Wanneer je jezelf tegen malware wilt verdedigen, zijn er veel verschillende opties. Maar wat zijn nu precies de beste antivirus-programma's? We hebben niet minder dan 15 stuks voor je getest!

Alle in deze test besproken antivirusprogramma’s zijn door ons beoordeeld op algemene functionaliteit zoals het automatisch scannen van een usb-geheugenstick wanneer die in de pc wordt gestoken, het downloaden en installeren van software en de reactie op de aanwezigheid op de test-pc van enkele minder bekende en soms beruchte systeemtools.

De gebruiksvriendelijkheid is beoordeeld door te kijken naar de samenwerking met andere software zoals Microsoft Office en de vier meest gebruikte browsers, maar ook de snelheid en de manier waarop het programma communiceert.

Voor de beoordeling van de feitelijke malwarebescherming is gebruikgemaakt van resultaten van de onafhankelijke antiviruslaboratoria AV-Comparatives en AV-Test. Deze beide onderzoekslaboratoria hebben een uitstekende reputatie als het gaat om het testen van de kwaliteit van antimalwaresoftware.

Avast Free Antivirus en Antivirus Pro

©PXimport

Beide Avast-producten beschermen tegen malware en de Pro-versie beschermt ook bij internetbankieren, online shoppen en tegen phishing. Deze variant biedt bovendien een sandbox om risicovolle programma’s in te draaien.

Avast geeft duidelijk aan dat het gegevens verzamelt en anoniem deelt met derden. Het delen kun je uitschakelen, het verzamelen niet. Beide Avast-producten, dus ook de betaalde Pro, zitten vol opties die je pas kunt gebruiken na een betaalde upgrade naar een uitgebreidere versie. Dit is vooral vervelend wanneer een scan een probleem rapporteert maar het programma het dus niet zelf oplost.

De software biedt meerdere profielen om snel een deel of de gehele pc te scannen. Avast wist alle zero-day-malware te herkennen en de prestaties bij malware niet ouder dan vier weken waren iets minder, maar nog altijd bovengemiddeld.

Avast had geen false-positives voor virussen, maar merkte wel een legitiem programma als malware aan. De scansnelheid is gemiddeld, de impact op de systeemprestaties bovengemiddeld.

Avast Free Antivirus en Antivirus Pro

Prijs: Gratis (Avast Free Antivirus), € 39,99 per jaar voor één pc (Avast Antivirus Pro)
Website: avast.com6Score60

AVG AntiVirus Free

©PXimport

De beveiliging van AVG behaalt met een score van vierenhalf (uit maximaal zes punten) de laagste score van alle geteste pakketten. Vooral de detectie van de meest voorkomende malware uit de laatste vier weken laat te wensen over. Daarbij werd tweemaal een onschuldig programma als malware aangeduid.

Er zijn meerdere scanopties om de hele computer of delen ervan te scannen, inclusief een scan op de aanwezigheid van rootkits. Nieuw aangesloten usb-massamedia worden niet automatisch gescand. AVG verzamelt gegevens over de gebruiker zonder dat het een optie biedt dit te stoppen.

De gebruiksvriendelijkheid scoort matig door de aanwezigheid van functies en scans die alleen na een betaalde upgrade ook echt gebruikt kunnen worden en de aanhoudende pop-ups met hetzelfde doel. Al met al zijn er weinig redenen om voor AVG te kiezen, andere gratis scanners presteren beter en zijn gebruiksvriendelijker.

AVG AntiVirus Free

Prijs: Gratis (Avast Free Antivirus), € 39,99 per jaar voor één pc (Avast Antivirus Pro)
Website: avg.com4Score40

Avira Free Antivirus en Avira Antivirus Pro

©PXimport

Zowel de betaalde als de gratis versie van Avira probeert je tijdens het gebruik tot een verdere upgrade te verleiden, maar het pakket doet dat minder opdringerig dan vergelijkbare producten. De prestaties bij het herkennen van malware liggen net onder de top, maar zijn voldoende om toch de maximale score van zes punten op dit onderdeel te behalen.

Er zijn maar liefst negen standaardscans aanwezig maar een usb-geheugenstick wordt niet automatisch gescand. De scansnelheid van Avira is gemiddeld, maar vooral downloads gaan langzamer en geïnstalleerde software start langzamer na de installatie van Avira. Het aantal false-positives door legitieme software als malware aan te merken is laag maar geen nul.

De gebruiksvriendelijkheid is goed wanneer je van veel menu’s en eindeloze opties houdt, maar minder wanneer je vooral gemak zoekt. De Free-versie van Avira krijgt ons keurmerk Beste koop omdat de software gratis is met goede prestaties en weinig echt lastigvallende reclames.

Avira Free Antivirus en Avira Antivirus Pro

Prijs: Gratis (Avira Free Antivirus), € 34,95 per jaar voor één pc (Avira Antivirus Pro)
Website: avira.com6Score60

Bitdefender Antivirus Plus

©PXimport

Antivirus Plus is het minst uitgebreide beveiligingsprogramma van Bitdefender. Zie je voordeel in een kwetsbaarheidsscan op verouderde software, een wachtwoordmanager, controle van websites en een afgeschermde browser voor internetbankieren, dan is Bitdefender Antivirus Plus een goede keuze. Ook omdat het de maximale score haalt bij het herkennen van malware met een beperkte impact op het systeem en een nauwelijks merkbare invloed op de verdere bruikbaarheid van de pc. Alleen de prestaties bij zero-days zouden beter kunnen, hier scoren de echte toppers net even beter.

