Heb je last van een pc die niet optimaal presteert? Of vertoont juist andere apparatuur in je thuisnetwerk mankementen? Dan is het vaak flink speuren naar de oorzaak van het probleem, met een goede gereedschapskist aan tools voor je pc weet je precies of alle onderdelen in (en aan) je computer naar behoren werken.

1 Speccy

Staat er Windows 32 of 64 bit op je systeem? Welke processor en welke chipset zitten er in? Als je de exacte specificaties van je eigen of andermans computer zoekt: met Speccy haal je die gegevens snel boven water. Speccy geeft een samenvatting van de inhoud van het systeem. Je ziet in één oogopslag het geïnstalleerde besturingssysteem, de processor, het geheugen enzovoort. Via tabbladen aan de zijkant kun je verder inzoomen op de onderdelen om gedetailleerde systeeminformatie boven water te krijgen. Ook randapparatuur en het netwerk hebben eigen tabbladen.

©PXimport

2 CPU-Z

Met CPU-Z haal je snel naar boven welk type processor en in de computer zit. Je krijgt alle gegevens van de socket op het moederbord tot de verschillende ondersteunde instructiesets. Minstens zo handig, zeker voor wie een OEM-systeem heeft, je ziet welk type moederbord je hebt. Handig als je snel wilt weten welke nieuwe drivers je kunt gebruiken.

©PXimport

3 Core Temp

Ieder recent moederbord kan de temperaturen van de cpu lezen. Maar voor de meest nauwkeurige aanduiding van de temperatuur is de ingebouwde digital thermal sensor van de processor nodig. Het tooltje Core Temp leest deze sensor uit en geeft per processorkern precies weer wat de huidige temperatuur is. Core Temp kan zowel met AMD- als met Intel-processoren overweg. Je krijgt gelijk in het overzicht te zien welk type processor er in het systeem zit. Via add-ons kun je Core Temp verder uitbreiden, bijvoorbeeld met mogelijkheden om de temperatuur op afstand uit te lezen.

©PXimport

4 Prime95

Heb je regelmatig blauwe schermen en vraag je je af of de processor de oorzaak van het probleem is? Dan kun je met Prime95 direct antwoord op die vraag krijgen. Dit programma is eigenlijk geschreven om grote priemgetallen te achterhalen. Prime95 is een programma dat computers over de hele wereld gebruikt om te rekenen totdat er een priemgetal met 100.000.000 decimalen is ontdekt. Daarmee is een behoorlijke prijs te winnen. Prime95 is in zoverre niet gratis dat je afstand doet van deze prijs als jouw computer het getal in kwestie weet te berekenen. Je kunt het wel gratis inzetten om de processor extreem te belasten en zo te kijken of de computer dat aankan.

©PXimport

5 CrystalDiskInfo

Hoe gaat het met de harde schijf? CrystalDiskInfo geeft op basis van de s.m.a.r.t.-status informatie over alle harde schijven in je systeem. Je kunt de temperatuur in de gaten houden en zien of er andere problemen zich aan het ontwikkelen zijn. Deze toepassing kan automatisch een geluidsmelding geven of een e-mail sturen als problemen zich voordoen. De interface is lekker overzichtelijk. Alle relevante gegevens staan bovenaan, de twee belangrijkste waarden (gezondheid en temperatuur) zelfs heel prominent. Met een klik op de pijl kun je snel schakelen tussen verschillende harde schijven in het systeem.

©PXimport

6 Recuva

Met Recuva kun je eenvoudig bestanden terughalen, zelfs als je de prullenbak al hebt geleegd. Wie verstandig is, installeert deze gratis toepassing voordat problemen zich voordoen. Zo niet, dan loop je bij installatie het risico je verwijderde bestandsresten te overschrijven. Ben je een bestand kwijt, dan start je Recuva en loodst een wizard je door de stappen heen. Deze tool werkt op harde schijven, usb-sticks en geheugenkaarten. Naast herstelmogelijkheden krijg je ook een optie waarmee je bestanden zo verwijdert dat zelfs Recuva ze niet meer kan terugvinden.

