Ssd’s kunnen tegenwoordig met recht betaalbaar genoemd worden. Voor ongeveer tachtig euro kun je inmiddels een ssd met een heel bruikbare opslagcapaciteit van 240 GB kopen. Een ssd is dan ook heel normaal geworden en wat ons betreft zelfs onmisbaar.

Lees ook: Tips voor onderhoud van processor en harde schijf

Vergeleken met 2009 zijn sata-ssd’s ook vele malen sneller geworden. Die snelheidsontwikkeling is er bij sata-ssd’s inmiddels wel uit: de limiet van de sata-interface is al een aantal jaar geleden gehaald. De snelste sata-ssd is al geruime tijd Samsungs SSD 850 Pro. Deze ssd verscheen al halverwege 2014 op de markt en is sindsdien Samsungs topmodel in de traditionele 2,5inch-ssd met een sata-interface.

PCIe-ssd

In de vorm van pci-express is er gelukkig een interface beschikbaar die veel sneller is dan sata. Deze interface gebruiken we natuurlijk al jarenlang in de vorm van insteeksleuven voor bijvoorbeeld een grafische kaart. Er zijn ssd’s verkrijgbaar die je als insteekkaart in een dergelijk slot steekt, maar een dergelijke insteekkaart neemt meer ruimte in beslag dan een 2,5inch-ssd. In de vorm van sata-express en u.2 (ook bekend als SFF-8639) zijn twee standaarden bedacht om pci-express te gebruiken in combinatie met het vertrouwde 2,5inch-formaat. 

Een heel groot succes lijkt dat niet te zijn. Vooralsnog lijkt m.2 dé standaard te gaan worden voor pci-express-ssd’s. M.2 is te beschouwen als de opvolger van mSata en is een compacte ssd in de vorm van een klein insteekkaartje die eigenlijk bedoeld is voor laptops. M.2 is echter niet alleen bij laptops populair, ook steeds meer desktops hebben een m.2-slot aan boord. Hoewel m.2 doorgaans in één adem genoemd wordt met pci-express, kan de aansluiting ook gebruikt worden in combinatie met het sata-protocol. Er zijn dan ook m.2-sata-ssd’s.

©PXimport

Snelheid

Waar sata theoretisch ophoudt bij 600 MB/s, gaat pci-express vooralsnog tot maar liefst 4 GB/s. De snelheid is wel afhankelijk van de gebruikte versie van pci-express en het aantal lanes waarmee de ssd verbonden is met de interface. In het geval van pci-express 3.0 heeft een lane een snelheid van 1 GB/s. Er kunnen vervolgens twee of vier pci-express-lanes gebruikt worden waarmee voor zowel lezen als schrijven een maximale snelheid van bijna 2 of 4 GB/s beschikbaar is. 

Die maximale snelheid is nog niet gehaald, de snelste ssd’s als Samsung SSD 960 Pro halen nu z’n 2700 MB/s. Wordt er gebruik gemaakt van het oudere pci-express 2.0, dan is er 500 MB/s per lane beschikbaar en kom je dus op maximale snelheden van 1 of 2 GB/s. 

Pci-express wordt nog altijd doorontwikkeld, versie 4.0 moet de snelheid per lane wederom verdubbelen. Moderne moederborden bieden doorgaans m.2 via pci-express 3.0, terwijl je op oudere moederborden ook m.2-sloten tegenkomt die gebruikmaken van pci-express 2.0. Heeft je moederbord geen m.2-slot, dan zijn er adapters beschikbaar om een m.2-ssd te gebruiken op een normaal pci-express-slot. OCZ verkoopt de RevoDrive 400 bijvoorbeeld ook inclusief een dergelijke adapter.

Nvme

De overstap van sata naar pci-express is niet de enige reden dat de snelste pci-express-ssd’s zo snel zijn. In de vorm van nvme wordt er namelijk ook een nieuw aansturingsprotocol gebruikt. Nvme is de opvolger van ahci, het aansturingsprotocol dat voor sata-schijven gebruikt wordt.

Ahci is ontworpen voor gewone harde schijven en kan slechts 32 commando’s tegelijkertijd verwerken. Opvolger nvme is uiteraard wel voor ssd’s ontwikkeld en heeft 65536 wachtrijen van elk 65536 commando’s die tegelijkertijd naar de ssd verzonden kunnen worden. Er zijn overigens ook pci-express-ssd’s die gebruikmaken van ahci, maar de combinatie van pci-express en nvme is uiteraard de toekomst.

