Het heeft iets magisch: je verwijdert bestanden van een schijf of usb-stick, maar via datahersteltools en -technieken zijn ze toch weer boven water te halen. Hoe kan dat, verwijderde bestanden herstellen? Wat maakt het lastig en wanneer kan het niet meer? Afhankelijk van wat er is gebeurd, kun je het proberen op te lossen – gewapend met optimale tools.

Databestanden zijn niet zomaar weg wanneer je ze in je besturingssysteem op de normale manier wist, zelfs niet wanneer je de prullenbak leeghaalt of het opslagmedium opnieuw formatteert. Dat kan een meevaller zijn als je belangrijke gegevens wilt terughalen, maar het kan ook ongewild zijn. Bijvoorbeeld wanneer je een systeem aan iemand doorgeeft in de veronderstelling dat alle persoonlijke data, zoals financiële documenten, wachtwoorden, foto’s en video’s definitief verwijderd waren.

In dit artikel bekijken we welke elementen impact kunnen hebben op het herstel van verloren gewaande data en bekijken we enkele datahersteltools en -methodes.

Bestandssysteem

Het bestandssysteem bepaalt deels in welke mate gewiste bestanden nog terug te halen zijn. We beperken ons hier tot FAT/FAT32 (wat vaak gebruikt wordt voor usb-sticks) en NTFS (het meest gebruikte bestandssysteem onder Windows).

Wis je een bestand op een FAT-systeem, dan wordt de eerste letter van de bestandsnaam vervangen door een standaardsymbool. Tegelijkertijd worden alle clusternummers van dat bestand in de bestandstoewijzingstabel verwijderd, zodat deze clusters worden vrijgegeven voor de opslag van nieuwe data. Alleen het nummer van de begincluster in de bestandsmap blijft nog intact. Als dat bestand gefragmenteerd (in niet-aansluitende clusters) was opgeslagen, wordt het wel lastiger de dataclusters van dat bestand op te sporen.

Je kunt hier zelf mee experimenteren. Bewaar een groot tekstbestand op een usb-stick die je opnieuw met FAT32 hebt geformatteerd, zodat het in een aan elkaar grenzende clusterreeks wordt opgeslagen. Verwijder het bestand vervolgens en check het resultaat met een fysieke schijfeditor of een datahersteltool als Recuva. Herhaal deze procedure nadat je dit bestand met Passmark Fragger hebt gefragmenteerd en vergelijk het resultaat tot dataherstel.

Bestandsherstel bij NTFS blijkt doorgaans iets makkelijker. Windows geeft ook hier de dataclusters van het gewiste bestand vrij, maar behoudt in eerste instantie bepaalde bestandsinformatie, zoals de lijst van alle gebruikte bestandsclusters (run list). 

©PXimport

Formatteren

Je kunt data natuurlijk ook laten verdwijnen door een volume te formatteren. Dat kan bijvoorbeeld vanuit Verkenner of via de module Schijfbeheer (diskmgmt.msc). In beide gevallen klik je met rechts op het volume en kies je Formatteren. Wat er met de gegevens in de dataclusters gebeurt, hangt af van of je het vinkje bij de optie Snelformatteren wel of niet laat staan. Haal je dit weg, dan wordt elke schijfsector (inclusief alle dataclusters) met een patroon als 00h overschreven, wat dataherstel nagenoeg onmogelijk maakt (zie het kader ‘Shredden’).

Laat je het vinkje staan, dan worden de structuren van de bestandshuishouding leeggemaakt, zoals de bestandstoewijzingstabel en de rootmap, maar blijven de dataclusters intact – en dus ook de inhoud van de submappen, aangezien die zich in het datagebied bevinden.

Bij NTFS worden alleen de eerste zestien records van de MFT (Master File Table) overschreven, maar die bevatten alleen metadata over de partitie. De overige records lijken weliswaar verdwenen, omdat de lengte-indicator van de MFT opnieuw is ingesteld, maar de records blijven wel intact en vallen daarom met slimme datahersteltools te herstellen.