Bitdefender heeft een autopilot waarin scans en eventuele acties tegen malware onmerkbaar worden uitgevoerd. Als extra bescherming tegen ransomware kun je Bitdefender een of meer mappen met documenten tegen ongewenste wijzigingen laten beschermen. Het aantal profielen om de pc of een deel daarvan op malware te scannen is beperkt, maar daarentegen wordt een aangesloten usb-stick of een download automatisch en snel gescand.

Bitdefender scoorde geen false-positives en liet alle legitieme acties op de pc ongemoeid. De gebruiksvriendelijkheid kan nog wel verbeterd evenals de scansnelheid, die ligt bij eerste scans erg laag.

Bitdefender Antivirus Plus

Prijs: € 29,99 per jaar voor één pc
Website: bitdefender.com8Score80

Bullguard Antivirus

©PXimport

Met slechts twee ingeschakelde onderdelen van de negen die Bullguard in zijn interface opsomt, krijg je toch even het idee dat de installatie niet gelukt is. Het zijn allemaal extra’s van de duurdere pakketten van Bullguard.

Antivirus biedt bescherming tegen malware en antispam, beschikbaar tegen upgradeprijzen. Het aantal opties voor de twee wel beschikbare onderdelen is beperkt. De prestaties zijn goed, maar behoren niet tot de top: Bullguard scoort vijfenhalf van de maximaal zes punten voor het bestrijden van malware.

Eigenlijk ligt alleen de herkenning van zero-days lager dan bij concurrerende programma’s. De impact op de prestaties van de computer zijn gemiddeld, alleen software installeren wordt merkbaar langzamer.

Bullguard is niet snel, bij een scan van 10 GB willekeurige data is het de op twee na langzaamste in de test. Ook scoorde Bullguard het hoogste aantal onterechte meldingen van alle producten in de test. Een nieuw aangesloten usb-stick wordt automatisch gescand. Bullguard kent geen licentie voor meerdere pc’s, je betaalt voor elke pc het volle pond.

Bullguard Antivirus

Prijs: € 29,95 per jaar voor één pc
Website: bullguard.com6Score60

ESET NOD32 Antivirus 10

©PXimport

ESET NOD32 was voor velen jarenlang het favoriete antivirusprogramma’s, vanwege de geringe impact op de prestaties van de pc. De nieuwste versies scoren echter juist op het punt van de prestaties minder goed, slechts vierenhalf van maximaal zes punten. Vooral websites laden minder snel en de impact op de installatie van nieuwe software ligt hoog.

Verder alleen hoogste scores, zowel voor de bescherming als de bruikbaarheid. Het aantal kant-en-klare scans is beperkt, maar is gemakkelijk aan te passen. Een nieuw via usb aangesloten massamedium wordt automatisch gescand.

De scansnelheid is gemiddeld. NOD32 biedt daarbij enkele handige extra’s zoals een reputatiescan die de actieve processen op de computer controleert en het heeft een eigen Host Intrusion Prevenstion System (HIPS) dat systeemactiviteiten monitort en bij ongewenst gedrag ingrijpt. Als enige had ESET NOD32 geen enkele onterechte melding, wat behalve aan de beveiliging ook bijdraagt aan de gebruiksvriendelijkheid. Die is namelijk onveranderd hoog in deze nieuwste versie.

ESET NOD32 Antivirus 10

Prijs: € 29,99 per jaar voor één pc
Website: eset.com6Score60

F-Secure Antivirus

©PXimport

F-Secure Antivirus biedt naast de standaardscans nog een apart opschoonprogramma om hardnekkige malware te lijft te gaan. Onbekende malware en ook ransomware bestrijdt F-Secure met DeepGuard, een clouddienst die de reputatie van elk programma controleert als het wordt gestart en die ook daarna het gedrag kritisch blijft volgen.

De prestaties bij de bestrijding van malware zijn met zes uit zes punten, goed. Bovendien behoort F-Secure bij de snelste scanners van de test. Een nieuw aangesloten usb-stick wordt echter niet automatisch gescand, een download daarentegen weer wel. De impact op de systeemprestaties en ook de algemene bruikbaarheid en gebruiksvriendelijkheid scoren bij F-Secure lager.

Vooral de installatie van nieuwe software ging na de installatie van F-Secure, trager. Tweemaal werd bovendien een programma geblokkeerd en eenmaal werd een installatie onterecht tegengehouden. Hier kan het pakket nog verbeteren om het beeld met de verder prima scores bij de bestrijding van virussen en overige malware, recht te doen.

F-Secure Antivirus

Prijs: € 29,99 per jaar voor één pc
Website: f-secure.com8Score80

G Data Antivirus 2017

©PXimport

Sinds G Data enkele jaren geleden een eigen scan-engine introduceerde na jarenlang die van anderen te hebben gebruikt, behaalt het de hoogste scores bij de echte beveiliging. Zo ook nu. De enige omissie is dat het programma tijdens een scan één programma onterecht als malware identificeert. De scansnelheid ligt aanvankelijk gemiddeld maar doordat G Data ongewijzigde bestanden een tweede keer overslaat, gaat de snelheid volgende keren flink omhoog.

