Bouw uw eigen mini-pc
Een mini-pc kunt u natuurlijk kant-en-klaar kopen, maar dan moet u het doen met de keuzes die de fabrikant voor u gemaakt heeft. Een computerhobbyist weet natuurlijk zelf wel wat nodig is en maakt daarom liever zijn eigen keuzes. Wij helpen u op weg en loodsen u door de wirwar van verschillende mogelijkheden heen die voor mini-pc's beschikbaar zijn. We leggen uit wat de plus- en minpunten zijn, zodat u de juiste keuze kunt maken.
In dit artikel bespreken we eerst de verschillende platformen waarop u uw mini-pc kunt baseren. Vervolgens bedenken we twee voorbeeldconfiguraties om u een beetje op weg te helpen. Tot slot laten we zien hoe u een mini-pc in elkaar zet, aan de hand van een van de voorbeeldconfiguraties.
Een mini-pc wordt vaak gebruikt in de huiskamer als mediacenter of onopvallende werk-pc. Het systeem moet daarom fluisterstil, compact én fraai vormgegeven zijn. Er wordt gebruikgemaakt van energiezuinige onderdelen die zoveel mogelijk geïntegreerd zijn, om de afmetingen te minimaliseren. Het kleinste gestandaardiseerde formaat waarmee u zelf als hobbyist aan de slag kunt, is het Mini-ITX-platform dat ook wel SFF (Small Form Factor) wordt genoemd. De basis van het Mini-ITX-platform is een moederbord van 17 bij 17 centimeter. Voor zelfbouw is Mini-ITX vergeleken met het normale ATX of microATX wel een nichemarkt, waardoor de keuze voor onderdelen als behuizingen wat beperkter is. Gelukkig gebruikt Mini-ITX wel standaardcomponenten als geheugen, harde schijven, processors en koelingen. U kunt dus prima een krachtig Core i7-gamesysteem bouwen, maar ook een energiezuinige oplossing fabriceren.
Bij de keuze van het juiste moederbord is de belangrijkste vraag: wat past het beste bij datgene dat u voor ogen hebt met uw mini-pc? Wilt u een huiskamer-pc voor lichtere taken, dan kunt u bijvoorbeeld in plaats van een moederbord waarop u een eigen cpu zet, ook kiezen voor Mini-ITX-moederborden waarbij de processor deel uitmaakt van het moederbord. Dit zijn de zogenaamde cpu-onboard-systemen en die komt u tegen onder de namen Intel Celeron, Intel Atom, Intel Atom met NVIDIA ION en AMD Fusion. Let bij uw keuze goed op het moederbordformaat: Mini-ITX en microATX worden in de winkel zo nu en dan bij elkaar geplaatst. Het microATX-platform is aanzienlijk groter omdat het ruimte biedt aan meerdere uitbreidingskaarten.
Nog compacter dan Mini-ITX
In de wereld van de kleinste mini-pc's is de Intel ATOM de onbetwiste nummer één. Deze vindt zijn plek middels het Nano-ITX-formaat in nettops en kant-en-klare mini-pc-oplossingen. Omdat het moederbord kleiner is, zijn deze mini-pc's ook een stuk kleiner dan u met zelfbouw kunt realiseren. Moederborden in het Nano-ITX-formaat kunt u niet kopen bij reguliere winkels. Wel zijn er zogenaamde barebones in dit kleine formaat waarin u zelf nog geheugen en opslag moet plaatsen.
©PXimport
Een ASUS Eee Box EB1501P mini-pc op basis van de Intel Atom met afmetingen van 19,3 x 19,3 x 3,5 cm.
1. Onboard-oplossingen
Wij laten de verschillende platformen op Mini-ITX de revue passeren en beginnen met de varianten waarbij de processor deel uitmaakt van het moederbord, de zogeheten cpu-onboard-oplossingen.
©PXimport
Met een cpu-onboard-platform op basis van Mini-ITX kunt u gebruikmaken van zeer compacte behuizingen zoals deze Antec ISK100.
