De meeste mensen die op zoek zijn naar een nieuwe computer, kiezen voor een laptop als vervanger voor een desktop-pc. Maar als gamer heb je dan niet zo heel veel keuze, zeker niet als je bij wilt blijven met de nieuwste gaming-technieken en -vereisten. Een desktop-computer is in dat opzicht beter, omdat je zelf de hardware kunt kiezen en je computer vrijwel oneindig kunt upgraden. In deze koopgids vertellen we je waar je op moet letten bij het bouwen van een nieuw gamemonster.

In deze koopgids kijken we op de volgende pagina’s naar configuraties voor de instap-gamer, de ‘normale’ gamer en de hardcore-gamer. Maar eerst nog wat dingen waar je in elke game-pc op moet letten. Lees ook:MSI GeForce GTX 1080 Gaming X review.

Losse videokaart

Alhoewel je met de modernste processors met geïntegreerde grafische videochip al aardig wat games op een hoge resolutie kunt spelen, gaan we in deze koopgids uit van systemen met een losse videokaart. Het voordeel van zo’n computer is namelijk dat je net even dat tikje meer prestaties krijgt, omdat de kaart helemaal is toegewijd aan het verwerken van de beelden. Dat resulteert in een veel soepelere gameplay dan wanneer je een spel speelt op een computer die is uitgerust met een onboard grafische chip. Bovendien ben je ook beter voorbereid op de toekomst, omdat het eenvoudiger (en doorgaans goedkoper) is om je videokaart te upgraden. Maar, als je een game-pc gaat bouwen, waar moet je dan allemaal nog meer op letten?

Een of twee slots

Invoerapparaten

Als je wilt gaan gamen, kun je niet zonder een speciale muis. Hierbij geldt in ieder geval dat dit een exemplaar met een draadje moet zijn, en dat hij moet beschikken over een belachelijk gevoelige sensor en veel knoppen. Naast een muis heb je uiteraard een toetsenbord nodig. Het beste is een mechanisch toetsenbord. Ten opzichte van een goedkoper toetsenbord reageren de knoppen sneller en kun je veel meer knoppen tegelijkertijd indrukken. Bij een standaardtoetsenbord kun je doorgaans maar vier toetsen maximaal tegelijkertijd indrukken. Belangrijk bij een mechanisch toetsenbord is wel dat je het juiste type mechanische switch kiest. Voor gaming is een zogenoemde lineaire switch die je snel achter elkaar kunt indrukken het beste. De Cherry MX Red is de bekendste lineaire switch, maar er zijn ook andere mechanische lineaire switches zoals de door Logitech gebruikte Romer-G-switches. Net als de muis heeft een gamingtoetsenbord uiteraard een draadje.

©PXimport

Monitoren voor gamers

Ben je op zoek naar een nieuwe monitor om te gamen, kies dan voor een scherm het een hoge verversingssnelheid, ook wel refresh rate. 144 Hz is eigenlijk de nieuwe standaard, maar 120 Hz is ook al sneller dan normaal. Een scherm met een TN-panel kan sneller schakelen en snelle gamingschermen maken doorgaans dan ook gebruik van een TN-paneel.

Bij nieuwere monitoren zie je de termen FreeSync en G-sync terugkomen. Een videokaart berekent en genereert de beelden van de games en stuurt deze naar de monitor. Het komt weleens voor dat de monitor die beelden niet snel genoeg kan verwerken. Dat veroorzaakt een vertraging in het opbouwen van het beeld, bijvoorbeeld wanneer tijdens het weergeven van een frame het volgende frame alweer wordt aangeboden. Het effect is dat er dan ‘tearing’ optreedt: het beeld wordt in de breedte als het ware opgescheurd in stukjes. Dat komt je gameplay natuurlijk niet ten goede. Om dit op te lossen bieden grafische kaarten al jaren V-sync waarbij de verversing van het beeld gesynchroniseerd wordt met het scherm. Het nadeel hiervan is dat een grafische kaart dan altijd precies 60 frames moet renderen.

Kan je grafische kaart een keer geen 60 frames per seconde produceren omdat het spel te zwaar is, dan kan het spel gaan stotteren of worden weergegeven op een lager aantal frames per seconde. Om die reden hebben zowel NVIDIA als AMD technieken in het leven geroepen om dit synchronisatieprobleem op te lossen. AMD doet dat met FreeSync terwijl NVIDIA het G-Sync noemt. Bij beide technieken wordt de verversingssnelheid van het scherm aangepast aan de grafische kaart. Zo heb je altijd een optimaal aantal frames per seconde, ook 45 frames per seconde kunnen bijvoorbeeld vloeiend weergeven worden. In principe doen beide functies even goed hun werk, wel moet een scherm hier specifiek ondersteuning voor bieden en zul je dus het juiste scherm voor jouw grafische kaart moeten kopen.

