Je wilt je kennis of verhaal met anderen delen en overweegt een online cursus of een digitaal of gedrukt boek te publiceren. Met voldoende tijd en kennis kun je veel zelf regelen, maar er zijn ook gespecialiseerde platformen beschikbaar.

Tip 1 Creëren online cursus

We starten met het uitdagendste scenario, waarbij je zelf het volledige proces beheert, van het maken tot het (commercieel) publiceren van een online cursus.

Dit vergt uiteraard een grondige voorbereiding. We gaan er alvast van uit dat je het onderwerp goed beheerst en een concrete doelgroep voor ogen hebt. Denk ook na over het juiste niveau (beginners, gevorderden of professionals) en stel duidelijke leerdoelen: wat wil je dat deelnemers na afloop kunnen of weten?

Verdeel je cursus in modules en lessen, met telkens een afgebakend onderwerp en een logische structuur. Kies bewust welke media je inzet. Video’s zijn aantrekkelijk, maar een mix met tekst en interactieve oefeningen is vaak effectiever. Toets bijvoorbeeld ook de vorderingen bij deelnemers met vragen of quizzen. Google Formulieren of het de opensource software H5P, waarbij je content via plug-ins op je eigen site kunt plaatsen, zijn hiervoor geschikt. Kahoot kun je dan weer gebruiken voor een speelsere toetsing.

Ook Aha Slides is een optie: Gaaap! Interactieve presentaties maak je met Aha Slides

Voor video-opnames zijn een goede camera en (externe) microfoon onmisbaar. Voor schermopnames, eventueel gecombineerd met videobeelden, is OBS Studio een prima gratis optie. Je kunt ook presentaties als video bewaren (in PowerPoint bijvoorbeeld via Bestand / Exporteren / Een video maken). Voor je videomontage zijn er diverse gratis editors beschikbaar, waaronder het krachtige DaVinci Resolve.

OBS Studio is prima geschikt voor screencasts met gemixte mediabronnen.

Tip 2 Hosting

Er zijn diverse manieren om je cursusmateriaal online aan te bieden, maar let er wel op dat de website voldoende snel laadt en dat de hosting de nodige capaciteit biedt voor meerdere, gelijktijdige gebruikers. Bovendien wil je een responsieve site, die ook goed werkt op mobiele apparaten.

Een basale optie is via Google Sites, waar je eventueel Google Formulieren kunt gebruiken voor toetsen. Voor betalingen kun je bijvoorbeeld een PayPal-knop (beschikbaar voor zakelijke PayPal-accounts) of een Stripe-link (met iDEAL-ondersteuning) op een Google Sites-pagina toevoegen. Je kunt ook een apart webformulier gebruiken voor de registratie van deelnemers.

Als je dit te beperkt vindt, kun je beter overstappen naar een heus LMS (Learning Management System) of CMS (Course Management System). Heb je een WordPress-site, dan kun je de gratis plug-in Tutor LMS installeren. Hiermee creëer je onbeperkt cursussen en interactieve lessen. Er is tevens een online demo beschikbaar.

Met een plug-in als het gratis WooCommerce kun je dan verschillende beveiligde betaalgateways op je site integreren. Houd hierbij wel rekening met transactiekosten.

In tips 4 en 5 stellen we je nog enkele krachtige LMS’en en platforms voor, geschikt voor het maken en aanbieden van online cursussen.

Voor niks gaat de zon onder: integreer bijvoorbeeld een PayPal-knop op je cursus-site.

Tip 3 Promotie

Je hebt je cursus online gezet, maar afwachten tot de eerste cursisten opdagen lijkt ons niet slim. Er zijn namelijk diverse opties om je cursus onder de aandacht te brengen.