Het openingsscherm van G Data Antivirus toont de status van de beveiliging inclusief de paar extra’s zoals de beveiliging tegen keyloggers en exploits. Er zijn vijf profielen voor standaardscans en een nieuw aangesloten usb-geheugenstick wordt automatisch gescand. G Data levert met deze Antivirus een heel fijn pakket uit met een beperkt aantal handige extra’s zoals de browseronafhankelijke beveiliging voor internetbankieren.

Doordat G Data enkele voor de beveiliging van de internetverbinding kritische dll’s beveiligt, hoeft er niet zoals bij andere antivirusprogramma’s met een aangepaste browser gebankierd te worden.

G Data Antivirus 2017

Prijs: € 29,99 per jaar voor één pc
Website: gdata.nl8Score80

Kaspersky Antivirus Plus

©PXimport

Kaspersky bevestigt de goede reputatie door als enige de maximale score van drie keer zes punten bij AV-Test te behalen. Bovendien doet Kaspersky dat met een lage impact op het systeem en door nauwelijks fouten te maken. Eén keer wordt een applicatie onterecht aangemerkt als malware, maar verder geen onterechte waarschuwingen of acties.

De scansnelheid zou beter kunnen, vooral ook omdat vervolgscans wel sneller gaan maar concurrerende producten dan meer winst boeken. Downloads en nieuw aangesloten usb-massamedia worden automatisch gescand.

Behalve echte malware spoort Kaspersky Antivirus Plus ook andere kwetsbaarheden op zoals ontbrekende Windows-patches en verouderde software. Daarnaast biedt het een virtueel toetsenbord en bescherming tegen keyloggers, beide vooral handig bij internetbankieren en andere online transacties.

Nieuw is de Kaspersky Secure Connection, een commerciële vpn-dienst die Kaspersky doorverkoopt. Tot 200 MB internetverkeer mag je dagelijks gratis versleutelen, voor meer betaal je 25 euro per jaar. Antivirus Plus is het minst uitgebreide beveiligingsproduct van Kaspersky en voor wie echt alleen antimalware aan zijn pc wil toevoegen een goede, zo niet de beste keuze.

Kaspersky Antivirus Plus

Prijs: € 29,99 per jaar voor één pc
Website: kaspersky.nl10Score100

McAfee Antivirus Plus

©PXimport

Het zit McAfee niet mee. Heeft het net de overgang naar Intel Security zo goed als afgerond en zou het zich definitief kunnen ontdoen van de toch wat lastige McAfee-branding, moet het weer op eigen benen staan. En dus blijft McAfee in elk geval voorlopig weer McAfee.

Ondanks de ondersteuning van Intel en de forse onderzoeksbudgetten die daarbij gehoord zullen hebben, is het McAfee ook de afgelopen jaren niet gelukt een leidersrol te veroveren. En dat is nog altijd niet het geval. In de onafhankelijke antivirustests scoort McAfee redelijke cijfers, maar ook niet meer dan dat: een vijfenhalf uit zes voor detectie en prestaties en alleen een zes op de bruikbaarheid. Twee keer werd een programma onterecht als malware aangemerkt.

Afgelopen tijd zijn alle gebruikers van Antivirus Plus geüpgraded naar een nieuwe scan-engine die zowel signatures als clouddetectie gebruikt en zowel de herkenning van bekende virussen als zero-days moet verbeteren. Of deze vernieuwing ook daadwerkelijk verbetering in de prestaties van McAfee oplevert, blijft afwachten. De aanschafprijs van McAfee ligt hoger, maar daarvoor mag je alle computers in huis ermee beveiligen.

McAfee Antivirus Plus

Prijs: € 59,97 per jaar voor onbeperkt aantal computers
Website: mcafee.com8Score80

Panda Free Antivirus en Antivirus Pro

©PXimport

Panda Free beschermt tegen malware en phishing en heeft als enige extra’s een procesmonitor die de activiteiten op de pc controleert en het optioneel scannen van usb-media inclusief het uitschakelen van de autorun-functie.

De kwaliteit van de antivirusbescherming van Panda is goed met een vijfenhalf van maximaal zes punten voor het herkennen van malware en ook vijfenhalf voor de bruikbaarheid, de laatste passend bij een no-nonsense scanner als Panda Free Antivirus. Het is dan ook jammer dat met een tweeënhalf voor de systeemimpact en een te hoog aantal false-positives, de uiteindelijke waardering laag uitvalt.

Er zijn twee voorgeprogrammeerde scans plus de optie om zelf een profiel op te stellen. De score bij de scansnelheid is gemiddeld. De betaalde Antivirus Pro van Panda voegt aan de basisbeveiliging een eigen firewall, een virtueel toetsenbord en een scan van de wifi-beveiliging toe.

Omdat de meerwaarde van een eigen firewall ten opzichte van de standaard Windows-versie beperkt is, zeker wanneer die zo complex is als de Panda-firewall, is het zoeken naar een rechtvaardiging van een betaalde upgrade. Zeker ook omdat de reclame in Panda Free Antivirus prettig rustig blijft en de Panda Cloud Cleaner voor geavanceerde malware ook gratis te downloaden is.

