Een goede nachtrust is goed voor iedereen. Beter slapen is dan ook altijd mooi meegenomen. En om daarbij te assisteren, ontwikkelen Samir en Purva Raut digitale slaapondersteuning. De iBand+ meet met behulp van een eeg-scan hoe je slaapt. Vervolgens kan met behulp van licht en geluid die slaap verbeterd worden. Hoe dat in zijn werk gaat? Wij spraken met Samir.

Samir en Purva Raut zijn met elkaar getrouwd. Het idee om slapen digitaal te ondersteunen ontstond doordat Purva een lichte slaper is en eerder naar bed gaat dan Samir. Samir: “Ik ga laat naar bed en maakte haar regelmatig per ongeluk wakker. Zij viel dan moeilijk of zelfs niet meer in slaap. We vroegen ons af hoe we dit op konden lossen.”

In hun zoektocht naar een manier om terug in slaap te komen, ontdekten ze dat meer mensen met een vergelijkbaar probleem zaten. Ze besloten de oplossing die ze bedachten daarom te gaan aanbieden aan de wereld. Daaruit ontstond het Kickstarter-project waarmee ze de productontwikkeling konden financieren.

Voor ze zelf aan de slag gingen, bekeken ze eerst wat er al op de markt beschikbaar was. Van smartphone-apps tot Fitbit-achtige armbanden is er al een keur aan apparaten om slaap mee te meten. Maar deze technische oplossingen delen allemaal dezelfde fout. Samir: “Smartphones en horloges die iets met slaap doen, gebruiken een bewegingssensor om te kijken hoe je beweegt in je slaap. Dat geeft volgens ons geen goede indicatie van de kwaliteit van die slaap.”

Slaap verbeteren

Om slaap te verbeteren heb je volgens Samir en Purva twee dingen nodig: een manier om vast te leggen hoe je slaapt voor je met de therapie begint en een methode om voortgang te bepalen. Kortom, er moet goed gemeten worden wat er gebeurt als je je ogen sluit. Samir: “Om slaap te kunnen verbeteren, moet je het eerst kennen. Dat betekent dat je iets moet meten.”

Het team kwam uit bij elektro-encefalogram-metingen (eeg) om meer over slaap te weten te komen. Een eeg-scan meet de elektrische verschillen in het brein via de hoofdhuid. Die verschillen zijn vervolgens weer te geven in grafieken. Samir: “Tijdens de slaap zie je duidelijke patronen die aangeven in welk stadium je zit: licht, diep, zeer diep of remslaap. Door in de loop van de nacht te meten, kunnen we zien of onze technieken effect hebben.”

Binnen de slaap worden vier stadia onderscheiden die elkaar in de loop van de nacht afwisselen. Dat begint met eerst een minuut tot tien minuten lichte slaap. De ademhaling vertraagt, de hartslag wordt regelmatig en de bloeddruk en temperatuur van het brein gaan iets omlaag. Wie in dit stadium zit, kan heel snel weer volledig wakker worden. De tweede fase, waarin we diep in slaap vallen, neemt in de loop van de nacht het grootste deel van de nachtrust in (bijna de helft). De hartslag en lichaamstemperatuur nemen verder af en in het brein is grotere activiteit te registreren. Het is lastig om snel wakker te worden als je in de diepe slaap zit.

De slaapfases nemen geen aaneengesloten tijdspanne in. Ze wisselen elkaar af, waarbij de diepe slaap gemiddeld genomen fases van ongeveer twintig minuten heeft. Deze diepe slaap wordt afgewisseld met lichte slaap en – na tussen de vijfendertig en vijfenveertig minuten– de zeer diepe slaap. Eeg-metingen laten zien dat in de zeer diepe slaap het brein verder vertraagt en de hersengolven groter worden. Mensen in zeer diepe slaap kunnen bijna overal doorheen slapen, en worden gedesoriënteerd wakker als je ze uit hun slaap zou halen.

