Wil je meer inzicht en controle over het energieverbruik van je huis? Met de juiste set aan hardware en software kun je energie besparen en apparaten beter onder controle houden. Wil je nog een stap verder, dan maak je je apparaten slim zodat ze met elkaar kunnen communiceren. We nemen je mee door de verschillende mogelijkheden.

Tip 01: Altijd inzicht

Heb je een slimme elektriciteitsmeter in de meterkast, dan hoef je niet per se aanvullende apparatuur aan te schaffen om inzicht te krijgen in je energieverbruik. De gegevens van een slimme meter zijn voor consumenten (of eindgebruikers in het algemeen) namelijk deels openbaar. De netbeheerder en energieleverancier krijgen meer te zien, maar voor ons blijft er genoeg bruikbaars over. Via www.slimmemeterportal.nl kun je deze gegevens opvragen. Klik op de knop Inschrijven en geef je gegevens op. Je geeft hiermee toestemming aan de makers om de database met informatie van je slimme meter te raadplegen. Eenmaal aangemeld, vind je de gegevens terug in het dashboard. Boven in het venster zie je een knoppenbalk waarmee je schakelt tussen het overzicht per dag, maand en jaar. Direct ernaast kun je het verbruik tonen in kilowattuur of in kosten. Standaard tonen de grafieken ook het sluimerverbruik: het verbruik van alle apparaten die continu zijn ingeschakeld of op stand-by staan, zoals televisies en koelkasten. Hoef je het sluimerverbruik niet te zien, klik dan op het pictogram van het sluimerverbruik om de weergave uit te schakelen. Je vindt deze knop, Sluimerverbruik verbergen, boven aan de eerste grafiek. De tweede grafiek in het scherm toont het gasverbruik.

©PXimport

Onder de motorkap

Tip 02: Andere informatie

Onder elke grafiek vind je een knop waarmee je de gegevens kunt exporteren als Excel-bestand. Rechts vind je de gedetailleerde informatie van het elektriciteits- en gasverbruik. Heb je een dubbele meter, dan worden de gesplitste gegevens getoond. De kostenindicatie is overigens gebaseerd op de prijs die je zelf kunt instellen. Klik op je naam en kies voor Aansluitingen en tarieven, waarna je de gegevens invoert. In het geval van een dubbeltarief vul je beide waarden in. Maak je gebruik van zonnepanelen of andere onderdelen waarmee je energie teruglevert, dan kies je bij Teruglevering voor Ja en geef je de bijbehorende gegevens op in het vak Zonnepanelen. Geef de aanvullende informatie ook op bij Woonsituatie, zoals het type woning en bouwjaar. Bij de sectie SlimmemeterPortal instellingen kun je bovendien doelstellingen opgeven, zoals het aantal procent energie dat je wilt besparen op basis van het huidige jaarverbruik. Interessant is de tab Vergelijken, waarop je het verbruik kunt vergelijken met de omgeving of het huistype (dat je eerder hebt opgegeven bij Woonsituatie).

©PXimport

Tip 03: Handmatig bijhouden

Heb je nog geen slimme meter, maar wil je wel de meterstanden bijhouden? Dan kun je gebruikmaken van een apparaat dat de meter uitleest (zie tip 6), maar verplicht is dat niet. Je kunt ook de meterstanden handmatig bijhouden in een Excel-overzicht. Zelf maken is niet nodig: op www.tiny.cc/excelenergie vind je een sjabloon waarin je de meterstanden kunt bijhouden.

©PXimport

Tip 04: Verbruik monitoren

Met een verbruiksmanager kun je het energieverbruik in het oog houden. Hoewel de eerder besproken SlimmemeterPortal zonder aanvullende apparatuur informatie geeft over je energieverbruik, kent de opzet als nadeel dat de informatie niet realtime is. Lijkt het je wel wat om live-informatie over je energieverbruik in te kunnen zien, dan kun je een meetset aanschaffen, zoals Huisbaasje (www.huisbaasje.nl). Zo’n set bestaat uit een meetstekker, een aantal kabels en een app. De set werkt op zowel slimme meters als traditionele meters. Je sluit een sensor aan op de elektriciteits- en gasmeter of verbindt een kabel met de slimme meter. In dat laatste geval verbind je de P1-poort van de slimme meter met de meetstekker van Huisbaasje.