©PXimport

Ssd

Niet alleen het bestandssysteem en de wijze van (her)formatteren, maar ook het opslagmedium bepaalt hoe moeilijk dataherstel kan worden. Zo blijken ssd’s lastige klanten, vooral als de TRIM-functie ingeschakeld is. Waar bij klassieke harde schijven verwijderde data meteen kunnen worden overschreven door nieuwe data, moeten die bij een ssd eerst uit het geheugen worden gewist. 

Het TRIM-commando zorgt ervoor dat ongebruikte geheugenblokken al vooraf worden gewist, wanneer de schijf daar de tijd voor heeft. Dit vermijdt een wisoperatie op het moment dat er nieuwe data worden opgeslagen, maar zorgt er wel voor dat per ongeluk verwijderde data zomaar kunnen worden overschreven.

Voor de TRIM-status van een ssd open je als administrator de Opdrachtprompt en voer je dit commando uit:

fsutil behavior query disabledeletenotify

Krijg je als reactie (NTFS) DisableDeleteNotify = 0 terug, dan is TRIM ingeschakeld. Met dit commando schakel je de functie uit, weliswaar met het risico dat je ssd nu iets minder goed zal presteren:

fsutil behavior set disabledeletenotify 1

Er is nog een tweede reden waarom (professioneel) dataherstel op een ssd lastig kan zijn, met name bij een defecte ssd-controller. Sommige ssd-fabrikanten versleutelen namelijk alle data op de geheugenchips en de encryptiesleutel zit (of zat) in die controller ingebakken.

©PXimport

Shredden!

De dataclusters blijven na het (snel)formatteren en een wisoperatie nog een tijd intact. Is het juist je bedoeling dat verdwenen data daadwerkelijk niet meer te herstellen zijn, dan zit er weinig anders op dan die clusters te ‘shredden’, oftewel met pseudo-toevallige data te overschrijven. Overigens is een alternatief het opslagmedium grondig fysiek te beschadigen, maar zelfs dat is niet altijd succesvol. Tenzij je analyses door superuitgeruste laboratoria vreest (zoals bij sommige regeringsinstanties), is één overschrijving op moderne schijven normaal gesproken voldoende om succesvol dataherstel tegen te gaan. Dat kan bijvoorbeeld met de gratis tool SDelete. Voer dit commando uit:

sdelete <bestands- of mapnaam>

Of je gaat met de tool Eraser aan de slag. Hiermee kun je eventueel ook een complete schijf(partitie) shredden. Interessant is hier de optie Unused disk space bij Target Type, waarbij je op hetzelfde tabblad ook de optie Erase cluster tips kunt aanvinken. Deze optie zorgt ervoor dat ook data tussen het bestandseinde en het clustereinde worden overschreven, aangezien zich hier eveneens privacygevoelige informatie kan bevinden.

©PXimport

Hersteltools

Nu je weet hoe het werkt, kun je verwijderde bestanden proberen terug te halen met de daarvoor geschikte software. In een ander artikel gaan we dieper in op de verschillende hersteltools die er zijn. 

Waarschijnlijk staat er een massa lettertypes op je pc, maar soms wil je voor een project een meer uitgebalanceerde typografie. Er zijn genoeg websites die allerlei lettertypes aanbieden, maar vaak merk je dat die fonts toch niet professioneel ogen en dat bepaalde lettertekens zelfs niet beschikbaar zijn. Dan komt Google Fonts in beeld, met een enorme bibliotheek kwaliteitsletters waaruit je gratis een keuze kunt maken.

Tip 1 Fonts en lettertypes

Google Fonts heeft stormenderhand de wereld van de typografie veroverd. De tijd dat alle websites met dezelfde twaalf lettertypes werden gemaakt ligt ver achter ons. Volgens Typewolf, dat de trends op vlak van typografie volgt, zijn vier van de tien populairste webfonts afkomstig van Google. Oorspronkelijk is Google Fonts een uitgebreide verzameling van lettertypes die speciaal zijn ontworpen voor gebruik op het web. Toch kun je deze lettertypes ook gebruiken voor onlinetoepassingen als Google Docs of Canva, en zelfs voor offline desktopapplicaties zoals Microsoft Word of PowerPoint.