Na gemiddeld negentig minuten slaap begint de laatste en diepste slaapcyclus. De eerste remcyclus (rem staat voor rapid eye movement) duurt rond de tien minuten. Tijdens deze fase bewegen de ogen snel rond (vandaar de naam). Tijdens de remslaap worden hartslag en ademhaling weer iets sneller, je begint te dromen (en sommige mensen gaan slaapwandelen). Naarmate de nacht vordert wordt de remfase langer. Deze kan uiteindelijk een uur duren.”

Licht en geluid

Samir: “De patronen die de stadia van slaap aangeven, kun je met een eeg heel goed zien. Met de iBand+ brengen we in beeld hoe je slaapt. Daarna willen wij die patronen aansturen. Daarvoor gebruiken we verschillende prikkels, beginnend met licht en geluid.” De iBand+ bevat ledjes die een lichtpatroon direct op de gesloten ogen projecteren, een paar speakers in het kussen zorgen voor geluiden.

Het is idee dat je met licht en geluid slaap kunt sturen, is op zich niet nieuw. Samir: “We doen dat al om baby’s in slaap te krijgen. Dan speel je een muziekje of projecteer je lichten op de muur. Wat wij met de iBand+ doen is daarmee vergelijkbaar, alleen richten wij ons op volwassenen. Door met audiovisuele techniek het brein aan te sturen, helpen wij mensen in slaap te komen en langer in slaap te blijven.”

Naast aansturing met licht en geluid zoeken Samir en Purva ook naar andere mogelijkheden om de slaap te verbeteren. Samir: “Wij komen uit India. Daar doen we veel met yoga en meditatie. Die kennis gebruiken we bij het ontwikkelen van de iBand+. De gunstige effecten voor slaap van yoga en meditatie zijn al eeuwen bekend, wij voegen daar nu metingen aan toe. Dan kunnen we sturen en meten of de verschillende prikkels effect hebben op de slaap.”

©PXimport

Redenen om slaap te verbeteren zijn er genoeg. Maar één van de belangrijkste is het effect van kunstlicht op de menselijke slaappatronen. Omdat we niet meer afhankelijk zijn van zonsopkomst en -ondergang, is het verleidelijk om de natuurlijke ritmes te negeren en een eigen plan te trekken als het op slaap aankomt. Wekkers helpen ons immers om te zorgen dat we ondanks onze nachtelijke uitspattingen de volgende dag toch weer op tijd op ons werk verschijnen.

Het gevolg van slapen met een wekker is dat die af kan gaan terwijl we net in één van de diepere slaapfases zitten. Wakker worden is dan moeilijker. Door slim gebruik te maken van de metingen die de iBand+ doet, willen Samir en Purva zorgen dat niet alleen de slaap, maar ook het ontwaken beter wordt.

Zo werkt de iBand+

Samir: “Stel dat je om acht uur wakker wilt worden, maar vijftien minuten eerder in een lichte slaapfase zit. Dan kan de iBand+ je alvast wakker maken. Binnen een bandbreedte zoeken we zo het beste moment om te ontwaken. We doen dat door een natuurlijke omgeving te creëren, zodat je frisser wakker wordt. De iBand+ zet als alarm vogelgeluiden aan of simuleert met lichten de zonsopgang.”

Een ander aandachtsgebied tijdens de ontwikkeling van het product zijn lucide dromen. Dit zijn dromen waarin de slaper zich bewust is dat hij droomt. Hoewel wetenschappelijk alleen is aangetoond dat ze bestaan, worden aan lucide dromen allerlei positieve effecten toegeschreven. Samir hoopt dat zijn iBand+ kan bijdragen aan meer inzichten in deze vorm van slaap.

“Slaap verjongt niet alleen je lichaam, maar ook je geest. Tijdens ons onderzoek kijken we daarom ook naar lucide dromen. Je hebt van alles om je in slaap te helpen komen, maar wat je doet terwijl je slaapt wordt vaak genegeerd. Wij willen de levenskwaliteit verbeteren door mensen op een natuurlijke manier beter te laten slapen en dromen.”

