Hoe kleiner de apparaten, hoe kleiner de schijven. Ssd's waren altijd al een stuk compacter dan de hdd's ervoor, maar met de komst van NVMe-ssd's is er weer een nieuw tijdperk aangebroken. Wat is de beste NVMe-ssd van het moment?

We testen onderstaandessd’s met een Windows 10 Pro-testmachine met een Intel Core i7-6700K als cpu, 16 GB ram en een Icy Box IB-PC1212 PCIe 3.0 x4 + Sata III Card. We meten de lees- en schrijfsnelheid van de latjes met behulp van de benchmarkprogramma’s Futuremark PCMark 8 Storage Benchmark 2.0, Parkdale en Intel NAS Performance Test (naspt).

Met PCMark meten we de schijfprestaties in reële Windows-applicaties zoals Adobe Creative Suite, Microsoft Office en een selectie van populaire games. Met Parkdale meten we de sequentiële en random lees- en schrijfsnelheden. Naspt voert verschillende applicatiegerichte benchmarks uit met meer dan 36 GB aan testdata. Verder staan we ook stil bij technische criteria, bijvoorbeeld hardware-ondersteuning voor encryptie.

Kingston SSDNow A1000 960GB

©PXimport

Kingston haalt belangrijke onderdelen van zijn SSDNow A1000 bij andere fabrikanten. De ssd-controller E8 is van Phison Electronics, terwijl de flash-geheugenchips van Toshiba afkomstig zijn. Een sticker verbergt het merk; verwijder je die sticker dan vervalt de garantie, zo staat erop geprint. Kleinere fabrikanten zoals Kingston spelen vooral op de prijs en kopen hun flash-chips zo goedkoop mogelijk in.

Tijdens de levensduur van een product kan het daarom gebeuren dat ze een batch met chips van een andere fabrikant monteren. Dat kan de prestaties in theorie lichtjes beïnvloedden, maar niet in die mate dat je dit in de praktijk merkt. Maar in benchmarks kunnen er dus wel lichte verschillen optreden tussen eventuele verschillende batches van een budget-ssd zoals deze Kingston A1000.

Wij testten in elk geval een exemplaar met Toshiba 3D tlc-nand-flash. Dit is overigens een nvme-ssd van het type pci-express 3.0 x2, die dus twee in plaats van vier communicatiekanalen gebruikt. De A1000 is verkrijgbaar in capaciteiten van 240 GB, 480 GB en de door ons geteste 960 GB. De opgegeven snelheidsverschillen tussen de drie modellen zijn miniem. Per 240 GB loopt de garantie voor 150 tbw (terabytes written) of vijf jaar, afhankelijk van welke grens eerst overschreden wordt.

De ‘slijtage’ van de A1000 controleer je onder Windows met Kingston-ssd Manager, via een groene schuifbalk, die echter niet het precieze aantal tbw toont. Met deze app controleer je verder de gezondheid van het latje, bijvoorbeeld hoeveel ‘spare blocks’ er nog resteren en kun je de firmware updaten – wat wij tijdens deze test met succes deden. Maar voor de rest kun je niets wijzigen, dus bijvoorbeeld de provisionering (de ruimte voor reserveblokken) vergroten of verkleinen gaat niet lukken.

In de verpakking is er verder een couponcode waarmee je Acronis True Image HD Windows-software voor het klonen van je oude drive kunt downloaden.

Kingston SSDNow A1000 960GB

6Score60

Samsung 970 EVO

©PXimport

Samsung maakt alle onderdelen van deze ssd zelf, zowel de controller, de firmware als de geheugenchips. Volgens Samsung zijn de eigen verticaal opgebouwde v-nand-flashgeheugenchips tweemaal betrouwbaarder dan platte ‘planar’-chips. De hogere celdichtheid maakt een grotere capaciteit mogelijk in dezelfde ruimte, zonder dat er interferentie optreedt tussen de geheugencellen.

