Freewaremakers zijn meestal enthousiaste computergebruikers die niet programmeren uit winstbejag, maar hun vaardigheden inzetten om iets te verbeteren. Dankzij de gratis programma’s wordt computeren leuker en handiger! We bespreken de beste freeware van dit moment en nieuwe versies van ‘evergreens’.

Tip 01: Dorico SE - Nootgeval

Geschikt voor: Windows 7, 8.x, 10

Als je gaat nadenken over genieën uit het verleden, kun je je vaak alleen maar verbazen over hun enorme productiviteit. In zijn korte leven schreef Mozart bijvoorbeeld zo’n 600 werken, waarvan er vele tot de hoogtepunten uit de muziek behoren, en dat vaak bij kaarslicht en met een ganzenveer.

Dan hebben we het nu een stuk makkelijker. Om muziek te schrijven, heb je genoeg aan de computer. Alhoewel er meerdere namen zijn als het gaat om gratis programma’s voor notenschrift, is Dorico SE zonder twijfel de meest professionele.

In Dorico SE kun je alle aspecten van partijen voor maximaal twee instrumenten per muziekstuk noteren (inclusief tekst, akkoorden enzovoort) en deze in zeer hoogwaardige kwaliteit afdrukken. Uiteraard belet niets je om nog eens twee partijen in een nieuw document te noteren. Het enige dat je dan mist, is de mogelijkheid om alle partijen tegelijk te beluisteren. Dat laatste is namelijk ook een grote kracht van Dorico SE; de kristalheldere audio-engine die een grote collectie professioneel klinkende instrumenten biedt. Wat je schrijft, kun je dus direct terugluisteren.

©PXimport

Tip 2: Deep Dream Generator - Beeldig

Geschikt voor: Elk systeem

Er bestaan al vele jaren filters voor fotobewerkers waarmee je van een foto een tekening of olieverfschilderij kunt maken. De laatste tijd worden we echter overspoeld door allemaal programma’s die een foto te lijf gaan door middel van kunstmatige intelligentie. Een van zulke initiatieven is gratis en voor iedereen online te gebruiken, Deep Dream Generator (DDG).

DDG is ontstaan vanuit techneuten die wilden begrijpen hoe de AI-systemen werken die ze gebruiken om objecten op afbeeldingen mee te identificeren (en waarmee Google bijvoorbeeld foto’s catalogiseert). In feite zette men dat systeem op z’n kop, stopte er een willekeurige foto in en liet de software vervolgens zelf objecten in die foto tekenen die hij erin meende te herkennen. Klinkt vaag? Het is hetzelfde als wij denken een schaap te herkennen in een wolk. Deze mogelijkheid – Deep Dream geheten – maakte men toegankelijk voor het publiek. Een volgende stap was het analyseren van de stijl van afbeeldingen en deze vervolgens op andere afbeeldingen los te laten. Dat is wat je kunt doen in het onderdeel Deep Style. Je kunt er zelfs je eigen lievelingsschilderij uploaden om als sjabloon voor je vakantiefoto’s te dienen.

Tot slot is er het simpelere onderdeel Thin Style, waarmee je voorgebakken stijlen op foto’s kunt loslaten.

©PXimport

Tip 03: Night School - Geleerd

Geschikt voor: elk systeem

Een mens blijft zijn hele leven leren en dus heb je vast wel baat bij andere bronnen om wat bij te leren, voor als je dit blad uit hebt. Eén zo’n bron vormt de Night School. Een deel van de op deze ‘avondopeiding’ (die je ook best overdag mag volgen) aanwezige Engelstalige lessen bestaat uit tekst met plaatjes en een ander deel uit video. Regelmatig kun je een volledige serie lessen over een bepaald onderwerp ook als pdf downloaden.

Wat je als computergebruiker zoal kunt leren op de Night School? De site biedt onder andere lessen over technische zaken, zoals het bouwen van een eigen pc, netwerkbeheer, het gebruik van Linux en programmeren. Daarnaast zijn er cursussen over meer creatieve onderwerpen zoals muziekproductie, foto- en videobewerking, werken met 3D-software, het maken van een website en digitaal schilderen. Kortom: meer dan genoeg voor een leerzame zomer waarin we veelal thuis zitten!

©PXimport

Tip 04: Greenfish Icon Editor Pro - Pictogram-editor

Geschikt voor: Windows 7, 8.x, 10, Linux

Onder andere Chinezen en Japanners maken al duizenden jaren gebruik van symbolen om hun talen in op te schrijven. Tegenover dit zogeheten beeldschrift staat het alfabetschrift zoals wij dat gebruiken. Het leren hiervan is eenvoudiger, omdat je maar een beperkt aantal tekens hoeft te kennen. Anderzijds springt beeldschrift efficiënter met de ruimte om. Waar ons woord ‘computerdeskundige’ 18 letters telt, is de Chinees met 4 karakters klaar. Maar ook op de computer is beeldtaal niet meer weg te denken. Je bureaublad staat vol met pictogrammen die je in één oogopslag herkent en in je appjes zet je een gezichtje met traan om aan te duiden dat je verdrietig bent.