Heb je een traditionele meter? Dan plak je de meegeleverde plaksensoren op de glaasjes van de meter. Op basis van een visuele indicatie – bijvoorbeeld de draaiende schijf van de elektriciteitsmeter of een knipperende led – berekent de meetstekker het verbruik. In de app vind je instructies om de kabels aan te sluiten en om de kenmerken van de meter aan de app door te geven. De meetstekker maakt verbinding met internet en stuurt de gegevens door naar een externe server voor opslag. De gegevens vraag je op via de app. Op basis van het actuele verbruik vertelt de app je ook of je hoger of juist lager uitkomt aan het einde van het jaar, zodat je je verbruik hier eventueel op kunt aanpassen.

©PXimport

Tip 05: Aanbieders

Naast Huisbaasje zijn er nog vele andere aanbieders op deze markt actief. Een handig overzicht van de meeste aanbieders vind je op www.energieverbruiksmanagers.nl. Op deze website kun je sorteren op het type meter dat je hebt, welke energiecontracten zijn afgesloten en of je bijvoorbeeld gebruikmaakt van zonnepanelen. Handig zijn de klantwaarderingen: zo lees je eerlijke meningen over de ervaringen met de verschillende meetsets.

Ben je een knutselaar, dan kun je in plaats van een kant-en-klare meter ook een eigen meter maken. Lees hiervoor tip 7 en verder.

©PXimport

Tip 06: Energie inzichtelijk

De bijbehorende app van zo’n meetset geeft je een flinke hoeveelheid informatie. Zo zien we in de app van Huisbaasje verschillende tegels met data. Elke tegel vertegenwoordigt een energiegebied, zoals Elektriciteit, Gas en Zon. Klik op een tegel voor uitgebreidere informatie over het verbruik. Zo kun je het verbruik zien per uur, maar ook overzichten van een dag, week of maand opvragen. Met een tik op Voorgaande (bijvoorbeeld Voorgaande weken) kun je perioden met elkaar vergelijken. Op het hoofdscherm vind je ook de tegel Jaarnota. Open je deze tegel, dan zie je bij Verwachte jaarnota wat het geschatte eindverbruik is, op basis van het huidige verbruik. Deze informatie wordt alleen getoond als je de gegevens en contracten hebt ingevoerd. Tik daarvoor op het tandwiel rechtsboven om het instellingenvenster te openen. Geef de juiste gegevens op bij Woonsituatie, Jaarnota en Energiecontract. Ook interessant is het rustverbruik te bekijken en dit te vergelijken met vergelijkbare huishoudens. Tik op de tegel Rustverbruik en lees het rustverbruik af op de gelijknamige tab. Klik op de tab Kosten om een vergelijking met vergelijkbare huishoudens op te vragen.

©PXimport

Overstappen

Tip 07: Zelf maken

Een kant-en-klare meetset biedt behoorlijk wat gemak, maar leuker is het om een eigen meetset te maken. Dat kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld met de Raspberry Pi. Prettig is dat de Raspberry Pi relatief weinig stroom verbruikt en over voldoende rekenkracht bezit om het energieverbruik te meten. Je kunt een starterkit aanschaffen, zodat je in één keer over alle benodigde onderdelen beschikt. Een goed voorbeeld hiervan is de Slimme Meter Domoticz Starter Kit met Raspberry Pi 3B, die je voor circa 80 euro aanschaft bij SOS Solutions (www.sossolutions.nl). Zoek even online naar de beste deal. Een kit bestaat meestal uit de Raspberry Pi met behuizing en voeding, een geheugenkaart, netwerkkabel en slimmemeter-kabel. Voor het uitlezen van de slimme meter op de eerdergenoemde P1-poort (tip 4) maak je gebruik van een slimmemeter-kabel. Je betaalt voor de kabel los zo’n 20 euro. Controleer wel altijd nog bij de leverancier of de kabel geschikt is voor het type meter dat je gebruikt.

