Tips voor het verduurzamen van je woning
Je huis slimmer maken met smarthome-producten kan heel comfortabel zijn. Als je het goed opzet, maak je je huis er duurzamer mee en kun je er honderden euro’s per jaar mee besparen. Wel is er sprake van enige nuance, want hoeveel je kunt besparen, hangt niet alleen af van de apparatuur, maar ook van je huis en je eigen gedrag af. Wij leggen uit hoe je je huis kunt verduurzamen.
Een slim huis is een huis dat met je praat: via je smartphone en de chips in lampen, thermostaten, audio- en videoapparatuur kun je met deze apparaten communiceren. Je krijgt informatie van ze, kunt ze programmeren en naar wens aan elkaar knopen. Dat kan ontzettend veel comfort bieden: het bedienen van al je lampen vanuit je luie stoel is heerlijk en wat dacht je van het instellen van tijden waarop bepaalde apparatuur aan de slag moet gaan of juist moet stoppen, zonder dat je er ook maar één stap voor hoeft te zetten?
Maar er valt nog punt te maken voor het slimmer maken van je huis: je kunt er geld mee besparen. Als je je apparatuur goed instelt, verbruik je minder energie en red je zowel je de inhoud van je portemonnee als het milieu. Hoe pak je dat aan?
Voordat we kijken naar de mogelijkheden die er zijn om je huis met smarthome-producten slimmer en zuiniger te maken, laten we eerst iets anders duidelijk maken: een echt energiezuinig huis maak je vooral met – vaak niet zo slimme – apparatuur die direct met de energievoorziening te maken heeft. Laat je bijvoorbeeld een hr-ketel installeren in de plaats van je vijftien jaar oude vr-ketel, dan bespaar je gemakkelijk honderden euro’s per jaar. Isoleer je je huis van boven tot onder, dan scheelt dat je weer een paar honderd euro. Investeer je in een warmtepomp, dan levert je dat op termijn nog meer op.
Voor dit soort maatregelen moet je op de korte termijn natuurlijk behoorlijk wat financiële pijn lijden, maar het levert voor het klimaat en je portemonnee uiteindelijk wel de meeste winst op. Wat dat betreft zorgt het investeren in een slim huis voor een veel lager rendement. Reken op enkele tientjes tot enkele honderden euro’s per jaar, afhankelijk van je huidige situatie. Maar het is wel veel makkelijker om te doen, je loopt er in financiële zin niet helemaal op leeg en als je iets met technologie hebt, dan is het is ook gewoon heel leuk om je huis slim te maken.
©PXimport
Privacy en je slimme huis
Slimme lampen heb je in vele vormen en maten. Grofweg zijn er twee hoofdsoorten: lampen die met een gesloten circuit werken, zoals Zigbee of het bekende KlikAanKlikUit-systeem en lampen die via internet werken. Die laatste categorie is populair, omdat deze lampen weinig kosten. De goedkoopste slimme lampen in de bouwmarkt zijn stuk voor stuk internetlampen, net als de ‘LSC Smart Connect’-lampen van de Action. Maar je betaalt ook op een andere, minder zichtbare, manier voor dit licht. De lampen van de Action bijvoorbeeld worden vervaardigd door de Chinese fabrikant Tuya. Om ze te kunnen bedienen, maken deze lampen verbinding met de Tuya-cloud, een netwerksysteem dat draait op Amazon-AWS-servers en dat wordt aangestuurd vanuit China. Iedere lamp bevat een vanuit het internet benaderbare server om de communicatie mogelijk te maken. Stuur jij via de app op je mobiele telefoon het commando ‘lamp aan’, dan zend je dat naar de Tuya-cloud die vervolgens het signaal naar je lamp stuurt, ook al zit je maar een meter bij die lamp vandaan. De vraag bij dit soort toepassingen is altijd: Wil je dat? En: Wie kan wat met jouw lampen? In China is economie altijd politiek, en politiek altijd de staat. Of de Chinese leider Xi Jinping inderdaad via dit systeem in staat is om het licht bij jou in huis aan en uit te zetten, is bij dit soort lampen natuurlijk de vraag, maar ook volledig in nevelen gehuld. Deze overweging geldt overigens ook voor slimme thermostaten. Die werken ook met clouddiensten, zodat jij ze vanaf je telefoon kunt bereiken. Van beïnvloeding vanuit het oosten zal in dit geval niet snel sprake zijn, omdat de makers van deze thermostaten doorgaans westerse bedrijven zijn. Maar dit ongewenste extraatje is zeker een overweging om in je achterhoofd te houden bij het slimmer maken van je huis.
