AMD’s nieuwste processor in de Ryzen 9000-serie is de Ryzen 7 9800X3D. Enkele maanden na de ietwat teleurstellende eerste modellen uit die reeks, brengt AMD een cpu die zich specifiek op gamers richt en slechts een bescheiden prestatiewinst van zo’n acht procent belooft. Maar toen we deze nieuwe processor daadwerkelijk aan het gamen zetten, bleek hij verrassend veel meer te bieden dan vooraf werd beweerd.

De AMD Ryzen 7 9800X3D hoort bij de eerder uitgebrachte 9000-serie. De term X3D is de cruciale toevoeging in de productnaam en betekent dat de processor letterlijk een stapel extra 3D V-Cache krijgt: in totaal 96 MB L3-cache in plaats van de gebruikelijke 32 MB. Doordat er meer data in de cpu kan blijven hangen in plaats van steeds het werkgeheugen aan te moeten spreken, valt een flinke vertraging weg – zelfs al meet je die normaliter in nanoseconden.

AMD ontdekte een paar jaar geleden al bij de Ryzen 7 5800X3D dat deze vorm van cache vooral in games enorme winst oplevert. Games hebben immers voortdurend razendsnel nieuwe en onvoorspelbare berekeningen nodig. Voor voorspelbare, zwaardere klussen zoals het renderen van video’s heeft de extra cache nauwelijks invloed.

Zo’n stapel-cache maakt de processor wel duurder dan een vergelijkbaar model zonder 3D V-Cache. Maar omdat gamen voor veel mensen een belangrijke reden is om in een krachtige en relatief prijzige pc te investeren, is het geen verrassing dat er na de Ryzen 7 5800X3D ook een 7800X3D verscheen. Deze 9800X3D bouwt voort op datzelfde ‘gestapelde’ cache-concept, maar draait op AMD’s nieuwste Granite Ridge 4nm-processors.

Bescheiden specificaties

Los van de X3D-toevoeging verschilt de Ryzen 7 9800X3D in de basis niet extreem veel van de Ryzen 7 9700X. We hebben het nog altijd over een relatief bescheiden totaal van 8 cores en 16 threads, al is de kloksnelheid iets verhoogd naar 4,7 GHz (basis) en 5,2 GHz (boost). Voor een processor die 540 euro zou moeten kosten, maar in de praktijk duurder is, zijn dat niet bepaald veel cores. Zo biedt Intel met de Core Ultra 7 265K bijvoorbeeld 20 cores en 20 threads voor zo’n 430 euro.

In niet-gamegerelateerde testen valt dat beperkte aantal cores en threads ook duidelijk op. In de benchmark Cinebench R23, die een scène rendert en hiermee alle cores benut, behaalt de 9800X3D 23.498 punten. Dat is een verbetering ten opzichte van de 7800X3D (18.450 punten), maar nog altijd ver verwijderd van de 36.251 punten van de goedkopere Intel Core Ultra 7 265K.

Die verhouding zien we terug in vrijwel alle benchmarks en taken die zich niet op gamen richten. Deze nieuwe Ryzen is dus niet bedoeld als allround krachtpatser. Al is het beslist een capabele processor die prima presteert bij incidenteel zwaar werk, het moet niet je voornaamste doel zijn. Ben je vooral met zwaar (grafisch) werk bezig, dan kun je beter kiezen voor een cpu met meer cores en threads. Overigens heeft AMD inmiddels wel X3D-processors met 12 en 16 cores aangekondigd: de AMD Ryzen 9 9900X3D en AMD Ryzen 9 9950X3D.

De Ryzen 7 9800X3D bevat één CCD (Core Chiplet Die) met 8 cores.

Prestaties op Full HD

In games is het beeld compleet anders. Uit een test met 40 titels blijkt dat de Intel Core Ultra 7 265K maar in één game ietsje sneller is (3 procent), in één game gelijk presteert, en in de overige 38 door de 9800X3D wordt verslagen. In 11 games is het verschil 2 tot 10 procent, wat je in de praktijk niet altijd merkt. Maar in maar liefst 27 van de 40 games is de voorsprong meer dan 10 procent.