Zo kun je een blog of andere content creëren die bij je cursus past en aardig scoort in zoekmachines, bijvoorbeeld dankzij SEO-technieken (Search Engine Optimization). Je kunt ook e-mailadressen via je blog of site verzamelen en regelmatig nieuwsbrieven met extra inhoud, updates en promoties versturen. Daarnaast kun je je cursus uiteraard promoten via socialmediaplatformen. Deel bijvoorbeeld (video)fragmenten op je eigen Facebook- of YouTube-kanaal om mensen naar je cursus te leiden. Gratis webinars organiseren kan eveneens een goede introductie zijn. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld OBS Studio: via Bestand / Instellingen / Stream kies je uit tientallen streamingdiensten zoals Twitch, YouTube of Facebook. Vervolgens druk je op Streamen starten of op Opname starten (voor een eventuele distributiekopie).

Plaats aantrekkelijke cursusfragmenten online, bijvoorbeeld op je YouTube-kanaal.

Tip 4 LMS

Wil je je cursusmateriaal op een eigen site plaatsen, dan is LearnDash LMS, een plug-in voor WordPress, een goede keuze. Hiermee zet je eenvoudig een volledige leeromgeving op. De plug-in kost 199 dollar per jaar (circa 185 euro), maar je kunt eerst de gratis interactieve demosite testen. Via bouwblokken kun je in een dashboard je cursus ontwerpen. Er zijn ook uitbreidingen beschikbaar, vaak tegen extra kosten. Er is geen beperking op het aantal (betalende) deelnemers. Heb je geen eigen WordPress-site, dan kun je direct aan de slag met LearnDash Cloud (299 dollar per jaar, circa 278 euro).

Een alternatief is het bekende opensource LMS-project Moodle, dat veel flexibiliteit biedt, inclusief ondersteuning voor leerpaden en interacties, en voor diverse AI-API’s in de nieuwste versies. Is zelfhosting niets voor jou, dan kun je MoodleCloud gebruiken. Er is een gratis proefperiode van 28 dagen, waarna je jaarlijks vanaf 130 euro betaalt.

Andere opties zijn onder meer Teachable en Thinkific, die beide Engelstalige interfaces hebben. Nederlandstalige content is mogelijk, maar tijdens enkele tests zette de ingebouwde AI-hulp onze Nederlandstalige prompts koppig om naar een Engelstalige cursusstructuur. Beide platforms bieden een gratis startplan, maar dit is beperkt en upgraden is vrij prijzig. Bij Teachable betaal je 468 dollar (circa 435 euro) per jaar voor vijf cursussen, een onbeperkt aantal deelnemers en vijf procent transactiekosten. Thinkific is iets voordeliger: 422 euro per jaar voor een onbeperkt aantal cursussen en deelnemers, zonder transactiekosten.

De AI-module binnen Teachable mikt duidelijk op een Engelstalig publiek.

Tip 5 Andere platformen

Bij diensten als Teachable en Thinkific zie je dat de scheidslijn vaak dun is tussen een zuiver LMS, gericht op het beheren van leerprocessen, en een online leerplatform of e-learning marktplaats, vooral gericht op het promoten en verkopen van cursussen.

Diensten als Udemy (internationaal, met een Nederlandstalige interface), Soofos en Pluvo behoren tot die laatste categorie. Deze drie platformen kun je gratis uitproberen via een gebruiksvriendelijke interface, die je stap voor stap helpt bij het opzetten van je cursus.

Bij Udemy kun je je cursussen gratis online plaatsen, maar het platform houdt een percentage van de inkomsten voor hosting, marketing en betalingsverwerking. Dit percentage varieert sterk en is vooral afhankelijk van hoe een deelnemer de cursus heeft gevonden. Soofos hanteert een soortgelijke aanpak. Pluvo, dat iets meer gericht is op bedrijfsomgevingen, rekent ongeveer 250 euro per jaar, maar betalingen voor cursussen verlopen buiten Pluvo om. De supportdienst van Pluvo stelde ons voor om Zapier te gebruiken voor het automatiseren van gebruikersaccounts.

Udemy helpt je stapsgewijs bij het aanmaken en online zetten van je cursus.