Panda Free Antivirus en Antivirus Pro

Prijs: Gratis (Panda Free Antivirus), € 31,99 per jaar voor één pc (Panda Antivirus Pro)
Website: pandasecurity.com5Score50

Sophos Home

©PXimport

Sophos verkoopt zijn producten alleen aan bedrijven, maar biedt consumenten wel de mogelijkheid tien pc’s en Macs te beschermen tegen malware, onbetrouwbare websites en potentieel gevaarlijke programma’s. De beveiliging van al die apparaten is via de zeer goed uitgevoerde webportal te controleren en ook deels te configureren.

Sophos Home is daarbij een toonbeeld van eenvoud, behalve een overzicht van de status van de drie onderdelen van de beveiliging is er één knop, die om een scan te starten. Meer niet. De prestaties van Sophos Home zijn redelijk met een vijf uit zes voor de beveiliging, een terechte zes voor de bruikbaarheid maar een drieënhalf voor de systeemimpact.

Omdat alle antiviruslabs de bedrijfsversie van Sophos testen moet die score mogelijk worden gerelativeerd, op onze testsystemen was van overmatige impact op de prestaties niets te merken. De scansnelheid is goed, maar usb-media worden niet automatisch gescand. Door de lage score voor de beveiliging loopt Sophos Home het label ‘Beste Koop’ mis.

Sophos Home

Prijs: Gratis
Website: home.sophos.com6Score60

Symantec Norton Security Standaard

©PXimport

Symantec heeft geen basis-antiviruspakket meer, het is altijd antivirus met heel veel meer. Security Standaard is de minst uitgebreide en daarmee geschikt voor deze test. De prestaties als het gaat om malwarebestrijding zijn goed, zes uit zes, en ook goede cijfers voor de systeemimpact en bruikbaarheid.

Twee maal werd ten onrechte een programma als malware aangemerkt en drie keer een installatie geblokkeerd. Er zijn drie echte antimalware scans om de pc of een deel daarvan te controleren op malware, een usb-geheugenstick moet je echter zelf controleren. De scansnelheid van deze Symantec behoort tot de hoogste in de test. Het is duidelijk geen straf meer Norton op je pc te hebben.

De extra’s die Symantec buiten de antimalware biedt zijn onder meer een digitale kluis voor identiteitsbescherming, tools voor systeemoptimalisatie, een opstartmanager en een eigen firewall. Wil je meer dan één pc beveiligen, dan is de aankoop van een uitgebreider pakket van Symantec al snel voordeliger doordat je van Norton Security Standaard voor elke pc een volledige licentie moet kopen.

Symantec Norton Security Standaard

Prijs: € 29,99 per jaar voor één pc
Website: nl.norton.com8Score80

Trend Micro Antivirus+

©PXimport

Hoewel vooral bekend bij professionals, biedt Trend Micro ook meerdere producten om als consument de pc mee te beschermen. Antivirus+ is daarvan de minst uitgebreide. Het beveiligt tegen malware, phishing en biedt nu ook een basale antiransomware-beveiliging.

Deze laatste, de Mappenbescherming, biedt de mogelijkheid één map aan te wijzen en de bestanden daarbinnen extra te beschermen tegen ongewenste schrijfactiviteiten en versleuteling. Heel geavanceerd is het niet. De prestaties van Trend Micro Antivirus+ zijn echter goed met een zes uit zes voor de antimalware én de bruikbaarheid en een nette vijfenhalf uit zes voor de systeemimpact.

Heel zwaar is het programma inderdaad niet en het zet bij het scannen van 10 GB random gebruikersdata zelfs de snelste tijd van allemaal neer. Daarbij werkt het redelijk secuur met slechts één onterecht alarm. Trend Micro Antivirus+ is de goedkoopste van de niet-gratis producten maar kan duur worden omdat je voor elke pc een aparte licentie moet kopen.

Trend Micro Antivirus+

Prijs: € 19,99 per jaar voor één pc
Website: trendmicro.nl6Score60

©PXimport

Niet alleen het saaie en repetitieve werk wordt vervangen door AI. Je bent óók als kenniswerker niet meer zeker van een baan. Software wordt al grotendeels door AI geschreven. Gelukkig kun je daar als hobbyprogrammeur ook enorm van profiteren. Het brengt naast tijdwinst ook veel gemak. We helpen je op weg met drie praktische tools: ChatGPT, Aider en de Windsurf Editor. We maken enkele eenvoudige voorbeelden, zodat je een helder beeld hebt van je potentiële workflow.

Grote taalmodellen zijn al zo goed dat je comfortabel complete programma’s door AI kunt laten maken, zelfs zonder enige programmeerkennis. Afhankelijk van de tools die je gebruikt, voelt dat toch alsof je samen aan code werkt, ook wel pair-programmeren genoemd. Je houdt dus enige controle en kunt er, als je oplet, veel van leren. Ook al wordt het harde werk door AI gedaan.

Een bijkomend voordeel is dat je heel gericht aanpassingen kunt laten doen of vragen kunt stellen over de code, zonder dat je de documentatie of websites als Stack Overflow hoeft door te spitten. Het is geen verrassing dat laatstgenoemde website met fors dalende bezoekersaantallen te maken heeft. Ook andere taken, zoals het schrijven van de documentatie, zijn snel geregeld.