De SSD EVO 970 bestaat in capaciteiten van 250 en 500 GB en 1 en 2 TB. Die laatste versie is net zoals alle andere varianten slechts aan één kant met flash-chips bezet. Dat is mogelijk dankzij Samsung’s nieuwste generatie v-nand-chips met een capaciteit van 512 GB. De tbw ligt vijftig procent hoger dan bij de vorige EVO-generatie en stijgt logischerwijze met de opslagcapaciteit: 150 tbw voor de 250 GB ssd, 600 tbw voor het model van 1 TB, 1.200 tbw voor het model van 2 TB en 300 tbw voor het door ons geteste model van 500 GB.

Het aantal terabytes dat al geschreven is, kun je zelf controleren met behulp van het Windows-programma Samsung Magician Software. Met deze app kan je verder de firmware updaten (tijdens de test voerden we probleemloos een firmware-update uit), de werking van de ssd testen, de reserveruimte uitbreiden voor een langere levensduur (de zogenaamde ‘overprovisioning’, standaard op tien procent ingesteld), de ssd veilig wissen en de hardware-encryptie configureren. Met Samsung Data Migration Software kloon je data van een bestaande schijf naar een nieuwe.

De EVO-modellen zijn bedoeld voor desktop- en laptopcomputers. Daarnaast zijn er duurdere PRO-uitvoeringen in 512GB- en 1TB-varianten, voor gebruik in werkstations en servers. Beide modellen gebruiken dezelfde controller, maar de PRO heeft een dubbel zo omvangrijke ddr4-sdram-buffer. De PRO presteert niet noodzakelijk sneller dan de EVO: dit hangt af van de toepassing. Bij langer durende schrijfoperaties (typisch in servers) presteert de PRO beter dan de EVO. Maar gezien het prijsverschil is er voor de meerderheid van de gebruikers geen reden om de PRO boven de EVO te verkiezen.

Samsung 970 EVO NVMe M.2 V-NAND SSD

8Score80

Silicon Power P32A80 512 GB

©PXimport

Ook Silicon Power haalt de belangrijkste onderdelen voor zijn ssd’s bij andere fabrikanten. Welke onderdelen precies blijft onbekend: alles is afgeplakt met een niet-verwijderbare sticker. De garantie vervalt als je hem toch probeert te verwijderen. Zoals bij de Kingston SSDNow A1000 geldt dat je als klant nooit zeker bent dat elke batch dezelfde flash-chips gebruikt; dit soort fabrikanten veranderen nogal eens van leverancier als ze ergens goedkoper aan chips kunnen komen.

Het bedrijf lanceerde zijn eerste pci-express-ssd pas in februari 2018. De P32A80 is een m.2-ssd met een pci-express 3.0 x2 nvme 1.2-interface die twee in plaats van vier communicatiekanalen gebruikt. Deze ssd valt dus in dezelfde budgetklasse als de Kingston SSDNow A1000, maar is wel duurder. Naast de door ons geteste variant met een capaciteit van 512 GB is er ook nog een 256GB-versie verkrijgbaar.

Deze ssd heeft geen ram-cache en gebruikt voor het cachen de Host Memory Buffer (HMB) die een standaard voorziening is van de nvme-specificatie vanaf versie 1.2. Maar ook het besturingssysteem moet het ondersteunen. Bij Windows 10 is dat het geval vanaf de ‘Fall Creators Update 2017’. HMB betekent gewoon dat de ssd-controller – voor zover we konden achterhalen een Phison PS5008-E8T – een stukje van het werkgeheugen (typisch enkele tientallen megabytes) van de computer gebruikt om snel te traceren waar elk logisch blokadres zich fysiek in de nand-flash bevindt. HMB is trager dan een cache in dram op de ssd zelf, maar uiteraard sneller dan helemaal geen caching of het zeer beperkte ram-geheugen van de ssd-controller (vaak niet meer dan 1MB) hiervoor te gebruiken.

