Ssd’s kunnen tegenwoordig met recht betaalbaar genoemd worden. Voor ongeveer tachtig euro kun je inmiddels een ssd met een heel bruikbare opslagcapaciteit van 240 GB kopen. Een ssd is dan ook heel normaal geworden en wat ons betreft zelfs onmisbaar.

Lees ook:Tips voor onderhoud van processor en harde schijf

Vergeleken met 2009 zijn sata-ssd’s ook vele malen sneller geworden. Die snelheidsontwikkeling is er bij sata-ssd’s inmiddels wel uit: de limiet van de sata-interface is al een aantal jaar geleden gehaald. De snelste sata-ssd is al geruime tijd Samsungs SSD 850 Pro. Deze ssd verscheen al halverwege 2014 op de markt en is sindsdien Samsungs topmodel in de traditionele 2,5inch-ssd met een sata-interface.

PCIe-ssd

In de vorm van pci-express is er gelukkig een interface beschikbaar die veel sneller is dan sata. Deze interface gebruiken we natuurlijk al jarenlang in de vorm van insteeksleuven voor bijvoorbeeld een grafische kaart. Er zijn ssd’s verkrijgbaar die je als insteekkaart in een dergelijk slot steekt, maar een dergelijke insteekkaart neemt meer ruimte in beslag dan een 2,5inch-ssd. In de vorm van sata-express en u.2 (ook bekend als SFF-8639) zijn twee standaarden bedacht om pci-express te gebruiken in combinatie met het vertrouwde 2,5inch-formaat. 

Een heel groot succes lijkt dat niet te zijn. Vooralsnog lijkt m.2 dé standaard te gaan worden voor pci-express-ssd’s. M.2 is te beschouwen als de opvolger van mSata en is een compacte ssd in de vorm van een klein insteekkaartje die eigenlijk bedoeld is voor laptops. M.2 is echter niet alleen bij laptops populair, ook steeds meer desktops hebben een m.2-slot aan boord. Hoewel m.2 doorgaans in één adem genoemd wordt met pci-express, kan de aansluiting ook gebruikt worden in combinatie met het sata-protocol. Er zijn dan ook m.2-sata-ssd’s.

©PXimport

Snelheid

Waar sata theoretisch ophoudt bij 600 MB/s, gaat pci-express vooralsnog tot maar liefst 4 GB/s. De snelheid is wel afhankelijk van de gebruikte versie van pci-express en het aantal lanes waarmee de ssd verbonden is met de interface. In het geval van pci-express 3.0 heeft een lane een snelheid van 1 GB/s. Er kunnen vervolgens twee of vier pci-express-lanes gebruikt worden waarmee voor zowel lezen als schrijven een maximale snelheid van bijna 2 of 4 GB/s beschikbaar is. 

Die maximale snelheid is nog niet gehaald, de snelste ssd’s als Samsung SSD 960 Pro halen nu z’n 2700 MB/s. Wordt er gebruik gemaakt van het oudere pci-express 2.0, dan is er 500 MB/s per lane beschikbaar en kom je dus op maximale snelheden van 1 of 2 GB/s. 

Pci-express wordt nog altijd doorontwikkeld, versie 4.0 moet de snelheid per lane wederom verdubbelen. Moderne moederborden bieden doorgaans m.2 via pci-express 3.0, terwijl je op oudere moederborden ook m.2-sloten tegenkomt die gebruikmaken van pci-express 2.0. Heeft je moederbord geen m.2-slot, dan zijn er adapters beschikbaar om een m.2-ssd te gebruiken op een normaal pci-express-slot. OCZ verkoopt de RevoDrive 400 bijvoorbeeld ook inclusief een dergelijke adapter.

Nvme

De overstap van sata naar pci-express is niet de enige reden dat de snelste pci-express-ssd’s zo snel zijn. In de vorm van nvme wordt er namelijk ook een nieuw aansturingsprotocol gebruikt. Nvme is de opvolger van ahci, het aansturingsprotocol dat voor sata-schijven gebruikt wordt.

