Let's Encrypt heeft tientallen miljoenen gratis ssl-certificaten uitgegeven, maar daarvan worden er een flink aantal misbruikt op phishingwebsites en andere louche pagina's. Daardoor ontstaat nu de discussie: wie is er verantwoordelijk voor zulke flaters?

Https wint aan terrein. Het versleutelen van websiteverkeer was een paar jaar geleden nog alleen nodig bij het versturen van gevoelige informatie of het inloggen op accounts, maar inmiddels zijn we bijna zover dat een meerderheid van het internet gebruik maakt van ssl-certificaten om het surfgedrag van bezoekers te beschermen. Regelmatig verschijnt ook in het nieuws dat er weer grote sites gebruik maken van https om hun bezoekers anoniem te houden.
 

Gemeengoed

Het beschermen van gegevens is niet meer alleen voorbehouden aan websites die persoons- of accountgegevens behandelen, met name om te voorkomen dat persoonsgegevens onderschept konden worden via man-in-the-middle-aanvallen of hackpogingen. Inmiddels is het echter gemeengoed om ook gewone sites via https te laten lopen, omdat veel webmasters de privacy van hun gebruikers belangrijker vinden. Er zijn overigens ook andere redenen: https-websites worden steeds beter geïndexeerd door zoekmachines.

Https maakt niet compleet onzichtbaar welke sites je bezoekt, maar is desalniettemin behoorlijk anoniem. In plaats van te zien welke subdomeinen je bekijkt en welke informatie je daar leest zie je van een https-surfer alleen het algemene domein waar hij zich bevindt. Welke informatie je bekijkt of welke subpagina's is dan onzichtbaar - erg prettig bij bepaalde soorten websites...
 

DigiNotar

DigiNotar liet zien dat niet alle https-certificaten per definitie veilig waren

Https heeft echter niet altijd voordelen. Een paar jaar geleden bleken certificaten van DigiNotar makkelijk te spoofen door de Iraanse overheid. Dat deed het vertrouwen in websites met een ssl-certificaat op zijn grondvesten schudden; het bedrijf dat als enige taak had om je te vertellen wanneer een site veilig was faalde in die taak. Wie was er nog wel te vertrouwen?
 

SEO

Anno 2017 is https vooral voordelig voor een site, maar dat was lang niet het geval. Https was trager dan http, en kon problemen opleveren met de search engine optimization van websites of advertenties werden er slechter door weergegeven. Maar de voordelen wegen daar inmiddels tegenop. Zo straft Google websites met http sneller af in de zoekresultaten, een belangrijke drijfveer voor veel websites om over te stappen naar encryptie. Bovendien is https inmiddels net zo snel als een gewone verbinding.

De grootste omslag is echter dat ssl-certificaten altijd erg prijzig waren. Daar kwam anno 2015 met de eerste publieke bèta van Let's Encrypt echter een einde aan, en dat veranderde het internet.
 

Gratis alternatief

<

Let's Encrypt is de enige partij die gratis SSL/TLS-cerificaten uitgeeft

a href="https://letsencrypt.org/" target="_blank">Let's Encrypt is een initiatief van verschillende grote tech- en privacyorganisaties zoals Mozilla en de Electronic Frontier Foundation. Het idee was om een gratis en open source TLS-certificaat uit te brengen dat iedere website kan implementeren. Door de certificaten gratis te maken kon iedere kleine websitebeheerder zijn site met encryptie beschermen, iets dat normaal een flinke investering zou zijn die je niet zo snel doet voor bijvoorbeeld een simpele blog. Let's Encrypt bleek een schot in de roos. Sinds de dienst in april 2016 officieel uit de bèta werd gehaald draaien ruim 32 miljoen websites een eigen ssl-certificaat, en daar komen er iedere dag meer bij.
 

Gewild bij criminelen

Juist omdat de dienst gratis is en niet centraal wordt aangestuurd zijn de certificaten echter erg gewild bij criminelen. Die gebruiken Let's Encrypt-certificaten om phishing-slachtoffers het gevoel te geven dat ze op een legitieme site zijn beland. Met name PayPal is een populaire manier dat te doen. Iedere dag (!) worden er niet minder dan 100 nieuwe Let's Encrypt-certificaten toegevoegd aan een domein met een variant van PayPal in de naam. Volgens (het concurrerende) The SSL Store zijn er inmiddels 15,270 ssl-certificaten uitgebracht op één of ander PayPal-domein.
 