We gebruiken hier de termen ‘lettertype’ en ‘font’ door elkaar. Hoewel ze zeker aan elkaar verwant zijn, is er wel een verschil. Arial, Helvetica en Times New Roman zijn bekende lettertypes. Een font is de combinatie van het lettertype en de manier hoe het wordt gebruikt, zoals de stijl en de grootte. Helvetica Light Italic is een font. Een lettertype is meer dan een manier om tekst weer te geven. Het bepaalt voor een groot deel de sfeer en de uitstraling van het project.

Op het moment van schrijven staan er 1796 lettertypefamilies in de bibliotheek.

Tip 2 Veel is niet genoeg

Een van de belangrijkste voordelen van Google Fonts is dat je ze gratis mag gebruiken voor zowel persoonlijke als commerciële projecten. Je hoeft je dus geen zorgen te maken over dure lettertype-licenties. Bovendien wordt de collectie regelmatig bijgewerkt met nieuwe kwaliteitsletters en verbeteringen aan bestaande lettertypes. Ten slotte is er een grote ondersteunende community van ontwerpers en ontwikkelaars met tutorials en forums.

Ga naar https://fonts.google.com. Er wordt gevraagd om in te loggen met je Google-account of om een nieuw account aan te maken. Het zal je opvallen dat er ontzettend veel lettertypes zijn. Laat je niet intimideren door het overweldigende aanbod. Er zijn slimme manieren om snel geweldige lettertypes te vinden die bij je project passen. Aan de linkerkant zie je het vak Preview. Typ hier een zin of een stukje tekst dat Google Fonts zal overnemen om de lettertypes te presenteren. Doe je dat niet, dan gebruikt Google Fonts gewoon een eigen standaardzin. Daaronder staat een schuifje waarmee je de lettergrootte van de voorbeeldtekst regelt.

In het vak Preview typ je een stukje tekst als proefzin.

Tip 3 Aanbod bekijken

Wanneer je op de overzichtspagina komt, kun je door de bibliotheek scrollen en een preview bekijken van iedere lettertypefamilie. Bijna elk lettertype is verkrijgbaar in verschillende stijlen en diktes, zoals extra vet (bold of heavy) en cursief (italic). Dit staat bekend als een lettertypefamilie.

Als je tijdens het scrollen het overzicht verliest, dan klik je op het pijltje in de rechterbenedenhoek van het scherm om terug te gaan naar het begin van de resultatenlijst. Aan de hand van twee knoppen bepaal je hoe de fonts op het scherm verschijnen. Je kunt ze bekijken in een raster, waarbij je de fonts in verschillende fiches ziet of je overloopt ze in de lijstweergave. Bovendien kun je de resultaten sorteren in Trending, Most popular, Newest en Name. Met de laatste keuze krijg je ze in alfabetische volgorde. Dit helpt, maar het blijft overrompelend en na een tijdje lijken de lettertypes allemaal op elkaar.

Je kunt het aanbod in rastervorm bekijken.

Tip 4 Filters opbouwen

Om het aanbod behapbaar te maken, moet je de bibliotheek vanuit de linkerkant filteren. Begin met de taalinstelling. Eerst kies je het schrift. Het schrift dat je op dit moment leest, is het Latijnse schrift. Hoewel het Frans, Duits, Noors en Portugees hun eigen lettertekens hebben, valt dat allemaal onder Latijns. Google Fonts ondersteunt vrijwel alle schriftsystemen, zoals Cyrillisch, Arabisch, Koreaans en meer … Daarna selecteer je de taal, bijvoorbeeld Dutch. De filters die je toepast, worden gecombineerd. Dat kun je bovenaan de pagina volgen. Het is de bedoeling dat je filters combineert om uiteindelijk bij een beperkte set interessante voorstellen te komen. Om een filter te verwijderen klik je op het x-teken naast de naam van de filter. Met Clear all verwijder je alle filters die je hebt vastgelegd.

De filters die je toepast, worden samengevoegd.

Tip 5 Filteren op uiterlijk

Wil je afgaan op het gevoel dat een lettertype bij je oproept, dan klik je het criterium Feeling open en dan maak je een keuze uit achttien stijlen zoals: Business, Calm, Vintage, Childlike, Sophisticated, Stiff … Daaronder staat nog een reeks stijlen onder de noemer Appearance en dan kies je tussen Wood type, Monospaced, Medieval en meer.

