd er wel rekening mee dat deze bluetoothspeaker niet zo luid kan spelen. Voor kleine gezelschappen en ruimtes voldoet het prima. Jammer genoeg bevat de Emberton geen belfunctie om inkomende gesprekken aan te nemen. Verwacht daarnaast geen powerbankfunctie, nfc-chip en 3,5mm-geluidsingang; deze bluetoothspeaker is nogal sober uitgerust.

©PXimport

Marshall Emberton

Prijs
€ 149,-
Website
www.marshallheadphones.com8Score80

Philips TAS7505/00

Op het moment van schrijven verkoopt nog geen enkele Nederlandse webwinkel deze Philips-telg, want de S7505 is helemaal vers van de pers. De behuizing oogt erg stijlvol, waarbij een hoogwaardig laagje stof van de bekende Deense fabrikant Kvadrat de speaker omringt. De bovenzijde bevat rubber druktoetsen en een batterijaanduiding, terwijl er achter een klepje aan de achterzijde een usb-c- en usb-a-poort zijn gehuisvest. Laad hiermee de speaker op of koppel een smartphone om de bluetoothspeaker als veredelde powerbank te gebruiken. Anders dan de fraaie afwerking doet vermoeden, is de behuizing ipx7-gecertificeerd. Gebruik hem dus zorgeloos in de buitenlucht. Na een vlotte bluetoothconnectie bereiken heldere klanken onze oren. De S7505 geeft met behulp van een 3,75inch-audiodriver en passieve basradiator muziek erg gedetailleerd weer. Het hoog, midden en laag komen duidelijk naar voren, waardoor deze bluetoothspeaker zich prima leent voor urenlange luistersessies. Houd er wel rekening mee dat deze luidspreker niet zo luid kan spelen. Voor een kleine ruimte of beperkte buitenomgeving voldoet het prima. De opgegeven batterijcapaciteit bedraagt twintig uur. Bij een lege accu neemt het oplaadproces zo’n 4,5 uur in beslag.

©PXimport

Philips TAS7505/00

Prijs
€ 129,99
Website
www.philips.nl10Score100

Sonos Move

Wie een luxe draadloze speaker zoekt, haalt met de Sonos Move een uitgebreid exemplaar in huis. Daar betaal je dan ook fors voor, want dit product tikt de 400 euro aan. Waar andere fabrikanten een kort usb-oplaadkabeltje meeleveren, bevat dit product een gebruiksvriendelijk laadstation met netvoeding. Eenmaal opgeladen gaat de batterij maximaal elf uur mee. Fijn is dat er aan de achterzijde een handvat is geïntegreerd. Ondanks het tamelijk hoge gewicht van zo’n drie kilo nemen luisteraars deze weerbestendige speaker nog relatief eenvoudig mee.

©PXimport

Sonos koos voor een behoorlijk hoge behuizing waarin een grote woofer en fijngevoelige tweeter zijn gehuisvest. De audiodrivers bedienen moeiteloos alle lagen, waarbij deze draadloze speaker ook nog eens luid kan spelen zonder dat er sprake is van vervorming. Gunstig is dat de Move de geïntegreerde microfoon gebruikt om de geluidsinstellingen op de akoestische ruimte af te stemmen. Liedjes klinken erg ruimtelijk en de audiodrivers brengen subtiele details naar voren die veel andere speakers achterwege laten. Voor de configuratie doen gebruikers een beroep op de Sonos-app. Overigens is dat bepaald geen straf, want deze Nederlandstalige app is zeer gebruiksvriendelijk. Voor thuisgebruik koppel je de Move aan wifi, terwijl je op andere locaties de interne bluetoothadapter kunt aanspreken. Combineer de Move desgewenst met andere Sonos-producten en tuig in huis een multiroom-audiosysteem op. Je bepaalt dan in de app in welke ruimtes muziek wordt afgespeeld. Tot slot ondersteunt deze speaker spraakbediening. Naast het reguleren van de muziek vragen gebruikers met hun stem allerlei informatie op, zoals het weerbericht of actueel nieuws.