Slc, mlc, tlc-ssd

Een ssd maakt gebruik van flashgeheugen en slaat informatie in geheugencellen op met een elektrische spanning. De eerste en nu duurste ssd’s werken met slc (singel-level-cell), waarbij er twee spanningsniveaus gebruikt worden om één bit op te slaan. De meeste consumenten-ssd’s werken met mlc (multi-level-cell), waarbij er vier spanningsniveaus gebruikt worden om twee bits per cel op te slaan. De nieuwste en goedkoopste geheugencellen gebruiken tlc (triple-level-cells), waarbij er drie bits opgeslagen kunnen worden via acht verschillende spanningsniveaus.

©PXimport

Hoe meer spanningsniveaus er gebruikt worden, hoe lastiger het onderscheid wordt. Omdat een geheugencel slijt door gebruik, wordt dit onderscheid bovendien steeds lastiger. Een tlc-cel zal sneller het punt bereiken waarop dit onderscheid niet meer gemaakt kan worden dan een mlc-cel. Is onderscheid niet langer mogelijk, dan is de geheugencel kapot. Overigens hoef je je niet direct zorgen te maken over de levensduur van een ssd met tlc-technologie. Samsung specificeert voor hun SSD 750 met tlc-geheugen bijvoorbeeld nog altijd een levensduur van 100 TB schrijven.

Verschil 3D-nand en v-nand

Hoe kleiner (en goedkoper) het productieprocedé is, hoe sneller het flashgeheugen door schrijfacties slijt. In 2009 werd doorgaans een 50nm-procedé gebruikt, tegenwoordig is 15 of zelfs 15 nm gangbaar. De grenzen van de verkleining zijn dus bereikt, maar uiteraard willen flashfabrikanten altijd nog meer efficiëntie. Een oplossing is zogenoemd 3D-nand. Hierbij wordt een groter productieprocedé gebruikt waarbij cellen gestapeld worden, zodat er op dezelfde oppervlakte toch meer geheugencellen passen zonder het procedé te verkleinen. 

Samsung was de eerste flashfabrikant die 3D-nand toepaste in de vorm van v-nand (vertical nand) en is het verst met de technologie. In de nieuwste Samsung-ssd’s wordt hun derde generatie v-nand gebruikt, waarbij maar liefst 48 lagen op elkaar worden gestapeld. Intel/Micron en Toshiba/SanDisk hebben inmiddels ook 3D-nand. Net als normaal flashgeheugen kan 3D-nand gebruikt worden als mlc- of tlc-geheugen.

©PXimport

Bij ID.nl zijn we gek op producten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Een paar keer per week speuren we daarom binnen een bepaald thema naar zulke deals. Deze zomer klussen? Goed gereedschap is dan onontbeerlijk. Ee digitale waterpas bijvoorbeeld, ook wel kruislijnlaser genoemd. Dankzij een duidelijke lijn van laserlicht kun je alles mooi waterpas ophangen, zetten of plaatsen.

Een digitale waterpas met laser, ook wel kruislijnlaser genoemd, helpt je om alles perfect recht of waterpas te krijgen, bijvoorbeeld bij het ophangen van een schilderij, het plaatsen van een plank of het tegelen van een muur. De ingebouwde laser projecteert een strakke lijn op de muur, zodat je grotere afstanden gemakkelijk kunt uitlijnen zonder steeds opnieuw te hoeven meten. Handig bij het klussen, verbouwen of inrichten van je huis! Wij vonden vijf betaalbare kruislijnlasers.

Kapro Prolaser 862GS

Deze Kapro Prolaser 862GS verrast met een opvallend groen laserlijn die beter zichtbaar is in fel licht, perfect voor binnen én buiten gebruik. Hij werkt tot zo’n 20 m met indrukwekkende nauwkeurigheid van ± 0,2 mm/m en een zelfnivelleringsbereik van ± 3°. Je krijgt er zelfs een mini‑statief bij, waardoor je meteen aan de slag kunt. Compact, lichtgewicht – maar gebouwd om te presteren onder uiteenlopende omstandigheden dankzij zijn IP 54‑behuizing en lange batterijduur. Een slimme keuze voor wie zowel gemak als zichtbaarheid wil tijdens precisiewerk.