©PXimport

Instap-game-pc

Om een mooie en snelle gamecomputer in elkaar te kunnen zetten hoef je niet overdreven veel geld uit te geven. Voor het bedrag dat je neerlegt voor een goede laptop, kun je namelijk ook een snelle game-pc bouwen en dat is dan inclusief de pc-kast. Kies voor een instap-game-pc voor een systeemkast die groot genoeg is om later nog extra hardware te plaatsen. Zorg bijvoorbeeld voor genoeg uitsparingen voor een tweede videokaart, mocht je later besluiten om gebruik te maken van een SLI- of CrossFire-configuratie.

Systeemkast en voeding

Voor een instap-gamecomputer hoeft de systeemkast niet heel veel extra’s te bieden (zoals een bijzonder ontwerp), maar het is wel prettig als je de kast makkelijk open krijgt om de apparatuur in te bouwen of later onderdelen te vervangen. Kies in dat geval voor een simpele behuizing, waarvan je alleen één zijde hoeft open te maken om binnen te komen. Bij voorkeur een kliksysteem zonder schroeven. Voor een eenvoudige gamecomputer volstaat een 400watt-voeding prima.

Processor, moederbord en geheugen

De keuze voor het moederbord is afhankelijk van het merk en type processor dat je kiest. In grove lijnen is de keuze makkelijk: AMD of Intel. Als je niet al te veel geld wilt uitgeven aan een processor, dan is AMD de meest voor de hand liggende keuze. AMD heeft de laatste jaren interessante processors in het assortiment voor een fractie van de prijs die je voor een snelle Intel-processor betaalt. De AMD FX-6300 op 3,5 GHz (4,1 GHz in Turbo-modus) is bijvoorbeeld een aantrekkelijk en betaalbaar model. Deze processor heeft zes kernen en is voorzien van 8 MB cache. AMD-moederborden zijn er volop, de besproken AMD-processor maakt gebruik van een AM3+-slot, dus bij de aanschaf van een moederbord is dat iets waar je op moet letten. Een moederbord met AM3+-slot, twee PCI-Express-sloten, 7.1-on-board audio, vijf SATA3-aansluitingen en twee keer usb 3.0, kost je iets meer dan 100 euro.

Komen we op het geheugen: eigenlijk kan een gemiddelde pc niet meer af met minder dan 4 GB werkgeheugen. Zeker als je een 64bit-versie van Windows 10 gebruikt, is minimaal 8 GB werkgeheugen aan te raden, en is dat aantal prima geschikt voor het spelen van games. Als je kiest voor een AMD-processor, kun je overigens alleen gebruikmaken van DDR3-geheugen. Vanaf de nieuwe Zen-processors van AMD – die hoogstwaarschijnlijk pas eind 2016 op de markt komen – wordt DDR4 ondersteund. Voor 8 GB geheugen ben je zo’n zes tientjes kwijt.

Videokaart

In de videokaart mag je best investeren, ook als je een eenvoudige game-pc wilt bouwen. Videokaarten zijn er in overvloed, maar ook hier domineren twee grafische chipmakers de markt: NVIDIA en AMD. Als je een videokaart koopt, hoef je je eigenlijk geen zorgen meer te maken of een bepaalde game er wel of niet op draait. Het verschil zit ‘m eigenlijk vooral in de snelheid waarop je een game kunt spelen. Alle kaarten ondersteunen de huidige gametechnieken en –functies voor de diverse effecten die in games worden gebruikt.

Let bij aankoop op de hoeveelheid geheugen die een videokaart heeft. Het is niet zo dat een videokaart met meer geheugen per se sneller is, maar het is wel zo dat er dan meer informatie tegelijkertijd kan worden opgeslagen. In het videogeheugen worden onder meer de texturen opgeslagen en het wordt als buffer gebruikt om frames op het scherm weer te geven. Hoe meer opslagcapaciteit, hoe meer texturen er klaargezet kunnen worden, en hoe sneller het geheugen deze gegevens doorstuurt naar de processor des te sneller het beeld wordt opgebouwd.

Speel je games op zwaardere instellingen, dan worden er meer data in het videogeheugen opslagen, en kies je voor een videokaart met meer geheugen. Voor eenvoudige games volstaat een videokaart met 2 GB echter prima.

Bij videokaarten kun je ook nog kiezen uit een passief of actief gekoelde versie. Passief gekoelde kaarten zijn een stuk stiller, maar werken doorgaans op een lagere kloksnelheid. De kans bestaat dat het systeem wordt afgesloten wanneer een videokaart met een passieve koeling te heet wordt. Bij een actief gekoelde kaart die warm wordt zal de ventilator harder gaan draaien, wat resulteert in meer lawaai, maar er niet voor zorgt dat midden in het spelen van een spel je computer uitschakelt.

