Wat is een subwoofer?
Zowel bij muziek als bij tv-geluid spelen bassen een cruciale rol qua beleving. Een subwoofer is wat je daarvoor nodig hebt. Maar wat is een subwoofer nou eigenlijk precies?
In dit artikel vertellen we je alles over subwoofers. Het zijn vaak grotere apparaten die niet iedereen even graag in z'n woonkamer plaatst. Maar ze vervullen wel een belangrijke rol. We leggen onder meer uit:
- Wat is een subwoofer?
- Heb je er echt een nodig?
- Wanneer gebruik je een subwoofer?
- Welke types zijn er?
- Enkele tips qua correcte plaatsing
Bij een surroundset of een soundbar wordt vaak een extra speaker meegeleverd. Afhankelijk van het design en de afwerking is het meestal een grote kubus, en soms kun je ook echt de luidspreker zelf zien. Meestal gaat het dan om grote woofers van 25 tot 30 cm diameter. Dit apparaat heet een subwoofer – kortweg ook wel ‘sub’ genoemd.
Nog geen subwoofer?
Doe jezelf een lol en trakteer jezelf op beter geluid!
Een subwoofer is in de basis gewoon een luidspreker, maar dan wel een gespecialiseerde: hij produceert alleen bastonen. Waar de meeste luidsprekers ‘full-range’ zijn (ze spelen alle frequenties af) brengt een sub alleen een deel van het geluid voort. Je gebruikt een subwoofer dus altijd bij iets anders. Het is een aanvulling bij een paar muziekluidsprekers, een surroundopstelling of een soundbar.
Officieel zijn ‘bassen’ alle tonen lager dan 250 Hz. Onder 60 Hz wordt er gesproken over ‘subbassen’. Subwoofers richten zich typisch op de allerlaagste tonen (vanaf circa 120 Hz).
Is een subwoofer echt nodig?
Maar waarom heb je een subwoofer nodig? Dat heeft alles te maken met de wetten van de fysica. Het is immers heel moeilijk om lage tonen (bassen) met kleine speakers te produceren. Voor echt lage bassen moet er immers veel lucht worden bewogen. Dat lukt niet met de bescheiden luidsprekers die bijvoorbeeld in een slanke soundbar zitten. Zelfs grotere zuilspeakers vinden het lastig om heel lage tonen te laten horen. Bij kleine luidsprekers zul je een gebrek aan bastonen het snelst merken.
©Denon
Tegelijkertijd spelen die heel lage tonen wel een belangrijke rol qua beleving. Misschien is het wel omdat de mens de laagste frequenties niet alleen hoort, maar ook echt voelt. Denk aan de diepe bassen bij een optreden op een festival – je voelt ze ook in je borstkas. Er is dus iets fysieks aan bassen, en dat doet veel qua emotionele betrokkenheid. Het gaat daarbij niet alleen om spectaculaire filmeffecten of beats bij een opzwepende technotrack. Uit heel wat instrumenten komen ook lage tonen. Denk aan een basgitaar, piano of cello. Sommige mannenstemmen klinken eveneens heel laag, en ook daarbij biedt een sub een meerwaarde.
Bij surroundgeluid is er een apart Low Frequency Effect-kanaal (LFE) waarin filmmakers geluidseffecten stoppen die een grote impact moeten hebben. Een tred van een dinosaurus bijvoorbeeld, of de impact van een raceauto tegen een vangrail.
Wanneer gebruik je een subwoofer?
Er zijn drie situaties waarbij je een subwoofer kunt gebruiken: bij een soundbar, bij een paar stereospeakers of bij een surroundopstelling met een AV-receiver en luidsprekers rondom de zitplaats. Er is wel een groot verschil tussen een sub bij een soundbar en een subwoofer bedoeld voor de twee andere scenario’s.
Meestal is de subwoofer bij een soundbar een vast gegeven. Het apparaat wordt meegeleverd in de doos en is in de fabriek gekoppeld met de soundbar. Er zijn ook (duurdere) toestellen waarbij de subwoofer een optionele extra aankoop is. Ook in dat geval gaat het vaak om een toestel dat je alleen bij bepaalde soundbars kunt gebruiken. Dat is bijvoorbeeld zo bij Sonos of bij Sony-soundbars.