©PXimport

7 Duplicate File Finder

Het niemand verbazen dat op bijna iedere harde schijf behoorlijk wat gegevens dubbel staan. De Duplicate File Finder van Auslogics helpt je deze dubbele bestanden opsporen. Je start direct met een wizard waarin je aangeeft of je naar veelplegers qua doublures wilt zoeken of alle bestanden onder de loep wilt nemen. In de opvolgende stappen kun je in nog meer detail zoeken en aangeven hoe veilig dubbele bestanden verwijderd moeten worden. Vanuit het zoekoverzicht kun je vervolgens de resultaten zelf nalopen voor je ze verwijderd.

©PXimport

8 WinDirStat

WinDirStat is bepaald geen jonge toepassing, maar nog steeds heel nuttig en het werkt ook op Windows 10. Deze toepassing analyseert de harde schijf en brengt vervolgens grafisch in beeld hoeveel bestanden erop staan en hoe groot die ten opzicht van elkaar zijn. Vanuit het openingsscherm zijn de bestanden met kleur gecodeerd naar de map waar ze in staan. Klik je op een verzameling bestanden, dan zoom je in naar die map, en worden de bestanden per onderliggende map getoond. Dat maakt het heel makkelijk om snel te zien welke bestanden en mappen de meeste ruimte op de harde schijf innemen.

©PXimport

9 Furmark

Met Furmark belast je je videokaart om te kijken wat hij aankan. Vanuit het overzichtsscherm zie je direct hoeveel videokaarten er in het systeem zitten en welke typen kaarten dat zijn. Je kunt aangeven of je een stresstest of een benchmark wilt doen. Met een stresstest kun je kijken of je systeem de volledige belasting van de videokaart aankan. Handig als je probeert te achterhalen of blauwe schermen door dit onderdeel veroorzaak worden. De scores van de benchmarks kun je gebruiken bij het overklokken van een systeem en om te zien hoe snel jouw computer is ten opzichte van die van anderen.

©PXimport

10 Fraps

Fraps is een oude bekende voor fanatieke gamers. Deze applicatie laat zien hoeveel frames per seconde de videokaart op een gegeven moment kan genereren. De applicatie loopt in een hoek van het scherm mee terwijl een game draait. Dit maakt het mogelijk om snel te zien wanneer een spel qua snelheid in de problemen komt. Al voordat het beeld gaat stotteren, zien we de fps naar beneden gaan. Deze applicatie wordt niet alleen gebruikt om problemen op te sporen, maar ook om de relatieve videosnelheid van een computer te bepalen. Fraps bevat daarnaast ook een onderdeel om schermopnamen mee te maken.

©PXimport

11 3DMark Basic Edition

Als je je videokaart aan een serieuze test wilt blootstellen en gelijk de resultaten wilt vergelijken met die van anderen, dan is 3DMark Basic Edition een mooie tool. Met deze versie kun je de professionele tests van Futuremark op je systeem loslaten. Na afloop krijg je een testrapport dat je kunt vergelijken met dat van andere gebruikers wereldwijd. Net als Furmark kun je 3DMark gebruiken om te kijken of je systeem zoveel grafische belasting wel aankan. Zie je steeds een blauw scherm bij het uitvoeren van deze test, dan is er een goede kans dat de videokaart in je systeem niet naar behoren werkt.

©PXimport

12 Revo Uninstaller Free

De de-installatieroutine van Windows laat niet altijd alles even schoon achter. Revo Uninstaller Free gebruik je onder meer als vervanger van Apps verwijderen in Windows 10. Het probeert applicaties zo volledig mogelijk van je computer af te gooien. Daarnaast vinden we een aantal extra schoonmaakgereedschappen om onder meer restanten van oude de-installaties te verwijderen. Revo biedt in de gratis versie mogelijkheden om door te gaan met een betaalde variant die nog meer opties biedt om zowel harde schijf als de Windows-installatie weer helemaal aan kant te krijgen.

©PXimport

13 CCleaner

CCleaner is al zo lang populair dat het bijna heiligschennis is om er negatief over te schrijven. Dat imago heeft een deuk opgelopen toen bleek dat de 32bit-versie met malware geïnfecteerd was. Inmiddels zou Piriform (tegenwoordig onderdeel van Avast) weer schone software moeten aanbieden. Het idee achter CCleaner is dat je de computer versnelt door ongebruikte onderdelen te verwijderen. Wie dit in praktijk test ontdekt dat het eigenlijk weinig concrete snelheidswinst oplevert. Wel is het een heel handige toepassing om snel de computer op te schonen van cookies, tijdelijke internetbestanden en andere overbodige rommel.