Tip 6 Creëren e-books

Je hebt een verhaal geschreven en wilt dit als e-book beschikbaar stellen. Laten we beginnen met het creatieproces. Je kunt hiervoor je vertrouwde tekstverwerker gebruiken, zoals Microsoft Word. Gebruik bij voorkeur kopstijlen zoals Kop 1, Kop 2 enzovoort om een duidelijke structuur te creëren en eventueel automatisch een inhoudsopgave te maken. Kies een leesbaar, schreefloos lettertype voor schermweergave en houd de lettergrootte consistent. Voeg je afbeeldingen toe, zorg er dan voor dat ze correct zijn ingesloten en geoptimaliseerd voor digitaal gebruik. Houd de resolutie rond 150 dpi en pas de afbeeldingsgroottes vooraf aan, in plaats van ze zomaar in Word te schalen.

Je kunt je Word-document rechtstreeks vanuit Word naar een pdf-bestand exporteren.

Tip 7 Formaat

Denk ook goed na over het formaat van je e-book. Pdf is een goede keuze voor vaste lay-outs, zoals handleidingen of grafische e-books. Je kunt je Word-document eenvoudig opslaan als pdf via Bestand / Exporteren. Voor kleinere bestanden die sneller laden, kies je hier best voor Optimaliseren voor minimale grootte (online publiceren), tenzij je verwacht dat het e-book ook op grotere schermen gelezen zal worden. Via Opties krijg je nog een viertal extra PDF-opties, maar deze kun je voor e-books meestal uitgeschakeld laten. Exporteren via een virtuele pdf-printer, zoals het gratis Bullzip PDF Printer is eveneens mogelijk, maar levert zelden betere resultaten.

Een ander veelgebruikt e-bookformaat is epub. Om je (Word-)document om te zetten naar epub, kun je de gratis tool Calibre gebruiken. Klik op Boekentoevoegen, selecteer je docx-bestand, klik op Boeken converteren en kies rechtsboven het gewenste uitvoerformaat. Calibre ondersteunt naast EPUB ook formaten als MOBI en AZW3 (voor Kindle-apparaten).

Lees meer over Calibre: Calibre via Docker: boekenplank op je server

Je kunt met Calibre ook Word-documenten naar verschillende e-bookformaten exporteren.

Tip 8 Publicatie

Is je e-book klaar, test het dan op verschillende apparaten of e-readers om te zien hoe het eruitziet op diverse schermformaten. Oogt alles prima, dan kun je het online publiceren. Dit kan via je eigen website, bijvoorbeeld met platforms als WordPress of Shopify, waarbij je een geïntegreerde betalingsgateway kunt gebruiken. Het voordeel is dat je geen commissie betaalt, maar het vereist wel inspanningen, technisch maar ook marketinggewijs.

Een handig alternatief is Gumroad, waar je na aanmelding direct kunt beginnen. Klik op New product, kies E-book, voer een titel en prijs in, klik op Next: Customize, en volg de instructies voor de online publicatie. Gumroad vraagt een lage commissie en rekent circa 3 procent kosten voor betalingsverwerking. Wil je extra promotie via ‘Gumroad Discover’, houd dan rekening met een merkbaar hogere commissie (minimaal 30 procent).

Draft2Digital, dat samenwerkt met SmashWords, is een andere dienst waar je je e-book (of Word-document) kunt uploaden en desgewenst kunt aanpassen. Dit platform verspreidt je e-book vervolgens naar verschillende internationale partners, waaronder Barnes & Noble en Apple Books, en beheert de verkoop voor je. Je betaalt 10 procent commissie op de verkoopprijs.

Daarnaast zijn er uiteraard nog de bekende platformen zoals Amazon Kindle Direct Publishing en Kobo Writing Life (werkt ook samen met bol.com).

Enkele minuten na je aanmelding en upload kan men je e-book via Gumroad kopen.

Tip 9 Creëren papieren boek

Lees zeker ook: Is een boek schrijven je grote droom? Deze apps helpen je op weg

Je wilt je verhaal in papieren boekvorm publiceren, dus is het slim om hier al rekening mee te houden terwijl je met je tekst(verwerker) bezig bent. Het is ook handig om vooraf te weten hoe en bij wie je gaat publiceren, want sommige uitgevers of platformen stellen specifieke eisen aan opmaak, bestandsindelingen en resoluties. Ook bieden ze soms sjablonen of stijlgidsen aan voor een optimale lay-out. We kunnen je hier wel enkele algemene richtlijnen geven.