In dit artikel gaan we een eenvoudig programma maken met AI, zodat je een goed beeld hebt van de workflow. We gebruiken drie verschillende tools. We starten met het vertrouwde ChatGPT, al kun je ook bijvoorbeeld voor Claude of Gemini kiezen. Daarna gaan we met Aider in combinatie met Git aan de slag. Daarmee werk je ‘samen’ aan programmacode via de opdrachtprompt, in ons voorbeeld binnen het vertrouwde Visual Studio Code. Tot slot gaan we met de Windsurf Editor aan de slag, een completere grafische ontwikkelomgeving met geïntegreerde AI-features, die je van begin tot eind ondersteunt bij het maken van je programma. 

ChatGPT

Chatbot

Grote taalmodellen (LLM’s) vormen de basis voor chatbots als OpenAI’s ChatGPT en Anthropics Claude, maar óók voor de tools die we hierna behandelen. Feitelijk benaderen we de chatbots in dit eerste deel van het artikel rechtstreeks, via een browser of app. De andere tools gebruiken de API van deze bedrijven. Raadpleeg eventueel voor het starten met ChatGPT deze basiscursus.

De nieuwere modellen (we gebruiken overwegend ChatGPT 4o en Claude 3.5 Sonnet) laten heel goede resultaten zien voor programmeertaken. Ze helpen uiteraard niet alleen om programmacode te schrijven maar kunnen code ook uitleggen, fouten oplossen en de documentatie schrijven. Ook kun je uitstekend brainstormen over een project of ideeën. Het is daarom, óók als je andere tools voor programmeren gebruikt, enorm praktisch om erbij te hebben! Toegang tot ChatGPT is gratis met beperkingen. Een abonnement is minder gelimiteerd en geeft vaak toegang tot nieuwere modellen (zoals o1 of o3-mini). Zo’n abonnement is niet bruikbaar voor de andere tools, die gebruiken namelijk de API waarvoor je aparte credits moet aanschaffen.

Een chatbot biedt goede ondersteuning bij al je programmeervragen.

Eerste stappen

We beginnen met een eenvoudig voorbeeld en vragen aan ChatGPT om een spelletje boter-kaas-en-eieren te maken, ook wel bekend als tic-tac-toe. Hoewel het Engels soms betere resultaten kan geven, werken we voor dit artikel volledig in het Nederlands. We starten met deze prompt: “Maak een volledig functionele boter-kaas-en-eieren voor in een browser. Maak de HTML-structuur, voeg CSS-stijlen toe en implementeer de JavaScript-logica. Maak een scheiding tussen HTML, CSS en JavaScript. Zorg dat het programma responsief is zodat het bij elke schermgrootte werkt.”

ChatGPT genereert de gevraagde code. Je kunt individueel de HTML, CSS en JavaScript kopiëren. Om het te proberen, kun je alles plakken op websites als www.jsfiddle.net en www.codepen.io. Voor dit voorbeeld hebben we bij JSFiddle een projectpagina aangemaakt. We gaan dit voorbeeld in de volgende stappen verder verbeteren, steeds met links naar de verbeterde versie.

De eerste versies van het spel boter-kaas-en-eieren.

Geluiden toevoegen

We vragen ChatGPT om het programma aan te passen, zodat er een geluid wordt afgespeeld bij elke zet. ChatGPT voegt daarop een audio-element toe aan de HTML-code. Het past ook het script aan om dit aan te roepen bij elke zet. Je moet nog wel zelf het mp3-bestand plaatsen in de uiteindelijke programmamap of een volledige link naar het mp3-bestand invullen in de HTML-code:

Er zijn overigens veel websites waar je leuke geluidseffecten kunt vinden die je vrij kunt gebruiken, waaronder Pixabay. Op deze pagina zie je onze aangepaste versie.

De aangepaste HTML-code bevat een verwijzing naar een mp3-bestand.

Computertegenstander

We vragen ChatGPT vervolgens om een slimme computertegenstander toe te voegen, waarbij aan het begin van het spel wordt gekozen wie er mag beginnen. Via deze webpagina kun je deze versie zien. De computertegenstander blijkt in eerste instantie overigens helemaal niet zo slim, waardoor je makkelijk je potjes wint. Maar dat is snel opgelost. Na ons verzoek om de computertegenstander slimmer te maken, controleert het programma voortaan eerst op mogelijke winnende zetten en blokkeert het de tegenstander indien nodig. Als er geen direct winnende of blokkerende zetten zijn, kiest het een willekeurige lege cel. Deze slimmere versie kun je hier bekijken.

Het aangepaste script op een canvas in ChatGPT.

Uiterlijk verfraaien

Als laatste hebben we gevraagd het uiterlijk wat mooier te maken. Hierbij wordt voornamelijk de CSS-code aangepast om de visuele stijl van het spel te verbeteren. Het resultaat is geslaagd: ChatGPT geeft de achtergrond een mooi kleurverloop. Ook zijn de stijlen van de knoppen en speelvelden aangepast. Het levert een veel moderner en aantrekkelijker uiterlijk op.

Je kunt ChatGPT uiteraard steeds vragen om het script of een deel daarvan uit te leggen. Ben je het overzicht over de wijzigingen kwijt, dan kun je uiteraard ook vragen om de laatste HTML-code in te zien, of de laatste versie van het script. Eventueel op een canvas. Toch misten wij in ChatGPT soms wat overzicht en is het bovendien lastig om een stapje terug te doen als een aanpassing niet het gewenste resultaat oplevert. Dit zijn zaken die we in het volgende deel gaan aanpakken met Aider.