In veel games is de Ryzen 7 9800X3D zelfs zoveel sneller dat de Intel Core Ultra 7 265K voelt als een processor uit een ver verleden. In competitieve titels zoals Counter-Strike 2, waar elk frame telt, is de 9800X3D bijvoorbeeld 44 procent sneller. Flight Simulator, dat zwaar leunt op je cpu, draait 27 procent sneller en loopt duidelijk soepeler. Ten opzichte van de eerdere Ryzen 7 7800X3D zien we gemiddeld een winst van 11,3 procent. Dat is niet genoeg om die voorganger direct met pensioen te sturen, maar wel een mooie stap vooruit – zelfs meer dan de 8 procent die AMD zelf claimt.

Prestaties op hogere resoluties

Het is gebruikelijk om bij cpu-tests de resolutie laag te houden, zodat de processor de beperkende factor is in plaats van de videokaart. Toch zijn de resultaten op hogere resoluties minstens zo interessant. Naarmate we de resolutie opschroeven, wordt het verschil weliswaar kleiner, maar het feit dat op 1440p in 22 van de 40 games nog steeds 10 procent of meer verschil zit tussen de Ryzen 7 9800X3D en de Intel Core Ultra 7 265K, toont aan dat het ook daar flink merkbaar is. Een gemiddeld verschil van 18 procent is echt uitzonderlijk.

Op 4K-resolutie blijven er nog 13 van de 40 games over met een verschil van 10 procent of meer. Omdat 4K-gamen meestal met upscaling (DLSS of FSR) gebeurt, is het verschil tussen de twee cpu’s in de praktijk waarschijnlijk groter dan de gemeten 7,3 procent.

Relatief hoog energieverbruik

Om de extra prestaties ten opzichte van de vorige generatie te behalen, heeft AMD het stroomverbruik van de Ryzen 7 9800X3D flink verhoogd. Waar de Ryzen 7 7800X3D in games rond de 66 watt zat, loopt de 9800X3D op tot zo’n 100 watt. Hecht je veel waarde aan efficiëntie, dan blijft de 7800X3D daarom technisch gezien de zuinigste gameprocessor. Dat is inmiddels wel een loze titel, omdat AMD ‘m niet meer produceert (al kun je hem misschien nog wel ergens in een winkel vinden).

Een ander nadeel van AMD is nog steeds het hoge energieverbruik in rust. In onze testopstelling met een Ryzen 7 9800X3D op een AM5-moederbord meten we rond de 65 watt in licht gebruik, terwijl een vergelijkbaar Core Ultra 7 265K-systeem volstaat met zo’n 43 watt.

Conclusie

De AMD Ryzen 7 9800X3D wordt hier en daar opgehemeld als dé ultieme processor, maar laten we eerlijk zijn: dat is hij niet. Hij is voor veel taken een prima verbetering ten opzichte van zijn voorganger, maar de goedkopere Intel-processor is vaak sneller. Ook AMD’s goedkopere Ryzen 9 9900X is dankzij 12 cores in veel taken sneller.

Het hogere energieverbruik van de 9800X3D is bovendien een nadeel: de betere prestaties gaan gepaard met meer stroomverbruik, zowel onder belasting als bij lichte taken.

Maar als je vooral geïnteresseerd bent in gamen met je pc, dan is de Ryzen 7 9800X3D zonder discussie dé beste processor van dit moment. In games maakt hij gehakt van de Intel Core Ultra 7 265K en is de stap vooruit ten opzichte van de voorganger groter dan we hadden durven hopen en groter dan AMD zelf claimt.

Voor goedkope game-pc’s is hij te duur, maar in het hogere segment is er weinig concurrentie. Vooropgesteld dat je hem kunt vinden, want door de populariteit is de beschikbaarheid momenteel beperkt. 

Specificaties

Pluspunten

Minpunten

Cores en threads

8 cores, 16 threads

Basis- en boostsnelheid

4,7 GHz / 5,2 GHz

TDP

120 watt (in de praktijk tot ca. 150 watt)

Samsung heeft onlangs de Galaxy Buds3 FE uitgebracht, een set draadloze oordopjes met actieve ruisonderdrukking, AI-integratie en slimme bediening voor een scherpe prijs. Deze nieuwe Fan Edition biedt moderne eigenschappen en Galaxy-ecosysteemfunctionaliteit. Lees hieronder wat je zoal kunt verwachten van Samsungs nieuwste oordopjes.