Silicon Power heeft overigens ook een iets duurdere x4-ssd: de P34A80, met opgegeven lees- en schrijfsnelheden tot 2.700 en 1.400 MB/s, die voor de rest identiek is aan de P30A80, maar ook verkrijgbaar is in een 1TB-variant. Die was echter niet beschikbaar voor deze test. Beide types zijn slechts voorzien van een driejarige garantie; een tbw-garantie of zelfs een tbw-indicatie ontbreekt. Wil je vijf jaar garantie, dan zijn er de duurdere P32M85 of P34M85 die als enige extra tegenover de P30A80/P34A80 een ‘heatsink’ hebben. Dan zou je denken dat de goedkopere versies zonder hitteschild erg warm worden, maar daar merkten wij tijdens de test niets van. Tijdens de PCMark-benchmark werd de P30A80 niet warmer dan 48 graden, vergelijkbaar met de Kingston SSDNow. De gemiddelde temperatuur tijdens gewoon Windows-gebruik was 36,6 graden, eveneens vergelijkbaar met de budget-ssd van Kingston.

Met SP Toolbox voor Windows vernieuw je de firmware, controleer en test je de goede werking van de ssd en kan je ze veilig wissen. Het programma, dat geschreven is voor Windows 8.1, herkende de SP P32A80 echter niet op onze Windows 10 testmachine. Er was geen foutmelding, alleen de statusboodschap ‘No Device’. Dit bleef ook zo als we het programma in Windows 8.1-compatibiliteitsmodus uitvoerden.

Silicon Power (SPCC) P32A80 PCIe Gen 3 M.2 2280 SSD 512GB

6Score60

Western Digital WD Black 1 TB / SanDisk Extreme Pro 1 TB

©PXimport

De tweede, ‘2018’- generatie van Western Digital’s WD Black nvme ssd is opgebouwd rond een bedrijfseigen ssd-controller, die gecombineerd wordt met nand-flashchips van de door WD in mei 2016 overgenomen flashgeheugenspecialist SanDisk en aangevuld is met een sdram-buffer van SK Hynix. De SanDisk Extreme Pro M.2 NVMe 3D-ssd is identiek aan de geteste WD Black. De SanDisk-versie is wel alleen verkrijgbaar in capaciteiten van 500 GB en 1 TB. De WD Black bestaat daarnaast nog in een op papier iets tragere 250GB-variant.

Allemaal worden ze geleverd met vijf jaar tijdgarantie en 200 tbw per 250 GB schrijfgarantie, vergelijkbaar met de Samsung 970 EVO. Voor de geteste 1TB-versie geeft dit 600 tbw. Ook inzake opgegeven prestatieniveau zet WD deze Black naast de 970 EVO, met op papier althans zelfs nog iets hogere theoretische schrijf- en leessnelheden. Een belangrijk verschil met de Samsung-ssd is wel het ontbreken van ondersteuning voor hardware-encryptie. Maar dat is vooral van belang in een sensitieve bedrijfsomgeving.

Met SanDisk of WD SSD Dashboard (ook Nederlandstalig) controleer je de status, meet je de prestaties en vernieuw je indien nodig de firmware. Bij ons testexemplaar was de firmware up-to-date. Daarnaast is Acronis True Image WD Edition kloonsoftware voor Windows beschikbaar als gratis download.

Western Digital WD Black High-performance NVMe SSD 1 TB (2018) en SanDisk Extreme Pro M.2 NVMe 3D SSD 1 TB

8Score80

Het gebrek aan een rijk contrast is een van de grootste ergernissen bij lcd- en ledtelevisies. Fabrikanten hebben daarom een slimme techniek bedacht die het contrast aanzienlijk verbetert: local dimming. In dit artikel leggen we uit hoe deze techniek van jouw grijze nachtlucht weer een inktzwarte sterrenhemel maakt.

Het contrast van je televisie is misschien wel de belangrijkste eigenschap voor mooi beeld. We willen dat wit verblindend wit is en zwart echt inktzwart. Bij oledtelevisies is dat makkelijk, want daar geeft elke pixel zelf licht. Maar de meeste televisies in de Nederlandse huiskamers zijn nog steeds lcd- of ledschermen (inclusief QLED). Die werken met een lamp achter het scherm, de zogeheten backlight. Local dimming is de techniek die probeert de nadelen van die achtergrondverlichting op te lossen.