Onwetendheid over SSL/TLS

Een deel van het probleem is ook dat veel doorsnee internetgebruikers niet weten wat https en ssl precies inhoudt. Banken waarschuwen bijvoorbeeld al jaren voor phishing-aanvallen door klanten te wijzen op 'het groene slotje in de adresbalk' dat zogenaamd aangeeft dat je op een veilige site zit. Voor veel gebruikers staat een groen slotje dan ook garant voor een veilige site - maar dat is vaak helemaal niet terecht.

Een SSL/TLS-certificaat zegt echter niets over de legitimiteit van een website, maar alleen over de authenticiteit daarvan. "Ja," zegt het certificaat, "deze website is wat het zegt te zijn." Maar of dat een gewone bankwebsite is of een malafide site die gegevens wil stelen wordt niet gecontroleerd.
 

Kritiek

Critici en certificaatautoriteiten wijzen naar elkaar over de schuldvraag

Er komt steeds meer kritiek op Let's Encrypt en de organisatie daarachter (de 'Internet Security Research Group', of ISRG). Het belangrijkste punt is dat critici vinden dat de ssl-certificaten teveel onschuldige gebruikers doen geloven dat ze niets te vrezen hebben van een phishing-website. Dat heeft ook weer tot gevolg dat het groene slotje in een browser steeds minder waarde heeft voor de gemiddelde bezoeker, de voordelen als anonimiteit daargelaten. Toegegeven, veel van die kritiek komt van uitgevers van certificaten, die hun verdienmodel door Let's Encrypt ernstig bedreigd zien worden.
 

¯\_(ツ)_/¯

Let's Encrypt is verrassend uitgesproken over de kwestie, en zegt in niet te misstane woorden dat hen niets te verwijten valt. Let's Encrypt controleert de url via de Google Safe Browsing API, maar laat de websites na die check met rust. Zelfs als Google op een later tijdstip besluit dat een domein toch onveilig is, blijft Let's Encrypts certificaat van kracht. Volgens de organisatie is het onbegonnen werk om daar tegen op te treden, omdat het om zo veel sites gaat.

In plaats daarvan wijst de ISRG naar andere autoriteiten, bijvoorbeeld domain registrars die domeinnamen uitdelen. Ook zegt de ISRG dat browsers zoals Firefox en Chrome op dit moment goede mechanismes hebben om malafide domeinen tegen te houden.
 

Bewustzijn

De discussie over wie er verantwoordelijk is voor het legitimeren van phishingwebsites blijft nog wel even bestaan. Belangrijker is dat de doorsnee internetgebruiker meer leert over wat SSL/TLS en https precies inhoudt. Het tegengaan van phishing begint immers met bewustzijn.

De Panasonic TV-55Z90BE6 is een premium OLED-tv, net onder het topmodel. Hij mikt op uitmuntende beeldkwaliteit en zal heel wat kijkers aantrekken, ongeacht wat hun favoriete kijkvoer is. Maar de concurrentie is zwaar en we vragen ons af of de tv iets extra te bieden heeft.

9

Fantastisch

Samenvatting

De Panasonic Z90B levert prachtige beelden dankzij het heldere Master OLED Pro-paneel en uitstekende kalibratie. De tv ondersteunt alle HDR-formaten en is met snelle HDMI 2.1-poorten ideaal voor gamers. Het geluid is prima en de draaivoet handig. Minpunten zijn het gebrek aan DTS en ontbrekende Belgische apps op Fire TV.

Plus- en minpunten

• Zeer goede piekhelderheid
• OLED-contrast en zeer goed schaduwdetail
• Goede kalibratie af fabrikant
• Goede bewegingsscherpte

• Gebrek aan lokale smart tv-apps voor België
• Geen ondersteuning voor DTS
• Hoge adviesprijs

Panasonic heeft nooit voor opvallende designs gekozen en dat is dit keer niet anders. Het zwarte toestel combineert een slank scherm met een relatief grote behuizing voor de elektronica en aansluitingen achteraan. De afwerking is piekfijn in orde. In tegenstelling tot veel concurrenten staat de Z90B op een draaivoet, een detail dat voor velen handig kan zijn. Opvallend is dat de Z90B voorwaarts gerichte luidsprekers heeft die in een balk onderaan het scherm zitten. Het toestel staat nauwelijks 2cm boven het meubel, maar wie een soundbar wil gebruiken kan die toch voor de tv zetten als de luidsprekerbalk in dat geval toch niet wordt gebruikt.