De Buds3 FE onderscheiden zich met een zogenaamd 'blade design', een langgerekte vorm met een matte tweekleurige afwerking en semi-transparante accenten. De oordopjes wegen 5 gram per stuk en de case komt uit op 41,8 gram. Ze zijn verkrijgbaar in zwart en grijs, met IP54-classificatie voor stof- en spatwaterbestendigheid.

Slimme bediening en AI-integratie

Samsung zet met deze dopjes volop in op gebruiksgemak. De Buds3 FE zijn uitgerust met touch-, druk- en nabijheidssensoren, waarmee gebruikers onder meer het volume kunnen regelen, muziek pauzeren of gesprekken aannemen door te tikken of te knijpen. Dankzij Auto Switch kunnen de oordopjes automatisch overschakelen tussen verschillende Galaxy-apparaten. Voor Galaxy-gebruikers komt daar nog een extra laag aan functionaliteit bij in de vorm van Galaxy AI. Daarmee heb je onder meer spraakcommando's, realtime vertalingen en snelle toegang tot persoonlijke content zonder het scherm aan te raken tot je beschikking.

©Samsung

Geluidsfuncties, connectiviteit en accu

De Buds3 FE zijn voorzien van een dynamische 1-weg speaker en drie microfoons per oordopje. Ze ondersteunen actieve ruisonderdrukking (ANC), een ambient sound-modus en Crystal Clear Call-technologie. Die laatste maakt gebruik van een machine-learning-model om stemmen te isoleren tijdens gesprekken. De oordopjes zijn compatibel met bluetooth 5.4 en ondersteunen de codecs AAC, SBC en SSC (Samsung Seamless Codec).

©Samsung

Qua batterijduur belooft Samsung tot 6 uur luisterplezier met ANC ingeschakeld, oplopend tot 8,5 uur zonder. In combinatie met de oplaadcase loopt dat op tot respectievelijk 24 en 30 uur. Voor bellen geldt een maximale gesprekstijd van 4 uur, met een totaal van 18 uur inclusief case. De oplaadcase bevat een 515mAh-accu, de oordopjes zelf hebben elk 53 mAh aan capaciteit.

Beschikbaarheid

De Galaxy Buds3 FE zijn per direct verkrijgbaar in de Benelux voor een adviesprijs van 149 euro. Van 18 augustus tot en met 5 oktober 2025 geldt een lanceringsactie met 50 euro cashback, waarmee de prijs dus tijdelijk op 99 euro uitkomt.

Oled, qled, HDR10, Dolby Vision, 8K en local dimming. Duizelt het je al? Als je een nieuwe smart-tv zoekt, stuit je ongetwijfeld op allerlei termen. Lees in deze koopgids welke eigenschappen écht belangrijk zijn. Zo is de gebruikte schermtechniek belangrijk voor de beeldkwaliteit. Daarnaast is het natuurlijk wel zo prettig dat je vlot door het app-aanbod kunt navigeren. Aan het eind van deze koopgids stellen we zeven interessante modellen uit verschillende prijsklassen aan je voor.

Laten we beginnen met goed nieuws. Een slechte televisie kun je vandaag de dag haast niet kopen, mits je wel een product van een gerenommeerd merk aanschaft. Met een scherm van pakweg Samsung, LG, Panasonic, Philips, Hisense of Sony zit je goed. Uiteraard zijn er nog wel de nodige verschillen. Ga je voor een degelijke smart-tv of wil je liever een topexemplaar met een levensechte beeldkwaliteit?

Lcd: betaalbare televisies

Lcd-televisies (ook wel led-televisies genoemd) zijn nog altijd veruit het goedkoopst. Een exemplaar met een bescheiden schermdiagonaal van bijvoorbeeld 32 of 43 inch is vanaf een paar honderd euro te vinden. Daarnaast komen heel wat modellen van 55, 65 of 75 inch niet boven de duizend euro uit. Behalve de relatief lage prijs is een ander voordeel van lcd-televisies de lange verwachte levensduur.