Sonos Move

Prijs
€ 399,-
Website
www.sonos.com9Score90

Sony SRS-XB33

Met de SRS-XB33 mikt Sony op mensen die wel houden van een (tuin)feestje. De weerbestendige behuizing bevat namelijk felle verlichting die knippert op de maat van de muziek. Met name ‘s avonds geeft dat een leuk effect, waarbij je de verlichting via de Fiestable-app ook nog kunt aanpassen. Op de productdoos staat in koeienletters de term ‘Extra Bass’ vermeld, dus we zijn benieuwd in hoeverre Sony deze belofte waarmaakt. De middelgrote behuizing bevat hiervoor aan weerszijden twee passieve basradiatoren. Achter het stofdoek bevinden zich twee actieve audiodrivers. Deze bluetoothspeaker bedient moeiteloos alle lagen, maar van een overdreven basweergave is geen sprake. Overigens komt dat de audiokwaliteit alleen maar ten goede. Spotify-streams klinken namelijk erg natuurgetrouw met een hoge detaillering. Kortom, luister naar muziek zoals de maker dat oorspronkelijk bedoeld heeft. Zelfs op een hoger volumeniveau schiet de SRS-XB33 niet uit de bocht. Naast een goed geluid heeft deze bluetoothspeaker ook een aantal interessante extra’s aan boord. Zo kun je handsfree bellen en met behulp van een usb-poort mobiele apparatuur opladen. Daarnaast breng je aan de hand van de geïntegreerde nfc-chip vlot een bluetoothverbinding tot stand. De ingebouwde accu biedt volgens Sony een speeltijd van maar liefst 24 uur, mits je de verlichting uitschakelt. De uitgebreide Sony Music Center-app stelt gebruikers in staat om firmware-updates op te halen, equalizerinstellingen aan te passen en twee SRS-XB33-speakers als stereopaar te configureren. De speaker is verkrijgbaar in vier kleuren.

©PXimport

Sony SRS-XB33

Prijs
€ 150,-
Website
www.sony.nl10Score100

Sony SRS-XB23

Op zoek naar een compacte bluetoothspeaker? In plaats van de eerder besproken Sony SRS-XB33 kun je ook dit kleinere broertje overwegen. Hoewel de SRS-XB23 onderdeel is van dezelfde speakerserie, gaat het hierbij om een totaal ander ontwerp. Luisteraars zetten de cilindervormige speaker namelijk rechtop neer. De onder- en bovenzijde bevatten passieve basradiatoren, waardoor het laag zich redelijk laat gelden. Vocalen treden eveneens op de voorgrond, maar het middengebied blijft helaas wat achter. Van een vol geluid is hierdoor geen sprake. Verder treedt er op een hoger volume helaas al snel vervorming op.

©CIDimport

O Hoewel de SRS-XB23 zeker niet slecht klinkt, is er vergeleken met de iets duurdere SRS-XB33 een groot verschil in muzikaliteit. Merkwaardig, want Sony gebruikt in beide speakers soortgelijke audiodrivers. Wellicht heeft het met het ontwerp en de grootte van de klankkast te maken. De weerbestendige behuizing bevat aan de achterzijde rubber druktoetsen. Neem hiermee inkomende oproepen aan of vraag de actuele batterijstatus op. In dat laatste geval vertelt een vrouwelijke stem de resterende accucapaciteit. Daarnaast kun je twee speakers als stereopaar configureren. De speeltijd op een enkele acculading bedraagt hoogstens twaalf uur. Geïnteresseerden hebben keuze uit vijf kleurstellingen.

Sony SRS-XB23

Prijs
€ 120,-
Website
www.sony.nl7Score70

Teufel Rockster Go (Duo-set)

De Teufel Rockster Go is al enige tijd verkrijgbaar, maar de Duitse fabrikant verkoopt deze weerbestendige speaker nu ook als duo-set. Dat kost 229,99 euro, terwijl je voor een enkel exemplaar 119,99 euro betaalt. Na een blik in de Engelstalige handleiding doen we een poging om beide speakers met elkaar te verbinden. Na enig gesteggel lukt dat uiteindelijk. Teufel zou er goed aan doen om de instructies in de handleiding te verduidelijken. Hoewel de speakers aan elkaar zijn gekoppeld, blijkt er van een échte stereoweergave met twee afzonderlijke audiokanalen geen sprake. De luidsprekers spelen de muziek namelijk synchroon af. Toch is deze optie wel de moeite waard, want je kunt een grotere ruimte tegen een schappelijke prijs van muziek voorzien. De Rockster Go heeft in het midden een trillende basradiator, terwijl er aan de zijkanten ook nog twee actieve audiodrivers zijn gehuisvest. Deze bluetoothspeaker levert een krachtig geluid, hoewel het basniveau wel wat achterblijft. Verder gaat de muziek op een hoog volume galmen. Een pluspunt is dat de speaker met de gunstige bluetooth-aptx-codec overweg kan. De stevige behuizing bevat een 3,5mm-ingang om een bekabelde geluidsbron te koppelen.