Opslag

Als je voor snelheid gaat, kies je voor een SSD. Ten opzichte van een traditionele harde schijf, betaal je wel nog een aardig bedrag per GB. Daarom is voor een instap-gamecomputer een combinatie van een betaalbare kleinere SSD voor het besturingssysteem en je programma’s, en een conventionele harde schijf voor al je games en eventuele andere bestanden, een goede configuratie. Neem bijvoorbeeld een 240GB-SSD als opstart- en programmaschijf en een conventionele harde schijf van 1 TB voor al je andere data. Heb je nog veel oudere games op dvd? Dan mag een dvd-station natuurlijk ook niet ontbreken.

©PXimport

Voorbeeldconfiguratie instap-gamecomputer

Normale gamer

Als je vooral wat zware games speelt die toch wat kracht van je systeem vragen, dan kun je er voor kiezen om wat meer te investeren in de hardware. Het is niet meer dan logisch dat hoe sneller jouw systeem is, des te beter je games draaien. Als je iets meer te besteden hebt, dan kies je voor een snellere processor, meer geheugen en een betere videokaart. Ook in opslag investeer je iets meer. Je wilt immers ook al je spellen op een snelle SSD opslaan zodat ze lekker vlot opstarten en de levels snel worden geladen.

Systeemkast en voeding

Hoe krachtiger je pc is, hoe zwaarder de voeding moet zijn. Of in andere woorden: hoe meer apparaten je in of aan je computer hebt aangesloten en hoe energievretender, des te hoger het wattage dat nodig is om al die onderdelen van stroom te voorzien. De videokaart zal doorgaans het meest verbruiken, gemiddeld tussen de 120 en 150 watt. Tel daarbij het moederbord en de processor, de ventilators en extra aangesloten apparatuur op en je komt al rond de 300 watt. Een voeding moet bovendien de pieken kunnen opvangen, bijvoorbeeld wanneer de videokaart tijdens het spelen van een zware game meer van de voeding vraagt. Voor een gemiddelde game-pc is een 500watt-exemplaar voldoende.

De systeemkast mag voor een dergelijke configuratie iets groter zijn. Kies bijvoorbeeld een midi-tower die genoeg ruimte biedt voor minstens een ATX-moederbord en extra bays voor een harde schijf en een dvd- of blu-ray-speler. Handig is ook dat je aan de voorzijde van de kast aansluitingen hebt voor usb en audio, zodat je een externe harde schijf of een hoofdtelefoon makkelijk aan de voorkant kunt aansluiten. Bij veel moederborden is het mogelijk om door middel van een kabel de aansluitingen aan de voorkant van de systeemkast te verbinden. Een goede kast is de Aerocool Aero-1000, waar je die aansluitingen bovenop aan de voorkant van de kast vindt. Hierdoor kan de kast onder je bureau en kun je toch makkelijk bij de aansluitingen.

©PXimport

Processor, moederbord en geheugen

Qua moederborden en processors heb je – als je echt goede prestaties wilt – de keuze uit verschillende Intel-configuraties. Intel-processors van de nieuwste generatie zijn daar uitstekend geschikt voor, maar je hoeft ook niet al te diep in de buidel te tasten voor een snelle processor. Speel je games waarbij de framerate belangrijk is en wil je die games kunnen spelen op vrij hoge instellingen en 1080p-resolutie, dan raden we je een Intel Core i5-processor aan uit de zogeheten Skylake-serie. Met een quadcore Core i5-6500 op 3,2 GHz kun je prima de nieuwste games spelen. Als snelheid van belang is, kies je voor een moederbord dat geschikt is voor DDR4-geheugen. Onze keuze valt daarbij op de ASUS H170 Pro Gaming.

Dit moederbord biedt een prima prijs-kwaliteitverhouding. Het bord is niet geschikt voor een SLI- of CrossFire-opstelling met twee of meerdere grafische kaarten, maar dat raden we sowieso niet aan voor een gemiddelde game-pc.

We noemden het geheugen al even. Een moederbord geschikt voor DDR4-geheugen is enkele tientjes duurder dan een DDR3-moederbord, maar het geheugen zelf heeft bijna dezelfde prijs. Voor een gemiddelde gamecomputer kun je prima af met 8 GB geheugen. Het voordeel van DDR4-geheugen is dat het energiezuiniger is dan DDR3-geheugen, en sneller is in het verwerken van gegevens: gemiddeld tussen de 30 en 50 procent. Voor 8 GB DDR4-geheugen – we kiezen hier voor twee 4GB-modules van Corsair – ben je zo’n 43 euro kwijt. Op het door ons gekozen moederbord zijn er nog twee sloten vrij, handig als je later nog eens 8 GB wilt bijplaatsen.

