Zowel NVIDIA’s GeForce GTX 970 als 980 zijn erg goed verkocht. Deze twee populaire kaarten moeten nu plaatsmaken voor de GeForce GTX 1070 en 1080. Van MSI ontvingen wij de GeForce GTX 1080 Gaming X die we uiteraard uitgebreid hebben getest.

NVIDIA lanceerde de GeForce GTX 1080 als een Founders Edition, de nieuwe naam voor de referentiekaart. Fabrikanten als MSI verkopen die, maar ontwerpen daarnaast ook hun eigen variant van de kaart. De GeForce GTX 1080 Gaming X is zo’n door MSI eigen ontworpen variant. De kaart is voorzien van de koeling Twin Frozr VI. De koeling maakt gebruik van vijf 8 mm dikke koperen heatpipes die de hitte naar een aluminium koelblok leiden. Lees ook: Zo vind je de beste grafische kaart voor iedere gamer.

Naast het koelblok voor de gpu en het geheugen, is er ook een koelblok gemonteerd op de stroomvoorziening. De kaart wordt gekoeld door middel van twee ‘Torx 2.0’-ventilators. Deze vernieuwde ventilators genereren 22 procent meer luchtdruk dan de vorige generatie Torx-ventilators. De door MSI ontworpen printplaat is voorzien van hogere kwaliteit componenten, een 10fasen-stroomvoorziening en een extra 6pin-stroomconnector. Hierdoor is de kaart stabieler en beter te overklokken. MSI heeft de kaart al een beetje overgeklokt.

©PXimport

Verbeteringen

De GeForce GTX 1080 is net als de GTX 1070 gebaseerd op de GP104-gpu die gefabriceerd wordt op een 16nm-procedé. Het verkleinen van het procedé van 28 nm naar 16 nm zorgt voor een hogere transistordichtheid, waardoor zowel zuinigere als krachtigere gpu’s mogelijk worden. NVIDIA noemt de architectuur Pascal en heeft hem op veel vlakken is verbeterd ten opzichte van de voorgaande Maxwell-architectuur.

Een belangrijke verbetering is dat de gpu beter kan multitasken. De gpu wordt behalve voor 3D-beelden ook gebruikt voor audio, physicsberekeningen en kunstmatige intelligentie in games. Qua aansluitingen is de MSI GeForce GTX 1080 rijk uitgerust met HDMI 2.0b, dvi en drie gecertificeerde DisplayPort 1.2-aansluitingen. Hierbij wordt DisplayPort 1.3 en 1.4 ook ondersteund. Hierdoor is UHD met een 120Hz-refreshrate, HDR (High Dynamic Range) en zelfs 8K-resolutie mogelijk.

NVIDIA zet met de GTX 1080 de snelste grafische kaart tot nu toe op de markt. Toch wordt de GTX 1080 niet het topmodel van de nieuwe serie. Later dit jaar volgen kaarten die gebruikmaken van een nog snellere GP100-variant van de gpu.

©PXimport

Geoptimaliseerd voor VR

VR is in opkomst en NVIDIA heeft de GTX 1080 voor VR geoptimaliseerd. De technologie hiervoor noemt NVIDIA Simultaneous Multi Projection (SMP). Dankzij SMP wordt een 3D-scene vanuit verschillende camerastandpunten tegelijk berekend. Voor VR is dit belangrijk omdat voor elke lens hetzelfde beeld gerenderd moet worden met een iets afwijkend camerastandpunt. SMP zorgt ervoor dat de twee beelden in een keer worden berekend. Het is zelfs zo ver geoptimaliseerd dat er tot zestien beelden in een keer kunnen worden verwerkt. Beelden voor VR krijgen daarnaast altijd nog een nabewerking, dit is nodig om het beeld goed weer te geven in de lenzen van de headset. Hierbij wordt een gedeelte van het gerendeerde 3D-beeld niet gebruikt, zonde van de rekenkracht van de gpu dus. SMP zorgt ervoor dat er veel minder overbodige pixels worden berekend. Dankzij SMP hoeven minder pixels te worden berekend en worden deze berekeningen vervolgens ook nog in één keer gedaan in plaats van in twee keer.