©CIDimport

Teufel Rockster Go (Duo-set)

Prijs
€ 119,99 (Duo-set € 229,99)
Website
www.teufelaudio.nl7Score70

Ultimate Ears Megaboom 3

De Ultimate Ears Megaboom 3 is vergeleken met andere speakers uit dit deelnemersveld al wat langer op de markt, maar het product is nog altijd breed verkrijgbaar bij diverse (web)winkels. Geïnteresseerden hebben keuze uit allerlei vrolijke kleurstellingen, waarmee het Amerikaanse merk zich duidelijk toespitst op een jongere doelgroep. Zo ontvingen wij op de redactie de bosgroene uitvoering. De cilindervormige behuizing zet je rechtop neer, waarna de speaker audiogoven alle richtingen opstuurt. Het apparaat leent zich dus prima voor gezamenlijke luistersessies. Let hierbij wel op dat de speaker niet omvalt, want de voet is vrij smal. De Megaboom 3 verzorgt een natuurgetrouwe audioweergave. De liedjes sprankelen en de bas is niet overdreven hard, waardoor deze luidspreker prettig in het gehoor ligt. Wie het laag toch kunstmatig wil opvoeren, opent hiervoor de equalizerinstellingen in de Engelstalige app. Overigens resulteert dat in een dof geluid, dus gebruik bij voorkeur de standaardinstellingen. Via twee enorme knoppen op de behuizing reguleren luisteraars het volume. Deze bluetoothspeaker kan weliswaar erg luid spelen, maar op een hoog volume raakt de audiobalans zoek. De robuuste behuizing is ip67-gecertificeerd, dus neem de Megaboom 3 met een gerust hart mee naar buiten. Op een normaal volumeniveau belooft de fabrikant een speeltijd van zo’n twintig uur.

Ultimate Ears Megaboom 3

Prijs
€ 199,-
Website
www.ultimateears.com8Score80

Conclusie

Opvallend is dat de duurdere bluetoothspeakers zich op het gebied van audiokwaliteit onvoldoende onderscheiden. Natuurlijk is er een klankmatig verschil tussen een grote en kleine luidspreker, maar voor een goed geluid hoeven luisteraars niet per se de hoofdprijs te betalen. Zo klinkt de nieuwbakken Philips TAS7505/00 prachtig, terwijl het bijna de goedkoopste speaker is in deze massatest. Voeg daar een waterbestendige behuizing, lange accuduur en powerbankfunctie aan toe en de prijsvriendelijke Philips TAS7505/00 is de terechte winnaar van deze test. Daarnaast verdient de iets duurdere Sony SRS-XB33 eveneens de maximale score. Dit product biedt eveneens een uitstekende audiokwaliteit, terwijl luisteraars profiteren van een nóg langere accuduur, feestverlichting, speakerphone en nfc-chip. Kortom, een nogal veelzijdige speaker. De JBL Flip 5 geldt vanwege de gunstige prijs-kwaliteitverhouding als Redactietip. Weliswaar kost de voor dit artikel besproken Eco-editie 129 euro, maar de reguliere Flip 5 heeft een prijskaartje van slechts 89,99 euro. Voor dit bescheiden bedrag haal je een uiterst handzame bluetoothspeaker met een goede geluidskwaliteit in huis.

Niet alleen het saaie en repetitieve werk wordt vervangen door AI. Je bent óók als kenniswerker niet meer zeker van een baan. Software wordt al grotendeels door AI geschreven. Gelukkig kun je daar als hobbyprogrammeur ook enorm van profiteren. Het brengt naast tijdwinst ook veel gemak. We helpen je op weg met drie praktische tools: ChatGPT, Aider en de Windsurf Editor. We maken enkele eenvoudige voorbeelden, zodat je een helder beeld hebt van je potentiële workflow.

Grote taalmodellen zijn al zo goed dat je comfortabel complete programma’s door AI kunt laten maken, zelfs zonder enige programmeerkennis. Afhankelijk van de tools die je gebruikt, voelt dat toch alsof je samen aan code werkt, ook wel pair-programmeren genoemd. Je houdt dus enige controle en kunt er, als je oplet, veel van leren. Ook al wordt het harde werk door AI gedaan.