Lasertype: Kruislijn, horizontaal, verticaal
Nauwkeurigheid: 0,4 mm / meter
Automatische correctie: ± 3 °
Lijnzichtbaarheid: 20 meter
Stroombron: 2x AA-batterij

Parkside PKLL 7 D3

De Parkside PKLL 7 D3 is een betaalbare instapper die verrassend veel kan. Hij projecteert kruislijnen met automatische nivellering tot ± 4° en werkt tot ca. 7  meter afstand. Uniek is de mogelijkheid om de lasers onder vaste hoeken te projecteren – handig bij creatief-imaginair werk of wanneer precieze hoeken nodig zijn zonder automatisch corrigerend niveau. Hij is compact, licht en ideaal voor gebruik bij kleine klussen in huis. De nauwkeurigheid van deze kruislijnlaser is met een afwijking van 0,8 mm per meter echter wel iets minder goed, iets om rekening mee te houden.

Lasertype: Kruislijn, horizontaal, verticaal
Nauwkeurigheid: 0,8 mm / meter
Automatische correctie: 4°
Lijnzichtbaarheid: 7 meter
Stroombron: 2xAA-batterij

Makita SK105DZ

Deze Makita projecteert heldere rode lijnen tot 25 meter, ideaal voor zowel horizontale als verticale lijnprojectie. Dankzij de zelfnivellerende functie hoef je je nooit druk te maken over scheve hoeken: hij corrigeert automatisch tot zo'n 4° graden. Deze Makita werkt op en afzonderlijk te verkrijgen 12Volt CXT-accu. De nauwkeurigheid van de SK105DZ is met een afwijking van 0,3 mm per meter erg goed.

Lasertype: Kruislijn, horizontaal, verticaal
Nauwkeurigheid: 0,3 mm / meter
Automatische correctie: 4°
Lijnzichtbaarheid: 25 meter
Stroombron: Accu

Stanley STHT77502-1 Cross 90

Deze Stanley Cross 90 projecteert naast een horizontale en verticale ook nog een extra verticale lijn op exact 90°, waardoor hij ideaal is voor bijvoorbeeld tegelwerk, vloeren en het netjes uitlijnen van tussenschotten. De automatische nivellering zorgt voor een precieze uitlijning zonder gedoe. Een uitstekende keuze voor wie professioneel resultaat wil zonder poespas.

Lasertype: Kruislijn, horizontaal, verticaal
Nauwkeurigheid: 0,5 mm / meter
Automatische correctie: ± 4°
Bereik: 12 meter
Stroombron: 2xAA-batterij

Bosch Universal Level 2

De Bosch Universal Level 2 biedt drie handige modi: kruislijnen met automatische nivellering, verticale lijnen met puntenfunctie of een hellingsmodus voor schuine uitlijning. Dankzij de heldere rode laserstraal en de intuïtieve bediening ervaar je snel gemak en nauwkeurigheid. Compleet geleverd inclusief batterijen en opberghoes.

Lasertype: Kruislijn, horizontaal, verticaal
Nauwkeurigheid: 0,5 mm / meter
Automatische correctie: 4 °
Lijnzichtbaarheid: 10 meter
Stroombron: 3xAA-batterij

Wanneer je Windows 11 (opnieuw) installeert, vereist Microsoft dat je je aanmeldt met een Microsoft-account of dat je er eentje aanmaakt. En dat terwijl je je voorheen in Windows 10 gewoon met een offline account kunt aanmelden. Wij laten je zien hoe je dat ook in Windows 11 doet, rechtstreeks tijdens de installatieprocedure.

Microsoft wil maar al te graag dat je een Microsoft-account hebt en deze ook gebruikt bij het aanmelden van Windows 11. Behalve dat je hiermee in geval van het vergeten van je installatiecode het besturingssysteem makkelijker opnieuw kunt activeren, biedt een Microsoft-account niet heel veel extra voordelen in Windows 11 zelf. Het enige wat met zo'n account makkelijker gaat is het instellen van e-mail en OneDrive, maar dat zijn ook diensten waar je je later bij kunt aanmelden.