©PXimport

De keuze voor eeg-metingen betekent dat niet iedereen gebruik kan maken van de iBand+. Deze metingen blijven aan de oppervlakte van het brein en de regio die gemeten wordt zit op het voorhoofd. Mensen die op hun zij of rug slapen kunnen de iBand+ gebruiken, maar buikslapers niet. De sensor ligt dan tussen het hoofd en het kussen geklemd waardoor deze gaat bewegen en dat verstoort de metingen.

Over andere manieren om de eeg-metingen te nemen is wel nagedacht, maar op dit moment zijn die niet voorhanden. Samir: “Die zijn te ingrijpend, werken niet of ze verstoren de slaap.” Een sensor die vanaf de achterzijde van het hoofd meet bestaat wel. Maar om vanaf daar te kunnen meten moeten de haren weg.

Dat betekent kiezen tussen scheren of iedere dag medische gel aanbrengen voor de slaap. Sensors in het hoofdkussen verwerken is ook geen optie. Beweging van de slaper verstoort dan de metingen. Een kussen maken dat altijd goed meet, vereist een kussensloop die volledig uit prikkende haren bestaat zodat goed contact met de hoofdhuid gemaakt wordt. Dat is niet comfortabel.

Dank aan Kickstarter

De ontwikkeling van de iBand+ is aanvankelijk gefinancierd met behulp van Kickstarter, maar de activiteit is verplaatst naar Indiegogo, waar nu de focus ligt. In totaal investeerden 3.958 mensen samen 644.249 euro om het project te laten verwezenlijken. Hoewel de geplande leverdatum van juli 2017 niet gehaald is, wordt hard gewerkt om in de eerste maanden van 2018 de iBand+ te gaan leveren. Samir: “Zorgen dat het product naar onze crowdfunders gaat heeft de hoogste prioriteit.”

Na levering aan de ‘backers’ kan de iBand+ veel kanten op. Samir: “We hebben veel interesse van over de hele wereld. Grote spelers zoals Amazon, Best Buy en een aantal Europese winkels hebben al contact opgenomen. We hebben enkele prototypes gedeeld met die leveranciers. Als we aan onze backers geleverd hebben, dan wordt de iBand+ waarschijnlijk via die winkels leverbaar.”

Purva zelf geeft aan ermee geholpen te zijn. “Ik slaap veel beter dan eerst. Het is alsof iemand het ultieme slaapliedje voor me zingt.”

De Logitech MX Master 4 is de nieuwste telg in de populaire MX-serie. De muis belooft meer controle, precisie en comfort dan ooit, met haptische feedback en een 8K-sensor die zelfs op glas moeiteloos werkt. Maar is hij de stevige prijs van 129,99 euro waard?

De MX Master 3S was al een dikke publieksfavoriet, maar met de MX Master 4 legt Logitech de lat opnieuw een tikkie hoger. Dit is een echte powerhouse voor wie dagelijks veel met tekst, beeld of code bezig is. Of gewoon voor wie een heel lekkere muis wil. Alles draait om controle, snelheid en comfort. Daar betaal je met een krappe 130 euro weliswaar een premiumprijs voor, maar deze muis is dan ook duidelijk bedoeld voor mensen die hun werk serieus nemen. De MX Master 4 is verkrijgbaar in Graphite en Pale Gray, en wordt standaard geleverd met een Logi Bolt-ontvanger. Wij hebben voor de test de Pale Gray-variant voor de Mac mogen bepotelen.

©ER | ID.nl

Muizen met gevoel

Het opvallendste snufje is de toevoeging van haptische feedback. Elke klik, sneltoets of melding voel je subtiel onder je vingers trillen. Niet als gimmick, maar als tastbare feedback: je voelt letterlijk wat je doet. En dat werkt echt prettig, vooral omdat je iets dergelijks ook gewend bent van bijvoorbeeld je smartphone. Via Logi Options+ bepaal je zelf hoe intens die feedback is en kun je verschillende acties aan specifieke apps knopen. Dat geeft de muis een persoonlijk tintje. Zeker bij precisiewerk (foto- en tekstbewerking of het schrijven van code) merk je hoe natuurlijk dat aanvoelt.