Om al die symbolen te maken, heb je een pictogram-editor nodig. Greenfish Icon Editor Pro (GFIE) behoort op dat gebied tot de top. Met GFIE kun je bestaande pictogrammen uit allerlei bronnen openen en bewerken en de (zelf)gemaakte exemplaren voor allerlei specifieke doeleinden opslaan. Ook de bewerkingsmogelijkheden zijn niet mis; het programma doet niet onder voor een fotobewerker. Dat betekent dat je de beschikking hebt over allerlei teken- en selectiegereedschap, je kunt een pictogram opbouwen met behulp van lagen en je kunt er zelfs allerlei filters op loslaten. En … het is nog Nederlandstalig ook.

GFIE is ook beschikbaar als portable versie.

©PXimport

Tip 05: MathStudio - Rekenwonder

Geschikt voor: elk systeem

In elke versie van Windows zit een rekenmachine die over het algemeen uitstekend voldoet, je kunt er alleen geen grafieken mee maken. Er is echter één plek die vrijwel elke denkbare rekenklus kan klaren, en dat is MathStudio.

MathStudio is er als betaalde app voor iOS en macOS, maar je kunt het ook online gebruiken en daar is het gratis.

Op de homepage vind je een groot aantal voorbeelden van wat MathStudio allemaal kan. Naast het eenvoudigere rekenwerk met getallen, verwerkt het programma ook moeiteloos problemen op het gebied van algebra, zoals het oplossen van vergelijkingen. Voor integreren en differentiëren draait het systeem zijn hand niet om en ook een groot aantal statistische functies zitten in het pakket. Daarnaast is MathStudio daarnaast rijkelijk voorzien van grafische functies. Deze variëren van een simpel 2D-grafiekje tot meerdere 3D-plots in één afbeelding, ook als parametervergelijking of in poolcoördinaten. Al dit soort grafieken kunnen ook nog eens op meerdere manieren in beweging gezet worden. Bijvoorbeeld via een variabele t die automatisch met de tijd oploopt. Je kunt echter ook zelf variabelen definiëren en die aan een schuifregelaar koppelen, zodat je snel allerlei waarden kunt testen. En wie echt avontuurlijk is, kan complete programma’s schrijven.

©PXimport

Tip 06: CrystalDiskMark - Meten is weten

Geschikt voor: Windows 7, 8.x, 10

Ervaar je wat problemen met je traditionele harde schijf, en wil je onderzoeken of deze nog een beetje mee kan komen in de vaart der volkeren, dan heb je een benchmark-programma nodig: CrystalDiskMark.

De lees- en schrijfsnelheid van een harde schijf is niet constant, al was het alleen maar omdat een computer ook voortdurend wisselende achtergrondtaken uitvoert. Een goede test bestaat dan ook altijd uit een serie metingen met een pauze daartussen, waarna een gemiddelde kan worden berekend. CrystalDiskMark biedt je keuze van 1 tot 9 opeenvolgende tests. Ook kun je de grootte van het testbestand aanpassen, variërend van 16 MB tot 64 GB, afhankelijk waar jij je computer veel voor gebruikt. Werk je bijvoorbeeld veel met grote videobestanden, dan ben je waarschijnlijk vooral geïnteresseerd hoe een schijf op dat gebied presteert.

Als je alles ingesteld hebt, kun je opgeven welke schijf het programma te lijf moet gaan.

Klik tot slot op All en wacht tot alle scores zijn verschenen. Deze kun je vervolgens kopiëren en/of opslaan.

©PXimport

Tip 07: Task Manager DeLuxe - Taak

Geschikt voor: Windows 7, 8.x, 10

Het onderdeel Taakbeheer van Windows is door de jaren heen flink verbeterd en uitgebreid en leent zich uitstekend om een beeld te krijgen van actieve programma’s en processen, services en gebruikte systeembronnen. Toch blijft er altijd genoeg te wensen over. En dan komen er alternatieven bovendrijven, zoals Task Manager DeLuxe (TMX). Er zit heel wat overlap in de mogelijkheden van Taakbeheer en TMX, dus richten we ons alleen op een paar belangrijke verschillen.

In de overzichten van open programma’s en services kunnen we veel meer kolommen met informatie inzien en kunnen we zelfs onderdelen laten testen door VirusTotal. Met de functie Monitor kunnen we processen zelfs continu bewaken – handig voor wie kennis van zaken heeft en problemen met software wil oplossen.

Ook handig is dat TMX vanuit zijn menu direct toegang geeft tot allerlei Windows-gereedschap dat vaak wat dieper weggestopt zit voor de gemiddelde gebruiker. Bevalt het programma, dan kun je het ook instellen als standaardprogramma voor taakbeheer.