Een bijkomend voordeel is dat je heel gericht aanpassingen kunt laten doen of vragen kunt stellen over de code, zonder dat je de documentatie of websites als Stack Overflow hoeft door te spitten. Het is geen verrassing dat laatstgenoemde website met fors dalende bezoekersaantallen te maken heeft. Ook andere taken, zoals het schrijven van de documentatie, zijn snel geregeld.

In dit artikel gaan we een eenvoudig programma maken met AI, zodat je een goed beeld hebt van de workflow. We gebruiken drie verschillende tools. We starten met het vertrouwde ChatGPT, al kun je ook bijvoorbeeld voor Claude of Gemini kiezen. Daarna gaan we met Aider in combinatie met Git aan de slag. Daarmee werk je ‘samen’ aan programmacode via de opdrachtprompt, in ons voorbeeld binnen het vertrouwde Visual Studio Code. Tot slot gaan we met de Windsurf Editor aan de slag, een completere grafische ontwikkelomgeving met geïntegreerde AI-features, die je van begin tot eind ondersteunt bij het maken van je programma. 

ChatGPT

Chatbot

Grote taalmodellen (LLM’s) vormen de basis voor chatbots als OpenAI’s ChatGPT en Anthropics Claude, maar óók voor de tools die we hierna behandelen. Feitelijk benaderen we de chatbots in dit eerste deel van het artikel rechtstreeks, via een browser of app. De andere tools gebruiken de API van deze bedrijven. Raadpleeg eventueel voor het starten met ChatGPT deze basiscursus.

De nieuwere modellen (we gebruiken overwegend ChatGPT 4o en Claude 3.5 Sonnet) laten heel goede resultaten zien voor programmeertaken. Ze helpen uiteraard niet alleen om programmacode te schrijven maar kunnen code ook uitleggen, fouten oplossen en de documentatie schrijven. Ook kun je uitstekend brainstormen over een project of ideeën. Het is daarom, óók als je andere tools voor programmeren gebruikt, enorm praktisch om erbij te hebben! Toegang tot ChatGPT is gratis met beperkingen. Een abonnement is minder gelimiteerd en geeft vaak toegang tot nieuwere modellen (zoals o1 of o3-mini). Zo’n abonnement is niet bruikbaar voor de andere tools, die gebruiken namelijk de API waarvoor je aparte credits moet aanschaffen.

Een chatbot biedt goede ondersteuning bij al je programmeervragen.

Eerste stappen

We beginnen met een eenvoudig voorbeeld en vragen aan ChatGPT om een spelletje boter-kaas-en-eieren te maken, ook wel bekend als tic-tac-toe. Hoewel het Engels soms betere resultaten kan geven, werken we voor dit artikel volledig in het Nederlands. We starten met deze prompt: “Maak een volledig functionele boter-kaas-en-eieren voor in een browser. Maak de HTML-structuur, voeg CSS-stijlen toe en implementeer de JavaScript-logica. Maak een scheiding tussen HTML, CSS en JavaScript. Zorg dat het programma responsief is zodat het bij elke schermgrootte werkt.”

ChatGPT genereert de gevraagde code. Je kunt individueel de HTML, CSS en JavaScript kopiëren. Om het te proberen, kun je alles plakken op websites als www.jsfiddle.net en www.codepen.io. Voor dit voorbeeld hebben we bij JSFiddle een projectpagina aangemaakt. We gaan dit voorbeeld in de volgende stappen verder verbeteren, steeds met links naar de verbeterde versie.

De eerste versies van het spel boter-kaas-en-eieren.

Geluiden toevoegen

We vragen ChatGPT om het programma aan te passen, zodat er een geluid wordt afgespeeld bij elke zet. ChatGPT voegt daarop een audio-element toe aan de HTML-code. Het past ook het script aan om dit aan te roepen bij elke zet. Je moet nog wel zelf het mp3-bestand plaatsen in de uiteindelijke programmamap of een volledige link naar het mp3-bestand invullen in de HTML-code:

Er zijn overigens veel websites waar je leuke geluidseffecten kunt vinden die je vrij kunt gebruiken, waaronder Pixabay. Op deze pagina zie je onze aangepaste versie.

De aangepaste HTML-code bevat een verwijzing naar een mp3-bestand.