Grafische kaart

Voor de iets zwaardere games of wanneer je je spellen graag op een wat hogere resolutie en met een betere grafische kwaliteit wilt kunnen spelen, kun je het best extra investeren in de videokaart. Je kunt kiezen uit een scala modellen, beginnend bij enkele tientjes tot wel duizend euro. Die krachtige kaart moet natuurlijk ook wel in verhouding zijn tot de snelheid van je systeem: het heeft geen zin om een extreem snelle videokaart aan te schaffen als blijkt dat de rest van de computer de bottleneck is. Bouw je een pc om zonder zorgen in Full HD te gamen, dan kun je het beste kiezen voor één van de topmodellen van de vorige generatie als de NVIDIA GTX 980. Let wel: de meeste grafische kaarten nemen – door de omvang van het koelblok – twee slots in beslag.

Opslag

Om al je games te kunnen installeren en de opgeslagen spellen te kunnen bewaren, heb je aardig wat opslagruimte nodig. Houd er rekening mee dat games zo’n 50 tot 70 GB in beslag kunnen nemen. Kies daarom voor een schijf met een flinke capaciteit, en bij voorkeur natuurlijk een SSD. De prijzen van SSD’s dalen steeds verder, waardoor ook de grotere opslagcapaciteiten aantrekkelijk worden.

Voorbeeldconfiguratie gemiddelde game-pc

De ultieme gamecomputer

Bij het samenstellen van een ultieme gamecomputer doe je geen concessies op de hardware, maar zorg je voor rappe onderdelen en bouw je een machine die alle games op de hoogst mogelijke instellingen kan draaien. Daar mag je dan ook best wat in investeren.

Systeemkast en voeding

Systeemkasten voor gamers zijn er in overvloed en je kunt het zo gek of bijzonder maken als je zelf wilt. Belangrijker dan de vormgeving is de toegepaste manier van koelen. Hoe groter de kast, des te beter de warmte kan worden afgevoerd. Veel gaming-kasten hebben bovendien grote, langzaam draaiende ventilators die stil zijn en de warmte op diverse plekken uit de kast afvoeren; essentieel voor een zware game-pc. Als je je computer echt stil wilt maken, dan kun je kiezen voor een waterkoelingssysteem. Let op: niet alle systeemkasten beschikken over de juiste aansluitpunten om zo’n koelingssysteem te monteren. Voor een mooie full-tower-kast ben je zo’n 100 euro kwijt.

Voor een game-pc waarbij je nu of misschien later gebruik wilt maken van twee videokaarten via een SLI- of CrossFire-configuratie, kun je het best kiezen voor een voeding van 750 watt. Dan is er voldoende speling om eventuele piekvragen van de hardware op te vangen. Een goede 750watt-voeding kost rond de 80 euro.

Processor, moederbord en geheugen

Wanneer je op zoek bent naar de snelste game-pc, dan ben je wellicht geneigd om te kiezen voor de snelste processor. Dat is momenteel een exemplaar uit Intels begin dit jaar gelanceerde Broadwell E-platform. Dit is een reeks Core i5- en Core i7-processors, met zes of acht kernen (hexa- of octacore). De bijbehorende chipset kan ook meer PCI Express-lanes aansturen, zodat je drie of meer videokaarten kunt gebruiken.

Toch raden we je het dure Broadwell E-platform niet aan. Games zijn niet geoptimaliseerd voor meer dan vier cores en de kloksnelheden van het goedkopere mainstream Skylake-platform zijn hoger. Kortom: een snelle Intel Core i7-Skylake is meer dan voldoende. De Core i7-6700 op 3,4 GHz heb je voor 229 euro. Intel levert in sommige gevallen een eenvoudige koeler voor de processor mee, maar we raden je aan om te kiezen voor een beter exemplaar. Bijvoorbeeld een mini-waterkoeler, zoals de Cooler Master Seidon 120V Rev. 2. Dit is een klein model koeler, speciaal geschikt voor Intel-processors en gemakkelijk te monteren.

Een tikje meer geheugen voor een zwaardere game-pc is ook geen overbodige luxe. Kies voor 16 GB DDR4-geheugen, dan weet je zeker dat je goed zit. Bij voorkeur kies je voor modules die voorzien zijn van koelblokken, zodat de warmte beter wordt afgevoerd.

De keuze voor een moederbord is ook voor een snelle game-pc van belang. Kies voor een moederbord dat beschikt over de Intel Z170-chipset. Die biedt de nieuwste mogelijkheden, zoals ondersteuning voor de snelste M.2-SSD’s (zie Opslag), het snellere DDR4-geheugen en de volle bandbreedte van 32 Gbit/s op de PCI Express-bus.