Om te begrijpen waarom local dimming nodig is, moet je eerst weten hoe een standaard led-tv werkt. Simpel gezegd is het een groot paneel met pixels die zelf geen licht geven, maar alleen van kleur veranderen. Achter die pixels brandt een grote lichtbak. Als het beeld zwart moet zijn, sluiten de pixels zich om het licht tegen te houden. Helaas lukt dat nooit voor de volle honderd procent; er lekt altijd wat licht langs de randjes. Hierdoor zien donkere scènes er vaak wat flets en grijzig uit. De achtergrondverlichting staat immers vol aan, ook als het beeld donker moet zijn.

Nooit meer te veel betalen? Check Kieskeurig.nl/prijsdalers!

De lampen dimmen waar het donker is

Local dimming pakt dit probleem bij de bron aan. In plaats van één grote lichtbak die altijd aan staat, verdeelt deze techniek de achtergrondverlichting in honderden (en bij duurdere tv's soms duizenden) kleine zones. De televisie analyseert de beelden die je kijkt continu. Ziet de processor dat er linksboven in beeld een donkere schaduw is, terwijl rechtsonder een felle explosie te zien is? Dan worden de lampjes in de zone linksboven gedimd of zelfs helemaal uitgeschakeld, terwijl de lampjes rechtsonder juist fel gaan branden.

Het resultaat is direct zichtbaar. Zwart wordt weer echt zwart, simpelweg omdat er geen licht meer achter dat deel van het scherm brandt. Tegelijkertijd blijven de lichte delen van het scherm helder. Dat zorgt voor een veel groter contrast en geeft het beeld meer diepte. Vooral bij het kijken van HDR-films en -series is dat van belang. Zonder local dimming kan een led-tv eigenlijk geen goed HDR-beeld weergeven, omdat het verschil tussen licht en donker dan te klein blijft.

©ER | ID.nl

Niet alle local dimming is hetzelfde

Het klinkt als een wonderoplossing, maar de uitvoering verschilt enorm per televisie. Het grote toverwoord hierbij is het aantal zones. Hoe meer zones de tv onafhankelijk van elkaar kan aansturen, hoe preciezer het licht kan worden geregeld. Goedkopere televisies gebruiken vaak edge lit local dimming. Hierbij zitten de lampjes alleen in de rand van de tv. Dat werkt redelijk, maar is niet heel nauwkeurig. Je ziet dan soms dat een hele verticale strook van het beeld lichter wordt, terwijl er eigenlijk maar één klein object moest worden verlicht.

De betere variant heet full array local dimming. Hierbij zitten de lampjes over de hele achterkant van het scherm verspreid. De allernieuwste en beste vorm hiervan is miniLED. Daarbij zijn de lampjes zo klein geworden dat er duizenden in een scherm passen, wat de precisie van oled begint te benaderen. Als er te weinig zones zijn, kun je last krijgen van zogenaamde 'blooming'. Dat zie je bijvoorbeeld bij witte ondertiteling op een zwarte achtergrond: er ontstaat dan een soort wazige lichtwolk rondom de letters, omdat de zone groter is dan de tekst zelf.

Ga voor de full monty!

Local dimming is dus geen loze marketingkreet, maar een dankbare techniek voor iedereen die graag films of series kijkt op een led- of QLED-televisie. Het maakt het verschil tussen een flets, grijs plaatje en een beeld dat van het scherm spat met diepe zwartwaarden. Ben je in de markt voor een nieuwe tv? Vraag dan niet alleen óf er local dimming op zit, maar vooral of het gaat om full array dimming. Je ogen zullen je dankbaar zijn tijdens de volgende filmavond!

Bij ID.nl zijn we gek op producten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt of die zijn voorzien van bijzondere eigenschappen. Met een robotstofzuiger wordt de vloer schoongehouden, terwijl je er niet bij hoeft te zijn. En stofzuigen is dan wel het minste dat ze kunnen, want ook dweilen is voor veel modellen geen proleem. We vonden vijf geavanceerde exemplaren.

Philips HomeRun 7000 Series XU7100/01

De Philips HomeRun 7000 Series XU7100/01 is ontworpen om grote ruimtes aan te kunnen. Het apparaat heeft een stofzak van 3 liter en een werktijd tot 180 minuten in de laagste stand. In tegenstelling tot veel kleinere robots is deze HomeRun uitgerust met een stille motor; de opgave van 66 dB maakt hem relatief stil.