De grote toets onder de duim, waarmee je het Haptic Sense-paneel oproept, is wel vrij gevoelig. Tijdens de paar weken dat we de muis hebben getest, drukten we die knop af en toe per ongeluk in, wat even storend kan zijn. Toch is dat gelukkig een kwestie van gewenning, want het idee achter de functie is sterk.

Snelheid zonder haast

De befaamde MagSpeed-scroll is gelukkig gebleven en is zelfs nog iets verfijnd. Eén draai aan het stalen wiel en je schiet door lange documenten of spreadsheets. Nieuw is de Actions Ring, een rond menu dat rond je cursor verschijnt. Daarmee open je favoriete tools of snelkoppelingen zonder je toetsenbord aan te raken. Logitech beweert dat je hierdoor tot 63 procent minder muisbewegingen maakt. Dat is misschien wat optimistisch, maar het systeem werkt verrassend intuïtief en snel. Hieronder een overzichtje van de mogelijkheden.

Werkt zelfs op glas

De Darkfield-sensor met 8000 dpi is extreem nauwkeurig en werkt op vrijwel elk oppervlak, zelfs op glas of gelakt hout. Je kunt de gevoeligheid aanpassen in stappen van 50 dpi, maar de meeste mensen zullen vermoedelijk gewoon de standaard afstelling gebruiken: hij voelt van nature al prima aan. Dankzij een nieuwe radiochip en antenne is de verbinding bovendien rotsvast. Je kunt de muis gebruiken via bluetooth low energy of de meegeleverde Logi Bolt-ontvanger, die een bereik van zo'n 10 meter garandeert.

©ER | ID.nl

Comfortabel stil

Qua vorm blijft Logitech dicht bij zijn succesformule. De muis ligt daarom nog altijd als gegoten in de hand, met een lichte hellingshoek, een vertrouwde duimpositie en een extra horizontaal scrolwiel. De klikgeluiden zijn nu 90 procent stiller dan bij de vorige generatie, meldt Logitech. En met 150 gram voelt de MX Master 4 solide aan zonder zwaar te worden.

Kleine kanttekening: de twee navigatieknoppen voor browsergebruik (vooruit en terug) zijn iets naar achteren verplaatst om ruimte te maken voor de Gesture Button (zie kader hieronder). Dat zorgt er soms voor dat je per ongeluk op de verkeerde knop drukt, vooral als je gewend bent aan een van de MX Master-voorgangers. Misschien een detail, maar wel merkbaar bij dagelijks gebruik.

Via Logi Options+ stel je sneltoetsen, app-profielen en automatiseringen in. De software werkt het best binnen Windows en macOS, maar ook in Linux, ChromeOS, Android en iPadOS doet de muis wat hij moet doen, al zijn daar minder functies beschikbaar.

©Logitech

Batterij die blijft gaan

Logitech zegt dat de ingebouwde 650 mAh-accu het tot 70 dagen op één lading moet kunnen volhouden. Dat hebben we nog niet kunnen testen, maar we kregen de muis met 55 procent van de lading binnen en daar is na een weekje driftig muizen slechts 2 procent van af. Bovendien levert één minuut snelladen drie uur gebruik op, mocht je haast hebben. Opladen gebeurt via usb-c, al levert Logitech geen kabeltje mee. Jammer, maar je hebt er vast nog eentje rondslingeren thuis.

Al met al

De Logitech MX Master 4 is een muis die wat ons betreft zijn eigen categorie verdient. Hij is snel, stil, precies en slimmer dan ooit. De paar kleine schoonheidsfoutjes doen daar weinig aan af. Voor ontwerpers, programmeurs, schrijvers en andere intensieve gebruikers is dit een investering die zich op den duur terugbetaalt in comfort en efficiëntie. Casual gebruikers zullen hem misschien een beetje overkill vinden, maar wie hem eenmaal in de hand heeft, wil niets anders meer.

Zelf een toetsenbord samenstellen is niet voor iedereen weggelegd, maar één ding is duidelijk: een goed toetsenbord maakt een groot verschil. In deze test bekijken we de beste kant-en-klare toetsenborden van dit moment. Of je nu op zoek bent naar het snelste toetsenbord voor gaming of een comfortabel model voor kantoorwerk: we helpen je bij het maken van de juiste keuze.