©PXimport

Grafische kaart

Bij de grafische kaarten geldt een beetje hetzelfde als bij de processors. Op het moment van schrijven heeft de NVIDIA GeForce GTX 1080-videokaart de beste kaart in handen als het aankomt op de prestaties en functionaliteit. Alle GTX 1080-kaarten worden geleverd met 8 GB GDDR5X-geheugen, een snellere variant van GDDR5. Ook kun je eenvoudig meerdere monitoren aansluiten op de twee of drie DisplayPort-uitgangen en één of twee HDMI-poorten. De prijs ligt echter hoog, en de 200 euro goedkopere GTX 1070 heeft ook prima prestaties. Het verschil is de lagere kloksnelheid van de GTX 1070 en toegepaste cores: de GeForce 1080 heeft er 2560, de GeForce 1070 doet het met 1920. Bovendien zijn beide kaarten geschikt voor het weergeven en spelen van virtualreality-games in combinatie met een VR-bril. Je kunt dus wat ons betreft ook prima af met de aanzienlijk goedkopere GeForce GTX 1070.

Opslag

Iedere SSD is snel, maar de manier waarop een SSD wordt aangesloten op je moederbord kan echt het verschil maken. Je kunt gebruikmaken van een gewone 2,5inch-SSD die op de SATA3-poort een doorvoersnelheid haalt van maximaal 6 Gbit/s. Er zijn ook moederborden die voorzien zijn van een M.2-slot. Dit is een speciaal formaat voor SSD’s die direct in het moederbord geprikt worden. Behalve dat dit ruimte scheelt, kan er dan gebruik worden gemaakt van de veel snellere PCI Express-interface. De doorvoersnelheid ligt dan veel hoger ten opzichte van een SSD op de SATA3-poort. Dat betekent dat games, programma’s en het besturingssysteem die op zo’n M.2-SSD geïnstalleerd zijn, op zich stukken sneller starten.

In de praktijk maakt het toch niet zo heel veel uit en in een desktop-pc kun je prima kiezen voor een goedkopere 2,5inch-SATA-SSD. Wil je wel het snelste van het snelste, dan kies je wel voor een M.2-SSD. Let dan wel goed op, want de controllers van sommige goedkopere M.2-SSD’s maken nog gewoon gebruik van de SATA3-standaard, waardoor je nog steeds de lagere snelheid hebt. De snellere – volledig PCI Express-gecertificeerde – M.2-SSD’s hebben de extra aanduiding NVMe (Non-Volatile Memory Express). Een voorbeeld van een dergelijke SSD is Samsungs SSD 950. Moederborden met een Intel Z170-chipset zijn het best geschikt voor deze SSD’s. Nadeel: de capaciteit van M.2-SSD’s is momenteel beperkt tot 512 GB en dat heeft alles te maken met de omvang van het kaartje waarop de geheugenchips zijn geplaatst. Dat is wellicht te weinig voor het besturingssysteem, je programma’s en al je games.

©PXimport

Voorbeeldconfiguratie ultieme gamecomputer

Vragen over hoe je je pc het beste configureert? Stel hem in ons gloednieuwe Techcafé!

LG blijft verbetert de oled-techniek nog veel verder en dat werpt dit jaar eindelijk zijn vruchten af. De LG OLED EVO 65G56LS is uitgerust met een nieuw type oled-paneel dat aanzienlijk meer piekhelderheid en kleurbereik levert. Daarnaast heeft LG webOS 25 uitgerust met een aantal AI-functies die het gebruiksgemak moeten verbeteren.

De nieuwe G-serie van LG is verkrijgbaar in twee versies. Een met een centrale voet in doos zoals ons testmodel, te herkennen aan de letters ‘LS’ achteraan en een model met een meegeleverde wandbeugel, die modellen hebben de letters ‘LW’ achteraan. De G-reeks mikt nog steeds in eerste instantie op wandmontage. Het toestel zelf is 24mm diep, dat lijkt misschien veel, maar die dikte heeft het wel over het hele oppervlak. Er is geen behuizing voor elektronica die verder uitsteekt. De rand is afgewerkt met een zilverkleurige strip, en dat geeft deze tv van opzij bekeken echt een premium look. De wandbeugel is verstelbaar, je kunt het toestel beperkt links en rechts draaien. De voet kun je monteren in twee posities, hoog en laag, in de hoge positie is er ruim plaats voor een soundbar. Het moet gezegd ook op een tv-meubel ziet hij er prima uit, wandmontage is zeker geen verplichting. 