Er zit een dweilfunctie in zodat je de robot na het stofzuigen ook direct kunt laten dweilen. Via de app kies je voor een van de modi of plan je een schoonmaakprogramma in. De robot kan zichzelf navigeren, obstakels omzeilen en keert na gebruik terug naar het laadstation. Omdat de opvangbak groot is hoef je niet vaak te legen en dankzij de Li‑ion‑accu is hij geschikt voor grotere woningen. Het apparaat is van recente datum en daarom nog volop verkrijgbaar.

Dreame L10s Pro Ultra Heat

Deze robot combineert een groot stofreservoir van 3,2 liter met een lange werktijd van ongeveer 220 minuten. Dankzij de geïntegreerde dweilfunctie verwijdert hij niet alleen stof maar kan hij ook nat reinigen. De L10s Pro Ultra Heat gebruikt een zak in het basisstation, waardoor je het reservoir minder vaak hoeft te legen.

De Dreame is voorzien van een Li‑ion‑batterij aanwezig en de robot keert automatisch terug naar het station voor opladen en legen. De sensortechnologie helpt bij het vermijden van obstakels en het nauwkeurig schoonmaken van zowel harde vloeren als tapijt. Dankzij de meegeleverde app stuur je de schoonmaak aan, stel je no‑go‑zones in of plan je een dweilrondje.

Philips HomeRun 3000 Series Aqua XU3100/01

Deze Philips‑robot is bedoeld voor wie minder vaak handmatig wil schoonmaken. Hij beschikt over een gecombineerde stofzuig‑ en dweilfunctie en kan zichzelf legen via het automatische station. Met een gebruiksduur tot 200 minuten in de laagste stand en een geluidsniveau van 66 dB kan hij urenlang zijn werk doen zonder al te veel herrie. De stofcontainer van 35 cl is kleiner dan bij de HomeRun 7000, maar door het automatische leegmechanisme is dat geen probleem.

Je bedient het apparaat via de app en kunt daar zowel een schema programmeren als zones instellen. De Aqua XU3100/01 is een model uit de recente 3000‑serie en doordat hij een mop‑pad heeft kan hij zowel droog als nat reinigen, wat handig is voor harde vloeren zoals tegels en laminaat.

iRobot Roomba Combo j9+

De Roomba Combo j9+ is een model dat je vloeren zowel kan stofzuigen als dweilen. De Combo j9 beschikt over een opvangbak van 31 cl en hij kan zelf zijn inhoud legen in het automatische basisstation dat bij de set hoort. De Li‑ion‑accu zorgt voor een lange gebruiksduur en de robot maakt een routeplanning zodat elke ruimte efficiënt wordt schoongemaakt.

Via de app kun je zones instellen waar de robot niet mag komen en het dweilelement in‑ of uitschakelen. In de basis maakt de Combo j9+ zelfstandig een kaart van je woning en keert terug naar het station wanneer de accu moet opladen of de stofcontainer vol is. De robot is bedoeld voor huishoudens die gemak belangrijk vinden en biedt naast stofzuigen ook een dweilfunctie voor hardere vloeren.

MOVA Tech P50 Ultra

De MOVA Tech P50 Ultra is een forse robotstofzuiger met een basisstation. Het apparaat heeft een stofreservoir van 30 cl en wordt geleverd met een basisstation waarin je het stof eenvoudig kunt verwijderen. De robot produceert een geluidsniveau van 74 dB, iets hoger dan de Philips‑modellen, en weegt inclusief station ruim 13 kg.

Hij kan uiteraard ook automatisch terugkeren naar het station om op te laden of te legen. In de specificaties staat dat de MOVA is voorzien van een Li‑ion‑batterij en dat hij zowel kan stofzuigen als dweilen. De meegeleverde app maakt het mogelijk om routes in te stellen en zones te blokkeren. Met een vermogen van 700 W is hij krachtig genoeg voor tapijten en harde vloeren. Het is geschikt voor mensen die een uitgebreid station met automatische functies willen.