Computertegenstander

We vragen ChatGPT vervolgens om een slimme computertegenstander toe te voegen, waarbij aan het begin van het spel wordt gekozen wie er mag beginnen. Via deze webpagina kun je deze versie zien. De computertegenstander blijkt in eerste instantie overigens helemaal niet zo slim, waardoor je makkelijk je potjes wint. Maar dat is snel opgelost. Na ons verzoek om de computertegenstander slimmer te maken, controleert het programma voortaan eerst op mogelijke winnende zetten en blokkeert het de tegenstander indien nodig. Als er geen direct winnende of blokkerende zetten zijn, kiest het een willekeurige lege cel. Deze slimmere versie kun je hier bekijken.

Het aangepaste script op een canvas in ChatGPT.

Uiterlijk verfraaien

Als laatste hebben we gevraagd het uiterlijk wat mooier te maken. Hierbij wordt voornamelijk de CSS-code aangepast om de visuele stijl van het spel te verbeteren. Het resultaat is geslaagd: ChatGPT geeft de achtergrond een mooi kleurverloop. Ook zijn de stijlen van de knoppen en speelvelden aangepast. Het levert een veel moderner en aantrekkelijker uiterlijk op.

Je kunt ChatGPT uiteraard steeds vragen om het script of een deel daarvan uit te leggen. Ben je het overzicht over de wijzigingen kwijt, dan kun je uiteraard ook vragen om de laatste HTML-code in te zien, of de laatste versie van het script. Eventueel op een canvas. Toch misten wij in ChatGPT soms wat overzicht en is het bovendien lastig om een stapje terug te doen als een aanpassing niet het gewenste resultaat oplevert. Dit zijn zaken die we in het volgende deel gaan aanpakken met Aider.

De gemoderniseerde versie van boter-kaas-en-eieren.

Aider

Opdrachtprompt

Voor grotere programmeerprojecten is het werken met een chatbot al snel vervelend en verwarrend. Veel praktischer is een tool die met jouw eigen projectbestanden werkt en zelf of samen de gewenste aanpassingen maakt. Als je geen moeite hebt met het werken met een opdrachtprompt, is Aider een uitstekende optie. Die tool helpt met het schrijven en aanpassen van code.

Aider is opensource en werkt met heel veel LLM’s samen. Hier gebruiken we de API voor Claude 3.5 Sonnet, maar je kunt ook de API van OpenAI gebruiken of een LLM die je zelf lokaal draait of elders, zoals via OpenRouter. De integratie met Git is enorm praktisch. Voor elke aangebrachte wijziging voert het een ‘commit’ uit, voorzien van een duidelijke omschrijving, zodat je achteraf een goed overzicht met alle veranderingen hebt en ook stapjes terug kunt doen. Niet alle alternatieven bieden dit en dat is vooral een gemis als er iets fout gaat en je geen idee meer hebt hoe je dat moet oplossen.

Aider werkt samen met alle gangbare LLM’s.

Voorbereiding

We willen weer laten zien hoe je het spelletje boter-kaas-en-eieren met Aider zou kunnen maken. We gebruiken het voor velen vertrouwde programma Visual Studio Code onder Windows en installeren Aider via een opdrachtprompt binnen die ontwikkelomgeving. Binnen de editor kun je uiteraard alle gegenereerde bestanden bekijken en handmatig aanpassen. Voor de installatie van Aider heb je Python nodig. Zet tijdens de installatie van Python een vinkje bij Add python.exe to PATH, zodat je Python vanuit elke map kunt aanroepen.

Installeer ook Visual Studio Code als je dat nog niet eerder hebt gedaan. Visual Studio Code biedt een mogelijkheid om Copilot als assistent te gebruiken, maar dat slaan we hier over.

Installeer ook Git, zodat versiebeheer mogelijk is. Kies tijdens de installatie van Git voor het gebruik van Visual Studio Code als standaardeditor. Verder kun je alle standaardinstellingen accepteren. Als je Python, Visual Studio Code en Git hebt geïnstalleerd, kun je door met de installatie van Aider.

Installeer Python onder Windows voordat je met Aider aan de slag gaat.