Kies een tekstverwerker die geschikt is voor lange documenten, zoals Microsoft Word of het gratis LibreOffice Writer. Werk je met veel afbeeldingen of heb je specifieke lay-outwensen, dan is een dtp-tool waarschijnlijk beter geschikt, zoals Adobe InDesign, Affinity Publisher of het gratis Scribus.

Zorg voor een heldere (hoofdstuk)structuur en een consistente opmaak, zoals kopstijlen, paginanummers, voldoende ruime marges, eventueel een extra bindrand en voetteksten. Controleer ook de snij- of afloopmarges (ook wel ‘bleed’ genoemd; meestal 3 mm) voor afbeeldingen aan de rand van de pagina’s, zodat ze correct worden bijgesneden na het drukken.

Kies een goed leesbaar lettertype, bij voorkeur een schreeflettertype van 11 of 12 punten. Gebruik voor afbeeldingen een resolutie van minimaal 300 dpi (1200 dpi voor vectorplaatjes).

Let ook goed op de marges, eventueel met extra bindrand (hier: Word).

Tip 10 Formaat

Als je manuscript naar een uitgeverij of online platform gaat, is pdf vaak het aanbevolen formaat vanwege de vaste opmaak. Dtp-programma’s zijn doorgaans uitstekend geschikt om drukklare pdf’s te maken. De ingebouwde pdf-converter van Word (via Bestand / Exporteren) kan voldoende zijn voor een boek met tekst en enkele afbeeldingen. Kies hier dan wel voor Optimaliseren voor Standaard (online publiceren en afdrukken). Voor meer controle over instellingen zoals kleuropmaak, compressie of bleed-marges kun je Adobe Acrobat Pro overwegen. Zorg ervoor dat alle gebruikte lettertypes volledig zijn ingesloten in de pdf, zodat de drukker geen alternatief hoeft te kiezen, en gebruik bij voorkeur de CMYK-kleurmodus voor professioneel drukwerk (in plaats van RGB).

Controleer de paginagrootte en marges zorgvuldig, zodat deze overeenkomen met het beoogde formaat in druk. Dit kan bijvoorbeeld een staand A5-formaat zijn (14,8 × 21 cm) of het grotere 16 × 24 cm-formaat. Voor een gedichtenbundel is een kleiner pocketformaat (12,5 × 20 cm) wellicht beter. Of misschien kies je voor een liggend of vierkant formaat, zoals een liggende A5 (23 × 16 cm).

Bij de uiteindelijke pdf-export kies je voor een optie als Drukwerkkwaliteit of Hoge kwaliteit voor printen. Gebruik de PDF/X-1a:2001 standaard (met CMYK en zonder transparantie) of PDF/X-4 (2010) (met transparantie- en kleurprofielondersteuning). Het afdrukprofiel moet passen bij het drukpapier, bijvoorbeeld ISO Coated v2 300% (ECI) voor offsetdruk op gecoat papier, met een maximaal inktgebruik van 300 procent om inktvlekken te vermijden.

Ook het gratis Scribus heeft uitgebreide pdf-instellingen, in combinatie met het juiste kleurbeheer.

Tip 11 Publicatie

Er zijn verschillende manieren om je manuscript gedrukt en gepubliceerd te krijgen. Je kunt het laten drukken bij een traditionele drukservice, waarbij je in één keer een vaste oplage bestelt, wat bij grotere hoeveelheden voordeliger is. Of je kiest voor een (online) POD-dienst (print on demand), waar boeken pas worden gedrukt als er bestellingen binnenkomen. Hierdoor is geen voorraad nodig, wat de opstartkosten laag houdt. Bekende POD-diensten zijn BoekenGilde, Boekscout, Bookmundo, Pumbo en de meer internationaal gerichte Blurb en Lulu. De prijzen hangen onder meer af van de initiële oplage, papierkeuze en afwerkingsopties.