Onze laatste vergelijkende test van toetsenborden is inmiddels alweer meer dan vijf jaar oud. Toen draaide alles om het concept ‘mechanisch’, praktisch elke fabrikant maakte toen gebruik van de switches van het Duitse Cherry of een goedkopere Chinese afgeleide daarvan, de Kailh-switch.

Inmiddels is het aanbod versplinterd en zien we enkele van de elementen die custom borden populair maken doorsijpelen naar de kant-en-klare producten. Zo zien we veel meer lay-out-opties en een veel breder scala aan switchopties. Stillere varianten, zwaardere varianten voor een stevigere aanslag en lubed-varianten voor een soepelere aanslag. De opvallendste stap de afgelopen jaren is de introductie van een magnetisch, optische switch, waarbij de aanslag niet digitaal is (ingedrukt ja of nee), maar analoog. Zie ook het kader ‘Analoge switches?’ voor meer hierover.

Andere ontwikkelingen

Een positieve ontwikkeling is dat menig toetsenbord inmiddels voorzien is van zogeheten hot-swap switches. Mocht je per ongeluk een switch stukmaken (bijvoorbeeld door het morsen van drinken), dan kun je nu veelal enkele knoppen vervangen in plaats van meteen een nieuwe model te moeten kopen. Daarnaast hebben verbeteringen in accutechniek en draadloze protocollen ervoor gezorgd dat draadloze high-endtoetsenborden tegenwoordig een realistische optie zijn zonder constant het toetsenbord bij te hoeven laden.

Endorfy Celeris 1800

Endorfy is een relatieve nieuwkomer in de markt, maar liet eerder met de Thock-toetsenborden al zien dat het bedrijf veel waar voor je geld kan bieden. Het nieuwste model, de Celeris 1800, doet dat wederom. Het bord kan wat gevoel en bouwkwaliteit betreft aardig concurreren met flink duurdere modellen in deze test. Als je hem probeert te buigen zie je wel wat verschil, maar op tafel bij normaal gebruik merk je daar niets meer van.

Het opvallendst is het relatief compacte ontwerp, terwijl er toch een numeriek toetsenbord op zit. Dat deel is vergeleken met de meeste andere toetsenborden wat naar links geschoven, wat ergonomisch fijn is voor mensen die niet alleen gamen, maar ook vooral veel in Excel werken. Sommige gebruikers, primair programmeurs, moeten er rekening mee houden dat de plaatsing van de Home-, End- en Page-toetsen mogelijk niet voor iedereen ideaal is. Ook liggen de toetsen relatief hoog, ook iets wat niet iedereen zal liggen.

De Celeris 1800 is gloednieuw en heeft een adviesprijs van 99 euro. Dat maakt hem al een van de goedkoopste toetsenborden in deze test. Prijzen zakken normaliter nog wat na de lancering. Grofweg 100 euro voor een fijn toetsenbord dat ook nog eens draadloos (dongel voor gaming, bluetooth voor laptopwerkers) kan functioneren en Mac-ondersteuning heeft, is een uitstekende deal.

©Endorfy

Corsair K65 Plus Wireless

Corsair kennen we vooral van grote mechanische toetsenborden met veel extra's, maar het is de compacte K65 Plus Wireless waar we de laatste tijd het meest gecharmeerd van waren. De constructie is enorm degelijk en het toetsenbord is voorzien van fijne, soepel voelende switches die niet te luid zijn. Dat zorgt vrijwel direct voor een heel fijne ervaring onder de vingers.

Of de compacte vormgeving fijn is, is uiteraard subjectief. Compact is fijner voor gamers en andere gebruikers die het numerieke toetsenbord niet nodig hebben, het bespaart ruimte op je bureau (of in je rugtas) en laat meer ruimte over voor je muis. Excel-gebruikers zullen dit toetsenbord natuurlijk direct diskwalificeren.