©PXimport

Testresultaten

De prestaties van de MSI GeForce GTX 1080 Gaming X zijn zeer goed. Alle games die wij hebben getest zijn op 2560 x 1440 pixels zijn met maximaal detail uitstekend te spelen. In de meeste games wordt er dan ruim boven de 60 fps gehaald. Als je games gaat spelen op een UHD-scherm zul je waarschijnlijk het detail wel iets moeten terugschroeven, maar kun je nog steeds prima spelen. Gebaseerd op de uitstekende testresultaten in combinatie met de VR-optimalisaties verwachten we dat de kaart uitstekend presteert met VR. We zijn erg te spreken over MSI’s Twin Frozr IV-koeling. Deze koelt erg goed, zelfs in onze stresstest wordt de gpu niet warmer dan 72 graden. In rust daalt de temperatuur van de gpu tot ongeveer 38 graden en horen we de kaart niet meer. Dit komt doordat de ventilator stopt met draaien als de gpu onder de 60 graden is. Bij de gpu-stresstest horen we de koeling wel, maar is hij niet luidruchtig.

Conclusie

Op het moment van schrijven zijn de prijzen van de GTX 1080 nog hoog en is de kaart slecht verkrijgbaar. Zodra er meer verschillende uitvoeringen van de kaart uitkomen en ze beter beschikbaar zijn, zullen de prijzen ook wel dalen. Advies is om hier dus nog even op te wachten. De MSI GeForce GTX 1080 Gaming X is een voortreffelijke kaart, de performance is uitstekend, de koeling goed en de geluidsopbrengst laag. De ideale partner voor gamen op een resolutie van 2560 x 1440, UHD of voor VR.

Specificaties en benchmarks

Amazon introduceerde kortgeleden een nieuwe generatie slimme speakers, waaronder de hier besproken Echo Dot Max. Volgens de fabrikant levert deze bescheiden luidspreker een verbeterde audiokwaliteit, terwijl de microfoon naar verluidt nauwkeuriger spraakopdrachten verwerkt. Met een adviesprijs van 109,99 euro is het ook nog eens een van de goedkopere smartspeakers in de markt. Hoog tijd voor een review!

Vergeleken met de voorgaande Echo Dot-speaker uit 2022 is het design ietwat op de schop gegaan. De behuizing oogt weliswaar nog altijd als een bolletje met als verschil dat er aan de voorzijde een stukje is 'afgesneden'. Je treft hier twee volumetoetsen en een aan-uitknop voor de microfoon. Rondom dit bedieningspaneel bevindt zich een blauwgekleurde ledring. Verder zit er aan de achterzijde een ingang voor de bijgesloten voedingsadapter.

©Maikel Dijkhuizen

Lichtgewicht wifi-speaker zonder accu

De bolvormige behuizing heeft een diameter van amper elf centimeter. Ondanks deze geringe afmetingen leent de wifi-speaker zich voornamelijk voor binnengebruik. Dit nieuwe model heeft namelijk, net zoals bij eerdere generaties het geval was, weer geen accu. Een gemiste kans, want de compacte constructie van 505 gram is in principe handzaam genoeg om ook als mobiele bluetooth-speaker te dienen.

De door ons geteste paarse uitvoering heeft naar onze smaak een nogal kitscherige uitstraling. Gelukkig is de Amazon Echo Dot Max er ook in een wit en grijs jasje. Die zien er al heel wat chiquer uit en zullen in jouw woonkamer niet misstaan. Het grootste deel van de kunststof behuizing is voorzien van een laagje stof. Dit materiaal voelt niet zo stevig aan zoals we bij veel bluetooth-speakers van onder andere JBL tegenkomen. Nou is dat niet zo'n probleem, want ten opzichte van weerbestendige speakers heeft dit exemplaar natuurlijk minder te lijden.

©Maikel Dijkhuizen

Verbinden en luisteren

De configuratie en bediening van het apparaat gebeurt via de Amazon Alexa-app op een smartphone. Dat gaat erg vlot. Na verbinding met wifi downloadt de Echo Dot Max eerst een firmwareupdate. In de behuizing zit trouwens een rappe wifi6E-adapter, waardoor het apparaat overweg kan met de snelste draadloze netwerken. Al met al duurt de configuratie slechts enkele minuten.

Je koppelt Spotify of een andere muziekdienst eenvoudig aan je Amazon-account. Zeg vervolgens hardop waarnaar je wilt luisteren. Met een spraakopdracht als “Alexa, speel Coldplay” hoor je binnen enkele ogenblikken de bijbehorende deuntjes. Gebruik je stem ook om bijvoorbeeld een liedje te skippen of het volume te wijzigen. De microfoon is zéér gevoelig. Zelfs zacht uitgesproken (fluister)opdrachten op enkele meters afstand verwerkt de speaker zonder morren.

