Als je een beetje interesse hebt in IT, in computertechniek dan kan het je niet ontgaan zijn dat er langzaam aan een aardverschuiving gaande is wat het hart van computers betreft. Het aloude x86 van Intel loopt duidelijk tegen z’n limieten aan terwijl de ARM-architectuur nog meer dan genoeg ademruimte biedt. Apple is de eerste grote computerfabrikant die het hoofdstuk Intel als afgesloten beschouwt.

Laten we even beginnen met de basis uit te leggen, in heel simpele vorm. CISC staat voor Complex Instruction Set Computer en RISC voor Reduced Instruction Set Computer. Feitelijk is het ook precies die omschrijving die de lading dekt. Met CISC-instructies kunnen complexe opdrachten in één commando uitgevoerd worden (maar zoals je verderop leest is dat een beetje nep eigenlijk) terwijl RISC meerdere instructies nodig heeft om ’t zelfde te bereiken. Ofwel: CISC focust op hardware en RISC op software. 

In de begindagen van de pc (en vrijwel elke computer) was die focus op hardware bittere noodzaak. RAM was duur, en dus moest software zo compact mogelijk geschreven worden bijvoorbeeld. Nadeel van deze benadering is dat een CISC-processor (flink) veel meer transistors aan boord moet hebben om dat te bereiken. Alleen daarmee kon je het aantal instructies terugbrengen; door in de processorhardware complexe instructies te definiëren. Nu waren die schakelende elementen an sich wel te realiseren, desnoods met buizen. Niet goedkoop, maar nog altijd goedkoper, makkelijker en betrouwbaarder te realiseren dan werkgeheugen.

Microcode

Moderne CISC-processoren zijn bovendien niet helemáál eerlijk in hun CISC-benadering. Vrijwel elke complexe instructie wordt onder de motorkap opgebroken in een serie aan kleinere instructies, naar microcode om precies te zijn. Feitelijk kun je dus een beetje spreken van een RISC ‘kern’ in een CISC-processor. Je zult ook zien dat de een complexe CISC-instructie simpelweg meer tijd (kloktikken) kost dan een instructie van een RISC-CPU. In dat laatste geval wordt per klokpuls in principe één instructie verwerkt, klaar. Bij CISC verschilt dat per instructie aanzienlijk. Dus direct tijdwinst hoeft een complexe CISC-instructie zonder meer niet op te leveren.

Goedkoop RAM en opslag doorslaggevend

Het aardige anno nu is dat geheugen – zowel opslag als RAM – extreem goedkoop is. De nadelen van de beperkte opslagruimte komen daarmee te vervallen. Ook is het razendsnel zodat het in de praktijk weinig uitmaakt of je één of tien instructies moet ophalen. Bovendien worden vaak vooraf al instructies ingelezen door een moderne CPU, waardoor alles al intern in de CPU klaarstaat. Kortom: de noodzaak voor CISC is beduidend minder geworden aan de hardwarekant. Verder geldt dat bijna niemand meer in assembler programmeert maar in een hogere programmeertaal. Het betekent dat je als programmeur eigenlijk maar weinig kennis van de processor-architectuur hoeft te hebben. Programmeer je een stukje software voor een CISC-CPU, dan is dat ook te compileren voor RISC. Wat dat onder de motorkap aan code genereert is eigenlijk niet zo heel interessant meer.

Minder transistoren

RISC biedt inmiddels een flink aantal voordelen ten opzichte van CISC. Doordat een RISC-CPU veel minder transistoren (ook per kern in geval van een multi-core CPU) aan boord heeft kun je voor een veel compacter chipoppervlak kiezen als fabrikant. Of je gaat voor veel meer cores. In beide gevallen geldt dat energieverbruik en warmte-ontwikkeling in het voordeel van RISC uitvallen. Niet verwonderlijk dus dat RISC standaard in portable apparaten (smartphones, tablets, portable gameconsoles enzovoort) te vinden is. Ook apparaten die dag en nacht aan staan of gewoon een eenvoudige besturing vereisen en alleen daarom al energiezuinig moeten zijn beschikken over RISC-CPU’s. Denk aan je router, koffiezetapparaat, muis en eigenlijk al het kleine grut dat een microprocessor aan boord heeft.