©PXimport

Tip 08: Big Bang AR - Geluidloze knal

Geschikt voor: iOS, Android

We kennen het CERN (Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire, Europese Raad voor Kernonderzoek) van de enorme deeltjesversnellers waarmee men onder andere het roemruchte Higgs-deeltje heeft ontdekt. Het onderzoek dat bij de CERN plaatsvindt, houdt voor een flink deel verband met (het gedrag van) elementaire deeltjes. De ontdekkingen die daarbij gedaan worden, hangen weer nauw samen met onze kennis over het ontstaan en de toekomst van het universum. De algemeen geaccepteerde theorie zegt dat onze kosmos begon met de oerknal. Een wat misleidende naam, want er was nog geen atmosfeer om zo’n dreun door te geven en er waren al helemaal geen oren om hem te horen. Dankzij de fraaie app Big Bang AR kunnen we er, ruim 13 miljard jaar na dato, toch een beetje bij zijn. De app (ook beschikbaar voor Android) speelt namelijk de gebeurtenissen vanaf het ontstaan van het universum versneld af en voorziet het van deskundig commentaar. Dankzij AR wordt het zelfs in je woonkamer geprojecteerd en kun je om je heen kijken alsof je er middenin zit.

©PXimport

Tip 09: Magic Earth - Offline navigeren

Geschikt voor: iOS, Android

Wie met de auto op vakantie gaat, kan tegenwoordig niet meer zonder navigatie. Niet alleen zijn digitale kaarten gedetailleerder dan papieren exemplaren, ook ontstaat er geen ruzie meer als je partner de verkeerde afslag neemt. Hoewel steeds meer auto’s een ingebouwde navigatie hebben, maken nog veel mensen gebruik van een los apparaat dat met een zuignap op de voorruit vastgeplakt zit. Die dingen hebben niet het eeuwige leven en ook het updaten van kaarten is niet altijd het leukste werkje. Gelukkig zijn er volop gratis alternatieven voor je smartphone, een van de allerbeste is Magic Earth(ook voor iOS).

Deze app maakt gebruik van de zeer fraaie en uiterst gedetailleerde kaarten van OpenStreetMap en kun je per regio downloaden om offline te gebruiken, zodat je ook zonder internetverbinding kunt navigeren in 2D, 3D of satellietweergave en met rijbaan-aanduiding. Behalve routes plannen per auto, kun je Magic Earth ook gebruiken voor reizen per fiets, te voet of met het openbaar vervoer. De app downloadt ook vele nuttige locaties mee, zoals hotels en pinautomaten, maar heb je wel internet, dan kun je onder andere profiteren van realtime verkeersinformatie en wetenswaardigheden direct opzoeken in Wikipedia.

©PXimport

Tip 10: Cinderella - Tuin der wetenschap

Geschikt voor: vanaf Windows 95, MacOS X

Was jij een van die kinderen die afhaakten bij ‘moeilijke’ vakken als wiskunde en natuurwetenschap, omdat die complexe begrippen maar moeilijk tot leven kwamen? Tegenwoordig kun je van alles op verhelderende wijze op de computer visualiseren, en dus ook leuke en visueel aantrekkelijke speeltjes maken – ideaal om (klein)kinderen interesse voor exacte vakken bij te brengen.

Cinderella is een gratis systeem om dit soort fraais mee te maken. Het programma biedt een uitgebreide collectie gereedschappen om objecten te maken en kent allerlei natuurverschijnselen om die op elkaar te laten reageren, zoals zwaartekracht en lading.

Veel interactie die je met Cinderella kunt maken is al ingebouwd, maar er is ook een programmeertaal waarmee je nog complexere demonstraties kunt maken. Al met al een wetenschappelijke speeltuin dus.

©PXimport

Tip 11: Resource Hacker - Iconisch

Geschikt voor: Windows 7, 8.x, 10

In tip 4 bespraken we Icon Editor, om pictogrammen mee te maken. Om niet helemaal blanco te hoeven beginnen, kan je icoontjes uit bestaande bestanden halen. Het programma Resource Hacker voert dat idee nog een stuk verder. Pictogrammen kunnen bestaan als losse ico-bestandjes, maar veel vaker bevinden ze zich in het exe-bestand van het programma waarbij ze horen. Daarnaast zijn ze regelmatig te vinden in dll-bestanden en in speciale zogeheten resource-bestanden van het type .res en .mui. Resource Hacker kan al dit soort bestanden openen en precies achterhalen wat daarin schuilgaat. Pictogrammen kun je vervolgens exporteren als los bestand, desgewenst bewerken in Icon Editor en vervolgens weer importeren in de bron waaruit het pictogram kwam.

Met Resource Hacker kun je weliswaar de pictogrammen niet direct bewerken, maar wel andere elementen die in de resource-bestanden bewaard worden. Denk daarbij aan menu’s en dialoogprogramma’s. Je kunt het programma zelfs gebruiken om geluiden en video’s uit programma’s te halen.

Uiteraard moet je nooit de inhoud wijzigen van software waar een pc van afhankelijk is. Als je de mogelijkheden van Resource Hacker wilt leren kennen, raden we je aan om dat te doen met een kopie van een onbelangrijk programma.

©PXimport

Tip 12: Old Maps Online - Melancholiek

Geschikt voor: iOS, Android

Ben je wat melancholisch ingesteld, dan ben je wellicht blij met het fraaie Old Maps Online(ook voor iOS), kortweg OMO. Wanneer je OMO start, zie je een wereldkaart waarop je snel je actuele locatie kunt bepalen. Naast de actuele kaart toont de app een grote collectie miniaturen van historische kaarten uit heel veel verschillende bronnen. Scrol je erdoorheen, dan zie je op de actuele kaart welk gebied het historische exemplaar bestrijkt. Heb je er een die overlapt met je huidige locatie, tik dan op de historische kaart om deze in het groot te openen. Meestal zijn de scans van deze historische kaarten van een dusdanige kwaliteit dat je er nog flink op kunt inzoomen.