Aansluitingen

De selectie aansluitingen die LG gebruikt is al enige tijd onveranderd gebleven, maar is dan ook erg goed. Met vier hdmi-poorten die allemaal de maximale hdmi 2.1-bandbreedte (48Gbps) leveren, zitten gamers in ieder geval gebeiteld. Verdere gamingfuncties zijn ALLM, 4K120 en VRR (AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync). PC-gamers kunnen zelfs tot 4K165 gaan, dat is een duidelijke upgrade ten opzichte van vorig jaar. Input-lag is altijd een sterk punt geweest bij LG, dat is dit jaar niet anders, in 4K60 meten we 10,5ms, in 2K120 zelfs maar 5,5ms. Op poort 2 kan je ARC/eARC gebruiken, gamers die een soundbar willen aansluiten, houden nog steeds drie volwaardige HDMI-poorten over. 

Wil je de opstelling zo netjes mogelijk houden, altijd mooi bij een premium tv, dan kun je de bijgeleverde IR-blaster gebruiken om brontoestellen te besturen met de LG-afstandsbediening, ook als die apparaten bijvoorbeeld in een kast staan. De G5 ondersteunt het WiSA-protocol (Wireless Speaker and Audio Association), maar is beperkt tot 2.1-configuraties. Daarmee is jammer genoeg geen draadloze surroundopstelling mogelijk. Alle kabels kun je via twee clips en twee verzonken kanalen wegleiden naar de voet. 

Nieuw oled-paneel, nieuw record

Nieuwe ontwikkeling op vlak van oled-technologie zijn niet uitzonderlijk. Twee jaar geleden introduceerde LG bijvoorbeeld oled-panelen met een laag microlenzen die voor een mooie verbetering in helderheid zorgden. Die microlenzen zijn op de G5 echter niet meer aanwezig. In ruil gebruikt dit model een gloednieuw paneel dat een andere opbouw van de oled-materialen gebruikt. Onder de naam OLED evo Met Brightness Booster Ultimate belooft de G5 hogere piekhelderheid en een breder kleurbereik. En dat blijken geen loze beloftes. Op het 10%-venster haalt de G5 2409 nits, en op een volledig wit beeld zelfs 356 nits. 

Dat alles gemeten in de uitstekend gekalibreerde HDR Filmmaker mode. Ter verduidelijking, dat is een 50 procent verbetering tegenover de G4 van vorig jaar, en voldoende om de kop van het oled-peloton aan te voeren. Vooral de verbetering op het volledig wit veld is impressionant. Daardoor moet de G5 nu de helderheid veel minder laten dalen als het beeld veel wit bevat, iets wat op vorige generaties nog merkbaar was. Ook het kleurbereik is weer groter geworden, en met 99,9% P3 is de G5 perfect uitgerust voor prachtige HDR-beelden. Het paneel had een uitstekende uniformiteit en weert zeer goed reflecties. De kijkhoek is prima.

De Filmmaker Mode is er voor wie minimale beeldverwerking wil, en de mooiste beelden getrouw aan de intentie. In SDR laat dat prachtige resultaten zien, maar de echte pracht van de G5 komt tevoorschijn bij HDR-beelden. Ook hier is de kalibratie nagenoeg perfect met enorm veel witdetail, intense kleuren, en dankzij de hoge piekhelderheid tintelende lichtaccenten. Kleuren worden goed bewaard als ze zeer helder zijn, dat dankt de tv aan het nieuwe paneel. Enkel in de donkerste beelden laat de G5 wat steken vallen. Er is veel schaduwdetail, maar in sommige beelden merken we veel ruis die het beeld ruw maakt en detail verbergt. In een ander geval was er wat blokvorming en bandvorming zichtbaar. We hopen dat LG nog wat aan de software kan sleutelen. 

Prima beeldverwerking

De Alpha11 beeldprocessor is aan zijn tweede generatie toe, maar nieuwe features lijken er niet te zijn. De upscaling en ruisonderdrukking zijn erg goed. In deinterlacing van 1080i-beeld merkten we op een testpatroon opnieuw een foutje waardoor kamvorming zichtbaar was, al bleek dat bij de meeste content niet tot problemen te leiden. Kleurstroken in zachte gradiënten elimineer je met de Vloeiende Gradatie-instelling, maar activeer die enkel als je het echt nodig acht, en dan alleen in de laagste stand. In een van onze testclips veegde die instelling ook wolken uit de lucht. Ook de dynamische tonemapping waar we gebruikelijk erg tevreden over zijn, laat je op dit model beter uit inactief.

Die maakte het beeld te helder, waardoor het aan contrast en impact verliest. Bovendien levert de G5 ook zonder dynamische tonemapping knap beeld. Goede punten waren er voor de bewegingsscherpte. Het oled-paneel laat nauwelijks of geen dubbele rand optekenen rond bewegende voorwerpen. Wie in 24Hz-filmmateriaal te veel last heeft van judder bij snelle camerabewegingen, activeert best TruMotion, bijvoorbeeld in ‘Cinematografische Beweging’ als je minimale invloed wenst. Maar ook hogere instellingen leverden goede resultaten, en de G5 toonde erg weinig beeldfouten zelfs met TruMotion in de Vloeiend-stand. 