Installatie Aider

We kunnen nu Aider installeren. Open daarvoor Visual Studio Code en kies in het menu de optie Terminal / New Terminal. Verander de terminal, via de optie rechtsboven in het venster, naar Git Bash. Installeer daarna Aider met de volgende twee opdrachten:

Sluit de terminalvenster via het kruisje rechtsboven. Open dan een nieuwe terminal en wissel weer naar Git Bash. Als je Aider niet kunt aanroepen met aider zul je het PATH moeten uitbreiden met de aangegeven opdracht, zoals in het voorbeeld hieronder:

Zorg dat je in dit voorbeeld voor Claude 3.5 Sonnet een API-sleutel hebt en voldoende credits om mee te beginnen (zie het kader ‘API-sleutel maken voor Claude’). Exporteer deze API-sleutel zodat Aider deze direct kan gebruiken:

Maak nu een nieuwe map voor je toepassing, blader naar die map en maak een Git-repository:

Je kunt nu beginnen met programmeren, met de ondersteuning van Aider!

We installeren Aider om het binnen Visual Studio Code te gebruiken.

Programma maken

We gaan ons eerste programma maken. Zorg dat je een terminalvenster hebt geopend en bent gewisseld naar Git Bash. De assistent start je dan met de volgende opdracht:

Er wordt de eerste keer gevraagd om .aider* en .env toe te voegen aan .gitignore. Dat raden we aan! Hiermee voorkom je dat deze bestanden, vaak met wachtwoorden en dergelijke, per ongeluk in je Git-repository worden opgenomen en daardoor in potentie online komen, als je de repository via GitHub beschikbaar maakt.

Via de prompt kun je nu je opdrachten afvuren. We vragen zoals eerder om een volledig functionele en responsieve boter-kaas-en-eieren voor in een browser met de vereiste HTML-structuur, CSS-stijlen en JavaScript-logica in aparte bestanden.

Aider gaat direct aan de slag en laat heel overzichtelijk alle aanpassingen zien, met een beschrijving van de uiteindelijke functionaliteit. Het vraagt netjes of het de nieuwe bestanden mag maken (index.html, styles.css en script.js) en daarna of het deze mag openen in een browser. Het spel is in deze eerste versie volledig responsief met een duidelijke gebruikersinterface, houdt de speelstatus bij, detecteert wanneer iemand wint of als het een gelijkspel is, heeft een knop om het spel opnieuw te starten en is helemaal in het Nederlands. Een goed begin!

Aider heeft het programma voor ons uitgewerkt.

Aanpassingen maken

We vragen opnieuw in natuurlijke taal om wijzigingen te maken. De workflow is erg prettig. Aider geeft eerst aan welke bestanden waarschijnlijk moeten worden gewijzigd. Voor het geluid stelt het bijvoorbeeld wijzigingen in index.html en script.js voor. Dan vraagt Aider of het deze bestanden mag toevoegen aan de chat.

Als de radartjes zijn uitgedraaid, na interactie met Claude, geeft Aider heel nauwkeurig aan welke regels in welke bestanden moeten worden gewijzigd. Ook geeft Aider aan dat je een mp3-bestand genaamd move.mp3 in dezelfde map moet plaatsen.

We vragen Aider daarna ook om een slimme computertegenstander toe te voegen. Die is meteen heel slim en probeert direct te winnen als dat kan, blokkeert winnende zetten van de tegenstander, probeert het centrum te veroveren en kiest anders voor hoeken of willekeurige zetten.

Tot slot vragen we Aider om het programma te verfraaien met een moderner uiterlijk. Dat levert een flinke metamorfose op. Bekijk hier het resultaat.

Via een comfortabel proces maakt het alle gewenste aanpassingen.

Integratie met Git

De standaard integratie met Git biedt veel voordelen. Als Aider aanpassingen maakt aan een bepaald bestand zal het in Git een heldere beschrijving toevoegen aan de zogeheten commit. In Visual Studio Code kun je deze historische aanpassingen eenvoudig terugzien. Klik daarvoor op een bestand en open in de balk aan de linkerkant Timeline. Zorg dat de filterinstelling is ingesteld op Git History.

Nu zie je de commit-geschiedenis van het geselecteerde bestand. Door op een specifieke commit te klikken, kun je de aangebrachte wijzigingen bekijken. Binnen Aider zijn er ook nog wat trucjes. Zo kun je met /diff zien wat de laatste veranderingen zijn. Met /undo kun je die eenvoudig ongedaan maken.

We hebben de repository op GitHub gezet. Ook hier kun je alle veranderingen bekijken. Open daarvoor een bestand, zoals script.js, en ga dan rechtsboven naar History. Hier zie je de verschillende wijzigingen. Als je op een van de aanpassingen klikt, zie je netjes welke veranderingen in de code zijn gemaakt.