2. Intel cpu-onboard
Op het moment van schrijven zou Intel zijn derde generatie Atom-processors met de codenaam Cedar Trail-M al moeten hebben uitgebracht, maar er zijn problemen met het ontwikkelen van de grafische stuurprogramma's. Voorlopig is dan ook nog de tweede generatie van het Intel Atom-platform te koop, die gebruikmaakt van de Intel Atom D525 dual met de Intel GMA 3150 IGP (Integrated Graphics Processor). De ingebouwde Intel GMA 3150-gpu is niet goed genoeg voor mediacentergebruik en voldoet simpelweg niet in een multimediaomgeving. Atom-processors worden daarom vaak gecombineerd met NVIDIA's ION-chipset, die een geïntegreerde gpu bevat die wel voldoet voor zaken als het afspelen van HD-films.
AMD heeft, via de overname van ATI, een reputatie als het gaat om bijzonder krachtige grafische processors. Het is niet aannemelijk dat Intel dit zomaar evenaart. Op het gebied van cpu-onboard-oplossingen is AMD Brazos dan ook de beste oplossing, totdat Intel met iets beters gaat komen. Maar het lijkt onwaarschijnlijk dat Intel, zonder een extra gpu van NVIDIA, de op dat moment beschikbare AMD Brazos zal kunnen evenaren.
©PXimport
Het Gigabyte GA-D525TUD-moederbord kost 77 euro en is voorzien van de Intel Atom D525. Prima voor internetgebruik, maar door de Intel GMA 3150 IGP ongeschikt voor HD-multimedia.
©PXimport
Cpu-onboard is ook beschikbaar in microATX. Door het grotere oppervlak heeft deze ASUS E35M1-M Pro van 107 euro ruimte voor een passieve koeling.
©PXimport
AMD cpu-onboard
AMD heeft het marktsegment in drie delen gesplitst. Voor de bovenkant van de markt zijn er FX-processors (codenaam Bulldozer), voor het middensegment heeft AMD socket FM1 met A4-, A6- en A8-processors (codenaam Llano) en voor de onderkant zijn er de C- en de E-series (codenaam Brazos). Het Brazos-platform is de cpu-onboard-oplossing van AMD. Dit is een energiezuinig nettopplatform, bedoeld om het gevecht aan te gaan met Intel Atom. De E-series (Zacate) verbruiken 18 watt en de C-series (Ontario) verbruiken 9 watt. De ingebouwde grafische processor (IGP) is bij de C-series een Radeon HD6250 en bij de E-series een Radeon HD6310. Op discrete rekenkracht komt AMD niet mee met Intel, maar de ingebouwde Radeon HD6xxx in Brazos maakt veel goed. Dankzij de inbreng van ATI in het processorplatform, is AMD in staat om toch een competitieve processor neer te zetten. De filosofie van AMD is dat de meeste applicaties vooral grafische rekenkracht nodig hebben. Voor multimedia klopt dat en juist daarom is het AMD Brazos-platform aantrekkelijk, helemaal als u dit vergelijkt met het Intel Atom-platform waarbij de NVIDIA ION ontbreekt.
Toekomst van NVIDIA ION
De NVIDIA ION-chipset is momenteel een waardevolle aanvulling op Intels Atom, want met deze chipset kunt u wel zaken als HD-films afspelen. Als Intel in de loop van 2012 met de opvolger komt van het vertraagde Cedar Trail-M, dan dreigt NVIDIA met zijn ION-platform op een zijspoor te raken. De verwachting is dat de ingebouwde gpu dan dusdanige prestaties levert dat de noodzaak voor de NVIDIA ION niet meer direct aanwezig is. Een platform om te gamen zal Intel Atom of AMD Brazos overigens ook met betere grafische prestaties nooit worden. De reden hiervan is dat deze platformen te veel hinder ondervinden van de gelimiteerde processorkracht. Games zijn natuurlijk niet alleen maar gpu-aangelegenheden. Wanneer veel karakters of detail in beeld komen (geometrie), dan wordt er wel wat verwacht van de cpu en daarin schiet dit platform te kort. NVIDIA heeft zelf geen x86-processors en zal daarom afhankelijk zijn van Intel. Om het verschil te maken zal NVIDIA in ieder geval de ION naar een volgend niveau moeten tillen, zodat het voordelen biedt ten opzichte van de gpu's in Intels volgende Atoms. Gebeurt dat niet, dan is het einde ION. Tot op heden zag het er goed uit voor NVIDIA, want de geïntegreerde Intel GMA 3150 voldoet niet. Als Intel op het Atom-platform aan de slag gaat met de HD Graphics die we kennen uit Sandy Bridge, dan zal Atom zelf snel genoeg worden en is er algauw geen behoefte meer aan ION.