OMO biedt fraaie kost voor iedereen die op vakantie historische locaties bezoekt of voor wie gewoon graag oude landkaarten bekijkt.

©PXimport

Tip 13: Clementine - Luistergenot

Geschikt voor: Windows 7, 8.x, 10, Linux, OS X

De clementine is behalve een soort mandarijn ook de naam van een meisje waarover ergens in de 19e eeuw het lied “Oh my darling Clementine” werd geschreven. Wat het vervolgens logisch maakt dat Clementine ook de naam is van een muziekspeler en als pictogram een mandarijnpartje heeft.

Clementine ordent zeer snel grote muziekbibliotheken, waarna je die muziek kunt afspelen. Bovendien kun je die muziek voorzien van songteksten en informatie over de betreffende artiest. Maar daar houdt het niet op. Clementine kan namelijk ook ontbrekende tags automatisch aanvullen en hoezen van internet halen. Daarnaast speelt Clementine niet alleen lokale mp3’tjes en een aantal andere formaten af, maar heeft het ook geen moeite met cd’s en kun je muziek spelen vanuit de cloud of naar onlinediensten luisteren. Er is zelfs een aanvullende Android-app waarmee je dit allemaal op afstand kunt bedienen.

©PXimport

Tip 14: Dropit - Automaat

Geschikt voor: Windows 7, 8.x, 10

De computer is ooit uitgevonden om automatisch klusjes voor ons te doen waar we zelf niet goed in zijn of geen zin in hebben. Zo’n 80 jaar na de uitvinding van het apparaat moeten we echter nog altijd zelf allerlei geestdodende handelingen verrichten, omdat er geen automatische procedure voor is. Maar … wat er niet is, kun je maken, vonden ook de bedenkers van Dropit.

Dropit is een ‘persoonlijke bestandsassistent’. Dat wil zeggen dat het programma allerlei standaardhandelingen met bestanden kan uitvoeren. Al deze handelingen kun je configureren al naar gelang je wensen en vervolgens hoef je slechts een groep bestanden naar het programma te slepen om die klus te laten klaren. Je kunt Dropit zelfs opdragen om bepaalde mappen in de gaten te houden en daarop de kunstjes uit te voeren zodra er nieuwe bestanden in verschijnen.

Hoe je Dropit kunt gebruiken? Laat muziek bijvoorbeeld automatisch kopiëren naar een map met de naam van het album die in de mp3-tag staat, laat afbeeldingen ordenen op bepaalde kenmerken of laat bestanden automatisch in- of uitpakken. Je kunt het gewoon bijna zo gek niet bedenken.

©PXimport

Gevaarlijk?

©PXimport

Niet te snel klikken

©PXimport

Niet alleen het saaie en repetitieve werk wordt vervangen door AI. Je bent óók als kenniswerker niet meer zeker van een baan. Software wordt al grotendeels door AI geschreven. Gelukkig kun je daar als hobbyprogrammeur ook enorm van profiteren. Het brengt naast tijdwinst ook veel gemak. We helpen je op weg met drie praktische tools: ChatGPT, Aider en de Windsurf Editor. We maken enkele eenvoudige voorbeelden, zodat je een helder beeld hebt van je potentiële workflow.

Grote taalmodellen zijn al zo goed dat je comfortabel complete programma’s door AI kunt laten maken, zelfs zonder enige programmeerkennis. Afhankelijk van de tools die je gebruikt, voelt dat toch alsof je samen aan code werkt, ook wel pair-programmeren genoemd. Je houdt dus enige controle en kunt er, als je oplet, veel van leren. Ook al wordt het harde werk door AI gedaan.

Een bijkomend voordeel is dat je heel gericht aanpassingen kunt laten doen of vragen kunt stellen over de code, zonder dat je de documentatie of websites als Stack Overflow hoeft door te spitten. Het is geen verrassing dat laatstgenoemde website met fors dalende bezoekersaantallen te maken heeft. Ook andere taken, zoals het schrijven van de documentatie, zijn snel geregeld.

In dit artikel gaan we een eenvoudig programma maken met AI, zodat je een goed beeld hebt van de workflow. We gebruiken drie verschillende tools. We starten met het vertrouwde ChatGPT, al kun je ook bijvoorbeeld voor Claude of Gemini kiezen. Daarna gaan we met Aider in combinatie met Git aan de slag. Daarmee werk je ‘samen’ aan programmacode via de opdrachtprompt, in ons voorbeeld binnen het vertrouwde Visual Studio Code. Tot slot gaan we met de Windsurf Editor aan de slag, een completere grafische ontwikkelomgeving met geïntegreerde AI-features, die je van begin tot eind ondersteunt bij het maken van je programma. 