Toen het bord uitkwam voor 160 euro was onze voornaamste kritiek dat het eigenlijk iets te duur was vergeleken andere toetsenborden die voor 100 euro grofweg hetzelfde boden. Of juist net niet uitgebreid genoeg vergeleken met borden van 200 euro. Inmiddels is de prijs gezakt tot 137 euro en op dat punt kun je, mits de compacte vormgeving bij je past, eigenlijk niet om deze Corsair heen. Net wat chiquer dan nauwelijks goedkopere modellen, voorzien van draadloze functionaliteit en vooral het feit dat het een relatief laag bord is (voor een model met hoge switches) maakt dit een makkelijke aanrader en onze redactietip.

©Corsair

Razer Joro

Razer staat vooral bekend om hun grote modellen met alle toeters en bellen, maar biedt met de Joro ook wat anders. De Razer Joro is extreem compact en verreweg het lichtste bord in deze test. De doelgroep bestaat hier overduidelijk uit gamers die hun toetsenbord vooral veel meeslepen. Puur op basis van afmetingen en gewicht ligt deze Razer voor dat doeleind natuurlijk voor de hand. Ondanks het lage gewicht ligt de Joro toch stevig op tafel en zit de bouwkwaliteit van de constructie erg goed in elkaar. De aluminium behuizing voelt ook chic aan, de lage positie is toegankelijk voor velen en aangesloten via de kabel is het ook een snel competitief bord voor gamers.

Razer laat ook wel wat steekjes vallen, vooral voor hun gamende doelgroep. De afwezigheid van een dongel voor een snelle draadloze verbinding en het feit dat de switches nog wel wat speling vertonen, maakt enkele goedkopere alternatieven in deze test in onze optiek fijner. Voor de harde werkers onder ons vinden we de MX Keys ook wat beter voor minder geld.

Daarmee is de Joro in onze optiek niet de meest voor de hand liggende optie, zeker niet voor 130 euro. Als je echt op zoek bent naar het compactste en lichtste toetsenbord, dan is de Joro wel een prima optie.

©Razer

ASUS ROG Azoth X

ASUS en dan met name de ROG-producten staan niet bepaald bekend om hun bedaagde ontwerp. De fabrikant doet daar met hun Azoth X nog een flinke schep bovenop. Wat je er ook van vindt, uniek is het kleurrijke design met half doorzichtige keycaps (voor meer RGB-effect) zeker. Kwalitatief valt er heel weinig op dit bord aan te merken. Het is oerdegelijk en heeft een uitstekende aanslag; het is zelfs een van de fijnste borden in deze test. Het bord heeft ook handige eigenschappen. Draadloos krijg je bijvoorbeeld zowel een snelle als een bluetoothoptie. Daarnaast heeft het bord een goede accuduur, een mooie stevige polssteun plus nog wat minder cruciale extra’s, zoals een aanpasbaar oled-scherm in de bovenhoek. Kost wat, maar dan krijg je ook wat.

Ons voornaamste bezwaar gaat over de definitie van het woord ‘wat’. Want voor 200 euro hadden we het bij het bovenstaande gelaten. Een prijs van 250 euro zouden we wel erg pittig noemen, maar de adviesprijs van 329 euro is wel echt extreem. Daarvoor zouden we bijvoorbeeld toch wel analoge switches willen zien of een echt extreem luxe afwerking. Wellicht dat de prijs nog wat zakt, maar ondanks onze hoge inhoudelijke waardering is de exorbitante prijs vooralsnog het argument om het hoogste eremetaal achterwege te laten.

©ASUS

SteelSeries Apex Pro TKL Gen 3

De SteelSeries Apex Pro TKL is ook geen goedkoop bord en is misschien nipt wat minder chic dan de ROG. In tegenstelling tot die concurrentie weet SteelSeries wel een gezonde balans te vinden tussen de kwaliteit van het product, het toevoegen van extra mogelijkheden en het alsnog een beetje temmen van de prijs.

De bouw is uitstekend en de analoge, volledig instelbare switches zijn zowel aangenaam onder de vingers als zeer stabiel met minimale speling. Het strakke ontwerp is ook iets toegankelijker, zeker als je naast gamen ook nog een beetje zakelijk voor de dag wilt komen. Daarnaast is het ook nog een relatief stil toetsenbord, wat fijn is voor de omgeving. Al hangt de stilte natuurlijk altijd af van hoe hard je zelf op de knoppen slaat.