3. Desktopprocessors met geïntegreerde graphics
Wie een wat krachtiger systeem wil, kan beter niet aan de slag gaan met de eerder genoemde cpu-onboard-oplossingen. In plaats daarvan kunt u beter kiezen voor een (desktop-) Intel- of AMD-cpu met geïntegreerde graphics. Intel en AMD hebben beide interessante processors die genoeg snelheid bieden, in combinatie met een geïntegreerde gpu die prima voldoet voor het afspelen van HD-films.
4. AMD Llano
We hebben al even stilgestaan bij de oplossingen waarbij de cpu al op het moederbord gesoldeerd zit. Voor wie meer vrijheid wenst, heeft AMD het Llano-platform. Hierbij kunt u uw eigen processor kiezen, die u plaatst in de FM1-socket. Let wel op dat het energieverbruik bij deze processors flink hoger ligt dan bij de E-series en de C-series. Dit is onder meer terug te voeren op de betere geïntegreerde grafische processor. Moederborden die de FM1-socket hebben, gebruiken de AMD A75- of A55-chipset. Het voornaamste verschil tussen deze twee chipsets is dat de A75 beschikt over usb3.0-ondersteuning. Overigens verdient AMD hier wel een eervolle vermelding: het is de eerste fabrikant die een volledig geïntegreerde usb3.0-controller heeft in zijn chipset. Dit zou naar de toekomst toe moeten betekenen dat het aantal usb3.0-aansluitingen op een moederbord flink zal toenemen. De processors die AMD op het FM1-platform aanbiedt zijn de A4, A6 en A8. De geïntegreerde grafische processor is een variant van de HD 6000-serie.
©PXimport
Onder de noemer Fusion bevatten de AMD A6- en A8-processors een geïntegreerde AMD Radeon GPU.
AMD Radeon HD 6000 Series (IGP)
De geïntegreerde HD 6000 grafische processors in de AMD Fusion APU's zijn de eerste geïntegreerde gpu's die volledig DirectX 11-compatibel zijn. De Intel HD Graphics 2000/3000 is DirectX 10.1. Met name de HD6550D IGP's op het Llano-platform zijn bijzonder krachtig. De Radeon HD6550D is aanzienlijk sneller dan de Intel HD Graphics 3000. De Radeon-cores in de HD 6000-series vinden hun oorsprong in de discrete grafische kaarten Radeon HD5670 en HD5550. Wat gameprestaties betreft mag u het niveau van de Radeon HD5570 verwachten en dat is niet gek voor een IGP. Op dit vlak gaat AMD zeer ruim voorbij aan Intel. Houd er rekening mee dat u voor optimale prestaties van de HD6000 IGP ervoor moet zorgen dat u ten minste 1 GB systeemgeheugen reserveert. Dat houdt in dat u een AMD Llano-systeem met minimaal 4 GB systeemgeheugen moet uitrusten. Snel DDR3-1600-geheugen (CL7) heeft bij AMD voordelen voor de grafische prestaties in games.
5. Intel Core
Ten opzichte van de AMD A8 is de Intel Core i5 een trede hoger in prijs, de Core i3-processors zijn min of meer gelijkwaardig geprijsd. De huidige Core-processors zijn van de tweede generatie en worden Sandy Bridge genoemd. Over de gehele productreeks van de Sandy Bridge (Core i3, i5 en i7) is bij de meeste modellen een 'tweede generatie' geïntegreerde Intel HD Graphics-processor aanwezig. Bewust plaatsen we hier de tweede generatie tussen aanhalingstekens, omdat er eigenlijk geen sprake is van een andere grafische processor. In het kader over de Intel HD Graphics (IGP) gaan we hier verder op in. Voor een mini-pc is een Core i3 een prima oplossing, natuurlijk kunt u voor meer rekenkracht gaan, maar dat heeft zijn prijs in euro's en in energieverbruik. Ons uitgangspunt is dat we de kosten en het energieverbruik zo laag mogelijk willen, zodat ook de koelingen zo compact en stil mogelijk kunnen blijven.