©PXimport

Tip 08 Installeren

Beschik je over de benodigde componenten, dan kun je aan de slag met de software. Met P1 Monitor kun je het stroomverbruik van je slimme meter in de gaten houden. Op de website www.ztatz.nl/p1-monitor vind je meer informatie, inclusief een link naar de nieuwste versie van de software om deze te downloaden. Zodra je de nieuwste versie hebt gedownload, pak je de inhoud van het zip-bestand uit en plaats je de bestanden in een aparte map. Ga vervolgens naar www.alexpage.de/usb-image-tool/download en haal de USB Image Tool binnen. Met dit programma kun je P1 Monitor naar de geheugenkaart kopiëren. Plaats hierna de geheugenkaart in de Raspberry Pi, koppel het apparaat via de netwerkkabel aan je thuisnetwerk en verbind de P1-kabel via een usb-poort van de Raspberry Pi met de slimme meter. Sluit op het laatst de voeding op de Raspberry Pi aan, zodat deze wordt ingeschakeld. Achterhaal het ip-adres dat aan de Raspberry Pi is toegekend (vaak vind je dit terug via het dashboard van de netwerkrouter). Open nu je browser en geef het ip-adres op in de adresbalk zodat het dashboard van P1 Monitor verschijnt.

©PXimport

Tip 09: If This Then That

Met If This Then That (kortweg IFTTT) kun je nog meer controle uitoefenen op de apparaten in huis en daarmee dus ook op het energieverbruik. Met IFTTT kun je gebeurtenissen maken die een bepaalde actie tot gevolg hebben. Bijvoorbeeld: je verlaat je huis en de slimme verlichting schakelt hierdoor automatisch uit. Of je komt thuis en de thermostaat schakelt automatisch een aantal graden bij. Prettig is dat IFTTT met een groot aantal verschillende apparaten en diensten werkt. Het fungeert hierbij als koppelaar: je kunt door middel van ‘recepten’ verbindingen leggen tussen apparaten en diensten van verschillende leveranciers. Ga eerst naar www.ifttt.com en maak een account. Klik op Sign up. Ben je aangemeld, klik dan eerst op Explore om een overzicht van mogelijke recepten te bekijken.

©PXimport

Tip 10: Automatisch aan

We kiezen ervoor om IFTTT te gebruiken om een van onze energieverbruikers, de Hue-lampen, automatisch in te schakelen wanneer we thuiskomen. Gebruik de zoekbalk bovenin en zoek op Hue. In het overzicht van alle beschikbare recepten voor Hue zoeken we naar het recept dat de verlichting inschakelt zodra wij thuiskomen: Turn your lights on automatically as you arrive home. Klik vervolgens op Connect en geef de locatie van je woning zo nauwkeurig mogelijk aan op de kaart. Voor sommige recepten – waaronder dit voorbeeld – heb je de app van IFTTT nodig. In dit geval geeft de app op de telefoon een signaal aan IFTTT zodra je in de buurt van de woning komt. In het scherm erna zie je de koppeling waarmee je de app op je telefoon plaatst. Klik op Save. Je kunt IFTTT ook gebruiken om de lampen op automatisch uit te schakelen, bijvoorbeeld wanneer je het huis verlaat of wanneer de zon opkomt.

©PXimport

Tip 11: Slimme stopcontacten

Slimme stekkers zijn een goede manier om meer controle uit te oefenen op het energieverbruik binnen je woning. Je kunt hiermee namelijk een grote hoeveelheid apparaten ‘slim’ maken en ze op afstand in- en uitschakelen. Steek de slimme stekker in het stopcontact en sluit hier een apparaat op aan. De stekker wordt via een draadloze verbinding aangestuurd, bijvoorbeeld via je draadloze netwerk. Het gebruikte protocol is afhankelijk van de fabrikant. Het voordeel van wifi-stekkers is dat je gebruik kunt maken van je bestaande netwerk en geen extra hubs hoeft te installeren. Wil je gebruikmaken van meerdere stekkers in je huis, gebruik dan het liefst stekkers van dezelfde fabrikant. Neem bijvoorbeeld de Kasa Wi-Fi Smart Plug van TP-Link. De stekker werkt via wifi en wordt geleverd met de Kasa-app waarmee je de plug bedient. Deze is beschikbaar via Google Play en Apple App Store. Klik op het plusteken (+) om een apparaat toe te voegen en kies voor Device. Vervolgens kun je het type apparaat toevoegen, in ons geval Smart Plug. Plaats de slimme stekker in het stopcontact en volg de instructies van de wizard om hem toe te voegen. Vervolgens kun je schema’s maken. Open de detailpagina van de stekker en tik op Schedule. Je bepaalt hier de actie (aan of uit), op welk moment (een bepaald uur of zonsopkomst of -ondergang) en op welke dagen (bijvoorbeeld doordeweeks).