Je kunt handig zien welke historische wijzigingen zijn aangebracht in bestanden.

Git en GitHub

Aider gebruikt een git-repository. Sommige mensen verwarren dit met GitHub. Je kunt met Git prima alleen een lokale repository maken, op het systeem waarop je met Aider werkt. Optioneel kun je deze repository met GitHub verbinden, zodat je in feite een kopie in de cloud hebt. Dat is voor jezelf wel heel praktisch, omdat je veel makkelijker de wijzigingen kunt bijhouden en bestuderen. En je kunt ook met anderen samenwerken aan code.

Ook interessant om te lezen: GitHub Codespaces: altijd de juiste tools bij de hand

We hebben de repository gedeeld met GitHub, zodat je alle veranderingen kunt inzien.

Windsurf Editor

 Complete ontwikkelomgeving

Zoek je een completere ontwikkelomgeving met geïntegreerde AI, dan zijn Cursor AI en Windsurf Editor twee populaire opties. Cursor AI is een gevestigde speler, maar krijgt steeds meer concurrentie van het nieuwere Windsurf Editor. Beide ontwikkelteams blijven verbeteringen doorvoeren om niet voor elkaar onder te doen.

Beide programma’s zijn bovendien klonen van Visual Studio Code, de bekende editor van Microsoft die we ook voor Aider hebben gebruikt. Daarom lijken ze in veel opzichten op elkaar. Het kan handig zijn om verschillende thema’s te gebruiken als je ze naast elkaar gebruikt, zodat je ze uit elkaar kunt houden.

Windsurf Editor werkt met een ingebouwde assistent genaamd Cascade.

Cascade

We hebben ook in Windsurf geprobeerd om het spelletje boter-kaas-en-eieren uit dit artikel te maken. De assistent in Windsurf Editor heet Cascade; via het Cascade-deelvenster kun je hem direct aan het werk zetten. Een leuk detail is dat niet alleen code wordt gegenereerd, maar dat er ook veel aanvullende acties voor je worden uitgevoerd, zoals het aanmaken van een map voor je project en voor de geluiden, en het maken van een mp3-bestand.

Bij elke stap kun je zien welke bestanden worden aangepast en de voorgestelde wijzigingen controleren en bevestigen. Je hoeft niet, zoals bij Aider, zelf een API-sleutel te regelen voor toegang. Je gebruikt steeds het model van Cascade en de administratieve kant wordt via je account geregeld, op basis van credits (zie volgende paragraaf). Zo’n diepere integratie is heel praktisch. Toch heeft de workflow veel overeenkomsten met Aider.

Via een deelvenster kun je een conversatie met Cascade voeren.

Werken met credits

Windsurf werkt met credits voor verschillende taken. Zo worden User Prompt-credits voor elke interactie met de assistent gebruikt en Flow Action-credits voor alle acties die worden uitgevoerd. Als je de limiet bereikt voor het premiummodel, wordt overgeschakeld naar het basismodel. De proefperiode van 14 dagen geeft je ruim voldoende credits om het voorbeeldprogramma uit dit artikel te maken. Sterker nog, je hebt ongeveer vijftien keer meer credits dan nodig, dus je kunt ook grotere en complexere programma’s proberen te maken.

Buiten die proefperiode is, om het premiummodel te gebruiken, een upgrade naar de Pro-versie bijna onvermijdelijk (ca. 18 euro per maand). Je hebt dan wel elke maand een ruime hoeveelheid credits en kunt vrij voordelig credits bijkopen.

Windsurf Editor werkt met een systeem van credits.

Of je nu graag uitgebreid kookt of elke avond snel klaar wilt zijn: een slimme keukenindeling maakt het verschil. Alles moet logisch op zijn plek staan, zodat je moeiteloos overal bij kunt en na afloop ook weinig tijd kwijt bent aan opruimen.

Lees ook: Fornuis op maat: kies het aantal pitten dat bij je past

Vaatwasser, gootsteen en vuilnisbak

Heb je plannen voor een nieuwe keuken? Denk dan nu al na over welke slimme keuzes je kunt maken met de indeling. Plaats bijvoorbeeld de vaatwasser, de spoelbak en de afvalemmer dicht bij elkaar. Je hoeft dan nooit ver te lopen met vieze borden en je kunt ze makkelijk leegschrapen, eventueel afspoelen en direct inruimen. Staat de afvalbak in een kastje direct naast de vaatwasser? Let er dan op dat je het deurtje nog goed kunt openen als de deur van de vaatwasser omlaag staat. Dat werkt makkelijker bij het inruimen. Plaats verder de vaatwasser niet direct tegen een zijmuur. Tijdens het inruimen loop je dan sneller kans op spetters tegen de muur.