ChatGPT

Chatbot

Grote taalmodellen (LLM’s) vormen de basis voor chatbots als OpenAI’s ChatGPT en Anthropics Claude, maar óók voor de tools die we hierna behandelen. Feitelijk benaderen we de chatbots in dit eerste deel van het artikel rechtstreeks, via een browser of app. De andere tools gebruiken de API van deze bedrijven. Raadpleeg eventueel voor het starten met ChatGPT deze basiscursus.

De nieuwere modellen (we gebruiken overwegend ChatGPT 4o en Claude 3.5 Sonnet) laten heel goede resultaten zien voor programmeertaken. Ze helpen uiteraard niet alleen om programmacode te schrijven maar kunnen code ook uitleggen, fouten oplossen en de documentatie schrijven. Ook kun je uitstekend brainstormen over een project of ideeën. Het is daarom, óók als je andere tools voor programmeren gebruikt, enorm praktisch om erbij te hebben! Toegang tot ChatGPT is gratis met beperkingen. Een abonnement is minder gelimiteerd en geeft vaak toegang tot nieuwere modellen (zoals o1 of o3-mini). Zo’n abonnement is niet bruikbaar voor de andere tools, die gebruiken namelijk de API waarvoor je aparte credits moet aanschaffen.

Een chatbot biedt goede ondersteuning bij al je programmeervragen.

Eerste stappen

We beginnen met een eenvoudig voorbeeld en vragen aan ChatGPT om een spelletje boter-kaas-en-eieren te maken, ook wel bekend als tic-tac-toe. Hoewel het Engels soms betere resultaten kan geven, werken we voor dit artikel volledig in het Nederlands. We starten met deze prompt: “Maak een volledig functionele boter-kaas-en-eieren voor in een browser. Maak de HTML-structuur, voeg CSS-stijlen toe en implementeer de JavaScript-logica. Maak een scheiding tussen HTML, CSS en JavaScript. Zorg dat het programma responsief is zodat het bij elke schermgrootte werkt.”

ChatGPT genereert de gevraagde code. Je kunt individueel de HTML, CSS en JavaScript kopiëren. Om het te proberen, kun je alles plakken op websites als www.jsfiddle.net en www.codepen.io. Voor dit voorbeeld hebben we bij JSFiddle een projectpagina aangemaakt. We gaan dit voorbeeld in de volgende stappen verder verbeteren, steeds met links naar de verbeterde versie.

De eerste versies van het spel boter-kaas-en-eieren.

Geluiden toevoegen

We vragen ChatGPT om het programma aan te passen, zodat er een geluid wordt afgespeeld bij elke zet. ChatGPT voegt daarop een audio-element toe aan de HTML-code. Het past ook het script aan om dit aan te roepen bij elke zet. Je moet nog wel zelf het mp3-bestand plaatsen in de uiteindelijke programmamap of een volledige link naar het mp3-bestand invullen in de HTML-code:

Er zijn overigens veel websites waar je leuke geluidseffecten kunt vinden die je vrij kunt gebruiken, waaronder Pixabay. Op deze pagina zie je onze aangepaste versie.

De aangepaste HTML-code bevat een verwijzing naar een mp3-bestand.

Computertegenstander

We vragen ChatGPT vervolgens om een slimme computertegenstander toe te voegen, waarbij aan het begin van het spel wordt gekozen wie er mag beginnen. Via deze webpagina kun je deze versie zien. De computertegenstander blijkt in eerste instantie overigens helemaal niet zo slim, waardoor je makkelijk je potjes wint. Maar dat is snel opgelost. Na ons verzoek om de computertegenstander slimmer te maken, controleert het programma voortaan eerst op mogelijke winnende zetten en blokkeert het de tegenstander indien nodig. Als er geen direct winnende of blokkerende zetten zijn, kiest het een willekeurige lege cel. Deze slimmere versie kun je hier bekijken.

Het aangepaste script op een canvas in ChatGPT.

Uiterlijk verfraaien

Als laatste hebben we gevraagd het uiterlijk wat mooier te maken. Hierbij wordt voornamelijk de CSS-code aangepast om de visuele stijl van het spel te verbeteren. Het resultaat is geslaagd: ChatGPT geeft de achtergrond een mooi kleurverloop. Ook zijn de stijlen van de knoppen en speelvelden aangepast. Het levert een veel moderner en aantrekkelijker uiterlijk op.

Je kunt ChatGPT uiteraard steeds vragen om het script of een deel daarvan uit te leggen. Ben je het overzicht over de wijzigingen kwijt, dan kun je uiteraard ook vragen om de laatste HTML-code in te zien, of de laatste versie van het script. Eventueel op een canvas. Toch misten wij in ChatGPT soms wat overzicht en is het bovendien lastig om een stapje terug te doen als een aanpassing niet het gewenste resultaat oplevert. Dit zijn zaken die we in het volgende deel gaan aanpakken met Aider.

De gemoderniseerde versie van boter-kaas-en-eieren.

Aider

Opdrachtprompt

Voor grotere programmeerprojecten is het werken met een chatbot al snel vervelend en verwarrend. Veel praktischer is een tool die met jouw eigen projectbestanden werkt en zelf of samen de gewenste aanpassingen maakt. Als je geen moeite hebt met het werken met een opdrachtprompt, is Aider een uitstekende optie. Die tool helpt met het schrijven en aanpassen van code.