Geen DTS-ondersteuning meer

Het is jammer, maar de G5 ondersteunt alleen nog maar Dolby Atmos, geen DTS meer. Vooral voor mensen met een uitgebreide bibliotheek Blu-ray schijven is dat een tegenvaller. Streaming gebruikt overwegend Dolby Atmos, dus daar weegt dat gebrek minder. De 60 Watt 4.2 kanaalsoplossing leek ons onveranderd. De klank is goed gebalanceerd, met een warm karakter en duidelijke baslijn. Zelfs surround is goed hoorbaar. Voor veel mensen zal dit volstaan, maar voor echte bioscoop audio zal een soundbar toch vereist zijn. Nieuw dit jaar is de Personal Sound Wizard. Die laat je een aantal keer in groepen van vier fragmenten horen met verschillende geluidsinstellingen, jij duidt aan wat je het best vindt klinken. Na de test bepaalt de processor op basis van je keuzes je geprefereerde klankinstellingen. Iets gelijkaardig bestond vorig jaar al voor beeld, maar we vinden dat je daar beter voor Filmmaker Mode of Cinema beeldmode kiest. Bij audio mogen persoonlijke voorkeuren wat meer doorwegen. 

WebOS 25, AI als persoonlijk hulpje

Kunstmatige intelligentie moet de nieuwe troef zijn van webOS 25, maar al deze nieuwe functies bleken niet te werken in het Nederlands. Voice ID, waarbij de tv je herkent op basis van je stem is nog niet beschikbaar in Nederlands. Maar ook andere functies, zoals de AI Chatbot die je moet helpen bij eenvoudige vragen zoals het aanpassen van beeldkwaliteit of aanbevelingen geven voor content, leek zelden te weten wat hij met onze vragen moest doen. LG kondigde ook generatieve kunst aan die je kan gebruiken in de screensaver, maar ook dit was nog niet beschikbaar. Nu missen we die AI-functies wel niet, de G5 is zo ook gebruiksvriendelijk, maar we hopen toch dat dit via software updates verbeterd wordt. 

In dit overzichtsartikel vind je alle informatie over webOS. WebOS 25 is van uitzicht niet echt veranderd op wat details na. Zo kan je live tv en HDMI-ingangen nu als tegels toevoegen in de rij met apps op het Home-scherm. Apps en Quick Cards die je niet gebruikt, kan je verbergen. Het app-aanbod is erg ruim en de G5 ondersteunt Airplay2 en Google Cast. LG toont helaas reclame op het Home-scherm en in de screensaver, lees in dit artikel hoe je reclame verwijdert.

De ‘Magic Remote’ heeft een nieuw ontwerp gekregen. Een rechthoekige vorm met afgeronde hoeken, en vooral minder toetsen. Weg zijn de cijfer- en kleurtoetsen, de volume- en kanaaltoetsen zijn nu kanteltoetsen. De mute-toets is verdwenen, muten doe je door de volume knop lang naar beneden te duwen. De ingangen-toets is vervangen door een Home Hub-toets, maar wanneer je die lang indrukt, toont de tv de ingangen. De aanwijsfunctie is gebleven, je kan de cursor op het scherm besturen door de afstandsbediening te bewegen. De afstandsbediening oogt moderner, en het gebruiksgemak is prima, maar we zouden hem niet beter noemen dan de oude versie. 

Conclusie

LG toont met de G5 dat er nog flink wat vooruitgang geboekt kan worden in oled-technologie. Perfect is deze tv echter nog niet, vooral in heel donkere beelden moet LG de software nog aanpassen om ruis en zichtbare gradaties te vermijden.  De OLED65G56LS haalt uit het nieuwe oled-paneel echter wel een indrukwekkende piekhelderheid, en erg ruim kleurvolume. We durven bijna zover gaan om te zeggen dat hij de klassieke zwakke punten van oled elimineert. Samen met de uitstekende kalibratie geniet je zo in Filmmaker Mode van bijna referentie beeldkwaliteit.

De ingebouwde luidsprekers leveren een aangename klank, wel jammer dat LG DTS-ondersteuning geschrapt heeft. De nieuwe AI-features in webOS 25 moeten duidelijk nog verder rijpen, voorlopig leveren ze geen meerwaarde, maar webOS blijft wel erg gebruiksvriendelijk. De nieuwe afstandsbediening sluit aan bij de moderne trend met minder toetsen. Gamers tot slot vinden op de G5 alles wat ze maar kunnen wensen. Dit is een topmodel, met een bijhorend prijskaartje, maar hij is het zeker waard.

Het is misschien niet het eerste waar je aan denkt, maar ook Android heeft – net als Windows – een klembord. Daarmee kun je gemakkelijk tekst kopiëren van de ene app naar de andere. Maar hoe open je dat klembord eigenlijk? En waar vind je wat erop staat? Je leest het in dit artikel!