Lees ook: Van mobiel naar desktop: waarom je Spotify op je pc moet proberen

De behuizing is weliswaar compact, maar toch slaagde Amazon erin om een tweeter en woofer te integreren. Kijken we binnen dezelfde prijscategorie naar de enigszins vergelijkbare Apple HomePod Mini, dan biedt dit nieuwe model van Amazon dus een extra audiodriver. Voor zo'n kleine speaker in deze prijsklasse hoef je uiteraard geen wonderen te verwachten, maar voor het opzetten van een achtergrondmuziekje voldoet dit product prima. Met name de hoge tonen klinken erg helder. Als we geconcentreerd luisteren, horen we ook een beetje bas. Deze lage tonen zijn ietwat ondervertegenwoordigd. Verder gaat het geluid op een hoog volume galmen en vervormen.

©Maikel Dijkhuizen

Smartspeaker met Alexa

Lange tijd legde Alexa van Amazon het af tegen de spraakassistenten van Google en Apple, maar sinds 2024 verstaat Alexa eindelijk ook Nederlands. Daarmee is de Echo Dot Max een serieus alternatief voor smartspeakers van de eerdergenoemde merken. Je kunt in de Alexa-app onder andere een wekker, timer, herinnering, agenda-afspraak en boodschappenlijst instellen.

De behuizing heeft een temperatuursensor, zodat je naar de kamertemperatuur kunt vragen. Je kunt ook allerlei andere verzoeken doen. Vraag bijvoorbeeld naar de weersverwachting of naar de leeftijd van een BN'er. Helaas gaat niet iedere stemopdracht even vlekkeloos. Zo weigert ons testmodel om een overzicht van het laatste nieuws af te spelen.

Een nuttige optie is dat je in huis andere smarthome-apparaten met Alexa-ondersteuning kunt bedienen, zoals slimme lampen, stekkers en thermostaten. Dat werkt eveneens via spraakopdrachten. Misschien komt de geïntegreerde aanwezigheidssensor goed van pas, zodat de smartspeaker geschikte apparaten zelfstandig kan in- en uitschakelen.

Amazon Echo Dot Max kopen?

Zoek je een slimme luidspreker met een redelijke audiokwaliteit voor het luisteren van achtergrondmuziek? Dan is de Amazon Echo Dot Max een interessante kandidaat. Dankzij een zeer gevoelige microfoon laat je allerlei stemopdrachten op deze smartspeaker los. Meestal verwerkt de Echo Dot Max probleemloos deze commando's, al gaat er soms ook weleens iets fout.

Heb je een pc met weinig opslagruimte dan loont het wellicht om in Windows 11 de bestandscompressie in te schakelen. Dan hebben we het niet over zip-archieven, maar de NTFS-compressie waarmee je bestanden, mappen en zelfs volledige schijven kunt verkleinen.

Eerst een waarschuwing

Dankzij compressie is het mogelijk om meer data op te slaan op dezelfde ruimte. In Windows 11 kun je NTFS (New Technology File System) aanspreken. Het nadeel van deze methode is dat het extra rekenkracht vraagt iedere keer dat je zo'n gecomprimeerd bestand opent. Hetzelfde gebeurt wanneer je na de bewerking het bestand sluit en er recompressie wordt toegepast. Gebruik deze methode dus voor data die je lange tijd niet gebruikt en waar extra laadtijd nauwelijks hinderlijk is.

Je kunt op deze manier ook een volledige schijf comprimeren, maar we raden af om dit met de opstartschijf te doen. Gebruik deze functie niet op usb-sticks en alleen op snelle schijven zoals ssd's. Het prestatieverlies zou teveel doorwegen. Bij jpg-afbeeldingen of mp3- of mp4-mediabestanden is de winst verwaarloosbaar.

Map comprimeren

Open Windows Verkenner en navigeer naar de map waarvan je de inhoud wilt verkleinen. Klik met de rechtermuisknop op de map en in het snelmenu selecteer je Eigenschappen. Open het tabblad Algemeen en klik op Geavanceerd. Bij de Geavanceerde kenmerken zie je onderaan Compressie en versleutelingskenmerken. Plaats een vinkje bij Inhoud comprimeren om schijfruimte vrij te maken. Klik op OK en klik daarna op Toepassen.

Selecteer indien nodig de optie Wijzigingen toepassen op deze map, submappen en bestanden en klik op de OK-knop. Net zoals voorheen kun je zo'n map openen en de bestanden bekijken in Verkenner. Om de volledige map te decomprimeren, open je opnieuw de Eigenschappen en volg je de beschreven stappen.

Station comprimeren

Het is mogelijk om een volledige schijf te comprimeren. Open Windows Verkenner en klik op Deze pc in het linkerdeelvenster. Klik met de rechtermuisknop op de opslagschijf die je wilt comprimeren. Selecteer onder het gedeelte Apparaten en stations de optie Eigenschappen. Daarna kun je opnieuw de optie aanvinken: Dit station comprimeren om schijfruimte te besparen.