De gemoderniseerde versie van boter-kaas-en-eieren.

Aider

Opdrachtprompt

Voor grotere programmeerprojecten is het werken met een chatbot al snel vervelend en verwarrend. Veel praktischer is een tool die met jouw eigen projectbestanden werkt en zelf of samen de gewenste aanpassingen maakt. Als je geen moeite hebt met het werken met een opdrachtprompt, is Aider een uitstekende optie. Die tool helpt met het schrijven en aanpassen van code.

Aider is opensource en werkt met heel veel LLM’s samen. Hier gebruiken we de API voor Claude 3.5 Sonnet, maar je kunt ook de API van OpenAI gebruiken of een LLM die je zelf lokaal draait of elders, zoals via OpenRouter. De integratie met Git is enorm praktisch. Voor elke aangebrachte wijziging voert het een ‘commit’ uit, voorzien van een duidelijke omschrijving, zodat je achteraf een goed overzicht met alle veranderingen hebt en ook stapjes terug kunt doen. Niet alle alternatieven bieden dit en dat is vooral een gemis als er iets fout gaat en je geen idee meer hebt hoe je dat moet oplossen.

Aider werkt samen met alle gangbare LLM’s.

Voorbereiding

We willen weer laten zien hoe je het spelletje boter-kaas-en-eieren met Aider zou kunnen maken. We gebruiken het voor velen vertrouwde programma Visual Studio Code onder Windows en installeren Aider via een opdrachtprompt binnen die ontwikkelomgeving. Binnen de editor kun je uiteraard alle gegenereerde bestanden bekijken en handmatig aanpassen. Voor de installatie van Aider heb je Python nodig. Zet tijdens de installatie van Python een vinkje bij Add python.exe to PATH, zodat je Python vanuit elke map kunt aanroepen.

Installeer ook Visual Studio Code als je dat nog niet eerder hebt gedaan. Visual Studio Code biedt een mogelijkheid om Copilot als assistent te gebruiken, maar dat slaan we hier over.

Installeer ook Git, zodat versiebeheer mogelijk is. Kies tijdens de installatie van Git voor het gebruik van Visual Studio Code als standaardeditor. Verder kun je alle standaardinstellingen accepteren. Als je Python, Visual Studio Code en Git hebt geïnstalleerd, kun je door met de installatie van Aider.

Installeer Python onder Windows voordat je met Aider aan de slag gaat.

Installatie Aider

We kunnen nu Aider installeren. Open daarvoor Visual Studio Code en kies in het menu de optie Terminal / New Terminal. Verander de terminal, via de optie rechtsboven in het venster, naar Git Bash. Installeer daarna Aider met de volgende twee opdrachten:

Sluit de terminalvenster via het kruisje rechtsboven. Open dan een nieuwe terminal en wissel weer naar Git Bash. Als je Aider niet kunt aanroepen met aider zul je het PATH moeten uitbreiden met de aangegeven opdracht, zoals in het voorbeeld hieronder:

Zorg dat je in dit voorbeeld voor Claude 3.5 Sonnet een API-sleutel hebt en voldoende credits om mee te beginnen (zie het kader ‘API-sleutel maken voor Claude’). Exporteer deze API-sleutel zodat Aider deze direct kan gebruiken:

Maak nu een nieuwe map voor je toepassing, blader naar die map en maak een Git-repository:

Je kunt nu beginnen met programmeren, met de ondersteuning van Aider!

We installeren Aider om het binnen Visual Studio Code te gebruiken.

Programma maken

We gaan ons eerste programma maken. Zorg dat je een terminalvenster hebt geopend en bent gewisseld naar Git Bash. De assistent start je dan met de volgende opdracht:

Er wordt de eerste keer gevraagd om .aider* en .env toe te voegen aan .gitignore. Dat raden we aan! Hiermee voorkom je dat deze bestanden, vaak met wachtwoorden en dergelijke, per ongeluk in je Git-repository worden opgenomen en daardoor in potentie online komen, als je de repository via GitHub beschikbaar maakt.

Via de prompt kun je nu je opdrachten afvuren. We vragen zoals eerder om een volledig functionele en responsieve boter-kaas-en-eieren voor in een browser met de vereiste HTML-structuur, CSS-stijlen en JavaScript-logica in aparte bestanden.

Aider gaat direct aan de slag en laat heel overzichtelijk alle aanpassingen zien, met een beschrijving van de uiteindelijke functionaliteit. Het vraagt netjes of het de nieuwe bestanden mag maken (index.html, styles.css en script.js) en daarna of het deze mag openen in een browser. Het spel is in deze eerste versie volledig responsief met een duidelijke gebruikersinterface, houdt de speelstatus bij, detecteert wanneer iemand wint of als het een gelijkspel is, heeft een knop om het spel opnieuw te starten en is helemaal in het Nederlands. Een goed begin!

Aider heeft het programma voor ons uitgewerkt.

Aanpassingen maken

We vragen opnieuw in natuurlijke taal om wijzigingen te maken. De workflow is erg prettig. Aider geeft eerst aan welke bestanden waarschijnlijk moeten worden gewijzigd. Voor het geluid stelt het bijvoorbeeld wijzigingen in index.html en script.js voor. Dan vraagt Aider of het deze bestanden mag toevoegen aan de chat.