Elke hedendaagse lcd-televisie bevat ledverlichting als lichtbron. Meestal zitten er achter het lcd-paneel meerdere leds. Binnen elke pixel passeert de lichtstraal een polarisatie- en kleurfilter, waarna het beeldpunt naar de gewenste kleur verandert. Lcd-televisies hebben als nadeel dat (een deel van) de ledverlichting altijd is ingeschakeld. Wegens deze actieve lichtbron is het voor lcd-panelen lastiger om pikzwarte scènes te tonen. Er belandt namelijk al gauw te veel licht in de pixel. Zwart oogt hierdoor als donkergrijs. Wel hebben lcd-televisies in de regel een hoge piekhelderheid.

Local dimming

De betere lcd-televisies ondersteunen local dimming. Hierbij zijn de ledlampen achter het lcd-paneel over meerdere zones verdeeld. Deze zones kunnen afzonderlijk oplichten en dimmen. Een pluspunt, want hierdoor zijn er op een lcd-televisie goede contrastwaarden haalbaar. Er bestaan verschillende vormen van local dimming.

Lcd-televisies uit het hoogste prijssegment ondersteunen veelal de local dimming-techniek mini-led. In dat geval verlichten (tien)duizenden kleine leds het lcd-paneel. Vanwege de aanwezigheid van honderden of misschien wel duizenden dimzones bieden deze smart-tv’s goede contrasten. Lager geprijsde modellen hebben onder de noemers backlit of full array respectievelijk tientallen of honderden leds. Tot slot bestaan er met edge lit ook nog lcd-televisies met aan de onder- en bovenzijde ledlampen. Deze modellen hebben doorgaans een dunne behuizing.

Qled: intense kleuren

In je zoektocht naar een nieuwe smart-tv kom je waarschijnlijk ook zogeheten qled-televisies tegen. Met name Samsung, Hisense en TCL brengen dergelijke producten op de markt. Een qled-televisie heeft eveneens een lcd-paneel met led-achtergrondverlichting. Een verschil is dat er direct achter het paneel een folielaagje met nanokristallen is geplaatst . Deze zogenoemde kwantum dots versterken het licht van de ledlampen. Het resultaat is een zeer heldere weergave met levendige kleuren. Gemiddeld genomen ligt de prijs van een qled-model een fractie boven die van een reguliere lcd-televisie.

Samsung illustreert de verschillen tussen een qled- en een regulier lcd-paneel.

Oled: zwart = zwart

Heb je best wat geld over voor een fraai beeld met natuurgetrouwe kleuren? In navolging van trendsetter LG brengen tegenwoordig nog meer bekende fabrikanten oled-televisies op de markt, zoals Samsung, Sony, Panasonic en Philips. Bij een oledpaneel geven de pixels zelf licht. Hierdoor zijn er dus geen leds als achtergrondverlichting nodig. Om die reden zijn deze televisies nogal dun.

Oled-panelen staan bekend om hun realistische kleurenweergave en hoge detaillering . Daarnaast bieden ze inktzwarte contrasten, omdat de aanwezige beeldprocessor de pixels volledig kan uitschakelen. Bij deze schermtechniek is zwart dus daadwerkelijk zwart (en niet donkergrijs). In tegenstelling tot een lcd-paneel kunnen oled-televisies inbranden. Bij dit verschijnsel blijft bijvoorbeeld het logo van een televisiezender permanent in beeld staan, al gebeurt dat tegenwoordig niet vaak. Verder hebben oled-panelen van origine een lagere helderheid, al is deze eigenschap bij de huidige generatie verbeterd. De aanschafprijs is de afgelopen jaren erg gedaald. Vanaf ongeveer 800 à 900 euro kun je een kleine tot middelgrote oled-televisie aanschaffen.