De aansluitingen staan allemaal zijwaarts of naar onder gericht zodat ze wandmontage niet bemoeilijken. De vier HDMI-poorten zijn onderverdeeld in twee HDMI 2.0-poorten en twee HDMI 2.1-poorten. Die laatste twee leveren 48Gbps bandbreedte en ondersteunen alle belangrijke gamerfuncties, ALLM, HDMI VRR, AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync en kunnen gebruikt worden voor gaming in 4K120 (consoles) of 4K144 (pc). Gamers genieten van een lage input-lag, 6,0ms in 2K120 en 10,5ms in 4K60. Verder vinden we drie usb-poorten, ethernet, WiFi 5, Bluetooth, een optische digitale audio-uitgang en hoofdtelefoonaansluiting. Die laatste is via het menu om te schakelen naar een subwoofer-uitgang. Voor live tv is er een dubbele tuner (DVB-T2/C/S2) met een CI+-slot. 

Referentie kalibratie en goede piekhelderheid

De Z90B is verder voorzien van een Master OLED Pro paneel, dat is hetzelfde of een gelijkwaardig paneel die we ook op de Philips OLED810 of LG C5 aantreft. Het paneel in ons testexemplaar toonde een bijzonder goede uniformiteit in heldere en donkere beelden, er is geen spoor van verticale strepen. De kijkhoek is zeer goed, zoals bij alle OLED-tv’s, en de anti-reflectielaag is degelijk, al blijft het van belang om sterke reflecties in het scherm te vermijden. Het toestel pakt uit met een bijzonder goede piekhelderheid. In HDR10 Filmmaker mode meten we 1316 nits op het 10%-venster, en 220 nits op het volledig wit scherm.

Lees ook: Zo testen we televisies voor ID.nl

Wat HDR-piekhelderheid betreft steekt de Z90B daarmee zelfs de LG C5 voorbij, al is het verschil klein. In SDR liggen de resultaten dichter bij elkaar, maar neem de LG C5 de leiding op het volledig wit veld waar hij 265 nits haalt, terwijl de Z90B op 202 nits zit. Voor SDR zal de C5 daardoor iets helderder lijken. Het kleurbereik van 98,3% P3 is wat we ondertussen al even gewend zijn van OLED-tv’s. Dat is zeer goed, en met die specificaties staat de Z90B uitstekend in de startblokken voor top HDR-beelden.

Veel hangt ook af van de kalibratie, en op dat vlak kunnen we de Z90B echt niets verwijten. We gebruiken graag Filmmaker Mode, in SDR is die erg donker ingesteld. Zet de Verlichtingssterkte op 70, en laat de lichtsensor aan en je bent klaar. De fouten die we meten zijn zo klein dat ze op een referentiemonitor niet zouden misstaan. Reken dan ook op mooie natuurlijke beelden, met veel kleurexpressie en goede schaduwdetails. Ook voor HDR10 is de Filmmaker Mode de beste keuze. De tv levert bijzonder goed schaduwdetail, zelfs in onze moeilijkste testscène, de strandscène uit House of Dragons.

Heb je iets meer detail nodig dan kan dat nog steeds door de ‘Dark Visibility’ instelling te gebruiken. Kleurweergave is erg goed, en heldere nuances blijven uitstekend bewaard. Enkel in de helderste tinten verliezen ze wat kleurintensiteit, dat is typisch voor W-OLED. De Z90B ondersteunt bovendien HDR10+ Adaptive en Dolby Vision IQ Precision Detail, voor de beste HDR-beeldkwaliteit. 

Beeldverwerking

De HCX Pro AI MkII processor die Panasonic ook in vorige modellen gebruikte levert bijzonder mooie prestaties. Deinterlacing van live tv (1080i) beeld en ruisonderdrukking scoren goed. Al dient gezegd dat Panasonic erg voorzichtig is met beeldverwerking. De ‘Min’ instelling is voor de meeste beeldverwerking een veilige keuze. Bevat de bron duidelijk ruis, dan zal dat vermoedelijk wat te voorzichtig zijn, de ‘Med’ instelling (voor ruisonderdrukking) levert dan betere resultaten. Upscaling zorgt voor mooie, scherpe beelden en met Resolutie Remasteren kan je zelfs wat extra accent leggen. Dat laat je echter best uitstaan bij erg oud (dvd-) beeldmateriaal, de processor accentueert immers ook ruis op dat soort bronnen.

In HDR was de processor erg goed in het vermijden van kleurstroken in zachte kleurovergangen. In SDR zien we nog wat ruimte voor verbetering op dat vlak. Zet ‘Vloeiende schakering’ op ‘Min’, eventueel kan je voor heel zware gevallen naar ‘Med’ schakelen. De processor vermijdt relatief goed dat er te veel detail verloren gaat. De bewegingsscherpte is uitstekend, en met Intelligent Frame Creation kan je de sportbeelden mooi vloeiend maken, of het schokken van het 24fps camerabewegingen in film wegwerken. 