Aider is opensource en werkt met heel veel LLM’s samen. Hier gebruiken we de API voor Claude 3.5 Sonnet, maar je kunt ook de API van OpenAI gebruiken of een LLM die je zelf lokaal draait of elders, zoals via OpenRouter. De integratie met Git is enorm praktisch. Voor elke aangebrachte wijziging voert het een ‘commit’ uit, voorzien van een duidelijke omschrijving, zodat je achteraf een goed overzicht met alle veranderingen hebt en ook stapjes terug kunt doen. Niet alle alternatieven bieden dit en dat is vooral een gemis als er iets fout gaat en je geen idee meer hebt hoe je dat moet oplossen.

Aider werkt samen met alle gangbare LLM’s.

Voorbereiding

We willen weer laten zien hoe je het spelletje boter-kaas-en-eieren met Aider zou kunnen maken. We gebruiken het voor velen vertrouwde programma Visual Studio Code onder Windows en installeren Aider via een opdrachtprompt binnen die ontwikkelomgeving. Binnen de editor kun je uiteraard alle gegenereerde bestanden bekijken en handmatig aanpassen. Voor de installatie van Aider heb je Python nodig. Zet tijdens de installatie van Python een vinkje bij Add python.exe to PATH, zodat je Python vanuit elke map kunt aanroepen.

Installeer ook Visual Studio Code als je dat nog niet eerder hebt gedaan. Visual Studio Code biedt een mogelijkheid om Copilot als assistent te gebruiken, maar dat slaan we hier over.

Installeer ook Git, zodat versiebeheer mogelijk is. Kies tijdens de installatie van Git voor het gebruik van Visual Studio Code als standaardeditor. Verder kun je alle standaardinstellingen accepteren. Als je Python, Visual Studio Code en Git hebt geïnstalleerd, kun je door met de installatie van Aider.

Installeer Python onder Windows voordat je met Aider aan de slag gaat.

Installatie Aider

We kunnen nu Aider installeren. Open daarvoor Visual Studio Code en kies in het menu de optie Terminal / New Terminal. Verander de terminal, via de optie rechtsboven in het venster, naar Git Bash. Installeer daarna Aider met de volgende twee opdrachten:

Sluit de terminalvenster via het kruisje rechtsboven. Open dan een nieuwe terminal en wissel weer naar Git Bash. Als je Aider niet kunt aanroepen met aider zul je het PATH moeten uitbreiden met de aangegeven opdracht, zoals in het voorbeeld hieronder:

Zorg dat je in dit voorbeeld voor Claude 3.5 Sonnet een API-sleutel hebt en voldoende credits om mee te beginnen (zie het kader ‘API-sleutel maken voor Claude’). Exporteer deze API-sleutel zodat Aider deze direct kan gebruiken:

Maak nu een nieuwe map voor je toepassing, blader naar die map en maak een Git-repository:

Je kunt nu beginnen met programmeren, met de ondersteuning van Aider!

We installeren Aider om het binnen Visual Studio Code te gebruiken.

Programma maken

We gaan ons eerste programma maken. Zorg dat je een terminalvenster hebt geopend en bent gewisseld naar Git Bash. De assistent start je dan met de volgende opdracht:

Er wordt de eerste keer gevraagd om .aider* en .env toe te voegen aan .gitignore. Dat raden we aan! Hiermee voorkom je dat deze bestanden, vaak met wachtwoorden en dergelijke, per ongeluk in je Git-repository worden opgenomen en daardoor in potentie online komen, als je de repository via GitHub beschikbaar maakt.

Via de prompt kun je nu je opdrachten afvuren. We vragen zoals eerder om een volledig functionele en responsieve boter-kaas-en-eieren voor in een browser met de vereiste HTML-structuur, CSS-stijlen en JavaScript-logica in aparte bestanden.

Aider gaat direct aan de slag en laat heel overzichtelijk alle aanpassingen zien, met een beschrijving van de uiteindelijke functionaliteit. Het vraagt netjes of het de nieuwe bestanden mag maken (index.html, styles.css en script.js) en daarna of het deze mag openen in een browser. Het spel is in deze eerste versie volledig responsief met een duidelijke gebruikersinterface, houdt de speelstatus bij, detecteert wanneer iemand wint of als het een gelijkspel is, heeft een knop om het spel opnieuw te starten en is helemaal in het Nederlands. Een goed begin!

Aider heeft het programma voor ons uitgewerkt.

Aanpassingen maken

We vragen opnieuw in natuurlijke taal om wijzigingen te maken. De workflow is erg prettig. Aider geeft eerst aan welke bestanden waarschijnlijk moeten worden gewijzigd. Voor het geluid stelt het bijvoorbeeld wijzigingen in index.html en script.js voor. Dan vraagt Aider of het deze bestanden mag toevoegen aan de chat.

Als de radartjes zijn uitgedraaid, na interactie met Claude, geeft Aider heel nauwkeurig aan welke regels in welke bestanden moeten worden gewijzigd. Ook geeft Aider aan dat je een mp3-bestand genaamd move.mp3 in dezelfde map moet plaatsen.