©PXimport
Intel Sandy Bridge-processors waaronder de Core i3 en Core i5 zijn voorzien van geïntegreerde Intel HD Graphics 2000/3000.
Als u een keuze hebt gemaakt voor het platform dat u wilt bouwen, dan is het zaak om geschikte middelen te vinden om een mini-pc samen te stellen. Daarbij hebt u de keuze tussen semizelfbouw of volledige zelfbouw. Bij semizelfbouw maakt u gebruik van een zogenaamde barebone. Dit is een combinatie van behuizing, moederbord en voeding, die u als één geheel koopt. Een bekende fabrikant van barebones is Shuttle. Later in dit artikel gebruiken we de Shuttle H67H7 om een mini-pc samen te stellen en laten we u zien hoe u deze in elkaar zet. Uit het typenummer kunt u waarschijnlijk al opmaken waar het om gaat, deze barebone bevat de Intel H67-chipset. Dit betekent dat de behuizing geschikt is voor de Sandy Bridge-processors, met een aantekening dat de processor niet meer dan 95 watt mag gebruiken. In de praktijk zijn dit momenteel overigens alle varianten. Ook topmodel Core i7-2700K blijft bijvoorbeeld netjes op 95 watt. De voeding van de Shuttle is een 300watt-uitvoering. De resterende 200 watt is bedoeld voor koeling, harde schijven, moederbord, optisch station, geheugen, een eventuele discrete videokaart en externe aansluitingen zoals usb. Nadeel van een barebone is dat de systemen relatief duur zijn. Het voordeel is dat u niet zelf op zoek hoeft naar een geschikte Mini-ITX-behuizing. Er zijn ook barebones van bijvoorbeeld Shuttle, Foxconn en Zotac op basis van cpu-onboard, zoals de Atom en AMD E-350.
©PXimport
Barebones zijn er ook met Atom, zoals deze Shuttle XS35GT V2 op basis van de Atom. Gelukkig is deze voorzien van de NVIDIA ION, waardoor hij ook voor HD-multimedia interessant is.
©PXimport
Een barebone zoals deze van Shuttle is een behuizing compleet met passend moederbord en voeding.
Intel HD Graphics series (IGP)
In de eerste generatie Core i3- en i5-processors (codenaam Clarkdale) is gebruikgemaakt van de HD Graphics zonder toevoeging. In de tweede generatie (Sandy Bridge) wordt gebruikgemaakt van de Intel HD Graphics 2000 of Intel HD Graphics 3000. Toch zijn de 2000 en 3000 nagenoeg identiek aan de eerste generatie HD Graphics. Verbeteringen liggen voornamelijk op het vlak van de integratie tussen cpu en gpu. Een groot verschil wordt gemaakt door het Level 3-cachegeheugen in de Sandy Bridge processors. In tegenstelling tot bij Clarkdale wordt bij Sandy Bridge de gpu op de Ring Bus aangesloten en kan deze, net als de processorcores, gebruikmaken van het Level 3-cachegeheugen. De hoeveelheid Level 3-cachegeheugen is afhankelijk van het type processor. Core i3 heeft 3 MB, i5 heeft 6 MB en een i7-processor maar liefst 8 MB. Het beschikbaar stellen van Level 3-cache geeft de grafische prestaties van de Intel HD Graphics een flinke boost bij 3D-rendering. Voldoende reden voor Intel om de Intel HD Graphics opnieuw te indexeren met 2000/3000. Het verschil tussen de 2000 en 3000 is gebaseerd op het aantal execution units, namelijk respectievelijk zes en twaalf. Over het algemeen geldt dat voor desktopmodellen alleen de Core i5 K-uitvoeringen en Core i7 K-uitvoeringen over de Intel HD Graphics 3000 beschikken. Toch zijn er uitzonderingen, zoals de Core i3-2125.