Ahci is ontworpen voor gewone harde schijven en kan slechts 32 commando’s tegelijkertijd verwerken. Opvolger nvme is uiteraard wel voor ssd’s ontwikkeld en heeft 65536 wachtrijen van elk 65536 commando’s die tegelijkertijd naar de ssd verzonden kunnen worden. Er zijn overigens ook pci-express-ssd’s die gebruikmaken van ahci, maar de combinatie van pci-express en nvme is uiteraard de toekomst.

Slc, mlc, tlc-ssd

Een ssd maakt gebruik van flashgeheugen en slaat informatie in geheugencellen op met een elektrische spanning. De eerste en nu duurste ssd’s werken met slc (singel-level-cell), waarbij er twee spanningsniveaus gebruikt worden om één bit op te slaan. De meeste consumenten-ssd’s werken met mlc (multi-level-cell), waarbij er vier spanningsniveaus gebruikt worden om twee bits per cel op te slaan. De nieuwste en goedkoopste geheugencellen gebruiken tlc (triple-level-cells), waarbij er drie bits opgeslagen kunnen worden via acht verschillende spanningsniveaus.

©PXimport

Hoe meer spanningsniveaus er gebruikt worden, hoe lastiger het onderscheid wordt. Omdat een geheugencel slijt door gebruik, wordt dit onderscheid bovendien steeds lastiger. Een tlc-cel zal sneller het punt bereiken waarop dit onderscheid niet meer gemaakt kan worden dan een mlc-cel. Is onderscheid niet langer mogelijk, dan is de geheugencel kapot. Overigens hoef je je niet direct zorgen te maken over de levensduur van een ssd met tlc-technologie. Samsung specificeert voor hun SSD 750 met tlc-geheugen bijvoorbeeld nog altijd een levensduur van 100 TB schrijven.

Verschil 3D-nand en v-nand

Hoe kleiner (en goedkoper) het productieprocedé is, hoe sneller het flashgeheugen door schrijfacties slijt. In 2009 werd doorgaans een 50nm-procedé gebruikt, tegenwoordig is 15 of zelfs 15 nm gangbaar. De grenzen van de verkleining zijn dus bereikt, maar uiteraard willen flashfabrikanten altijd nog meer efficiëntie. Een oplossing is zogenoemd 3D-nand. Hierbij wordt een groter productieprocedé gebruikt waarbij cellen gestapeld worden, zodat er op dezelfde oppervlakte toch meer geheugencellen passen zonder het procedé te verkleinen. 

Samsung was de eerste flashfabrikant die 3D-nand toepaste in de vorm van v-nand (vertical nand) en is het verst met de technologie. In de nieuwste Samsung-ssd’s wordt hun derde generatie v-nand gebruikt, waarbij maar liefst 48 lagen op elkaar worden gestapeld. Intel/Micron en Toshiba/SanDisk hebben inmiddels ook 3D-nand. Net als normaal flashgeheugen kan 3D-nand gebruikt worden als mlc- of tlc-geheugen.

©PXimport

Standaard is de cloudopslag van Microsoft op alle Windows 11-apparaten ingeschakeld. Maar misschien is OneDrive niet je favoriete cloudplatform en wil je deze pauzeren, uitschakelen of zelfs verwijderen. Op deze manieren doe je dat.

Pauzeren

OneDrive slaat je gegevens op externe servers op. Zorgen over de privacy van je gegevens kan een reden zijn om deze cloudopslag uit te schakelen. Maar ook prestatieproblemen op een ouder systeem of het feit dat je inmiddels de opslaglimiet hebt bereikt, kunnen goede redenen zijn om OneDrive op non-actief te zetten. Via het OneDrive-menu kun je de synchronisatie pauzeren. Klik op de kleine pijl omhoog naast de wifi- en volumeknoppen in de rechterbenedenhoek van het bureaublad om het systeemvak te openen. Selecteer het OneDrive-pictogram en open dan de instellingen via de knop in vorm van het tandwieltje. Hier kun je de optie Synchroniseren onderbreken selecteren. Daarna bepaal je of je OneDrive 2, 8 of 24 uur wilt stopzetten.