Deze diensten bieden vaak ook ondersteuning bij het grafisch ontwerp van de kaft, en sommige geven je de mogelijkheid om je boek via hun eigen kanalen te verkopen. Houd wel rekening met een commissie per verkocht exemplaar.

Bij zelfpublicatie ben je zelf verantwoordelijk voor de boekpromotie. Denk aan sociale media, recensies door bloggers, e-mailnieuwsbrieven en betaalde advertenties.

Een ISBN (Standaard Boek Nummer) is niet verplicht, maar wel nuttig als je je boek wilt laten distribueren via boekhandels, bibliotheken of webshops. In Nederland vraag je dit aan bij Bureau ISBN; in België kan dit bij de Boekenbank. Reken op ruwweg 120 euro voor één ISBN of circa 350 euro voor een reeks (prefix), geldig voor 10 boeken – of voor hetzelfde boek in een andere taal of verschijningsvorm. Zo’n ISBN zorgt er wel voor dat je boek officieel geregistreerd staat, wat het beter herkenbaar en vindbaar, en hopelijk ook verkoopbaarder maakt.

Geen verrassingen bij Pumbo: vul de juiste parameters in en zie wat je betaalt.

Bij ID.nl zijn we gek op producten met een mooie prijs of die iets extra's of bijzonders te bieden hebben. Daarom gaan we een paar keer per week voor jullie op zoek naar leuke deals. Nu de avonden weer steeds vroeger donker worden en je vaker binnen zit, is lezen bij een leuke bezigheid. En met een mooie e-reader kan dat ook in kleur. Wij bekeken vijf betaalbare e-readers met kleurenscherm.

Kleuren‑e‑readers zijn relatief nieuw; ze combineren de batterijzuinigheid van elektronische inkt met een kleurenfilter dat magazines, strips en geïllustreerde kinderboeken tot leven brengt. Voor de Nederlandse markt zijn er nog niet heel veel modellen beschikbaar. Wij hebben vijf mooie exemplaren voor minder dan 250 euro op een rijtje gezet voor je.

Kobo Libra Colour - 7 inch

De Kobo Libra Colour is een 7 inch e‑reader met een E Ink Kaleido 3‑scherm. De zwart‑wit resolutie bedraagt 1264 × 1680 pixels en 300 ppi, terwijl kleuren worden weergegeven met 150 ppi. Je beschikt over 32 GB intern geheugen en een dual‑core processor van 2,0 GHz, waardoor pagina’s vlot worden ververst. Voor draadloze audioboeken of Bluetooth‑oortjes biedt de Libra Colour wifi (2,4 en 5 GHz) en Bluetooth 5.0, en bestanden worden geladen via USB‑C. Het apparaat is waterbestendig volgens IPX8 (tot 60 minuten op 2 m diepte). De geïntegreerde ComfortLight PRO‑verlichting heeft instelbare helderheid en kleurtemperatuur.

Dankzij de fysieke bladerknoppen heb je maar één hand nodig om te lezen en met de instelbare lettertypes en paginamarges pas je het leescomfort aan. De accu van 2050 mAh levert volgens Kobo een leestijd van enkele weken per lading. Het toestel meet 144,6 × 161 × 8,3 mm en weegt 199,5 g. Dankzij het kleurenscherm is dit model aantrekkelijk voor strips, tijdschriften en kleurrijke kinderboeken, terwijl hij ook standaard ePub‑, PDF‑ en audiobookbestanden ondersteunt.

Kobo Clara Colour - 6 inch

Zoek je een compacte kleurene‑reader, dan is de Kobo Clara Colour met een 6 inch E Ink Kaleido 3‑scherm interessant. Het scherm biedt een resolutie van 1448 × 1072 pixels met 300 ppi voor zwart‑wit en 150 ppi voor kleuren. Dankzij een dual‑core processor (2,0 GHz) en 16 GB opslagruimte is er genoeg vermogen om romans of stripboeken te laden. De reader ondersteunt wifi (dual band) en Bluetooth zodat je audioboeken kunt streamen, en hij gebruikt USB‑C om op te laden. Kobo past ComfortLight PRO toe met instelbare kleurtemperatuur, en de reader is waterdicht volgens IPX8 (tot 60 minuten op 2 m).