Tekst of afbeeldingen kopiëren en plakken: het is een van de basisfuncties van elk besturingssysteem. Ook Android ondersteunt dit natuurlijk. Je kunt iets kopiëren in de ene app en het vervolgens plakken in een andere. Maar het Android-klembord kan meer dan alleen dat. Alles wat je kopieert, wordt daar namelijk tijdelijk opgeslagen. Handig als je per ongeluk iets hebt weggehaald, iets wilt terugvinden of gewoon even wilt kijken wat je allemaal hebt gekopieerd.

Let wel: hoe je precies bij het klembord komt, hangt af van je toestel en de Android-versie die je gebruikt. Zo hebben merken als Samsung en LG hun eigen klembordfunctie ingebouwd. Andere toestellen vereisen meestal een specifieke toetsenbord-app om het klembord te kunnen openen. In dit artikel leggen we je uit hoe je dat doet met zo’n toetsenbord-app.

Klembord binnen toetsenbord-apps

Om toegang te krijgen tot het klembord, heb je een toetsenbord-app nodig die die functie ondersteunt. Populaire keuzes zijn Gboard van Google en SwiftKey van Microsoft. Beide bieden vergelijkbare klembordfuncties, dus je kunt zelf kiezen welke je het prettigst vindt. Download en installeer de app, en stel deze daarna in als je standaard toetsenbord.

©PXimport

Met een ander toetsenbord in Android heb je meer mogelijkheden.

Dat instellen doe je via het instellingenmenu van je Android-telefoon. Gebruik het zoekveld bovenin het scherm en typ 'toetsenbord'. Je krijgt dan een lijst met resultaten. Kies de optie waarmee je het standaard toetsenbord kunt wijzigen en tik daarop.

Kies vervolgens de toetsenbord-app die je net hebt geïnstalleerd, zoals Gboard of SwiftKey. Let op: de vormgeving van de instellingen kan per toestel verschillen. Gebruik je liever een andere toetsenbord-app met klembordfunctie? Geen probleem – zolang je maar de juiste app selecteert bij het instellen.

Tekst kopiëren en plakken

Het klembord werkt meestal alleen met tekst. Wil je iets kopiëren naar een andere app? Selecteer dan een stuk tekst en kopieer het. Open bijvoorbeeld WhatsApp, ga naar een chat en houd het tekstveld even ingedrukt om de tekst direct te plakken. Soms zie je ook een klembordsymbooltje verschijnen, net boven het toetsenbord en onder het tekstveld. Tik daarop om het volledige klembord te openen.

Zie je dat symbooltje niet meteen? Dan krijg je waarschijnlijk eerst de suggestie om alleen de laatst gekopieerde tekst te plakken. Tik in dat geval op het witte rondje met het pijltje naar rechts – zo krijg je alle opties te zien.

Onder het kopje Recent zie je een lijstje met wat je als laatste hebt gekopieerd. Tik op een item om het direct in het tekstveld te plakken. Let wel: deze lijst wordt na een tijdje automatisch geleegd. Gebruik je vaak dezelfde tekst? Dan kun je die vastpinnen, zodat hij bewaard blijft. Zowel Gboard als SwiftKey ondersteunen deze functie: houd het item ingedrukt en kies voor Vastpinnen.

Klembord sinds Android 13

Sinds Android 13 is het klembord flink verbeterd. De basis is nog steeds hetzelfde: je kopieert tekst of een afbeelding in de ene app en plakt die in een andere. Maar de manier waarop je het klembord gebruikt, is een stuk handiger en overzichtelijker geworden. Dat maakt het werken met meerdere fragmenten tegelijk een stuk efficiënter.

Een van de grootste vernieuwingen is dat je nu meerdere items kunt bewaren – zowel tekst als afbeeldingen. Alles wat je kopieert, verschijnt in een nieuw klembordpaneel. Je opent dat paneel via het meldingscentrum of door een tekstveld lang ingedrukt te houden. Daar kun je door je gekopieerde items bladeren, kiezen wat je wilt plakken, en dingen die je niet meer nodig hebt, direct verwijderen. Je kunt zelfs een tekstfragment nog aanpassen voordat je het plakt.

Het klembordpaneel dat in Android 13 zijn intrede heeft gemaakt.

Met de komst van Android 13 werden er ook meteen een aantal nieuwe privacyfuncties voor het klembord geïntroduceerd. In eerdere versies konden apps op de achtergrond soms ongemerkt meelezen wat je had gekopieerd – met alle risico’s van dien. Nu heb je als gebruiker veel meer controle. Zo is er een nieuwe toestemmingsvraag voor klembordtoegang én krijg je een melding als een app probeert mee te kijken. Een stuk veiliger dus.