We vragen Aider daarna ook om een slimme computertegenstander toe te voegen. Die is meteen heel slim en probeert direct te winnen als dat kan, blokkeert winnende zetten van de tegenstander, probeert het centrum te veroveren en kiest anders voor hoeken of willekeurige zetten.

Tot slot vragen we Aider om het programma te verfraaien met een moderner uiterlijk. Dat levert een flinke metamorfose op. Bekijk hier het resultaat.

Via een comfortabel proces maakt het alle gewenste aanpassingen.

Integratie met Git

De standaard integratie met Git biedt veel voordelen. Als Aider aanpassingen maakt aan een bepaald bestand zal het in Git een heldere beschrijving toevoegen aan de zogeheten commit. In Visual Studio Code kun je deze historische aanpassingen eenvoudig terugzien. Klik daarvoor op een bestand en open in de balk aan de linkerkant Timeline. Zorg dat de filterinstelling is ingesteld op Git History.

Nu zie je de commit-geschiedenis van het geselecteerde bestand. Door op een specifieke commit te klikken, kun je de aangebrachte wijzigingen bekijken. Binnen Aider zijn er ook nog wat trucjes. Zo kun je met /diff zien wat de laatste veranderingen zijn. Met /undo kun je die eenvoudig ongedaan maken.

We hebben de repository op GitHub gezet. Ook hier kun je alle veranderingen bekijken. Open daarvoor een bestand, zoals script.js, en ga dan rechtsboven naar History. Hier zie je de verschillende wijzigingen. Als je op een van de aanpassingen klikt, zie je netjes welke veranderingen in de code zijn gemaakt.

Je kunt handig zien welke historische wijzigingen zijn aangebracht in bestanden.

Git en GitHub

Aider gebruikt een git-repository. Sommige mensen verwarren dit met GitHub. Je kunt met Git prima alleen een lokale repository maken, op het systeem waarop je met Aider werkt. Optioneel kun je deze repository met GitHub verbinden, zodat je in feite een kopie in de cloud hebt. Dat is voor jezelf wel heel praktisch, omdat je veel makkelijker de wijzigingen kunt bijhouden en bestuderen. En je kunt ook met anderen samenwerken aan code.

Ook interessant om te lezen: GitHub Codespaces: altijd de juiste tools bij de hand

We hebben de repository gedeeld met GitHub, zodat je alle veranderingen kunt inzien.

Windsurf Editor

 Complete ontwikkelomgeving

Zoek je een completere ontwikkelomgeving met geïntegreerde AI, dan zijn Cursor AI en Windsurf Editor twee populaire opties. Cursor AI is een gevestigde speler, maar krijgt steeds meer concurrentie van het nieuwere Windsurf Editor. Beide ontwikkelteams blijven verbeteringen doorvoeren om niet voor elkaar onder te doen.

Beide programma’s zijn bovendien klonen van Visual Studio Code, de bekende editor van Microsoft die we ook voor Aider hebben gebruikt. Daarom lijken ze in veel opzichten op elkaar. Het kan handig zijn om verschillende thema’s te gebruiken als je ze naast elkaar gebruikt, zodat je ze uit elkaar kunt houden.

Windsurf Editor werkt met een ingebouwde assistent genaamd Cascade.

Cascade

We hebben ook in Windsurf geprobeerd om het spelletje boter-kaas-en-eieren uit dit artikel te maken. De assistent in Windsurf Editor heet Cascade; via het Cascade-deelvenster kun je hem direct aan het werk zetten. Een leuk detail is dat niet alleen code wordt gegenereerd, maar dat er ook veel aanvullende acties voor je worden uitgevoerd, zoals het aanmaken van een map voor je project en voor de geluiden, en het maken van een mp3-bestand.

Bij elke stap kun je zien welke bestanden worden aangepast en de voorgestelde wijzigingen controleren en bevestigen. Je hoeft niet, zoals bij Aider, zelf een API-sleutel te regelen voor toegang. Je gebruikt steeds het model van Cascade en de administratieve kant wordt via je account geregeld, op basis van credits (zie volgende paragraaf). Zo’n diepere integratie is heel praktisch. Toch heeft de workflow veel overeenkomsten met Aider.

Via een deelvenster kun je een conversatie met Cascade voeren.

Werken met credits

Windsurf werkt met credits voor verschillende taken. Zo worden User Prompt-credits voor elke interactie met de assistent gebruikt en Flow Action-credits voor alle acties die worden uitgevoerd. Als je de limiet bereikt voor het premiummodel, wordt overgeschakeld naar het basismodel. De proefperiode van 14 dagen geeft je ruim voldoende credits om het voorbeeldprogramma uit dit artikel te maken. Sterker nog, je hebt ongeveer vijftien keer meer credits dan nodig, dus je kunt ook grotere en complexere programma’s proberen te maken.

Buiten die proefperiode is, om het premiummodel te gebruiken, een upgrade naar de Pro-versie bijna onvermijdelijk (ca. 18 euro per maand). Je hebt dan wel elke maand een ruime hoeveelheid credits en kunt vrij voordelig credits bijkopen.

Windsurf Editor werkt met een systeem van credits.