6. Zelfbouw
Wilt u het heft helemaal zelf in handen houden, dan zoekt u alle onderdelen zelf bij elkaar. Er zijn verschillende Mini-ITX-behuizingen beschikbaar, met een interne of externe voeding. Bekende fabrikanten zijn Antec en SilverStone. Let bij uw keuze goed op het vermogen dat een voeding kan leveren. Voor behuizingen met voedingen die minder dan 100 watt kunnen leveren, zijn eigenlijk alleen de Intel en AMD cpu-onboard-platformen geschikt. Let bij de keuze voor behuizing ook goed op of er voldoende ruimte aanwezig is voor de hardware die u van plan bent om in te bouwen. Niet elk moederbord met cpu-onboard past in iedere Mini-ITX-behuizing. Er zijn namelijk ook cpu-onboard-moederborden met een microATX-formaat zodat er ruimte voor uitbreidingsloten is. Gaat u voor AMD FM1 of Intel LGA 1155 dan is een voeding van minimaal 150 watt een vereiste, maar liever gaat u voor 200 watt. Hebt u het voornemen om een grafische kaart te plaatsen die bedoeld is voor games, dan moet u een 300watt-voeding plaatsen. Plaats in dit geval niet een al te krachtige grafische kaart als u voor een Core i3- of AMD Llano-processor gaat. Deze processors zijn niet krachtig genoeg om een high-end grafische kaart aan het werk te houden en daarnaast ligt het energieverbruik erg hoog. Voor een topmodel grafische kaart is het Mini-ITX-platform niet meer het juiste platform en moet u overstappen naar microATX of ATX.
©PXimport
De ASUS F1A75-I Deluxe van 107 euro is een prima Mini-ITX-moederbord waarop u een AMD A8-3850 kunt plaatsen. Let wel op het energieverbruik.
7. Intern of extern
Mini-ITX-behuizingen zijn beschikbaar voor desktop- of/en notebook-opslagcomponenten. Het voordeel van notebookcomponenten als slimline optische stations en 2,5inch-schijven is dat ze compacter zijn, het nadeel is dat ze een stuk duurder zijn. Een standaard blu-ray-speler van 5,25 inch is bijvoorbeeld aanzienlijk goedkoper dan een slimline-uitvoering. U moet zich daarom afvragen of een optische speler voor u een meerwaarde heeft of niet. Hebt u de mini-pc alleen in het zicht staan zodat u blu-ray-schijven makkelijk kunt invoeren, dan zou een externe blu-ray-speler ook een uitkomst kunnen zijn. Deze is namelijk nog compacter dan een pc-behuizing. De pc zet u dan ergens onzichtbaar weg in bijvoorbeeld uw audiomeubel. Naast het extern plaatsen van de optische speler, kan een externe voeding ook bijdragen aan een kleinere behuizing. Ook kunt u dan meer ruimte hebben voor het moederbord en zijn koelingen. Het is altijd goed opletten of de aansluitingen voor geheugen en de locatie van de processor op gunstige plaatsen zitten. Geheugen met een extra grote koeling, zoals de Kingston HyperX T1, kan nog wel eens een probleem opleveren.
Prestaties
Als u alleen internetapplicaties wilt draaien dan is een Intel Atom- of AMD Brazos-platform prima. Zorg er dan wel voor dat u, wanneer u voor het huidige Intel Atom-platform gaat, kiest voor de modellen met NVIDIA ION. Als Cedar Trail-M uitkomt, hangt het van de prestaties van de ingebouwde gpu af of dat nog noodzakelijk is. Wilt u iets anders doen met de mini-pc dan enkel internetten, dan is het beter om gebruik te maken van een Intel Sandy Bridge- of AMD Llano-platform. Qua cpu-prestaties moet de AMD A8 (ondanks zijn vier cores) de Core i3 met twee cores voor laten gaan. Als het echter op games aankomt, dan veegt de A8 de vloer aan met de Intel Core i3 doordat de A8 een veel betere ingebouwde gpu heeft. Overigens is de gpu van de i3 wel prima in staat om HD-video af te spelen en dat lijkt ons voor de meeste mensen het belangrijkste doel van de mini-pc. Wie ook spellen met lage instellingen wil spelen, kiest voor het AMD Llano-platform. Gaat u toch wat meer allround met uw mini-pc, dan is het beter te kiezen voor een Core i5 systeem met vier cores. Mocht het dan nog niet voldoende zijn, dan kunt u nog een discrete grafische kaart toevoegen maar dat verbetert alleen de gameprestaties.
Voorbeeldconfiguratie complete zelfbouw
Wanneer u hebt gekozen om zelf een systeem te bouwen op basis van Mini-ITX, dan moet u best goed zoeken om een configuratie bij elkaar te sprokkelen. Wij hebben voor u een configuratie samengesteld, waarbij we zijn uitgegaan van een compact en energiezuinig systeem. Tevens is hij prima in te zetten om films af te spelen in uw huiskamer.