Een subwoofer kan een goede manier zijn om het beluisteren van muziek in stereo beter te maken. Met name als je luistert met kleine boekenplankspeakers zal een sub een aanzienlijke verbetering bieden.
Bij een surroundopstelling is een subwoofer echt onmisbaar, omdat films en tv-series veel op lage tonen vertrouwen om geluidseffecten voller te maken. Maar ook omdat lage tonen in een soundtrack vaak worden gebruikt om de sfeer te bepalen, bijvoorbeeld met aanzwellende synthesizertonen die een dreigende sfeer opwekken.
Hiervoor gebruik je een losse subwoofer die je kunt combineren met versterkers en AV-receivers naar keuze, zowel bij stereo als surround. Bekende merken op dit vlak zijn Bowers & Wilkins, KEF, Klipsch, Rel en SVS. Maar er zijn er nog veel meer.
Op de achterkant van losse subwoofers vind je meestal een aantal knoppen. Hiermee stel je het volume in (deze verandert wel mee als het geluid van de versterker harder of zachter wordt gezet). Ook altijd aanwezig zijn een crossover-knop (80 Hz is de optimale instelling) en een fase-knop.
Verschillende typen subwoofers
Subwoofers die je los koopt, zijn meestal actief. Dat wil zeggen dat ze een eigen ingebouwde versterker hebben en een eigen stroomkabel. Je sluit ze aan op de sub-uitgang op de achterkant van je versterker of je AV-receiver. Meestal doe je dat met een audiokabel, maar er zijn ook oplossingen om die verbinding draadloos te maken.
Er zijn daarnaast passieve modellen die je met luidsprekerkabel aansluit, maar die zijn eerder zeldzaam. Ze zijn handig als je versterker niet over een sub-uitgang beschikt.
Aan de hand van een aantal technische specificaties kun je subwoofers nog verder indelen. De meeste betaalbare subs hebben een enkele woofer. Die kan gaan van 8 inch diameter tot zelfs 15 inch. Hoe groter die woofer, hoe dieper de bassen – maar ook hoe omvangrijker het toestel.
Steeds meer subwoofers zijn via een app op je smartphone in te stellen. Dat is wel handig, want zo kun je vanaf de bank rustig experimenteren. De volgende stap is een ingebouwd kamerkalibratiesysteem. Door het afspelen van testtonen weet de sub welke akoestische beperkingen er in jouw woonkamer zijn en hoe hij die kan compenseren.
Sommige modellen bevatten twee woofers die rug tegen rug geplaatst zijn. Dat zijn vaak subs die heel strak en gecontroleerd spelen, wat bij muziek uiteraard een troef is.
Subwoofers hebben vaak een gesloten kast, maar er zijn ook modellen met een opening. Die kunnen net iets dieper duiken qua frequenties, maar zijn wat lastiger te plaatsen. Nog een verschil: vaak is de woofer aan de zij- of voorkant geplaatst. Soms wordt er geopteerd om de woofer naar de grond te richten.
Plaatsing
Een subwoofer is een geweldige aanvulling bij tv-geluid en muziek. Maar het is ook best een lastig toestel om correct te gebruiken. Dat komt omdat lage tonen in een kamer rare effecten kunnen opleveren. Zo kan een sub op een bepaalde plaats in de kamer een bepaalde lage toon enorm versterken, waardoor er in muziek een enorm volumeverschil kan ontstaan. Bijvoorbeeld telkens wanneer een bepaalde beat speelt. Zet een subwoofer in een hoek en de bassen worden wolliger. Dat kan net het frisse detail wegduwen.
Enkele vuistregels om rekening mee te houden:
1. Plaats de subwoofer in de buurt van de soundbar of stereospeakers. Dicht bij de tv, dus.
2. Bij een subwoofer in een hoek gaan bassen veel dominanter klinken. Dat kan soms net goed zijn, soms te veel van het goede.
3. Houd zeker 10 centimeter afstand van de muur.
4. Stel het volume van de subwoofer niet te hoog in.
5. Als bassen niet zuiver of niet strak klinken, experimenteer dan met een andere positie voor de subwoofer.