Werkblad en kookplaat

Het werkblad is meer dan alleen een plek om iets op te zetten. Je gebruikt het om te snijden, te mixen, spullen neer te leggen en borden op te scheppen. Zorg daarom dat je voldoende vrije werkruimte overhoudt – dus niet alles volbouwen met apparatuur. Plaats de spoelbak of kookplaat liever niet op een hoek. Je hebt aan beide kanten plek nodig, zodat je je handen vrij kunt houden en spetters opvangt. Reken aan weerszijden minimaal veertig centimeter. Dat oogt niet alleen rustiger, het werkt ook prettiger. Handig om te weten: bij je keukenspecialist wordt hiervoor vaak de term aflegruimte gebruikt. En nog even over de kookplaat: plaats die bij voorkeur niet pal naast de koelkast of een hoge kast; dat geeft weinig bewegingsvrijheid en maakt het lastig om met meerdere mensen tegelijk in de keuken te staan.

©Olga Yastremska and Leonid Yastremskiy

Koelkast

Een koelkast gebruik je vaker dan je denkt – gemiddeld zo'n 35 keer per dag. Zet 'm daarom op een plek waar je er makkelijk bij kunt, ook als je vanuit de woonkamer even snel iets wilt pakken. Zet de koelkast liever niet helemaal achterin of op een plek waar je niet vanzelf langsloopt; dat is al snel onhandig in het dagelijks gebruik. Let ook op de temperatuur rondom de koelkast. Zet hem niet naast een oven, radiator of op een plek waar veel zonlicht komt. Kan het echt niet anders, zorg dan voor een isolerende tussenplaat en houd minstens drie centimeter ruimte vrij tussen warmtebron en koelkast.

Gebruik de keuken-driehoek

In de basis draait een keuken om drie functies: koken, spoelen en koelen. Je fornuis, gootsteen en koelkast vormen samen een denkbeeldige driehoek. Als de afstanden tussen deze drie goed gekozen zijn, werk je prettiger. Staan ze te ver van elkaar, dan loop je onnodig veel. Staan ze te dicht bij elkaar, dan dan wordt het al snel krap en onhandig. Een keukenspecialist kan helpen bij het vinden van een goede verhouding, maar je merkt het zelf vaak ook al als iets net niet lekker werkt.

Optimale werkhoogte

Ook de hoogte van je werkplekken telt mee. Een oven op armhoogte is een stuk prettiger dan op kniehoogte, zeker als je vaak bakt. Het voorkomt bukken. Heb je een kleine keuken? Kies dan voor een compacte oven of voor een fornuis met geïntegreerde oven. Datzelfde geldt voor de vaatwasser: als je die wat hoger plaatst, spaar je je rug en knieën. Voor de kookplaat geldt een andere regel: meet de afstand van je onderarm tot het werkblad. Is die ongeveer twaalf centimeter, dan zit je goed qua houding en belast je je schouders niet onnodig.

Apparatuur wat hoger plaatsen (als dat kan) heeft nog een voordeel. Wanneer je kleine kinderen hebt rondlopen, kunnen die er minder makkelijk bij. Wel zo veilig!

©lev dolgachov

Opbergruimte

Tot slot: denk na over hoe je spullen opbergt. Onderkastjes bieden veel ruimte, maar vragen vaak veel van je rug. Bovenkastjes kunnen juist weer te hoog zijn. Een buffetkast biedt uitkomst: wat je dagelijks gebruikt zet je op ooghoogte, wat minder vaak nodig is kan best wat lager of juist hoger.

Slim indelen = een fijnere keuken!

Een goede keuken draait niet alleen om de juiste apparatuur, maar vooral ook om slimme keuzes die het koken makkelijker maken. Denk na over looproutes, werkhoogtes en voldoende bewegingsruimte. Positioneer alles op logische plekken, zorg voor een werkblad met voldoende vrije ruimte en let op kleine details zoals de draairichting van kastdeurtjes. Daarmee wordt de keuken (nog meer) het hart van je huis!