Audiokwaliteit

De Z90B is uitgerust met een redelijk krachtige 2.1-audioconfiguratie van 60W. De stereoluidsprekers staan bovendien voorwaarts gericht, altijd een goed punt voor de audiokwaliteit. Hij ondersteunt Dolby Atmos, maar geen DTS. Voor wie de tv-luidsprekers gebruikt is dat geen belangrijk minpunt. Wie echter een soundbar of andere audio-oplossing gebruikt, moet weten dat de tv geen DTS-signalen doorgeeft via eARC/ARC. Sluit je bron in dat geval dan rechtstreeks aan op de soundbar. Onze filmfragmenten klonken vrij goed, met prima stereoscheiding en een vleugje surround. De woofermodule zorgt voor voldoende bas. De muziekpreset blies onze muziektesten wat extra leven in. De tv kan voldoende volume leveren, maar boven een bepaald niveau hoor je wel wat vervorming. 

Fire TV

Fire TV, het smart tv-systeem van Amazon, vervangt sinds vorig jaar het in huis ontwikkelde My Home Screen. De layout loopt gelijk met die andere smart tv-systemen. Op het Home-scherm neemt een content-caroussel de bovenste helft van het scherm in. Fire TV toont daar op dit moment enkel content-aanbevelingen, geen ongerelateerde reclame. We hopen dat dit zo blijft. Centraal in beeld vind je snelkoppelingen naar het ingelogde profiel, ingangen, bookmarks en de zoekfunctie. Daarnaast is er ruimte voor zes pictogrammen van favoriete apps. Heb je er meer, dan moet je even doorklikken. Verder naar onder zijn er talrijke rijen met aanbevelingen uit verschillende streamingdiensten al krijgt Prime Video duidelijk meer aandacht. De app-store bevat alle belangrijke internationale streamingdiensten, en ook Nederlandse lokale apps zijn vrij goed vertegenwoordigd. Belgische kijkers vinden helaas geen enkele lokale app, een onbegrijpelijk minpunt in 2025. Lees het artikel over Fire TV voor alle details.

De overstap naar Fire TV heeft Panasonic niet aangezet om voor een modernere afstandsbediening te kiezen. De grote afstandsbediening met afgeronde vorm ligt goed in de hand, en de aangename toetsen hebben een lichte aanslag met goede feedback. We zijn ook erg tevreden over de “My App”-toets die je zelf kunt toewijzen aan een app naar keuze, en de “Picture”-toets waarmee je snel van beeldmode verandert. Het ontwerp heeft echter ook nadelen. Door de afmetingen kan je niet alle toetsen bereiken zonder je hand te verplaatsen. En de veelheid aan toetsen is toch wat verouderd. Een compactere versie, met minder toetsen en een oplaadbare batterij zou beter scoren.

Conclusie

Dat de Panasonic TV-55Z90BE6 uitstekende beeldkwaliteit levert, daar mag je van op aan. Wat jammer dan dat de prijs zo hoog is, dat kost hem een half punt. Als we even vergelijken met concurrenten, dan is de Z90B zonder meer de duurste terwijl hij geen exclusieve features biedt. Minpunten zijn er vooral voor Belgische kijkers die geen enkele lokale app op Fire TV vinden. Het gebrek aan DTS-ondersteuning, daar tillen we minder zwaar aan. Deze tv levert prachtige beelden, zowel in SDR als HDR en hij ondersteunt dan ook nog eens alle belangrijke HDR-formaten. De audio-oplossing levert goede geluidskwaliteit en zorgt samen met de knappe beelden voor een hele mooie filmbeleving. Fire TV heeft alle internationale streaming-apps in huis. Gamers zullen deze televisie ook waarderen want ook voor hen heeft hij alle belangrijke features.

De Motorola Edge 70 volgt de recente trend van dunne, lichte smartphones, maar dan met een zachter prijskaartje van net geen 800 euro. Hoewel het geen directe concurrent is van vlaggenschepen als de S25 Edge, bewijst de Edge 70 dat een uniek premium ontwerp niet de hoofdprijs hoeft te kosten.