De accu heeft een capaciteit van 1 500 mAh en levert bij gemiddeld gebruik tot zes weken leestijd. Dankzij 13 lettertypen en verschillende lettergroottes pas je het scherm volledig aan. Met afmetingen van 112 × 160 × 9,2 mm en een gewicht van 174 g past de Clara Colour in een jaszak. Het apparaat ondersteunt onder meer EPUB, PDF, MOBI en CBZ/CBR en kan via Bluetooth naar audioboeken luisteren. Het kleurenscherm maakt hem geschikt voor geïllustreerde kinderboeken, kaarten en kookboeken terwijl het compacte formaat ideaal is voor onderweg.

PocketBook Verse Pro Color - 6 inch

PocketBook positioneert de Verse Pro Color als een robuuste kleuren‑e‑reader voor veel lezers. Het 6 inch E Ink Kaleido 3‑scherm beschikt over een grijstintenresolutie van 1072 × 1448 pixels en een kleurenlaag met 536 × 724 pixels. Daardoor krijgen stripillustraties en grafieken 4 096 kleuren te zien terwijl zwart‑wittekst scherp blijft met 300 ppi. De quad‑core processor (1,8 GHz) en 1 GB RAM zorgen voor soepele bladwisselingen, en met 16 GB opslagruimte kun je duizenden e‑books bewaren. Via de USB‑C‑poort en wifi en Bluetooth laad je gemakkelijk bestanden of luister je naar audioboeken.

PocketBook levert SMARTlight, een voorgrondverlichting waarmee je zowel helderheid als kleurtemperatuur aanpast. De reader draait op Linux en ondersteunt talloze formaten zoals ACSM, EPUB, PDF, DOCX en CBR/CBZ. Dankzij text‑to‑speech kun je boeken laten voorlezen. De 2100 mAh‑batterij biedt volgens PocketBook tot een maand leesplezier. De behuizing (108 × 156 × 7,6 mm, 182 g) is waterdicht volgens IPX8, zodat je bij het zwembad kunt lezen. Een G‑sensor draait pagina’s automatisch mee als je het apparaat kantelt. Kortom, de Verse Pro Color levert kleuren‑e‑ink in een handzaam formaat met brede bestands­ondersteuning.

PocketBook Era Color - 7 inch

Met een groter kleurenscherm en ingebouwde luidspreker richt de PocketBook Era Color zich op lezers die audioboeken willen luisteren zonder externe headset. Het 7 inch E Ink Kaleido 3‑display heeft een grijstintenresolutie van 1264 × 1680 pixels en een kleurresolutie van 632 × 840 pixels met 300/150 ppi. Dit zorgt voor scherpe tekst en kleurrijke afbeeldingen. De reader gebruikt een quad‑core processor (1,8 GHz) met 1 GB RAM en biedt 32 GB interne opslag. Het besturingssysteem is gebaseerd op Linux en ondersteunt een groot aantal ebook‑ en stripformaten.

Met dual‑band wifi, Bluetooth 5.4 en USB‑C met OTG‑functie koppel je eenvoudig draadloze hoofdtelefoons, luister je naar audioboeken of speel je muziek via de ingebouwde mono‑luidspreker. De SMARTlight‑voorgrondverlichting laat je zowel helderheid als kleurtemperatuur instellen. Dankzij de 2500 mAh accu en het efficiënte E‑Ink‑scherm is volgens PocketBook een maand gebruik mogelijk. Het apparaat is IPX8‑waterbestendig en uitgerust met een g‑sensor, coversensor en speakers. Met afmetingen van 134,3 × 155 × 7,8 mm en een gewicht van 235 g is de Era Color iets groter maar nog steeds draagbaar. De fysieke bladerknoppen zorgen voor comfortabel lezen, terwijl de ingebouwde spraakfunctie tekst kan voorlezen.