De mini-pc die we hier voor u hebben uitgedacht, is ongeveer de kleinste pc die u kunt bouwen, waarbij u nog wel over een optisch station beschikt. De gekozen behuizing is de Antec ISK 300-150 die een afmeting heeft van 32,8 x 22,2 x 9,6 cm. Antec heeft in deze uitvoering een voeding geplaatst van 150 watt. Uiteraard niet genoeg voor een heel stevige configuratie, maar daar is gezien de compacte behuizing toch geen plaats voor. Grappig is dat de behuizing inclusief een standaard komt waarmee u hem ook verticaal kunt plaatsen. Uiteraard passen er alleen Mini-ITX-moederborden in deze behuizing. Ook qua opslag moet u het compact houden, er is alleen plek voor twee 2,5inch-schijven. Voor het optische station bent u beperkt tot een slimline-uitvoering. Als moederbord hebben we gekozen voor de Intel DH67CFB3, een Mini-ITX-moederbord met socket LGA 1155. Qua aansluitingen is dit moederbord met HDMI, DisplayPort en DVI-I bij de tijd. Voor de uitvoer van geluid hebt u de keuze uit HDMI, optische S/PDIF of analoge surround. Ook usb 3.0 en eSATA ontbreken niet, waardoor u een behoorlijk modern systeem krijgt met dit bord. Het moederbord heeft een PCI-E x16-uitbreidingsslot voor een grafische kaart, maar dit kunnen we in de gekozen behuizing niet gebruiken. Op het moederbord passen Core i3- en Core i5-processors met een maximale TDP (thermal design power) van 65 watt. Gezien de niet heel indrukwekkende voeding van de Antec-behuizing, kiezen wij voor een energiezuinige uitvoering van de Core i3, de Core i3-2100T die een TDP heeft van 35 watt. Deze processor wordt verkocht inclusief een processorkoeler die in de Antec-behuizing past. Uiteraard is het geen heel indrukwekkende koeler, maar hij is goed genoeg voor de gekozen energiezuinige processor. Het moederbord heeft twee DDR3-geheugensloten. Gezien de lage prijs van geheugen plaatsen wij tweemaal 4 GB. Zoals gezegd bent u voor het optische station in deze behuizing beperkt tot een slimline-uitvoering. Wij plaatsen een Lite-On DS-8A8SH die een gunstige prijs heeft van zo'n 27 euro. Er zijn ook slimline-blu-ray-spelers, de prijs daarvan begint bij zo'n 85 euro. Qua opslag hebt u een 2,5inch-schijf nodig. Wij gaan voor dit systeem voor een traditionele 2,5inch-schijf van 320 GB, die op het moment van schrijven zo'n 85 euro kost. Voor hetzelfde geld hebt u ook de keuze uit een SSD van 64 GB. Uiteraard kunt u er ook voor kiezen om een SSD met meer opslagcapaciteit te plaatsen. Vergeet tot slot niet om ook budget te reserveren voor het besturingssysteem. Windows 7 Home Premium kost in een OEM-uitvoering die u enkel op het gebouwde systeem mag gebruiken, zo'n 90 euro.
©PXimport
De Antec ISK 300-150 is een compacte behuizing voor een Mini-ITX-systeem zonder losse grafische kaart.
©PXimport
Voorbeeldconfiguratie op basis van een barebone
Het zelf bij elkaar sprokkelen van een Mini-ITX-moederbord, behuizing en passende voeding is een tijdrovende klus. Interessant zijn daarom de barebones, waarbij de fabrikant dit al voor u heeft gedaan. U zet er vervolgens de gewenste onderdelen in en u hebt een werkende mini-pc. Wij werken voor dit artikel met de Shuttle SH67H7.