©PXimport

Tip 12: In de smiezen

Steeds meer huishoudelijke apparaten worden als slimme uitvoering uitgebracht, wat betekent dat ze in het draadloze thuisnetwerk kunnen worden opgenomen. Dit geeft je de mogelijkheid om het gebruik hiervan onder controle te houden. Maak bijvoorbeeld schema’s om apparaten op gezette tijden in- en uit te schakelen en zo minder last te hebben van sluipverbruik. Of krijg meer inzicht in het verbruik, bijvoorbeeld door in een Excel-sheet automatisch te laten bijhouden op welke momenten het apparaat wordt ingeschakeld en voor hoe lang. Vaak kun je hiervoor gebruikmaken van het in tip 9 en 10 besproken If This Then That. Zo bieden een aantal fabrikanten van wasmachines, waaronder Bosch, Siemens en Gaggenau, het slimme programma Home Connect (www.home-connect.com/nl/nl), dat ondersteuning biedt voor IFTTT. Bij elke wasbeurt wordt er dan een nieuwe regel weggeschreven naar het Excel-sheet. Een vergelijkbare functionaliteit is ook beschikbaar voor airconditioningsystemen, bijvoorbeeld van Daikin.

©PXimport

Op papier (!) voegt de Amazon Kindle Paperwhite niet ontzettend veel toe. Maar de aanpassingen kunnen wel waardevol zijn voor iedereen die al jaren een (verouderde) Kindle-versie heeft. Wat brengt de 2024-variant?

We vallen meteen met de deur in huis. Mocht je de 2021-versie van de Amazon Kindle Paperwhite gekocht hebben, dan zal de stap naar de 2024-variant te klein zijn om opnieuw 180 euro uit te geven aan een (eerlijk is eerlijk: voortreffelijke) e-reader. Maar als jouw Kindle uit 2018 of eerder komt, dan is het wél tijd om de overstap te maken. De Amazon Kindle van de twaalfde generatie heeft namelijk twee belangrijke en waardevolle aanpassingen.

Ten eerste is het systeem nu tot 25 procent sneller. Amazon geeft weinig informatie vrij over de processor en andere specificaties; maar als je een oude en nieuwe Kindle naast elkaar houdt, merk je dat verschil. Het menu reageert vlotter op je aanrakingen, waardoor je minder lang hoeft te wachten. Dit is met name merkbaar wanneer je iets moet intypen, als je een boek zoekt bijvoorbeeld.

Daarnaast is het scherm ten opzichte van de 2021-editie is het scherm met een inch gegroeid. Er past nu net wat meer op het scherm: wat ons betreft betekent dat vooral meer leesplezier. Dat hij daardoor een paar gram zwaarder en wat groter is dan de voorgaande Paperwhite mag eigenlijk geen naam hebben. Met een gewicht van 211 gram en een scherm van 7 inch blijft de 2024-variant namelijk nog steeds een e-reader die niet zwaar of ontzettend groot is. Het is nog steeds een compact apparaat dat je vrijwel overal mee naartoe kunt nemen.

©Wesley Akkerman

Kleine frustratie

Het apparaat ligt lekker in de hand, maar is tevens ontzettend glad waardoor we een hoesje eigenlijk verplicht vinden. Zo voorkom je dat je de e-reader stevig vast wilt houden, waardoor je mogelijk met je duim op het e-inkt-scherm tikt.

Tikken op het scherm betekent dat je van pagina wisselt in een boek of comic. Dat wil je natuurlijk niet per ongeluk doen, want dat kan je een beetje uit het lezen halen. Het is geen groot probleem, maar wel een kleine smet op de ervaring. Verder hebben we weinig aan te merken op het ontwerp. Onderop zit de knop waarmee je hem uit de slaapstand haalt. Ook zit hier de usb-c-poort waarmee je hem oplaadt. De accu kan het tot drie maanden uithouden.