Uitschakelen

Het is ook mogelijk om de OneDrive-app volledig uit te schakelen. Uiteraard stopt dan de synchronisatie totdat je de app opnieuw inschakelt of totdat je de pc opnieuw opstart. Klik weer op het OneDrive-pictogram in het systeemvak en open de instellingen. Vervolgens kies je opnieuw Synchroniseren onderbreken. Deze keer selecteer je geen tijdsduur, maar ga je onderaan naar de optie OneDrive afsluiten. Dan verschijnt een pop-upbericht met de vraag of je zeker bent, want dan stopt de synchronisatie en worden er niet langer back-ups in de cloud gemaakt. Klik nogmaals op OneDrive afsluiten om te bevestigen.

Verwijderen

Wil je voorkomen dat deze dienst ooit nog bestanden naar de cloud uploadt, dan kun je OneDrive ook definitief verwijderen. Ga naar het instellingenvenster van Windows. De snelste manier om daar te komen is om Windows-toets+I in te drukken. In het linkermenu klik je op Apps. Daarna selecteer je in het rechterdeel de optie Geïnstalleerde apps. Vervolgens krijg je een lijst van alle apps die op de pc geïnstalleerd zijn. Je kunt naar OneDrive zoeken via de zoekbalk of je scrolt door de alfabetische lijst tot je bij Microsoft OneDrive komt. Klik op de knop met de drie puntjes naast deze app en selecteer Verwijderen. Wanneer de knop Verwijderen er niet is of lichtgrijs is, kun je in de plaats daarvan de optie Wijzigen selecteren en vervolgens kiezen om de app uit te schakelen. Deze blijft dan permanent uitgeschakeld tot je besluit om OneDrive opnieuw in te schakelen.

Met de Google Pixel 10 Pro Fold koop je een 1899 euro kostende smartphone die je open kunt vouwen als een boek. Dat grote scherm is heel tof, maar hoe bevalt de telefoon in de praktijk? En is hij een betere keuze dan andere vouwsmartphones? Je leest het in deze uitgebreide Google Pixel 10 Pro Fold-review.

De Pixel 10 Pro Fold volgt de Pixel 9 Pro Fold uit 2024 op. Die werd door ons de beste vouwtelefoon van het jaar genoemd. We hadden dan ook hoge verwachtingen van zijn opvolger. Die verwachtingen komen niet helemaal uit. Ja, de Pixel 10 Pro Fold is een heel goede uitvouwbare smartphone. Maar nee, door verschillende keuzes van Google en een hardere innovatiedrang van concurrenten kunnen we de Pixel 10 Pro Fold geen schot in de roos noemen. Tijd om uit te leggen hoe dat komt.

©Rens Blom

©Rens Blom

Een smartphone maken met een scherm voorop en een groter scherm aan de binnenkant is technisch nog steeds lastig, maar het type telefoon wordt steeds beter. Bij Google zien we dat op twee boeiende punten terug. De Pixel 10 Pro Fold is de eerste vouwsmartphone die gecertificeerd stofbestendig en waterdicht is.

©Rens Blom

Een knappe prestatie en een fijne zekerheid voor als je het toestel in een regenbui of aan het zwembad gebruikt. Het tweede punt is de ingebouwde magneet, waardoor je de Pixel 10 Pro Fold magnetisch kunt opladen met maximaal 15 watt. De manier van werken is identiek aan Apple's MagSafe in iPhones en is door Google 'Pixelsnap' genoemd.