Deze nieuwe oled-televisie van Philips biedt een weergaloze beeldkwaliteit. (Foto: TP Vision)

Overige beeldeigenschappen

Naast het paneeltype kun je met nog wat andere beeldeigenschappen rekening houden. Let allereerst op de resolutie. Hoe hoger deze waarde, hoe scherper het beeld. Bij televisies vanaf 40 inch volstaat een resolutie van 3840 × 2160 pixels (4K). Voor kleinere (slaapkamer)modellen is 1920 × 1080 pixels (Full HD) scherp genoeg. Er bestaan ook 8K-televisies met een stevig prijskaartje, maar er is hiervoor nauwelijks geschikte videocontent beschikbaar.

Verder is het prettig wanneer het beoogde beeldscherm meerdere HDR-formaten ondersteunt, zoals HDR10 en Dolby Vision. Dergelijke technieken resulteren kortweg in een groter kleurbereik, waardoor recente videostreams meer details laten zien. Tot slot is de vernieuwingsfrequentie een belangrijke eigenschap. Een hoge waarde in hertz betekent een vloeiende videoweergave.

Smartplatform

Let bij de aanschaf van een smart-tv ook op het aanwezige smartplatform. Ieder merk gebruikt namelijk andere software, zoals webOS (LG), Tizen (Samsung), Titan OS (Philips), Fire tv (Panasonic) en Vidaa (Hisense) . Daarnaast is Google tv ook op diverse smart-tv’s vertegenwoordigd, zoals modellen van Sony. Voor de genoemde smartplatforms zijn alle bekende internationale video-apps beschikbaar, waaronder Netflix, Disney+ en YouTube. Meestal vind je ook meerdere Nederlandse diensten in het app-aanbod, al kan dat per smartplatform verschillen. Ben je bijvoorbeeld lid van NLZiet of Videoland, dan is het verstandig om de beschikbaarheid te controleren. Voor een snelle werking van alle apps is het prettig wanneer de smart-tv snel kan rekenen. Kies dus bij voorkeur een model met een krachtige processor. Met name goedkopere televisies reageren mogelijk traag.

Bepaalde LG-televisies stellen in het webOS-smartplatform ook game-apps beschikbaar. (Foto: LG)

Zes goede smart-tv’s

Wil je een nieuwe smart-tv kopen? We geven je hierbij zes voorzetjes, waarbij we de belangrijkste eigenschappen aanstippen. Goed om te weten is dat bijna iedere besproken televisie in verschillende schermdiagonalen verkrijgbaar is.

LG 32LQ63006LA

Voor gebruik in de slaapkamer overweeg je wellicht een kleine smart-tv. Dit scherp geprijsde model van LG voldoet in dat geval prima. De resolutie van 1920 × 1080 pixels is voor een 32 inch-televisie ruimschoots voldoende. Je ziet op een normale kijkafstand geen individuele pixels. Wegens de lage aanschafprijs doe je met deze smart-tv wel wat concessies. Denk bijvoorbeeld aan de lage vernieuwingsfrequentie van 50 hertz en het ontbreken van local dimming. Vergeleken met een duurder model toont het lcd-paneel iets minder realistische kleuren. Zodra je de 32LQ63006LA met wifi of een bekabeld netwerk verbindt, gebruik je alle bekende video-apps. Open in het webOS-smartplatform bijvoorbeeld Netflix, Videoland of NPO Start. Voor het aansluiten van randapparaten telt de achterzijde maar twee HDMI-poorten.

De bescheiden LG 32LQ63006LA is een perfecte smart-tv voor in de slaapkamer.

Pluspunten

Minpunten

Sony Bravia KD-55X75WL

Deze 55inch-televisie van Sony heeft een gunstige prijs-kwaliteitverhouding. Als smartplatform doet de Bravia KD-55X75WL een beroep op Google tv. Installeer vanuit de Play Store al je favoriete video-apps. Met een enkele zoekopdracht ontdek je eenvoudig bij welke streamingdienst een bepaalde film of serie is te zien. Bovendien bedien je deze smart-tv met je stem, waarbij je zelfs andere geschikte slimme apparaten kunt aansturen. Vanaf een mobiel toestel sluis je moeiteloos eigen foto’s en video’s naar het grote scherm door. De televisie ondersteunt hiervoor zowel Chromecast als AirPlay. Deze smart-tv gebruikt een lcd-paneel.