©PXimport

14 AutoRuns

Wat start er allemaal als Windows wordt gestart? Het tooltje AutoRuns van Microsoft brengt in beeld wat er opstart en kan daarbij automatisch de standaard Microsoft-onderdelen verbergen. Dat geeft je de mogelijkheid om applicaties van derden die met Windows mee willen starten daarvan te weerhouden. AutoRuns geeft een zeer uitgebreide weergave van alle mogelijke applicaties die zichzelf starten wanneer je Windows aanzet.

©PXimport

15 PRTG Network Monitor

Met PRTG Network Monitor houd je overzicht op wat er op je netwerk gebeurt. Het is professionele software waarvan wij de gratis variant gebruiken. Bedrijven gebruiken het om grote, complexe netwerkinfrastructuur in de gaten houden. Dat doen ze door softwaresensoren op verschillende onderdelen (servers, routers, etc.) te plaatsen. Detecteert één van de sensoren een probleem, dan gaat er een alarm uit en kan de beheerder actie ondernemen. De gratis versie van PRTG Network Monitor heeft een limiet van maximaal 100 sensoren. Daarna moeten we (stevig) betalen. Dat is geen probleem: voor overzicht in een normaal thuisnetwerk is 100 meer dan genoeg.

©PXimport

Tijdens de feestdagen heb je alle tijd om van een simpel kopje koffie iets bijzonders te maken. Met perfect melkschuim en prachtige latte art geef je jouw bakkie troost een feestelijke upgrade. Hoe je dat doet, ontdek je in deze video's.

Stap 1: Melk opschuimen

Door melk op te schuimen krijgt je koffie een romige, volle smaak die aanvoelt als een warme omhelzing op koude winterdagen. Voor het beste resultaat kies je magere melk met minstens anderhalf procent vet. Hoe vetter de melk, hoe beter het schuimt. Haal de melk van tevoren uit de koelkast, zodat deze op kamertemperatuur komt.

Melkschuim maken kan op drie manieren: met het stoompijpje van een espressomachine, een elektrische melkschuimer of met de hand. Welke methode je ook kiest, zorg ervoor dat je de melk goed opschuimt tot het volume verdubbeld is en de melk een glanzende, gladde structuur heeft.

Ook met plantaardige melk maak je heerlijk schuim voor een cappuccino of latte. Kies bij voorkeur voor een barista-editie van soja- of havermelk. Deze bevatten extra eiwitten en vetten, wat zorgt voor beter schuim.

Stap 2: Latte art

Op de schuimlaag kun je prachtige patronen maken in de vorm van latte art. Denk aan kerstboompjes, rendieren of andere evrsieringen. Latte art is een leuke, creatieve bezigheid voor jong en oud, en het resultaat ziet er geweldig uit op de feesttafel of op je Instagram.

P.S. Geen zin in latte art, maar wel in versierde koffie? Met cacao, kaneel en een koffiestencil strooi je prachtige vormen of patronen op je laagje opgeschuimde melk.

Reageert Windows op jouw (oude) pc of laptop stroperig? Via allerlei kunstgrepen kun je de boel mogelijk nog wat vlottrekken, maar verwacht geen wonderen. Iets wat écht helpt, is de installatie van een lichtgewicht besturingssysteem. De relatief nieuwe en gratis Linux-distributie CachyOS is hiervoor heel geschikt. Je komt in de overzichtelijke gebruikersomgeving heel wat vertrouwde namen tegen.

CachyOS is tot dusver onderbelicht gebleven. Ten onrechte, want volgens de bekende informatieve website Distrowatch wint dit besturingssysteem in rap tempo terrein. Niet voor niets staat CachyOS inmiddels in de top tien van populairste Linux-systemen.