Ook hier is een oled-schermpje van de partij en Steelseries heeft als voordeel dat als je de door ons geteste compacte TKL-versie niet aantrekkelijk vindt, dat er ook een volledige en een nog compactere variant van bestaat.

Nadelen zijn er ook. Zo vinden we het volumewiel net wat te klein in gebruik, is het bord relatief hoog en ontbreekt draadloze functionaliteit. Maar als je je bord toch niet meeneemt is de meerwaarde daarvan te klein om daar meer geld aan uit te geven. Als draadloos niet nodig is, dan is dit in onze optiek het beste bord van dit moment.

©SteelSeries

©SteelSeries

ASUS ROG Falchion Ace HFX

Net als SteelSeries maakt ook ASUS op de ROG Falchion Ace HFX gebruik van magnetische analoge switches. Het bord heeft een nog wat compactere 65%-lay-out, waarbij je dus goed moet opletten of het ontbreken van de functietoetsen een bezwaar voor je is. Functioneel is hij grotendeels gelijkwaardig aan het toetsenbord van SteelSeries en de toevoeging van 8000 Hz polling geeft in theorie nog een klein voordeel in reactiesnelheid boven de SteelSeries.

Voor de originele prijs van 200 euro laat ASUS wel punten liggen. De bouw en de afwerking van de 100 euro kostende Endorfy is zelfs wat beter. Je merkt dat de Falchion iets meer doorveert dan andere borden wanneer je stevig tikt en dat is onacceptabel in het hogere segment. Het bord kost bij de meeste aanbieders 209 euro, maar was tijdens de testperiode ook verkrijgbaar voor 119 euro. Ook voor dat lagere bedrag weet de Corsair K65 Plus Wireless iets meer indruk te maken met zijn bouwkwaliteit en aanslag. Maar als je toch graag een analoge switch wilt waarbij je de aanslagdiepte kunt instellen, dan is dit als de lagere prijs structureel blijft één van de goedkopere opties die als bonus ook nog eens visueel leuk voor de dag komt.

©ASUS

Logitech G Pro X TKL

Logitech is met afstand marktleider op gebied van toetsenborden en heeft dan ook een enorm aanbod aan borden. Het bedrijf heeft praktisch elke populair formaat in huis en er zijn ook nog eens een flink aantal kleurstellingen. Waar Logitech wat minder goed in is, is de naamgeving van de producten. Zo is er ook een G Pro X muis en headset, en zelfs de G Pro X TKL-toetsenborden bestaan in flink wat verschillende uitvoeringen. De reguliere variant wordt ook wel de Lightspeed genoemd, wat staat voor de toevoeging van een snelle draadloze werking. De Rapid-variant is juist voorzien van magnetische switches, maar is die weer volledig bedraad.

Logitech doet op zich weinig fout met deze producten. De bouw, de switches en de mogelijkheden met onder andere mediaknoppen zijn prima. Combineer dat met het feit dat ze veel zullen verkopen omdat ze het bekendste merk zijn, en de meeste kopers zullen tevreden zijn. De realiteit is wel dat er andere modellen zijn die (minimaal) hetzelfde bieden voor minder geld, of een overtreffende prestatie weten te bieden voor iets meer. Voor 160 euro zouden we toch iets meer dan ‘prima’ willen zien, wat extra’s zoals een polssteun of een betere accuduur.

©Logitech

be quiet! Dark Mount

De Dark Mount is het eerste toetsenbord van be quiet!, dat we vooral van de stille behuizingen kennen. Die focus wordt meteen duidelijk zodra je gaat tikken; het is namelijk het stilste toetsenbord in deze test. De focus op stilte gaat helaas wel wat ten koste van switchstabiliteit en tikgevoel.