Slimme verlichting
De meest voor de hand liggende verbetering in je huis is natuurlijk het aanpakken van je verlichting. Hoeveel je daarmee gaat winnen, is volledig afhankelijk van je huidige situatie. Heb je een huis vol gloei- en halogeenlampen of zijn het vooral spaar- en ledlampen? Dat maakt nogal een verschil. Gloei- en halogeenlampen zijn energievreters, omdat ze op een inefficiënte manier licht uit elektriciteit halen. Zo zijn gloeilampen in staat om negentig procent van de elektriciteit die ze opnemen om te zetten in warmte en niet in licht.
Dat doen ledlampen veel efficiënter, waardoor ze veel energiezuiniger zijn. Als je er dan ook nog voor zorgt dat die ledlampen in je huis slim worden aangestuurd, gaat je rendement een stukje verder omhoog. Stichting Milieu Centraal heeft op een rij gezet hoeveel de verschillende lampen kosten gedurende vijftien jaar gebruik, wat de gemiddelde gebruikstermijn van ledlampen is.
Wij hebben die gegevens uitgebreid met de data voor een slimme lamp. Hierbij gaan we uit van een redelijk gemiddelde lamp met een lichtsterkte van 400 lumen en een elektriciteitsprijs van 22,5 cent per kWh. Daarbij gaan gloeilampen rond 1000 branduren mee. Je hebt er in de vijftien jaar negen van nodig, waardoor de hoge aanschafprijs wordt verklaard. Zo kost de aanschaf en het verbruik van een gloeilamp dus over vijftien jaar rond 128 euro, bij een ledlamp is dat 14 euro.
©PXimport
Het interessante van deze grafiek is dat het gebruik van een slimme lamp (21 euro voor vijftien jaar) duurder is dan die van een gewone ledlamp. Dat komt volledig neer op de aanschafprijs: waar je voor een ledlamp zo’n zes euro betaalt, hebben we voor de slimme lamp vijftien euro als aanschafprijs genomen. Al hangt dat af van je eigen keuze, want een Philips Hue-lamp kost zo’n twintig euro, terwijl je een soortgelijke slimme lamp bij de Lidl al voor tien euro haalt.
Wat wel scheelt, is het verbruik. Want een domme ledlamp anticipeert niet op zijn omgeving en laat zich niet programmeren. En daar ligt de winst die je met een slimme lamp kunt behalen. We gaan uit van 25 procent minder branduren per jaar. Dat scheelt energie, dus geld en milieubelasting. Een kleine nuance is wel dat het produceren van een slimme lamp milieubelastender is: de elektronica die erin zit, en ook die van de bijbehorende hub, moet immers ook worden gemaakt.
Daartegenover staat dat de levensduur van de lamp door een efficiënte programmering flink omhoog gaat. Het is geven en nemen in het grotere geheel. Uiteindelijk is een slimme lamp net iets beter vanuit duurzaamheidsperspectief en heeft deze een extra voordeel: je maakt je leven er wat comfortabeler mee.
Homey, Home Assistant en Raspberry Pi
Als je de smaak van het verduurzamen van je huis te pakken hebt, kun je het nog een tikje geavanceerder maken door alle slimme apparaten in huis aan elkaar te koppelen. Het Nederlandse bedrijf Homey levert daarvoor bijvoorbeeld een fraai bolvormig apparaat met dezelfde naam. Ben je niet bang voor Linux, dan kun je ook kijken naar het zelf bouwen van een thuisserver met de Home Assistant-software. Met Homey of Home Assistant verbind je lampen, verwarming, bewegingssensoren en je audio- en televisieapparatuur met elkaar. Heb je bijvoorbeeld een automatische gordijnrails of slimme sprinklerinstallatie voor de tuin en installeer je een externe Weer-API, dan kun je scenario’s mogelijk maken als: Als de zon ondergaat, zet deze lampen aan, sluit de gordijnen en zet de verwarming op temperatuur x. Of: Als het overdag buiten meer dan 20 graden is geweest en de zon gaat onder, zet dan de sprinklerinstallatie x minuten aan. Eenvoudigere scenario’s kunnen ook: Als het winter is en ik kom tussen zeven en acht uur de trap af, schakel dan deze lampen in de woonkamer in en zet de radio aan.
Hoe werkt die besparing?