Er is ook een filter om kalligrafische lettertypes te vinden. En dan zijn er de filters Serif en Sans Serif. Serif-lettertypen of schreefletters worden gekenmerkt door een klein lijntje aan het einde van een streek in elke letter. Sans serif is Frans voor schreefloos. Een letterteken waarbij zulke dwarsstreepjes staan (bijvoorbeeld Times), noemen we een schreeflettertype of een serif-lettertype. Een lettertype zonder dwarsstreepjes, zoals Arial, noemen we een schreefloos lettertype of een sans serif-lettertype. Er is ook een rubriek Technology en Seasonal. In die laatste groep vind je bijvoorbeeld de Valentijns-, Halloween en kerstlettertypes. Met het schuifje Properties specifieer het aantal stijlen dat je wilt zien.

Pas verschillende filters toe om de resultaten te beperken.

Tip 6 Type tester en Glyphs

Er is ook een zoekvak waar je via de naam een lettertype kunt vinden. Klik op een gevonden lettertype om alle opties te bekijken. Die bestaan uit vijf tabs: Specimen, Type tester, Glyphs, About en License. In Specimen kun je de lettergrootte aanpassen door middel van een schuifje. Interessanter is het tabblad Type tester, waar je de verschillende Heading-stijlen kunt bekeken en waar het zelfs mogelijk is om de kleur van het lettertype aan te passen. Glyphs toont een rooster waarin alle letters, cijfers en symbolen staan die in dit lettertype aanwezig zijn. Bij About en License lees je meer informatie over de designer en over het aantal websites dat dit lettertype ondertussen gebruikt.

//06-googlefonts.png/

Je kunt schakelen tussen de lichte en donkere weergave.

Tip 7 Insluiten in een site

Om een Google Font toe te voegen aan je website, begin je bij de pagina met de lettertypedetails. Dan gebruik je de knop Get font en vervolgen ga je voor de optie Get embed code. Bovenaan in de rechterbalk krijg je de code om in de heading van het html-bestand te plakken. In het vak Embed code in the <head> of your html klik je op de knop Copy code. Zoek de <head>-sectie van je html-document en plak de code die je net hebt gekopieerd. Vervolgens moet je nog aanduiden welke css-stijl je wilt koppelen aan het gekozen lettertype. Dus kopieer je ook de css-regels in de pagina van Google Font. En daarna open je het css-bestand van de webpagina met een teksteditor en plak je de gekopieerde css-regel in een sectie.

Je krijgt de code om die in de head-sectie en de css van je website te plakken.

Tip 8 Google Docs

Google Fonts zit geïntegreerd in Google Docs. Dat betekent dat je daar heel snel ieder lettertype van de bibliotheek kunt toepassen. Wanneer je een document opmaakt, kun je via het vak Lettertype een van de inmiddels geïnstalleerde lettertypes selecteren. Om rechtstreeks in de bibliotheek van Google Fonts te duiken, kies je in het lettertype-menu de optie Meer lettertypen. Dan opent een selectiescherm waar je de bekende filters van Google Fonts toepast.

Eerst krijg je een selectie van populaire Google Fonts. Je selecteert een schrift, een taal, een stijl en sorteert op populariteit, alfabetisch, op datum van toevoeging of trends. Het lettertype dat je op die manier selecteert, wordt in de kolom Mijn lettertypen toegevoegd, zodat je het voortaan kunt gebruiken in Google Docs. Het is mogelijk om een toegevoegd Google Fonts-lettertype te verwijderen door op het kruisje achter de naam van het lettertype te klikken. Op die manier maak je de lijst korter. Je kunt geen systeemfonts of lettertypes van Google Docs verwijderen, maar wel de lettertypes die je vanuit Google Fonts hebt geïmporteerd. De rechtstreekse koppeling tussen Google Fonts werkt trouwens op dezelfde manier met Google Spreadsheets en Google Presentaties.

Alle Google Fonts kun je rechtstreeks aanspreken in Google Docs.