Opstartbare usb-stick maken

Je hebt van CachyOS een zogeheten image nodig. Hiermee ga je op een later moment de installatie in orde maken. Er bestaan verschillende versies van het besturingssysteem. In dit artikel gaan we aan de slag met de desktopeditie. Surf naar www.cachyos.org/download en klik op Download Desktop Edition / Direct om het iso-bestand op te slaan.

Je kunt CachyOS het beste vanaf een opstartbare usb-stick installeren. Je moet het opslagmedium hiervoor klaarmaken. Er bestaan diverse hulpprogramma’s waarmee dat kan. De ontwikkelaar adviseert balenaEtcher. Dit tooltje is voor Windows, macOS en Linux beschikbaar. Verbind eerst een usb-stick met minimaal 8 GB opslagruimte met een willekeurige computer en start het programma daarna op. Via Flash from file selecteer je in de verkenner het iso-bestand. Klik nu op Select target en vink de usb-stick aan. Bevestig met Select. Je klikt als laatste op Flash om de opstartbare usb-stick te creëren.

Live-omgeving

Het is nu de bedoeling om de beoogde CachyOS-computer met de zojuist gemaakte usb-stick op te starten. Sluit de opslagdrager aan en schakel het systeem in. Druk tijdens de opstartfase op een specifieke toets om het computermenu (BIOS of UEFI) te openen. Vaak is dat F2, maar het kan bijvoorbeeld ook F10, F12 of Delete zijn. Dat verschilt per computer. Het is nu zaak om de usb-stick als eerste opstartschijf te selecteren. Kijk of je een onderdeel als Boot, Boot Priority of iets soortgelijks kunt vinden. Met behulp van de muis of pijltjestoetsen kun je vaak de opstartvolgorde wijzigen. Als dat eenmaal is gelukt, herstart je de computer.

Zodra het menu van CachyOS verschijnt, kies je voor een standaardinstallatie. Dat is doorgaans de bovenste optie. Bevestig vervolgens met Enter. Na even wachten komt de live-omgeving tevoorschijn. Dat is in feite een voorproefje van het besturingssysteem waarin je alvast wat zaken kunt uitproberen. Klik in het welkomstvenster op Launch installer om de definitieve installatie te starten.

Voorafgaand aan de installatie kom je eerst in de live-omgeving van CachyOS terecht.

Installatie uitvoeren

Je controleert in het installatiescherm of de Nederlandse taal is geselecteerd en kiest in het volgende venster de juiste regio. Via Volgende selecteer je de gewenste toetsenbordindeling. Klik verder en bepaal op welke partitie je CachyOS wilt installeren. Wil je met een schone lei beginnen, dan ligt de optie Wis schijf voor de hand. Wijs daarna in het uitrolmenu ext4 aan als bestandssysteem. Daarmee creëer je namelijk een stabiele werkomgeving.

Overigens kun je CachyOS eventueel ook naast Windows installeren. Voor het inrichten van zo’n dualboot-systeem moet je de juiste partitie aan de Linux-distributie toewijzen. Maak een keuze en bevestig met Volgende.

Het besturingssysteem is in allerlei sausjes beschikbaar. Voor deze workshop selecteren we Plasma Desktop, maar het staat je vrij om een ander uiterlijk te kiezen. In het volgende scherm voeg je eventueel extra onderdelen toe, al kan dat ook op een later moment. Laat de standaardinstellingen ongewijzigd en klik wederom op Volgende. Vul nu een naam, gebruikersnaam en computernaam in. Je bedenkt ook een wachtwoord. Via Volgende / Installeer / Install Now wordt de installatie uitgevoerd. Je zet na afloop een vinkje voor Nu herstarten en klikt op Voltooid.

Je kunt tussen maar liefst zeventien lay-outs kiezen!

Eerste kennismaking

Als de installatie is gelukt, start het zojuist geïnstalleerde Linux-systeem voor het eerst op. Typ het wachtwoord om door te gaan naar het bureaublad. Elke keer dat CachyOS opent, verschijnt er een welkomstvenster. Klik dat nog niet weg, want je hebt hiermee snel toegang tot enkele handige onderdelen. Daar gaan we zo dadelijk mee aan de slag.

Vanaf het prille begin hebben andere personen niet zomaar toegang tot jouw computer.