Als de radartjes zijn uitgedraaid, na interactie met Claude, geeft Aider heel nauwkeurig aan welke regels in welke bestanden moeten worden gewijzigd. Ook geeft Aider aan dat je een mp3-bestand genaamd move.mp3 in dezelfde map moet plaatsen.

We vragen Aider daarna ook om een slimme computertegenstander toe te voegen. Die is meteen heel slim en probeert direct te winnen als dat kan, blokkeert winnende zetten van de tegenstander, probeert het centrum te veroveren en kiest anders voor hoeken of willekeurige zetten.

Tot slot vragen we Aider om het programma te verfraaien met een moderner uiterlijk. Dat levert een flinke metamorfose op. Bekijk hier het resultaat.

Via een comfortabel proces maakt het alle gewenste aanpassingen.

Integratie met Git

De standaard integratie met Git biedt veel voordelen. Als Aider aanpassingen maakt aan een bepaald bestand zal het in Git een heldere beschrijving toevoegen aan de zogeheten commit. In Visual Studio Code kun je deze historische aanpassingen eenvoudig terugzien. Klik daarvoor op een bestand en open in de balk aan de linkerkant Timeline. Zorg dat de filterinstelling is ingesteld op Git History.

Nu zie je de commit-geschiedenis van het geselecteerde bestand. Door op een specifieke commit te klikken, kun je de aangebrachte wijzigingen bekijken. Binnen Aider zijn er ook nog wat trucjes. Zo kun je met /diff zien wat de laatste veranderingen zijn. Met /undo kun je die eenvoudig ongedaan maken.

We hebben de repository op GitHub gezet. Ook hier kun je alle veranderingen bekijken. Open daarvoor een bestand, zoals script.js, en ga dan rechtsboven naar History. Hier zie je de verschillende wijzigingen. Als je op een van de aanpassingen klikt, zie je netjes welke veranderingen in de code zijn gemaakt.

Je kunt handig zien welke historische wijzigingen zijn aangebracht in bestanden.

Git en GitHub

Aider gebruikt een git-repository. Sommige mensen verwarren dit met GitHub. Je kunt met Git prima alleen een lokale repository maken, op het systeem waarop je met Aider werkt. Optioneel kun je deze repository met GitHub verbinden, zodat je in feite een kopie in de cloud hebt. Dat is voor jezelf wel heel praktisch, omdat je veel makkelijker de wijzigingen kunt bijhouden en bestuderen. En je kunt ook met anderen samenwerken aan code.

Ook interessant om te lezen: GitHub Codespaces: altijd de juiste tools bij de hand

We hebben de repository gedeeld met GitHub, zodat je alle veranderingen kunt inzien.

Windsurf Editor

 Complete ontwikkelomgeving

Zoek je een completere ontwikkelomgeving met geïntegreerde AI, dan zijn Cursor AI en Windsurf Editor twee populaire opties. Cursor AI is een gevestigde speler, maar krijgt steeds meer concurrentie van het nieuwere Windsurf Editor. Beide ontwikkelteams blijven verbeteringen doorvoeren om niet voor elkaar onder te doen.

Beide programma’s zijn bovendien klonen van Visual Studio Code, de bekende editor van Microsoft die we ook voor Aider hebben gebruikt. Daarom lijken ze in veel opzichten op elkaar. Het kan handig zijn om verschillende thema’s te gebruiken als je ze naast elkaar gebruikt, zodat je ze uit elkaar kunt houden.

Windsurf Editor werkt met een ingebouwde assistent genaamd Cascade.

Cascade

We hebben ook in Windsurf geprobeerd om het spelletje boter-kaas-en-eieren uit dit artikel te maken. De assistent in Windsurf Editor heet Cascade; via het Cascade-deelvenster kun je hem direct aan het werk zetten. Een leuk detail is dat niet alleen code wordt gegenereerd, maar dat er ook veel aanvullende acties voor je worden uitgevoerd, zoals het aanmaken van een map voor je project en voor de geluiden, en het maken van een mp3-bestand.

Bij elke stap kun je zien welke bestanden worden aangepast en de voorgestelde wijzigingen controleren en bevestigen. Je hoeft niet, zoals bij Aider, zelf een API-sleutel te regelen voor toegang. Je gebruikt steeds het model van Cascade en de administratieve kant wordt via je account geregeld, op basis van credits (zie volgende paragraaf). Zo’n diepere integratie is heel praktisch. Toch heeft de workflow veel overeenkomsten met Aider.

Via een deelvenster kun je een conversatie met Cascade voeren.

Werken met credits

Windsurf werkt met credits voor verschillende taken. Zo worden User Prompt-credits voor elke interactie met de assistent gebruikt en Flow Action-credits voor alle acties die worden uitgevoerd. Als je de limiet bereikt voor het premiummodel, wordt overgeschakeld naar het basismodel. De proefperiode van 14 dagen geeft je ruim voldoende credits om het voorbeeldprogramma uit dit artikel te maken. Sterker nog, je hebt ongeveer vijftien keer meer credits dan nodig, dus je kunt ook grotere en complexere programma’s proberen te maken.

Buiten die proefperiode is, om het premiummodel te gebruiken, een upgrade naar de Pro-versie bijna onvermijdelijk (ca. 18 euro per maand). Je hebt dan wel elke maand een ruime hoeveelheid credits en kunt vrij voordelig credits bijkopen.