Tolino Vision Color - 7 inch

De Tolino Vision Color is een Duitse die dezelfde hardware heeft als de Kobo Libra Colour maar een eigen Android‑softwarelaag gebruikt. Volgens een productaankondiging biedt het apparaat een 7 inch E Ink Kaleido 3‑scherm met een zwart‑witresolutie van 1264 × 1680 pixels (300 ppi) en 150 ppi voor kleuren. De reader heeft fysieke bladerknoppen naast het aanraakscherm en gebruikt een MediaTek MT8113T‑dual‑core processor (2,0 GHz), 1 GB RAM en 32 GB interne opslag. Een 2050 mAh batterij voorziet de Vision Color van stroom, terwijl de ComfortLight PRO‑verlichting de kleurtemperatuur aanpast.

Het toestel biedt wifi en Bluetooth 5.0 zodat je audioboeken kunt streamen, en het is IPX8‑waterbestendig. Tolino gebruikt Android, waardoor je afhankelijk bent van de Tolino‑boekwinkel maar via de Tolino‑cloud kunt synchroniseren met diverse Duitse boekhandels. Een stylus is optioneel verkrijgbaar voor handschrift en aantekeningen. De Vision Color ondersteunt ePub, PDF en andere standaard‑e‑bookformaten en biedt toegang tot de HotSpots van Deutsche Telekom. Dit apparaat is in Nederland nog beperkt verkrijgbaar; een Duitse webwinkel verkoopt het voor ongeveer € 180,68 (incl. btw). Omdat Kieskeurig nog geen productpagina heeft, is het toestel alleen via buitenlandse winkels te vinden.

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: ja en nee. Een iPhone wordt niet snel besmet met traditionele malware, maar dat betekent niet dat hij onkwetsbaar is voor hackers en cybercriminelen. En daarbij is het grootste risico niet iOS. Nee, het grootste risico ben je zelf…

Hoe raakt je iPhone besmet?

Een iPhone is goed beveiligd, maar niet tegen wat je zelf doet – en daar spelen kwaadwillenden op in. Het gaat vaak mis bij iets wat volkomen normaal lijkt: een link openen, een QR-code scannen of een agenda-uitnodiging accepteren kan al genoeg zijn om gegevens prijs te geven. Dit zijn de zes meest voorkomende manieren waarop je iPhone geïnfecteerd kan worden:

1: Zero-click en zero-day-aanvallen

De meest geavanceerde aanvallen gebruiken lekken in iOS die nog niet door Apple of beveiligingsonderzoekers zijn ontdekt. Via zo'n kwetsbaarheid kan spyware worden geïnstalleerd nog vóórdat er een update beschikbaar is.

Een zero-click-aanval gaat nog verder: jij hoeft niets aan te raken. Eén kwaadaardig iMessage-bericht of zelfs een gemiste FaceTime-oproep kan al genoeg zijn om toegang tot je toestel te krijgen.

De beste verdediging is simpel maar belangrijk: installeer updates direct zodra ze beschikbaar zijn (Instellingen > Algemeen > Software-update) en zet Automatische updates aan.

2: Quishing: malafide QR-codes

QR-codes worden soms vervangen door valse exemplaren die naar een nepsite met gemeentelogo of parkeerdienst leiden. Controleer altijd de link die de Camera-app toont voordat je op 'open' tikt, en laat dubieuze adressen desnoods scannen met een tool zoals Scamio.

Lees ook: Zo herken je verdachte QR-codes op parkeerautomaten en laadpalen

 3: Kwaadaardige configuratieprofielen

Een configuratieprofiel is een bestand waarmee instellingen op een iPhone of iPad in één keer kunnen worden aangepast. Zo'n profiel bepaalt bijvoorbeeld welke wifi-netwerken worden gebruikt, welke apps mogen worden geïnstalleerd of welke websites worden geblokkeerd. Bedrijven en scholen gebruiken configuratieprofielen vaak om meerdere toestellen tegelijk te beheren.