Met een dikte van nét iets minder dan 6 millimeter en een gewicht van slechts 159 gram is de Edge 70 een van de lichtste en slankste telefoons op de markt. Desondanks voelt het toestel niet goedkoop aan, en dat is te danken aan een stevig aluminium chassis en een op nylon geïnspireerde bekleding. De Edge 70 biedt bovendien uitstekende duurzaamheid: hij heeft een MIL-STD-810H-certificering (MIL staat voor military grade), IP68- en IP69-ratings én is voorzien van Gorilla Glass 7i.

Het 6,7-inch amoledscherm heeft een resolutie van 2712 bij 1220 pixels en een adaptieve verversingssnelheid van 1 tot 120 Hz. Het vlakke oledpaneel biedt daarnaast een hoog contrast. Vooral de levendige, licht verzadigde kleuren, mogelijk gemaakt door de Pantone-nabewerking, vallen positief op. Het enige nadeel aan het display is de laag geplaatste vingerafdrukscanner; om die te gebruiken moet je je duim in een oncomfortabele positie buigen.

©Wesley Akkerman

Uitstekende middenklasser

De Edge 70 wordt aangedreven door de middenklasse Qualcomm Snapdragon 7 Gen 4-processor, bijgestaan door 12 GB werkgeheugen en 256 GB aan opslagruimte. Vooral de cpu is op papier minder krachtig dan die van de duurdere vlaggenschepen, maar in de praktijk maakt dat weinig uit. Apps worden snel geopend en multitasking gaat het apparaat goed af. Een groot voordeel is dat de processor niet erg heet wordt onder hoge druk en zijn werk dus zonder morren doet.

Een ander voordeel is dat de 4800mAh-batterij het opvallend lang volhoudt; zelfs bij matig tot zwaar gebruik is dat al snel een volledige dag. Daarmee overtreft hij de duurdere concurrentie van Samsung en Apple. Opladen gaat eveneens vlot, met 68 W bedraad, waardoor je binnen 50 minuten weer een volledig opgeladen batterij hebt. Ook op dit punt scoort Motorola flink wat punten.

©Wesley Akkerman

©Wesley Akkerman

Typisch Motorola

Traditioneel doet Motorola het goed op het gebied van software dankzij de bijna stock Android 16-ervaring. Helaas treffen we deze keer behoorlijk wat bloatware aan en zijn er advertenties zichtbaar in de weerapp; dubieus voor een toestel van 800 euro. Tijdens de installatie word je bovendien meermaals gevraagd om voorgestelde apps te installeren. En als je daar nee op zegt, kom je alsnog applicaties tegen waar je niet om vroeg, zoals TikTok en Perplexity AI.

Wat betreft ondersteuning kan de Motorola Edge 70 rekenen op vier Android-upgrades (tot Android 20) en vijf jaar aan beveiligingspatches. Hoewel dat voldoende is voor een middenklasser, blijft het wel iets achter bij de langere support die Samsung en Google bieden. Daarnaast voelt Moto AI nog aan als een achtergesteld project. De functies werken niet allemaal in het Nederlands, waardoor de AI-knop op het toestel eigenlijk nog maar weinig waarde heeft.

Foto's maken gaat prima

Het camerasysteem bestaat uit een 50MP-hoofdcamera met optische beeldstabilisatie, een 50MP-ultragroothoeklens en een 50MP-selfiecamera. Bij voldoende licht leveren deze camera's prettig ogende foto's met een ruim dynamisch bereik. Vooral in het donker verrast het toestel: dankzij de grote sensoren blijven beelden helder en gedetailleerd. Jammer is wel dat de software kleuren soms te nadrukkelijk verzadigt, waardoor foto's iets minder natuurlijk overkomen. Voor gebruik op sociale media zijn ze echter meer dan prima.

Toch kent het camerasysteem duidelijke beperkingen. Video's kunnen slechts in 4K met 30 fps worden opgenomen, terwijl beeldstabilisatie alleen werkt bij 1080p en 30 fps. Daarnaast kan de handmatige scherpstelling onverwacht invloed hebben op de helderheid. En doordat er geen telelens aanwezig is, ben je volledig aangewezen op digitale zoom. Begrijpelijk gezien de slanke behuizing van de Edge 70, maar alsnog een teleurstellend compromis.

Motorola Edge 70 kopen?

De Motorola Edge 70 is een slimme aankoop als je een slank en licht toestel zoekt voor minder dan 1000 euro. De bouwkwaliteit, het scherm, de lange batterijduur en de robuustheid maken dit een fijne smartphone voor dagelijks gebruik. Ondanks de bloatware en de onvolwassen Moto AI bewijst dit toestel dat je geen duur vlaggenschip nodig hebt voor een vooruitstrevend ontwerp en vlotte prestaties.