Voor een betaalbare Google tv ben je bij dit Sony-product aan het juiste adres.

Pluspunten

Minpunt

Philips 55OLED759/12

Deze telg van Philips is één van de goedkoopste oledtelevisies van 55 inch. Een leuk extraatje is de Ambilight-verlichting. Ledlampen aan de achterzijde van het scherm schijnen overeenkomstige tv-kleuren op de achterliggende muur, zodat er rondom het scherm een sfeervolle lichtbol ontstaat. Wek daarmee de illusie van een groter beeld! Gamers kunnen de respectabele vernieuwingsfrequentie van 120 hertz ongetwijfeld waarderen. Hierdoor razen vliegensvlugge animatiebeelden zonder haperingen voorbij. Voor het optimaliseren van de beeldkwaliteit bij recente videostreams komt de brede HDR-ondersteuning goed van pas. Zo kan de 55OLED759/12 uit de voeten met HDR10 en Dolby Vision.

Philips bewijst met zijn betaalbare 55OLED759/12 dat de prijs van oled-tv’s de afgelopen jaren sterk is gedaald.

Pluspunten

Minpunt

Samsung The Frame 65LS03D (QE65LS03DAUXXN)

Sommige mensen vinden zo’n groot zwart vlak in de woonkamer maar niets. Samsung heeft daar met zijn The Frame-serie iets op bedacht. Staat de televisie ‘uit’, dan toont het scherm een mooi schilderij of ander kunstwerk. Dat lijkt net echt, want het Koreaanse merk levert een verwisselbare lijst mee. Daarnaast sluit je alle randapparaten op de zogenoemde One Connect Box aan. Vanaf dit aparte kastje loopt er een onopvallende kabel naar de achterkant van het scherm. Kortom, je ziet onder de televisie geen bungelende snoertjes. Het hier besproken model heeft een helder qled-paneel van 65 inch. Je kunt de The Frame 65LS03D zowel neerzetten als ophangen. In de productdoos bevinden zich namelijk twee voetjes en een muurbeugel.

Een Samsung The Frame-televisie lijkt sprekend op een schilderij.

Pluspunten

Minpunten

Hisense 100E7NQ PRO

Kan het jou niet groot genoeg? Mooi, want dit exemplaar van Hisense heeft een reusachtig schermdiagonaal van 100 inch. Dat is ruim 2,5 meter! Met de 100E7NQ PRO creëer je dus je eigen thuisbioscoop. Het qled-paneel van 3840 × 2160 pixels staat garant voor heldere kleuren en een hoge detaillering. Verder is de ondersteuning voor local dimming met ruim tweehonderd zones een pluspunt. Dat resulteert in diepzwarte contrasten. Wie weleens een game speelt, heeft veel profijt van de maximale vernieuwingsfrequentie van 144 hertz. Geniet daarmee van een nogal vloeiende spelervaring. Wegens het grote beeld verlangt deze smart-tv wel een ruime woonkamer.

Woon je groot, dan is dit 100inch-model van Hisense een interessante optie.

Pluspunten

LG OLED65G45LW

Neem je alleen genoegen met de (aller)beste beeldkwaliteit, dan is deze oledtelevisie van LG een logische keuze. De snelle Alpha 11 AI-beeldprocessor tovert de fraaiste beelden op het 65inch-scherm. Oledpanelen staan natuurlijk bekend om hun uitstekende zwartwaarden, maar de OLED65G45LW ondersteunt ook nog eens een hoge piekhelderheid. Hierdoor ogen zowel donkere als lichte scènes zeer realistisch. Je hoeft trouwens niet zelf in de beeldopties te rommelen, want deze televisie kiest aan de hand van het omgevingslicht automatisch de optimale instellingen. Dankzij de matte coating kijk je ook overdag comfortabel televisie. Het webOS-smartplatform blijft de komende jaren up-to-date, want LG belooft voor de komende vijf jaar vier upgrades. De fabrikant levert een wandbeugel mee. Daarmee bevestig je de opvallend slanke behuizing strak tegen de muur.

De matte coating van de LG OLED65G45LW voorkomt hinderlijke reflecties.

Pluspunten

Minpunt