Installatieprocedure

In een van de laatste stappen van de installatieprocedure, of wanneer je een Windows 11-laptop hebt gekocht, word je - om de laatste instellingen toe te passen - gevraagd om in te loggen bij een Microsoft-account, of er eentje aan te maken.

©MG | ID.nl

Wanneer je in bovenstaand scherm bent aangekomen, lijkt het alsof je hier niet meer uit kunt komen: je moet óf een account invullen, óf er eentje aanmaken, óf een stap terug gaan met de pijl rechtsboven in beeld. Toch kun je hier nog iets anders doen, namelijk een opdrachtprompt openen. En dat is handig, want met een opdrachtprompt tijdens de installatie van Windows 11 kun je alvast dingen regelen voordat Windows 11 zelf is opgestart. Het omzeilen van het aanmaken of invoeren van een Microsoft-account bijvoorbeeld. Om de opdrachtprompt te openen, moet je de volgende toetscombinatie intypen:

Shift+F10

Let op: bij sommige computers zoals laptops kan het zijn dat je ook de Functietoets Fn moet indrukken om de F10-knop te kunnen gebruiken. De opdracht wordt in dat geval dan:

Shift+Fn+F10

Na het indrukken van deze toetscombinatie wordt een zwart venster voor de opdrachtprompt geopend.

©MG | ID.nl

In dit scherm voor je een speciale opdracht in waarmee we de verplichte invoer voor een Microsoft-account gaan omzeilen. Zodra Windows 11 heeft gedetecteerd dat jouw computer een werkende verbinding heeft, blijf je op dat accountscherm hangen, maar ook wanneer er nog geen verbinding is gemaakt, wil Microsoft toch eerst dat je verbinding maakt en daarna alsnog met een Microsoft-account aan de slag gaat.

Nu de opdrachtprompt is geopend, schakelen we die online functie uit. Voer exact de volgende opdracht in:

start ms-cxh:localonly

Gevolgd door een druk op de Enter-toets. Dat zit eruit als hieronder:

©MG | ID.nl

Nadat je op Enter hebt gedrukt, verschijnt er een nieuw venster met de mogelijkheid om een lokaal account (dus zonder Microsoft-account) aan te maken. Goed om te weten: dit account is ook meteen een administrator-account.

©MG | ID.nl

Je kunt hier dus gewoon een normale (voor- en achter)naam opgeven, een e-mailadres is dan niet nodig. Je kunt ervoor kiezen om nu een wachtwoord in te vullen, maar als je dat doet, krijg je ook direct drie controlevragen die je moet opgeven; dat kun je niet skippen. Sla je het aanmaken van een wachtwoord nu over, dan kun je dat later in Windows 11 alsnog doen.

Nadat je de benodigde gegevens hebt ingevuld, worden de laatste installatiestappen voltooid, en wordt de computer nog een keertje opnieuw opgestart. Daarna kun je je aanmelden met het nieuwe account en voer je nog een aantal stappen uit met betrekking tot functies als locatie, diagnostische gegevens en handschriftherkenning.

Account aanpassen

Het account waarmee je je aanmeldt is een administrator-account. In dat geval doe je er goed aan om een wachtwoord in te stellen als je dat nog niet hebt gedaan in de hierboven uitgelegde stap. Om een wachtwoord in te stellen, klik je op de Startknop, en vervolgens op je accountnaam en kies je voor Mijn account beheren.

©MG | ID.nl

Je komt nu in het instellingenscherm terecht voor je account. Scroll naar de knop Aanmeldingsopties en daarna op Wachtwoord.

©MG | ID.nl

Nu kun je een wachtwoord naar wens opgeven, de eisen zijn hier niet streng, maar uiteraard kies je wel voor een lastig te raden wachtwoord. Wel ben je verplicht om een geheugensteuntje op te geven, maar dat is minder lastig dan drie extra beveiligingsvragen die je normaliter bij het installatiescherm moet opgeven. Bij de geheugensteun mag het wachtwoord (vanzelfsprekend) niet gebruikt worden .

©MG | ID.nl

Wachtwoord en geheugensteun ingevoerd? Dan ben je in principe klaar en kun je je systeem verder gaan configureren. Eventueel kun je nu ook nieuwe extra accounts aanmaken via het onderdeel Andere gebruikers in het instellingenscherm.