Wie Windows gewend is, hoeft vermoedelijk niet lang te wennen aan de navigatiestructuur. Klik linksonder op het logo van CachyOS om het startmenu te openen. Hier zijn flink wat applicaties over verschillende categorieën verdeeld. Kies bijvoorbeeld Systeem / Dolphin om een bestandsbrowser te openen. Hier vind je alle lokaal opgeslagen foto’s, video’s, documenten en overige bestanden. Daarnaast bevindt zich in Dolphin ook een prullenbak met verwijderde items.

Verder staan helemaal rechts van de taakbalk diverse systeempictogrammen. Daarmee regel je onder andere het geluid en de netwerktoegang. Via het kleine pijltje komen er nog meer pictogrammen tevoorschijn. Vraag bijvoorbeeld een overzicht van recente meldingen op of pas de energie-opties aan. Tot slot kun je hier ook scherminstellingen wijzigen.

Dolphin is een soort verkenner waarin je alle bestanden kunt terugvinden.

CachyOS bijwerken

Net zoals bij elk besturingssysteem is het belangrijk om de boel regelmatig bij te werken. Hiervoor komt het eerder genoemde welkomstvenster goed van pas. Heb je dat weggeklikt, dan haal je het weer tevoorschijn. Klik in het menu op Systeem en CachyOS Hello. Ga nu naar Programma’s / Aanpassingen en Systeem bijwerken. Na opgave van het juiste wachtwoord checkt een hulpprogramma of er updates zijn. Tik op de J-toets en Enter om het besturingssysteem bij te werken. Je sluit na afloop het venster met Enter.

Vertrouwde tooltjes

Elk besturingssysteem valt of staat met de beschikbare programma’s. Dat zit bij CachyOS wel goed. Er zijn zelfs een aantal nuttige tooltjes voorgeïnstalleerd. Zo gebruik je Cachy Browser om op internet te surfen en VLC Media Player om naar video’s te kijken. Verder vind je in het menu een fotoviewer (Gwenview), tekstverwerker (KWrite) en analyseprogramma (Systeemmonitor).

In Systeemmonitor zie je in hoeverre de processor en het werkgeheugen worden belast.

Je kunt in CachyOS nog veel meer toepassingen installeren. Klik in het welkomstscherm rechtsonder op Programma’s installeren. Er opent een venster met vijftien categorieën. Je klikt voor een categorie op het pijltje om de onderliggende tooltjes te tonen. Op die manier kom je allerlei vertrouwde namen op het spoor. Firefox is bijvoorbeeld een bekende browser, terwijl je met Thunderbird e-mailaccounts kunt beheren. Voor kantoortoepassingen is het LibreOffice-pakket een aanrader. Je komt daarnaast onder andere toepassingen voor e-bookbeheer (Calibre), fotobewerking (GIMP) en videomontages (Kdenlive) tegen. De keuze is reuze!

Wil je iets installeren? Zet dan achter een of meerdere programma’s een vinkje. Je kiest daarna Systeem bijwerken. Typ in het verschenen commandovenster het juiste wachtwoord en bevestig met Enter. Nadat alle programmagegevens zijn opgehaald, druk je achtereenvolgens op de J-toets en Enter. Is de installatie afgerond? Sluit dan met Enter het commandovenster. De freeware nestelt zich automatisch in het startmenu.

Je kunt vanuit CachyOS in één klap diverse bekende programma’s installeren.

Tot slot

In dit artikel komen alleen de basisbeginselen van CachyOS aan bod. Je kunt je ontdekkingstocht natuurlijk op eigen houtje vervolgen, want het besturingssysteem kent verrassend veel mogelijkheden. Bekijk alle onderdelen in het startmenu, zodat je CachyOS goed leert kennen.

Vooral het hulpprogramma Systeeminstellingen is de moeite waard. Hier kun je diverse zaken van de computer naar eigen wens aanpassen. Denk bijvoorbeeld aan het gedrag van de muis, het touchpad, het toetsenbord en de monitor. Je kunt ook de achtergrond, het thema en het lettertype wijzigen. Gebruik bovenaan zo nodig de zoekfunctie om een bepaalde instelling te vinden. Veel computerplezier!

In de Systeeminstellingen pas je talloze zaken naar eigen smaak aan, zoals het kleurenschema.