©PXimport

Intel Atom als probeersel

Intel heeft ’t geprobeerd, een energiezuinige versie van z’n x86-processor maken. De Atom kent iedereen die ook maar een beetje geïnteresseerd is in computertechniek. Feitelijk een omlaag geklokte x86-cpu met zo min mogelijk poespas aan boord. Het ding bewijst zich (nog) in dingen als NAS'en, een enkele single board computer (vooral in industriële toepassingen waar heel geoptimaliseerde software voor een bepaalde architectuur is ontwikkeld die te kostbaar is om om te bouwen) en budget netbooks en tablets. Dat ze daar eigenlijk al niet echt geschikt voor zijn is duidelijk te merken aan de trage werking ervan. Maar goed, ze kunnen Windows draaien en dus worden ze verkocht. Het is de tragiek van de Wintel-hegemonie op de desktop.

Apple en RISC: de toekomst

Toch is Intel allang niet meer de grote speler van weleer als het gaat om marktaandeel van de CPU. Er draaien ontelbaar veel RISC-processoren verstopt in een al even ontelbaar aantal slimme apparaten. In harde getallen wordt Intel dus weggevaagd. An sich geen drama, want zij verdienden het grote geld op de desktop- en servermarkt. Maar er is een verschuiving gaande. Een van de meest opvallende ‘omschakelaars’ is Apple. Zij ontwikkelden een eigen CPU gebaseerd op een RISC-kern van ARM. ARM is een ‘fabless’ CPU-fabrikant en je kunt het bedrijf momenteel als directe concurrent van Intel beschouwen. Fabless betekent dat ARM zelf geen processor produceert. Het licentieert simpelweg een ontwerp, waarna de koper er z’n eigen fantasie op los kan laten. 

Het is precies wat Apple gedaan heeft met de nieuwe M1 die in zowel recente notebooks als desktops wordt aangetroffen. Door extreem te optimaliseren en tweaken heeft Apple van de M1 een CPU gemaakt die zich op alle fronten tenminste kan meten met de Intel-evenknieën. Alleen voor heel specifieke toepassingen is een i7 soms nog net wat sneller. Kniesoor die daar op let, 99% van de eindgebruikers gaat daar niks van merken. Aardig detail is verder nog dat Apple met z’n nieuwere versie van macOS ook een emulator voor x86-code meelevert. Daarmee kun je oude programma’s waarvan de ontwikkelaar (nog) geen RISC-versie heeft uitgebracht moeiteloos blijven gebruiken.

©PXimport

Compiler is de sleutel

De meeste ontwikkelaars zullen echter snel hun x86-gecompileerde software bij de eerstvolgende update ook voor ARM gecompileerd aanbieden. Dat proces is volop gaande en verloopt snel. Zelfs iets zwaars als de Adobe-software (denk aan Photoshop & co) is inmiddels voor zowel x86 als ARM-architectuur beschikbaar. Dat voorkomt een onnodige vertaalslag en maakt het allemaal nog weer efficiënter. Je ziet in de nieuwe computer van Apple ook direct alle voordelen van RISC terug. De macBooks hebben een ongekend lange werktijd op een volle accu, tot 20 uur. iMac’s – de desktopversie – zijn dunner dan ooit. Het warmte-management is stukken eenvoudiger dan bij de x86-iMac’s. 

Nog veel belangrijker is de enorme ademruimte die RISC biedt. De desktop-CPU M1 (feitelijk een Soc ofwel System on a Chip ofwel een compleet systeem op een chip) is klein van afmetingen. Fysiek is zijn er dus nog meer dan genoeg groeimogelijkheden. Maar eerst boekt Apple alvast winst op de structuur: 5 nm betekent heel kleine individuele transistoren op het chipoppervlak. De verwachting is dat die structuur nog verder verkleind kan worden de komende jaren. Wat betekent: nog meer transistoren op ’t zelfde oppervlak. Bij RISC kan dat, omdat het aantal in gebruik zijnde transistoren per kern laag zal blijven. Een kern toevoegen hoeft dus niet per definitie een veel grotere warmte-ontwikkeling in te te houden.