Op de Shuttle SH67H7 gaan we wat uitgebreider in. Het voordeel van de oplossing van Shuttle is dat u de behuizing samen met het bijbehorende moederbord plus de koeling en de voeding, als één pakket koopt. Hierdoor hoeft u zelf niet op zoek te gaan naar de juiste mix van passende onderdelen. Een ideale oplossing voor wie zijn eerste mini-pc wil bouwen. Om van de Shuttle SH67H7 een werkende pc te maken, dient u zelf een processor, geheugen, een harde schijf en een optisch station te plaatsen. Er worden enkel Core ix-processors met een TDP van maximaal 95 watt ondersteund, maar in de praktijk zijn dit momenteel alle varianten. Toch moet u daar in de toekomst wel op letten. Qua uitbreidingsmogelijkheden is de barebone erg compleet. Er zijn vier DDR3-geheugensloten, een PCI-E x16-uitbreidingsslot, een PCI-E x1-uitbreidingslot en vier SATA-aansluitingen. Qua beeldaansluitingen heeft de barebone HDMI en DVI-I zodat u eventueel ook een VGA-scherm kunt aansluiten. Geluid kan via HDMI, maar ook via een optische S/PDIF of analoge surroundaansluiting. Het grootste nadeel aan de SH67H7 is dat de behuizing de neiging heeft tot resonantie. Er is ook een SH67H3 die een ander uiterlijk heeft, maar verder hetzelfde is. De SH67H7 vinden wij mooier omdat het optische station netjes achter een klepje is weggewerkt. Wij hebben als processor gekozen voor een Intel Core i3-2125 die is uitgerust met de Intel HD Graphics 3000. Er is ook een iets goedkopere Core i3-2120 die de HD Graphics 2000 aan boord heeft. Qua geheugenhoeveelheid kiezen we ook voor dit systeem een totaalgeheugen van 8 GB. Meer is momenteel niet nodig en twee reepjes van 4 GB zijn prettig geprijsd. We hebben bij deze pc vooral het afspelen van media in het hoofd en kiezen daarom voor een blu-ray-station, de Lite-On iHOS104. Uiteraard kunt u ook voor een dvd-brander kiezen als u niets met blu-rays doet. Let er trouwens op dat u voor het afspelen van blu-ray extra software nodig hebt. Omdat we een vlot systeem willen, hebben we gekozen voor een SSD van 60 GB voor het besturingssysteem, aangevuld met een harde schijf van 1 TB. Helaas zijn harde schijven op dit moment erg duur, dus is het interessant om een harde schijf te gebruiken die u al hebt liggen, of om een beroep te doen op eventuele netwerkopslag zoals een NAS voor uw mediabestanden. Ook bij dit systeem zult u zelf Windows 7 moeten aanschaffen. Op de volgende twee pagina's laten we u zien hoe u een mini-pc in elkaar zet voor mediagebruik op basis van de S67H7.
©PXimport
De Shuttle behuizing is compact, maar biedt voldoende ruimte voor het plaatsen van optische spelers en harde schijven.
©PXimport
Aan de slag
Om te illustreren hoe u een mini-pc in elkaar zet, laten we u zien hoe we de Shuttle SH67H7 hebben geassembleerd. Het assembleren van een compleet zelf samengestelde mini-pc is grotendeels hetzelfde, al zult u dan eerst het moederbord moeten inbouwen.
1. Cpu plaatsen
Omdat de Shuttle-behuizing met een ingebouwde koeling komt, moeten we die eerst weghalen. Dit is een fluitje van een cent omdat u in deze behuizing enige ruimte hebt om te manoeuvreren met onderdelen. De Core i3-2125 maakt gebruik van de LGA 1155-socket, waarbij de pinnen op het moederbord zitten. Door goed naar de markeringen aan de zijkant van de processor en de socket op het moederbord te kijken voorkomt u dat u de processor scheef plaatst.
©PXimport
2. Geheugen plaatsen
In verband met Dual Channel is het zaak even te kijken in de handleiding van het moederbord welke DIMM-sloten u moet gebruiken als u twee repen geheugen plaatst. Het is niet vanzelfsprekend dat DIMM 1+2 of 1+3 de juiste zijn. In ons geval moeten we gebruikmaken van DIMM 2+4. DDR3-geheugen kunt u maar op een manier plaatsen, omdat de inkeping niet in het midden zit.
©PXimport
3. Cpu-koeling monteren
Zorg er bij het monteren van de cpu-koeling voor dat koeling vlak op de processor komt te liggen. Blijf met uw handen van de heatspreader van de processor en van het koeloppervlak van de koeling af. Breng een beetje koelpasta ter grote van een rijstkorrel aan op de processor en smeer dit uit tot een dun laagje met bijvoorbeeld een bankpasje. Vervolgens legt u het koelblok op de processor en draait u de bevestiging kruislings aan. Als het blok helemaal vlak ligt, dan zorgen de veren voor een optimaal contact met de processor.