©Wesley Akkerman

(Bijna) hetzelfde, verbeterd

Net als bij andere Kindle-modellen kun je de kwaliteit van het scherm aanpassen op je eigen zicht. Zo heb je verschillende niveaus van helderheid, die er zowel in de avond als overdag prima uitzien. Daarnaast ben je in staat de warmte van het scherm te veranderen. Dan maak je de digitale pagina's in feite meer geel dan wit, maar dat vinden we geen groot probleem. Na een seconde is je zicht daaraan gewend en lees je de woorden prettig van het schermpje. Ook de contrastverhouding is nu hoger. Dat zie je voornamelijk wanneer je comics of graphic novels leest. Een verbetering waarvan we zeggen: meer dan welkom. Maar...

©Wesley Akkerman

Oude(re) Kindle vervangen of niet?

...Ondanks de verbeteringen wat betreft snelheid, schermgrootte en de hierboven beschreven contrastverhouding is de sprong tussen de variant uit 2021 en deze uit 2024 ook weer niet zó groot dat we meteen roepen dat je er nu een moet bestellen. Ja, de ervaring is beter – maar ook weer niet zó veel beter.

Daarnaast is het jammer dat Amazon de Amazon Kindle Paperwhite voorziet van slechts 16 GB aan opslagruimte. Nu zal dat voor je verzameling oude en nieuwe boeken en novels meer dan voldoende zijn, maar fans van audioboeken kunnen beter naar een model kijken met iets meer ruimte. De Paperwhite Signature Edition heeft bijvoorbeeld 32 GB aan opslagruimte, maar kost met 199 euro ook meteen twee tientjes meer.

©Wesley Akkerman

Een Kindle zoals verwacht

Het zal niemand verrassen dat de Amazon Kindle Paperwhite presteert zoals verwacht. Zoals altijd kun je heel fijn je boeken lezen op dit apparaat, zonder vermoeide ogen. De interface is toegankelijk en boeken aanschaffen is zo gepiept. Dat kan direct op de e-reader, met een Amazon-account, of via de website. Dan worden ze naar de e-reader gestuurd. Gekochte boeken worden verder netjes gepresenteerd op het thuisscherm van het apparaat. Zoals altijd is het ook mogelijk gratis epubs met een omweg naar het product te sturen.

Het apparaat biedt een aantal opties voor het aanpassen van de tekstgrootte en het lettertype, maar voelt tegelijkertijd ook een beetje beperkt. We zien graag meer opties in het menu staan. Daarnaast is het jammer dat de nieuwe Paperwhite geen koptelefoonaansluiting heeft en dat je voor luisterboeken bent aangewezen op bluetooth – zeggen we in het kader van veelzijdigheid.

©Wesley Akkerman

Amazon Kindle Paperwhite kopen?

Hoewel we enthousiast zijn over de Amazon Kindle Paperwhite (2024) en de aanpassingen zeker de moeite waard vinden, betekent dat niet dat we iedereen met een 2021-model aanraden om over te stappen – want daarvoor zijn de stappen te klein. Maar heb je een veel ouder model, dan kun je dat met een gerust hart wél doen. De basis is vertrouwd gebleven, en ondanks een paar kleine minpunten is dit zeker geen miskoop.

Of het nu gaat om pizza's, ijs of zelf ingevroren maaltijden: een goede vriezer is onmisbaar. Maar kies je voor een vrieskast, vrieskist of koelvriescombinatie? In dit artikel zetten we de verschillen op een rij, zodat jij de beste keuze kunt maken.

Lees ook: Hier moet je op letten bij de aanschaf van een nieuwe vriezer

Voordat je je zoektocht naar het juiste model vriezer start, is het belangrijk om te bepalen hoeveel vriesruimte je nodig hebt. Het zou zonde zijn als je een duur apparaat in de keuken of schuur hebt staan dat uiteindelijk te weinig opbergruimte blijkt te hebben, of juist een apparaat dat altijd maar tot de helft gevuld is en daardoor onnodig veel energie verbruikt. Of je nu een vrieskast, vrieskist of koelvriescombinatie kiest: voor alle modellen geldt dat je zo'n 50 liter vriesruimte per persoon rekent. Bestaat jouw huishouden uit vier mensen, dan heb je dus een vriezer met een inhoud van minstens 200 liter nodig. Met z'n tweeën heb je vaak genoeg aan 100 tot 150 liter.