Limiet van x86 nadert

Intel heeft met z’n op leeftijd rakende x86-architectuur veel grotere problemen wat zowel warmte-ontwikkeling betreft als uitbreidingsmogelijkheden. Het enorme aantal transistoren in x86-CPU’s betekent simpelweg een steeds hardere grens die akelig dicht in de buurt is nu. Het is ook niet voor niets dat de afgelopen jaren nauwelijks vooruitgang is geboekt door Intel. Zeker: elke nieuwe generatie cpu’s is net weer wat sneller dan z’n voorganger. Maar je kunt niet oneindig veel kernen toe blijven voegen zonder het doen van concessies. Een optie om meer kernen te realiseren is de kloksnelheid verlagen bijvoorbeeld. Ook zijn er nog andere trucs denkbaar. Maar het wordt wel heel erg veel werk. Ook zie je dat de complexiteit van x86 kopzorgen levert aangaande veiligheid. Spectre en Meltdown zijn een rechtstreeks gevolg van maar zoveel mogelijk snelheid te willen persen uit een architectuur die daar eigenlijk niet echt geschikt meer voor is. En waar dus bewust concessies zijn gedaan aan veiligheid, in de hoop dat dat allemaal wel zo’n vaart niet zou lopen…

Windows, UNIX, Linux en schaalbaarheid

Vreemd genoeg hebben zowel Microsoft als Intel RISC (en dan met name ARM) de afgelopen jaren niet echt serieus genomen. Intel heeft destijds zelfs z’n ARM-divisie verkocht. Windows is een besturingssysteem dat volledig geoptimaliseerd is voor x86 CISC-architectuur. Als Microsoft zou willen breken met die belemmering, dan moet het een volledig nieuw besturingssysteem ontwikkelen. Mag nog steeds Windows heten natuurlijk, maar onder de motorkap moet het volledig afgerekend hebben met oude code. Je zou kunnen denken aan een Microsoft-distro van Linux onder de naam Windows. Klinkt gek, maar zou een veel simpeler oplossing zijn dan steeds maar voort blijven modderen met een achterhaald concept. De oude Windows-programma’s kun je dan blijven gebruiken via een emulatielaag. Hetzelfde wat Apple nu doet met macOS voor oude x86-code. Bedenk trouwens dat ook macOS maar een laag is over een oude bekende in de vorm van UNIX. Groot verschil tussen UNIX (en Linux) en Windows is, dat UNIX & co schaalbaar zijn. Van horloge tot mega-server: dit OS draait er z’n hand niet voor om. Microsoft kan Windows allang niet meer inzetten voor grote serverprojecten, dat trekt het besturingssysteem gewoon niet meer. Zelfs voor hun eigen clouddiensten worden al jaren Linux-servers gebruikt.

Op naar de toekomst!

De opkomst van ARM is niet alleen de overgang naar een nieuwe processor-architectuur. Het gebeuren luidt hoogstwaarschijnlijk ook de teloorgang van Windows als de facto besturingssysteem voor desktops in. De systeemeisen voor Windows 11 en de eigenwijsheid wat ’t ontwerp van de desktop betreft gaan dat proces alleen maar versnellen. Tel daarbij op dat de behoeften van eindgebruikers de afgelopen jaren erg veranderd zijn. Behoeften die eigenlijk niet compatibel zijn met een topzwaar OS als Windows, maar veel meer passen bij schaalbare besturingssystemen. Je snapt dan dat er flink wat interessante dingen staan te gebeuren de komende jaren!

Een vrijstaande vaatwasser klinkt als de ideale oplossing: neerzetten, aansluiten en klaar. Maar zo eenvoudig is het niet altijd: er zijn wel degelijk een paar belangrijke dingen om vooraf te checken. Afmetingen, aansluitingen en de opstelling van je keuken spelen een grote rol. In dit artikel lees je waar je op moet letten voordat je een vrijstaande vaatwasser in huis haalt.

De meeste vrijstaande vaatwassers zijn even groot als een inbouwmodel: zo'n 60 cm breed, 85 cm hoog en 60 cm diep. Houd er rekening mee dat je bij het openen van de deur voldoende ruimte aan de voorkant nodig hebt. Dat geldt voor elk type vaatwasser, maar is extra belangrijk als je hem vrij in de ruimte plaatst en de looppaden niet wilt blokkeren. Zeker bij het inruimen van grote pannen of ovenroosters is wat extra werkruimte geen overbodige luxe. Reken daarom op minstens 120 cm vrije diepte, inclusief open deur.

Heb je een kleinere keuken? Er zijn ook smalle modellen van 45 cm breed. Die zijn minder diep, maar wel even hoog. Ideaal voor een huishouden van één of twee personen, of als je weinig vloeroppervlak hebt.