©PXimport
4. Harde schrijf en SDD
De Shuttle-behuizing heeft een bracket voor 3,5- en 5,25inch-inbouwapparatuur. Dit maakt het plaatsen van deze onderdelen een stuk eenvoudiger. Op dit moment zijn de prijzen van harde schijven bijzonder hoog. We kiezen daarom voor een 60GB-SSD in combinatie met een harde schijf van 1 TB die we nog hadden liggen. Wilt u meer data opslaan, dan kunt u bijvoorbeeld een NAS gebruiken. We gebruiken de SATA 6Gbit/s-aansluitingen voor onze SSD en HDD. De SATA 3Gbit/s-aansluitingen bewaren we voor de optische schijf. De kabels werken we langs de zijkant weg.
©PXimport
5. Blu-ray-speler
Met de knop op de behuizing kan de optische drive worden geopend. Het makkelijkste is om het optische station te plaatsen nadat u de bracket hebt teruggeplaatst. De speler moet naar voren geduwd worden om ervoor te zorgen dat het drukknopmechanisme van de behuizing contact maakt met de speler. Een veer zorgt ervoor dat de klep van de behuizing weer dichtgaat als u de lade sluit. Het makkelijkste is om deze af te stellen als er spanning op de speler staat, zodat de lade open en dicht kan.
©PXimport
6. Afmonteren
Belangrijk bij een kleine behuizing is dat ventilatiekanalen vrij blijven. In dit geval hebben we een enkele ventilator voor de processorkoeling, die tevens de binnentemperatuur moet koelen. Het is daarom van belang dat we de luchtstroom rondom de ventilator niet blokkeren met kabels. Ook moet het koelblok van de processor makkelijk zijn warmte kwijt kunnen, zorg dus dat dit vrij ligt. Voor het geheugen en de harde schijven is het niet noodzakelijk dat deze vrij liggen. De plek waar in de toekomst ooit een VGA-kaart geplaatst kan worden, houden we geheel vrij.
©PXimport
7. Aansluiten
Om volop te genieten van de mogelijkheden die een mini-pc te bieden heeft, sluiten we deze via HDMI aan op een tv of AV-receiver. Wilt u blu-ray 3D af kunnen spelen, gebruik dan een high-speed HDMI-kabel (HDMI 1.4). Hebt u een receiver zonder HDMI, gebruik dan de S/PDIF-uitgang. Wilt u de mini-pc aansluiten op een stereoversterker, dan dient u gebruik te maken van de analoge uitgangen. Voor de besturing is het handig om een draadloos toetsenbord te gebruiken met trackball of touchpad, zoals de Enermax Aurora Micro Wireless.
©PXimport
8. Blu-ray-software installeren (optioneel)
Wanneer u blu-rays wilt afspelen met uw mini-pc moet u extra software installeren nadat u Windows 7 en de moederborddrivers hebt geïnstalleerd. Onze voorkeur gaat uit naar ArcSoft TotalMedia Theatre 5, u kunt dit programma 15 dagen gratis proberen. TotalMedia Theatre 5 kan ook overweg met blu-ray 3D. Een alternatief is CyberLink PowerDVD 11, alleen is het niet mogelijk om hiervan een probeerversie te downloaden. WinDVD Pro 11 is ook nog een optie, ook deze software kan overweg met blu-ray 3D.
©PXimport
9. Audio afstellen
Wanneer u gebruikmaakt van HDMI-audio moet u dit instellen in zowel Windows als de software die u gebruikt voor het afspelen van blu-ray. Kies altijd voor de primaire audio-stream (onbewerkt) zodat u ervan verzekerd bent dat u de blu-ray audio-streams over de HDMI wegstuurt naar uw AV-receiver. Gebruikt u S/PDIF, dan moet u niet PCM selecteren, maar kiezen voor bitstream (onbewerkt). Bitstream zorgt ervoor dat u 5.1 audio naar een AV-versterker kunt sturen. Via http://ct.link.ctw.nl/surround leest u meer over surroundgeluid in Windows 7.
©PXimport