©Rens Blom

De rest van het ontwerp van de Pixel 10 Pro Fold doet sterk denken aan zijn voorganger. Dat is niet slecht, maar merken als Samsung, Honor en Oppo hebben dit jaar serieuze stappen gezet in het dunner en lichter maken van hun vouwtelefoons. Vergeleken bij bijvoorbeeld de Samsung Galaxy Z Fold 7 voelt de Pixel-telefoon daarom zwaar, dik en wat gedateerd aan. Wat ook opvalt is dat de verticale vouw in het scherm van de Pixel 10 Pro Fold meer zichtbaar en voelbaar is dan op de Z Fold 7. Qua ontwerp komt de Samsung-telefoon simpelweg moderner en prettiger over, met minder compromissen.

©Rens Blom

De Pixel 10 Pro Fold heeft een 6,4inch-oledscherm aan de buitenkant en toont opengevouwen een 8inch-oledscherm. Beide schermen zijn lekker scherp, hebben een 120Hz-verversingssnelheid en kunnen erg helder beeld tonen.

©Rens Blom

Technische functies

Compromissen zien we ook terug in de hardware van de Pixel 10 Pro Fold. Niet in de hoeveelheid werkgeheugen (liefst 16 GB) of opslagcapaciteit (minimaal 256 GB), maar wel in de gekozen processor. Google kiest, net als in de andere Pixel 10-modellen, voor zijn eigen Tensor G5-processor. Die is simpelweg minder krachtig dan de Qualcomm-processor in andere vouwtelefoons.

De accuduur is gelukkig dik in orde. We kunnen de Pixel 10 Pro Fold een hele dag gebruiken voordat we hem 's avonds aan de magnetische oplader hoeven te hangen. Bekabeld opladen kan ook en gaat sneller, met maximaal 30 watt. Dat is anno 2025 niet heel vlot voor een dure smartphone, waardoor het bijna twee uur duurt voordat de accu via een usb-c-kabel volledig opgeladen is.

Camera's

Camera's zijn er in overvloed op deze vouwtelefoon. Logisch, want in zowel het scherm voorop als aan de binnenkant vind je een selfiecamera. Daarnaast zijn er op de achterkant nog eens drie camera's geplaatst. Dat zijn een hoofdcamera, groothoekcamera en telelens. De camera's scoren een ruime voldoende op fotografie- en videovlak. Opvallend is dat de zoomcamera vijf keer optisch inzoomt, waardoor je het beeld echt een stuk dichterbij haalt.

©Rens Blom

Lang updates

Met een Google Pixel-telefoon ben je verzekerd van zeven jaar softwareupdates en dat is met de Pixel 10 Pro Fold niet anders. Fijn is dat je die updates als eerste krijgt, want Google is de ontwikkelaar van Android. De Android 16-software op de vouwtelefoon werkt naar behoren en bevat steeds meer AI-gestuurde functies. Nog niet alle functies die in de Verenigde Staten werken, zijn in Nederland of de Nederlandse taal te gebruiken. Hopelijk komt daar nog verandering in, zodat de Pixel 10 Pro Fold een nog slimmere smartphone wordt.

De Pixel 10 Pro Fold in gebruik

De vouwbare ervaring van deze smartphone is uitstekend. Het scharnier voelt stevig aan en klapt met een prettige klik dicht. Het blijft ergens fascinerend om van een regulier telefoonscherm naar een 8inch-scherm te gaan. Je kunt zo twee apps prettig naast elkaar gebruiken of ziet één app op groter beeld. Leuk als je een video kijkt of een tekst leest, bijvoorbeeld.

©Rens Blom

©Rens Blom

©Rens Blom

Conclusie: Google Pixel 10 Pro Fold kopen?

De Google Pixel 10 Pro Fold is een mooie verbetering ten opzichte van zijn voorganger, maar de concurrentie heeft in een jaar tijd grotere stappen gezet. Samsungs Galaxy Z Fold 7 voelt op veel punten verfijnder aan dan de Pixel 10 Pro Fold en is – door zijn prijsverlagingen – ook honderden euro's goedkoper. Die twee redenen maken het lastig om Google's nieuwste vouwtelefoon aan te raden, ook al bevalt hij eigenlijk hartstikke goed.