Toegang tot water en elektriciteit

Een vaatwasser heeft een wateraanvoer en -afvoer nodig, net als een wasmachine. De toevoerslang sluit je aan op een kraan met schroefdraad, meestal die van de spoelbak. De afvoerslang moet in een afvoerbuis passen, of via een bochtje in de sifon van de gootsteen uitkomen. Check dus vooraf waar de leidingen lopen en of je daar bij kunt zonder breekwerk.

Daarnaast moet er een geaard stopcontact in de buurt zijn, bij voorkeur in hetzelfde keukenkastje als de wateraansluitingen. Een verlengsnoer is officieel geen veilige oplossing, zeker niet bij apparaten die veel vermogen vragen.

©leszekglasner - stock.adobe.com

Vrijstaand in een hoek: slim of onhandig?

Een vaatwasser in een hoek van de keuken plaatsen kan, maar het vereist wat planning. De deur kantelt naar voren open, en dat vraagt ruimte. Zorg dat kastdeuren of een radiator de deur niet blokkeren. Ook moet je voldoende ruimte hebben om aan beide zijden de slangen aan te sluiten, zonder dat die in de knel komen.

In een hoekopstelling is het extra belangrijk om de vaatwasser iets naar voren te zetten of schuin te plaatsen als de deur anders tegen een muur of kast botst. Denk ook aan de looppaden: als de machine openstaat, moet je nog makkelijk langs kunnen.

Plaatsing naast of onder het aanrechtblad

Een vrijstaande vaatwasser naast het aanrecht zetten is praktisch. Je kunt dan direct vanaf het aanrecht inruimen, en de aansluiting op de gootsteen zit meestal dichtbij. Veel mensen schuiven de machine half onder het aanrechtblad. Dat kan, zolang de hoogte van het blad minstens 86 cm is. Bij lagere bladen past het apparaat simpelweg niet.

Let ook op de ventilatie: een vrijstaande vaatwasser blaast warme lucht uit aan de zijkanten en achterkant. Hij moet dus wel wat ademruimte hebben. Schuif hem niet strak tussen kastjes, en laat bovenop minstens een paar centimeter vrij als je hem onder het blad schuift.

©ID.nl

Tips voor een nette en praktische plaatsing

Wil je de vaatwasser mooi laten aansluiten bij je keuken? Kies dan een model met een effen of neutrale kleur die past bij je kastfronten. Je kunt ook overwegen om een werkblad over de vaatwasser heen te verlengen, zodat het oogt als één geheel.

Tot slot: zorg dat je altijd makkelijk bij de kraan en het stopcontact kunt. Zet de machine dus niet klemvast in een hoek waar je achteraf niet meer bij kunt. En controleer van tevoren of de slanglengtes voldoende zijn. Zo voorkom je frustratie bij de installatie.

Conclusie

Een vrijstaande vaatwasser past in veel keukens, je moet er wel vooraf goed over hebben nagedacht. Meet de ruimte goed op, denk na over de aansluitingen en let op de voldoende ruimte om de deur te kunnen openen. In een ruime keuken is er meestal genoeg speelruimte, maar in een kleine of hoekopstelling vraagt het om slimme keuzes (tip: een goede witgoedzaak helpt je graag met advies). Door daar vooraf rekening mee te houden, voorkom je dat je nieuwe aankoop straks in de weg staat.

Bij ID.nl zijn we gek op producten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Daarom speurt de redactie een aantal keer per week naar zulke deals. Deze keer hebben we een aantal handige elektrische multitool-apparaten voor je gevonden, handig voor iedere precizieklus in en rond het huis.

Een elektrische multitool is een veelzijdig stuk gereedschap dat diverse klussen aankan dankzij verwisselbare opzetstukken. Of je nu wilt schuren, zagen, snijden of schrapen: met één apparaat kun je het allemaal. Het geheim zit in de oscillerende beweging, waarbij het hulpstuk snel heen en weer beweegt. Daardoor werk je nauwkeurig, zelfs op lastig bereikbare plekken. Ideaal voor doe-het-zelvers die één gereedschap willen voor meerdere taken, zonder steeds van apparaat te hoeven wisselen. Wij vonden vijf mooie modellen voor je.