Windsurf Editor werkt met een systeem van credits.

Of je nu graag uitgebreid kookt of elke avond snel klaar wilt zijn: een slimme keukenindeling maakt het verschil. Alles moet logisch op zijn plek staan, zodat je moeiteloos overal bij kunt en na afloop ook weinig tijd kwijt bent aan opruimen.

Lees ook: Fornuis op maat: kies het aantal pitten dat bij je past

Vaatwasser, gootsteen en vuilnisbak

Heb je plannen voor een nieuwe keuken? Denk dan nu al na over welke slimme keuzes je kunt maken met de indeling. Plaats bijvoorbeeld de vaatwasser, de spoelbak en de afvalemmer dicht bij elkaar. Je hoeft dan nooit ver te lopen met vieze borden en je kunt ze makkelijk leegschrapen, eventueel afspoelen en direct inruimen. Staat de afvalbak in een kastje direct naast de vaatwasser? Let er dan op dat je het deurtje nog goed kunt openen als de deur van de vaatwasser omlaag staat. Dat werkt makkelijker bij het inruimen. Plaats verder de vaatwasser niet direct tegen een zijmuur. Tijdens het inruimen loop je dan sneller kans op spetters tegen de muur.

Werkblad en kookplaat

Het werkblad is meer dan alleen een plek om iets op te zetten. Je gebruikt het om te snijden, te mixen, spullen neer te leggen en borden op te scheppen. Zorg daarom dat je voldoende vrije werkruimte overhoudt – dus niet alles volbouwen met apparatuur. Plaats de spoelbak of kookplaat liever niet op een hoek. Je hebt aan beide kanten plek nodig, zodat je je handen vrij kunt houden en spetters opvangt. Reken aan weerszijden minimaal veertig centimeter. Dat oogt niet alleen rustiger, het werkt ook prettiger. Handig om te weten: bij je keukenspecialist wordt hiervoor vaak de term aflegruimte gebruikt. En nog even over de kookplaat: plaats die bij voorkeur niet pal naast de koelkast of een hoge kast; dat geeft weinig bewegingsvrijheid en maakt het lastig om met meerdere mensen tegelijk in de keuken te staan.

©Olga Yastremska and Leonid Yastremskiy

Koelkast

Een koelkast gebruik je vaker dan je denkt – gemiddeld zo'n 35 keer per dag. Zet 'm daarom op een plek waar je er makkelijk bij kunt, ook als je vanuit de woonkamer even snel iets wilt pakken. Zet de koelkast liever niet helemaal achterin of op een plek waar je niet vanzelf langsloopt; dat is al snel onhandig in het dagelijks gebruik. Let ook op de temperatuur rondom de koelkast. Zet hem niet naast een oven, radiator of op een plek waar veel zonlicht komt. Kan het echt niet anders, zorg dan voor een isolerende tussenplaat en houd minstens drie centimeter ruimte vrij tussen warmtebron en koelkast.

Gebruik de keuken-driehoek

In de basis draait een keuken om drie functies: koken, spoelen en koelen. Je fornuis, gootsteen en koelkast vormen samen een denkbeeldige driehoek. Als de afstanden tussen deze drie goed gekozen zijn, werk je prettiger. Staan ze te ver van elkaar, dan loop je onnodig veel. Staan ze te dicht bij elkaar, dan dan wordt het al snel krap en onhandig. Een keukenspecialist kan helpen bij het vinden van een goede verhouding, maar je merkt het zelf vaak ook al als iets net niet lekker werkt.

Optimale werkhoogte

Ook de hoogte van je werkplekken telt mee. Een oven op armhoogte is een stuk prettiger dan op kniehoogte, zeker als je vaak bakt. Het voorkomt bukken. Heb je een kleine keuken? Kies dan voor een compacte oven of voor een fornuis met geïntegreerde oven. Datzelfde geldt voor de vaatwasser: als je die wat hoger plaatst, spaar je je rug en knieën. Voor de kookplaat geldt een andere regel: meet de afstand van je onderarm tot het werkblad. Is die ongeveer twaalf centimeter, dan zit je goed qua houding en belast je je schouders niet onnodig.

Apparatuur wat hoger plaatsen (als dat kan) heeft nog een voordeel. Wanneer je kleine kinderen hebt rondlopen, kunnen die er minder makkelijk bij. Wel zo veilig!

©lev dolgachov

Opbergruimte

Tot slot: denk na over hoe je spullen opbergt. Onderkastjes bieden veel ruimte, maar vragen vaak veel van je rug. Bovenkastjes kunnen juist weer te hoog zijn. Een buffetkast biedt uitkomst: wat je dagelijks gebruikt zet je op ooghoogte, wat minder vaak nodig is kan best wat lager of juist hoger.

Slim indelen = een fijnere keuken!

Een goede keuken draait niet alleen om de juiste apparatuur, maar vooral ook om slimme keuzes die het koken makkelijker maken. Denk na over looproutes, werkhoogtes en voldoende bewegingsruimte. Positioneer alles op logische plekken, zorg voor een werkblad met voldoende vrije ruimte en let op kleine details zoals de draairichting van kastdeurtjes. Daarmee wordt de keuken (nog meer) het hart van je huis!