Qua mogelijkheden zet het bord zich door een modulaire opbouw erg af van de rest. Naast een rechttoe rechtaan compact TKL-bord krijg je ook een afneembaar numeriek veld met macrotoetsen voorzien van een schermpje dat je ook nog eens zowel links als rechts kunt plaatsen. Ook krijg je een opzetmodule met schermpje en mediatoetsen en polssteunen. Zo transformeert de Dark Mount binnen een paar seconden naar een overcompleet XL-monsterbord.

Was de Dark Mount scherp geprijsd geweest, dan hadden we enkele kanttekeningen door de vingers kunnen zien. Maar als je de hoofdprijs vraagt, dan verwachten we dat alles top is. Dat is niet helemaal het geval. De polssteun is kwalitatief treurig, de switches voelen minder chic dan borden die de helft kosten en de software voor de macrotoetsen laat te wensen over. Voor hetzelfde geld kun je ook een prima toetsenbord en een los macrotoetsenbord als de Elgato Stream Deck kopen. Een aanbieding en een software-update kan wel genoeg zijn om van dit goede idee een serieuze concurrent te maken.

©be quiet

Logitech MX Keys S

De Logitech MX Keys S is een beetje het buitenbeentje in deze vergelijking. In tegenstelling tot de ander toetsenborden is het namelijk géén bord waar fanatieke gamers blij van zullen worden. De keerzijde is dat het voor iedereen die een high-endbord zoekt voor alle andere doeleinden een model is waar je praktisch niet omheen kunt. Ook bestaat er naast de door ons geteste full size-versie een minivariant waarop het numerieke veld ontbreekt.

Dit bord is uitstekend gebouwd, voorzien van fijne switches en het heeft een low profile-ontwerp dat ook erg toegankelijk is voor iedereen die nog niet eerder een high-endbord gebruikt heeft. Als je nu een goedkoper toetsenbord hebt, dan voelt dit als een verademing en een ervaring waar je niet meer zonder wilt. Je kunt hem met meerdere apparaten verbinden, de accuduur is uitstekend en de software van Logitech is volwassen en biedt tal van extra mogelijkheden die voor kantoorwerkers relevant zijn.

Zolang gamen geen eis is, is dit een fijn bord zonder dat je echt de hoofdprijs betaalt. Houd alleen even de verschillende formaten in de gaten, en het feit dat er verpakkingen met en zonder polssteun worden verkocht.

©Logitech

Conclusie

Echt slechte borden hebben we reeds uit onze selectie gefilterd, dus geen van de geteste toetsenborden is een miskoop. Het belangrijkst is om duidelijk in kaart te brengen welk formaat en indeling je nodig hebt en aan welke extra eigenschappen je waarde hecht. Het merk is normaliter bijzaak, maar er valt iets voor te zeggen om al je randapparatuur in één softwarepakket te beheren.

Toch zien we wel enkele uitblinkers. Zoek je louter een toetsenbord zonder fratsen voor kantoorwerk, dan is de Logitech MX Keys S onze eerste keus, met als bonus dat de lage toetsen voor praktisch iedereen fijn tikken. We geven Logitech daarom een redactietip. Wil je wel gamen, dan biedt Endorfy een uitstekende prijs-kwaliteitverhouding voor minder dan 100 euro, al vinden we de Corsair K65 Plus Wireless zijn paar tientjes meer wel waard voor de iets betere bouw en de lagere constructie. Beide borden zetten veel druk op de concurrenten, waarbij je veel meer betaalt voor een bescheiden impact op de daadwerkelijke ervaring. Uiteindelijk krijgt ook Corsair een redactietip. In het hogere segment zien we wel degelijk waarde worden toegevoegd. Zo biedt de ASUS ROG Azoth X een van de beste ervaringen, maar vinden we de prijs van meer dan 300 euro niet helemaal in verhouding staan. De Steelseries Apex Pro TKL vinden we ook een uitblinker die wel een iets redelijkere balans weet te vinden in dat segment: degelijke bouw en aanslag, zeer compleet qua mogelijkheden en de instelbare analoge switches bieden ook echt iets nieuws en unieks. Als zo'n 200 euro voor een toetsenbord geen bezwaar is, zou dat onze eerste keuze zijn.