Dremel 3000

Deze Dremel‑3000 multitool is een veelzijdige rotatietool met variabele snelheid van 10.000 tot 33.000 rpm en een 130 W‑motor. Hij is uitgerust met softgrip voor comfortabele bediening en minder trillingen tijdens intensief gebruik. De EZ‑draaineus maakt accessoires wisselen eenvoudig zonder gereedschap. Inclusief 15 accessoires, zachte draagetui en uitgebreide handleiding (Duitse taalversie). Compact van gewicht (± 1048 g) en smal van formaat, ideaal voor doe-het-zelvers die precisie willen combineren met kracht. De ergonomische vormgeving en geïntegreerde ophanghaak dragen bij aan de bruikbaarheid bij uiteenlopende klussen, van slijpen tot polijsten.

Einhell TE-MG 350 EQ

De Einhell TE-MG 350 EQ valt op door de krachtige 350W motor. De constante elektronische snelheidsregeling zorgt ervoor dat de prestaties ook onder belasting consistent blijven. Met een snelspansysteem kunnen accessoires snel en zonder gereedschap worden gewisseld, wat de efficiëntie tijdens het klussen verhoogt. De tool is ontworpen met een robuuste metalen aandrijfkop en een softgrip handgreep, wat zowel duurzaamheid als comfort garandeert. Een LED-lampje helpt bij precisiewerk in slecht verlichte hoeken. Dit model wordt geleverd in een stevige E-Box opbergkoffer, samen met diverse accessoires zoals schuurvellen, zaagbladen en een schraper. Dankzij de variabele snelheidsregeling is hij geschikt voor een breed scala aan toepassingen zoals schuren, snijden, schrapen en frezen. Dit maakt de TE-MG 350 EQ uitermate geschikt voor ambitieuze doe-het-zelvers.

HYUNDAI Multitool 56751

De Hyundai multitool 56751 is een elektrisch oscillerend gereedschap met een vermogen van 300 watt, ideaal voor uiteenlopende klussen in en rondom huis. De machine is ontworpen voor het schuren, snijden, verwijderen van voegen en ander precisiewerk. De schakelaar met snelheidsregeling biedt controle over het toerental, met snelheden tot 22.000 oscillaties per minuut. Dankzij de softgrip en de meegeleverde extra handgreep blijft de machine stabiel en comfortabel in gebruik, ook bij langere klusperioden. De meegeleverde accessoireset bestaat uit schuurpapier, een schuurplaat, een zaagblad en een schraper, en alles zit netjes opgeborgen in een harde kunststof koffer. Deze multitool is vooral geschikt voor doe-het-zelvers die met verschillende materialen werken zoals hout, metaal of kunststof. Hij combineert degelijkheid met een aantrekkelijke prijs, wat hem zeer toegankelijk maakt voor incidenteel gebruik.

Makita DTM51Z

De Makita DTM51Z is een professionele 18V accu-multitool en wordt geleverd zonder accu èn zonder oplader, iets om rekening mee te houden. Deze multitool valt op door zijn gebruiksgemak en prestaties, mede dankzij de snelkoppeling voor gereedschapsloze accessoirewissel. De oscillatiefrequentie is instelbaar tussen 6.000 en 20.000 bewegingen per minuut, ideaal voor precisiewerk in hout, metaal of kunststof. De tool heeft een soft-start-functie en elektronische snelheidsregeling, wat zorgt voor extra controle. Dankzij het ergonomische ontwerp en de antislip handgreep ligt de machine prettig in de hand. De DTM51Z werkt met OIS-compatibele accessoires en is onderdeel van het bredere Makita LXT 18V-platform, wat hem interessant maakt voor professionals die al Makita accu’s bezitten.

Einhell VARRITO Li Solo

De Einhell VARRITO Li Solo is een compacte accu‑multitool op 18 V, en wordt geleverd zonder accu. Als je al een Einhell-product hebt uit de Power‑X‑Change‑lijn, dan kun je die ook voor dit apparaat gebruiken. Dankzij de quick‑release voor toolloze wissel van opzetstukken en magnetische bevestiging wissel je snel van accessoires. De softgrip en trillingsdemping zorgen voor comfortabel werken. Hij biedt oscillatie tussen circa 22.000 en 40.000 vibraties per minuut, waardoor je nauwkeurig kunt schuren, zagen of krabben. Wordt geleverd met negen schuurvellen (P60, P80, P120), een delta‑schuurplaat, specifieke zaagbladen (HCS/BIM) en een krabber. Ideaal voor renovatie‑ of detailwerk zonder netstroom.