Vrieskast

Een vrieskast lijkt door zijn verticale model veel op een koelkast, met als verschil dat de gehele kast bedoeld is om te vriezen. De binnenkant van een vrieskast bestaat dan ook uitsluitend uit lades. Het fijne daaraan is dat een vrieskast erg overzichtelijk is: als je ervoor staat, zie je in één oogopslag welke producten waar liggen. Dat is anders bij een vrieskist, waarin diepvriesproducten op elkaar gestapeld liggen in één groot vriesvak. Ook kun je in een vrieskast over het algemeen erg veel producten kwijt, in tegenstelling tot bijvoorbeeld het compacte vriesgedeelte van een koelvriescombinatie. Vrieskasten zijn er ook in tafelmodellen, die ideaal zijn voor kleinere keukens of huishoudens. Een tafelmodel plaats je bijvoorbeeld onder het keukenblad, waardoor hij geen extra ruimte in je keuken inneemt.

©carballo

Vrieskist

Iets minder populair dan de vrieskast en koelvriescombinatie is de vrieskist: een liggende vriezer met een deksel bovenop. Het voordeel van dit type vriezer is ook meteen een nadeel: een vrieskist is erg groot, waardoor hij niet in de gemiddelde keuken past. Vrieskisten scoren ook op esthetisch gebied wat minder hoog, waardoor de meeste mensen dit apparaat sowieso niet snel in de keuken zouden plaatsen. Toch kunnen vrieskisten juist vanwege hun grote formaat ontzettend handig zijn. Bijvoorbeeld als je vaak in bulk koopt, hobbykok bent, een moestuin hebt of in de zomer veel ijsjes of ijsblokjes wilt bewaren. Sommige vrieskisten hebben zelfs een netto inhoud van 600 liter! Als je ruimte overhebt in je schuur of garage en vaak voedsel invriest, is een vrieskist dus zeker het overwegen waard. Vrieskisten zijn daarnaast relatief goedkoop én energiezuinig, omdat de kou na het openen van het deksel direct weer terug in de kist 'valt'. Het apparaat hoeft na openen dus niet extra hard te werken om de vriesruimte weer op de juiste temperatuur te krijgen.

Lees ook: Een vrieskast in de schuur of garage? Een koud kunstje!

©Vinícius Bacarin

Koelvriescombinatie

Veruit de meeste huishoudens hebben een koelvriescombinatie: een koelkast en vriezer ineen. De vriezer bevindt zich meestal boven of onder het koelgedeelte. Zo'n koelvriescombinatie is natuurlijk hartstikke handig, want het bespaart een hoop ruimte in de keuken. Ook is een koelvriescombinatie over het algemeen goedkoper dan een losse koelkast en vriezer. En omdat er maar één compressor hoeft te draaien, is een koelvriescombinatie vaak ook energiezuiniger dan twee losse apparaten bij elkaar. Maar zo'n twee-in-één-apparaat heeft ook een nadeel: je kunt er veel minder diepvriesproducten in kwijt dan in een losse vrieskast of -kist. Vaak beslaat de koelruimte het grootste gedeelte van het apparaat, en blijven er drie tot vijf lades over voor het vriezen. Voor een gemiddeld gezin dat af en toe wat invriest is dat meestal wel voldoende. Heb je meer vriesruimte nodig, bijvoorbeeld omdat je vaak aanbiedingen koopt of aan mealpreppen doet? Dan heb je aan een koelvriescombinatie mogelijk niet genoeg en is een vrieskast of -kist voor jou een beter idee.

©Indofootage

Extra functies

Als je eenmaal besloten hebt voor welk type vriezer je gaat, zou je ook nog kunnen kijken welke functies je wilt dat het apparaat heeft. Veel moderne vrieskasten, -kisten en koelvriescombinaties beschikken over allerlei slimme functies die helpen om voedsel langer vers te houden en het apparaat efficiënt te laten werken. Zo hoef je met No Frost nooit meer te ontdooien, is de snelvriesfunctie handig voor het snel invriezen van nieuwe boodschappen en voorkomt een deuralarm dat warme lucht de vriezer binnendringt. Bij vrieskisten is binnenverlichting extra belangrijk, zodat je niet eindeloos hoeft te graaien als je een product zoekt. Let ook op het energielabel van je nieuwe vriezer, want vriezers vreten behoorlijk wat stroom. Wil je een zo zuinig mogelijk apparaat, ga dan voor een vriezer met energielabel C of hoger (tot A). Je kunt ook het energieverbruik in kWh/jaar gebruiken om apparaten te vergelijken; dit geeft het absolute verbruik van een vriezer aan.