Of je nu graag uitgebreid kookt of elke avond snel klaar wilt zijn: een slimme keukenindeling maakt het verschil. Alles moet logisch op zijn plek staan, zodat je moeiteloos overal bij kunt en na afloop ook weinig tijd kwijt bent aan opruimen.

Lees ook: Fornuis op maat: kies het aantal pitten dat bij je past

Vaatwasser, gootsteen en vuilnisbak

Heb je plannen voor een nieuwe keuken? Denk dan nu al na over welke slimme keuzes je kunt maken met de indeling. Plaats bijvoorbeeld de vaatwasser, de spoelbak en de afvalemmer dicht bij elkaar. Je hoeft dan nooit ver te lopen met vieze borden en je kunt ze makkelijk leegschrapen, eventueel afspoelen en direct inruimen. Staat de afvalbak in een kastje direct naast de vaatwasser? Let er dan op dat je het deurtje nog goed kunt openen als de deur van de vaatwasser omlaag staat. Dat werkt makkelijker bij het inruimen. Plaats verder de vaatwasser niet direct tegen een zijmuur. Tijdens het inruimen loop je dan sneller kans op spetters tegen de muur.

Werkblad en kookplaat

Het werkblad is meer dan alleen een plek om iets op te zetten. Je gebruikt het om te snijden, te mixen, spullen neer te leggen en borden op te scheppen. Zorg daarom dat je voldoende vrije werkruimte overhoudt – dus niet alles volbouwen met apparatuur. Plaats de spoelbak of kookplaat liever niet op een hoek. Je hebt aan beide kanten plek nodig, zodat je je handen vrij kunt houden en spetters opvangt. Reken aan weerszijden minimaal veertig centimeter. Dat oogt niet alleen rustiger, het werkt ook prettiger. Handig om te weten: bij je keukenspecialist wordt hiervoor vaak de term aflegruimte gebruikt. En nog even over de kookplaat: plaats die bij voorkeur niet pal naast de koelkast of een hoge kast; dat geeft weinig bewegingsvrijheid en maakt het lastig om met meerdere mensen tegelijk in de keuken te staan.

©Olga Yastremska and Leonid Yastremskiy

Koelkast

Een koelkast gebruik je vaker dan je denkt – gemiddeld zo'n 35 keer per dag. Zet 'm daarom op een plek waar je er makkelijk bij kunt, ook als je vanuit de woonkamer even snel iets wilt pakken. Zet de koelkast liever niet helemaal achterin of op een plek waar je niet vanzelf langsloopt; dat is al snel onhandig in het dagelijks gebruik. Let ook op de temperatuur rondom de koelkast. Zet hem niet naast een oven, radiator of op een plek waar veel zonlicht komt. Kan het echt niet anders, zorg dan voor een isolerende tussenplaat en houd minstens drie centimeter ruimte vrij tussen warmtebron en koelkast.

Gebruik de keuken-driehoek

In de basis draait een keuken om drie functies: koken, spoelen en koelen. Je fornuis, gootsteen en koelkast vormen samen een denkbeeldige driehoek. Als de afstanden tussen deze drie goed gekozen zijn, werk je prettiger. Staan ze te ver van elkaar, dan loop je onnodig veel. Staan ze te dicht bij elkaar, dan dan wordt het al snel krap en onhandig. Een keukenspecialist kan helpen bij het vinden van een goede verhouding, maar je merkt het zelf vaak ook al als iets net niet lekker werkt.

Optimale werkhoogte

Ook de hoogte van je werkplekken telt mee. Een oven op armhoogte is een stuk prettiger dan op kniehoogte, zeker als je vaak bakt. Het voorkomt bukken. Heb je een kleine keuken? Kies dan voor een compacte oven of voor een fornuis met geïntegreerde oven. Datzelfde geldt voor de vaatwasser: als je die wat hoger plaatst, spaar je je rug en knieën. Voor de kookplaat geldt een andere regel: meet de afstand van je onderarm tot het werkblad. Is die ongeveer twaalf centimeter, dan zit je goed qua houding en belast je je schouders niet onnodig.

Apparatuur wat hoger plaatsen (als dat kan) heeft nog een voordeel. Wanneer je kleine kinderen hebt rondlopen, kunnen die er minder makkelijk bij. Wel zo veilig!

©lev dolgachov

Opbergruimte

Tot slot: denk na over hoe je spullen opbergt. Onderkastjes bieden veel ruimte, maar vragen vaak veel van je rug. Bovenkastjes kunnen juist weer te hoog zijn. Een buffetkast biedt uitkomst: wat je dagelijks gebruikt zet je op ooghoogte, wat minder vaak nodig is kan best wat lager of juist hoger.

Slim indelen = een fijnere keuken!

Een goede keuken draait niet alleen om de juiste apparatuur, maar vooral ook om slimme keuzes die het koken makkelijker maken. Denk na over looproutes, werkhoogtes en voldoende bewegingsruimte. Positioneer alles op logische plekken, zorg voor een werkblad met voldoende vrije ruimte en let op kleine details zoals de draairichting van kastdeurtjes. Daarmee wordt de keuken (nog meer) het hart van je huis!