Welke slimme lamp je ook koopt, of het nu de extreem goedkope Tuya-lampen van de Action zijn of de meest luxe Philips Hue-lampen, ze worden allemaal geleverd met een app waarmee je ze kunt programmeren. Daar ligt de eerste winst. Want wanneer wil je dat je lampen aangaan?
Op het moment dat jij op de knop drukt natuurlijk, dat is met gewone lampen ook zo. Het aardige van slimme lampen is dat je ze mee kunt laten leven op het dag-nachtritme. Gaat de zon onder, dan gaan ze automatisch aan. Ga je op een vaste tijd naar bed, dan stel je een automatische eindtijd in.
Ook het aanzetten van lampen als je van huis bent – een populaire toepassing om inbrekers buiten de deur te houden als je niet thuis bent – kun je nu op slimme wijze programmeren. Waar een ouderwetse tijdschakelaar alleen de standen aan en uit kent, kun je een slimme lampenset wisselend programmeren. Zet bijvoorbeeld niet alle lampen tegelijk aan, maar laat de ene dag andere lampen branden dan de andere dag en varieer met de begin- en eindtijden.
©PXimport
Een belangrijk middel bij het slimmer maken van de verlichting in je huis is ook het inzetten van bewegingssensoren. Zij zijn een essentieel hulpmiddel om vergeten lampen uit te zetten. Monteer er bijvoorbeeld eentje in de gang, in de schuur en in de keuken. Als een sensor een beweging detecteert, gaat de lamp automatisch aan.
Maar interessanter is het gegeven dat als een sensor geen beweging meer detecteert na een bepaalde hoeveelheid seconden automatisch het commando ‘licht uit’ geeft, waardoor je nooit meer een lamp in een ruimte vergeet uit te schakelen. Dat kan in die vijftien jaar van de berekening vele honderden branduren schelen.
Slimme stekkers
Als je je huis al hebt voorzien van ledlampen, sta je misschien niet echt open voor het idee om al die prima functionerende lampen te vervangen door nieuwe geavanceerde verlichting. In dat geval zou je slimme stekkers kunnen kopen zodat je je bestaande lampen kunt upgraden naar slimme apparaten. Slimme stekkers werken precies hetzelfde als de lampen. Je voegt ze toe aan de app van de aanbieder van de stekker en kunt ze vervolgens op afstand aan- en uitzetten via je smartphone.
Ook kun je ze programmeren volgens een bepaald schema en ze aan allerlei sensoren koppelen. En heb je hiermee de mogelijkheid om meer dan alleen verlichting slimmer te maken. Wil je bijvoorbeeld het sluipverbruik van je televisie, audio-apparatuur en spelcomputer tegengaan? Dan kun je de stekker zo programmeren dat deze uitgeschakeld wordt wanneer je afwezig bent en weer een teken van leven geeft zodra je het huis of de kamer weer binnenkomt. Zo bespaar je toch weer een paar euro op jaarbasis.
Slimme thermostaat
De verwarming is de plek waar je de meeste energiewinst kunt behalen door de installatie slimmer te maken. Dat kan betrekkelijk eenvoudig door je thermostaat in te wisselen voor een modern slim exemplaar (zie onze test van negen slimme thermostaten). Zo’n thermostaat kun je vervolgens bedienen met een app op je smartphone, waar je je ook bevindt. Dat laatste is vanuit energiebesparingsperspectief een interessante. Want ben je niet weleens de deur uitgegaan met die lichte twijfel: Had ik de verwarming lager gezet? Dat heb je met een slimme thermostaat nooit meer.
Daarbij heten slimme thermostaten niet voor niets slim. Veel van deze apparaten observeren de temperatuur en welke commando’s je op welke tijden geeft en stellen daarmee een eigen programma op; ze leren dus van je wensen en passen de branduren van de cv-ketel daarop aan. Ook bevatten sommige thermostaten, zoals de bekende Nest van Google, een bewegingsdetector.
Zien ze een bepaalde tijd niets meer bewegen? Dan zetten ze de verwarming uit zichzelf lager. Dat kan serieuze besparingen opleveren als je meer dan eens de verwarming vergeet lager te zetten wanneer je voor langere tijd de deur uitgaat. Dit kun je zelfs nog uitbreiden met geofencing. Je zet hiermee een virtueel hek rond je huis.