Tip 9 In Office toepassen

Nu je weet hoe je een leuk lettertype in de bibliotheek van Google vindt, is het niet moeilijk om deze lettertypes te gebruiken in Microsoft Word of een andere Office-applicatie. Nadat je het perfecte font hebt gevonden in Google Fonts, klik je in de rechterbovenhoek op de knop Get font. In plaats dat je Get embed code selecteert, gebruik je de optie Download all. Hierdoor komt er een zip-bestand in de map Downloads van je computer terecht. Dubbelklik op dit zip-bestand om dit uit te pakken en daarna klik je op het bestand dat eindigt op .ttf, de afkorting van True Type Font-file. Je Windows-computer zal eerst een voorvertoning tonen van het geselecteerde lettertype. Klik op de knop Installeren boven deze voorvertoning. Eenmaal geïnstalleerd zul je dit nieuwe lettertype in Word terugvinden in het dropdown-menu onder het blokje Lettertype. Mocht je Microsoft Word al geopend hebben, dan moet je het programma wellicht eerst even herstarten.

Op de Mac dubbelklik je ook op het zipje in de map Downloads om het archief te extraheren. Daarna klik je met de rechtermuisknop op .ttf-bestand en in het contextueel menu ga je voor de opdracht Openen met Lettertypecatalogus. Daar zul je merken dat het nieuwe lettertype klaarstaat om geïnstalleerd te worden. Het enige wat je moet doen, is op de knop Installeer lettertype klikken.

Klik op de knop Installeren om het lettertype aan het lokaal systeem toe te voegen.

Tip 10 Embedden

Wanneer je een nieuw lettertype toevoegt aan een Word-document of een PowerPointpresentatie en je dat document naar iemand anders stuurt, dan weet je nooit zeker of de ontvanger de inhoud zal zien zoals jij hem hebt opgemaakt. Als je bijvoorbeeld een Google Font-lettertype hebt gebruikt dat de ander niet op zijn computer heeft staan, dan krijgt de ontvanger een ander lettertype te zien. Om dit probleem te voorkomen, kun je zowel in Word als in PowerPoint de gebruikte lettertypes insluiten, ofwel embedden.

Hierdoor zal het document wel een beetje groter worden, maar je weet dan wel zeker dat de ander de opmaak ziet zoals jij die hebt bedoeld. Om een lettertype in te sluiten, klik je in het lint op Bestand en dan op Opties. In het geopende venter klik je links op Opslaan en rechts schakel je de optie Lettertypen in het bestand insluiten in. Wanneer je heel veel lettertypes hebt gebruikt, kun je de optie daaronder activeren: Alleen in het document gebruikte tekens insluiten. Hierdoor worden alleen de echt gebruikte lettertekens mee opgeslagen.

Soms is handig om de gebruikte lettertypes in het document in te sluiten.

Robots worden steeds menselijker en kunnen steeds meer: ze serveren drankjes in restaurants, helpen ouderen bij dagelijkse taken of werken als receptionisten in hotels. Maar wat je waarschijnlijk nog nooit hebt gezien, is humanoïde robots die elkaar te lijf gaan in een echte boksring...

Het Chinese Unitree gaat nu viral met spectaculaire beelden van hun humanoïde robots die elkaar te lijf gaan in de boksring. Tijdens het  CMG World Robot Tournament –  Mecha Combat Arena streden zes humanoïde robots om de winst. Elke robot werd aangestuurd door een team mensen, dat met afstandsbedieningen buiten de ring stond. De robots beschikten over verschillende vechttechnieken: directe stoten, hoeken, uppercuts, knieën en trappen. Ze konden draaien, stappen zetten en (belangrijk bij een bokswedstrijd!) zelfstandig weer overeind komen na een val.

De wedstrijden waren geen vooraf geprogrammeerde show, maar een echt (dynamisch!) samenspel tussen menselijke commando's en door AI aangestuurde bewegingen. De robots reageerden op data van sensoren in hun lichaam. Via simulaties hadden ze al geleerd hoe ze hun evenwicht konden bewaren en aanvallen konden uitvoeren.

Unitree, dat sinds 2016, maakte al eerder furore met hun viervoetige robotdieren. Die worden gebruikt voor serieuze industriële toepassingen. Ze worden bijvoorbeeld ingezet bij de brandweer, bij energiebedrijven voor inspecties en op gevaarlijk terrein waar mensen lastig kunnen komen.

Zelf zo'n boksrobot kopen? De G1 is verkrijgbaar vanaf 16.000 dollar.

P.S. Wij moeten het voorlopig thuis nog doen met deze robots ... 👇🏻