©PXimport
Zolang je telefoon zich binnen dat hek bevindt, gaat de thermostaat ervan uit dat je thuis bent en wordt het ingestelde programma gevolgd. Komt je telefoon buiten dat hek? Dan is dat genoeg reden om de verwarming uit te schakelen. Geofencing is in theorie een mooi idee, maar in de praktijk blijkt dat wanneer je met meer dan twee mensen in een huis woont, het vaak een complexe puzzel wordt. Verwacht er dan ook niet teveel van.
Maar hoeveel bespaar je met zo’n slimme thermostaat? Dat is een interessante vraag, er zijn geen cijfers of onderzoeken beschikbaar die dat keihard in een tabelletje uittekenen. Dat komt vooral omdat het instellen van verwarming veel met je eigen gedrag te maken heeft.
©PXimport
Als je al heel bewust met je stookgedrag bezig bent, spreadheets met meterstanden maakt en de installatie goed instelt, zal de winst waarschijnlijk nihil zijn. Dan biedt een slimme thermostaat vooral gemak. Maar als dat bijhouden niet echt je hobby is, dan zou het je nog aardig wat kunnen opleveren. Ook omdat de thermostaat je stookgedrag tot op de laatste kubieke centimeter volgt en je grafieken daarvan in de app kunt opvragen.
Daardoor kun je de verwarmingstijden veel strakker afstellen, zonder in te leveren op comfort. In deze tijden van extreme energieprijzen kan je dat al snel honderden euro’s per jaar opleveren en de uitstoot van klimaatbelastende gassen van je huis flink terugbrengen. Weet wel dat slimme thermostaten niet goedkoop zijn en beginnen bij 150 euro. Maar de kans is groot dat je ’m binnen een jaar hebt terugverdiend aan bespaarde stookkosten.
Thermostaatkranen
Een interessante uitbreiding voor je slimme thermostaat zijn slimme thermostaatkranen. Die bevatten een sensor waarmee de temperatuur in een specifieke ruimte geregeld kan worden. Als het warm genoeg is, wordt de warmwatertoevoer afgesloten. Wordt het te koud, dan gaat er weer warm water door de leidingen stromen. Het prettige is dat je deze slimme thermostaatkranen ook kunt programmeren. Dit concept heet ‘warmtezones’ en het is iets waar vooral de Duitse thermostaatmaker Tado op inzet.
Zo kun je bijvoorbeeld instellen dat je slaapkamer overdag niet hoeft te worden verwarmd, maar je werkkamer wel. Of misschien wil je verschillende temperaturen in huis op verschillende tijden van de dag? Zo’n thermostaatkraan maakt dat je investering in een slim verwarmingssysteem net wat beter zal renderen.
©PXimport
Watersensor
Een watersensor is een investering in de buitencategorie, maar omdat slimme watersensoren maar een paar tientjes kosten, vinden we het wel de moeite van het noemen waard. Een water-/lekkagesensor is een beetje als een rookdetector: je gebruikt ze nooit, maar er komt een keer dat je ontzettend blij bent dat je ze ooit hebt geïnstalleerd. Een slimme watersensor plaats je op plekken waar een lekkage zou kunnen optreden, naast de wasmachine of in je keukenkastje bijvoorbeeld.
Je voegt de sensoren vervolgens toe in een app, en dat is het. Je hoort er helemaal niets meer van, tot het moment dat je wasmachineslang losschiet bijvoorbeeld. Dan krijg je een melding op je smartphone en kun je je ernaartoe spoeden. Dat bespaart je niet alleen tientallen of misschien wel honderden liters water, maar ook een moeizame verzekeringsprocedure en ruzie met de buren.
©PXimport
Conclusie
Het verduurzamen van je huis met smarthome-apparatuur is wel degelijk mogelijk, maar de winst die je ermee kunt bereiken, is volledig afhankelijk van de uitgangssituatie bij jou thuis. De terugverdientijd van de meeste smarthome-producten, die doorgaans duurder zijn dan hun analoge tegenhangers, loopt zonder uitzondering in de jaren. Daar komt bij dat de productie van geavanceerde slimme apparaten meer milieubelastende stoffen uitstoot dan de domme varianten.
Wil je duurzamer leven en geld besparen, dan zul je echt een lange gebruikstermijn moeten nastreven. Als je al een energiezuinig huis hebt en goed op je stookgedrag let, dan zal de winst die je boekt met slimme apparatuur vermoedelijk nihil zijn. Doe je dat nu nog niet, dan is het zeker de moeite waard om naar het verslimmen van je huis te kijken. Is het niet louter voor de besparing, dan wel voor het gebruiksgemak.