Ook kwaadwillenden kunnen zo'n profiel aanbieden, bijvoorbeeld via een link in een phishingbericht. Zodra je het installeert, krijgt de afzender toegang tot je netwerkverkeer of kan hij extra apps laten installeren. Controleer daarom altijd de herkomst voordat je een profiel accepteert, en verwijder onbekende profielen via Instellingen > Algemeen > VPN en apparaatbeheer.

4: Nagemaakte wifi-netwerken

Criminelen zetten daarnaast nepwifinetwerken op met namen als 'Airport_Free_WiFi' of 'NS_Gratis_Wifi_In_De_Trein'. Maak je daar verbinding mee, dan kan al je internetverkeer worden onderschept en kunnen je wachtwoorden of persoonlijke gegevens eenvoudig worden buitgemaakt. Gebruik op openbare wifi een VPN, bijvoorbeeld via Bitdefender Mobile Security, zodat je verbinding versleuteld blijft.

5: Malafide agenda-uitnodigingen

Krijg je een vreemde agenda-uitnodiging die je niet herkent? Verwijder die, want er zitten vaak phishinglinks in. De veiligste manier is om de hele ongewenste agenda te wissen zonder op links of knoppen in de afspraak te tikken. Druk ook niet op 'Weiger', want daarmee laat je de afzender weten dat je account actief is, wat juist tot meer spam leidt. Controleer bij twijfel onderaan in je agenda-instellingen welke kalenders zijn toegevoegd en verwijder alles wat je niet herkent.

6: AirDrop-spam

AirDrop is ideaal wanneer je snel en draadloos foto's, documenten, video's of zelfs wachtwoorden of passkeys wilt delen – of ontvangen. Voor hackers is dit ook een aantrekkelijke ingang in je iPhone. Stel, je hebt net iets gedeeld of ontvangen via AirDrop, bijvoorbeeld foto's tijdens een concert. Misschien heb je daarvoor in de instellingen Iedereen gedurende 10 minuten geselecteerd. Zet je dat na het delen of ontvangen niet uit, dan blijft je iPhone dus nog tien minuten zichtbaar voor iedereen. Beter is het om, vooral op drukke plekken, AirDrop in te stellen op Alleen contacten of zelfs te kiezen voor Ontvangen uit.

Zo merk je dat er iets mis is met je iPhone

Als je iPhone besmet of gehackt is, verschijnt er geen knipperende pop-up om je dat te vertellen. De signalen zijn subtiel – maar herkenbaar als je weet waar je op moet letten. Dit zijn de zeven meest voorkomende aanwijzingen dat je iPhone geïnfecteerd kan zijn.

1: De batterij raakt opvallend snel leeg

Malware kan continu draaien en daardoor veel stroom verbruiken. Controleer in Instellingen > Batterij welke apps dat doen. Let vooral op apps die veel actief zijn op de achtergrond, zeker als ze daar geen reden voor hebben. Een weerapp die acht uur blijft draaien terwijl je hem niet gebruikt, is bijvoorbeeld niet normaal.

2: Je dataverbruik schiet omhoog

Spyware stuurt ongemerkt gegevens door naar servers van aanvallers. Dat zie je vaak terug in Instellingen > Mobiel netwerk. Daar kun je, als je een stukje naar onder scrolt, bij Mobiele data zien of het dataverbruik ineens hoger ligt dan normaal. Let op opvallende pieken in datagebruik, onbekende apps of vreemde pictogrammen. Een simpele tool of een spel dat je zelden opent, hoort geen gigabytes aan data te verbruiken.

3: Apps crashen of lopen vast

Malware kan problemen geven met iOS of andere apps. Als apps vaak opnieuw opstarten of het toestel warm wordt, is dat verdacht.

4: Er verschijnen pop-ups of advertenties buiten Safari om

iOS hoort reclamevrij te zijn. Zie je ineens advertenties op je beginscherm of in instellingen, dan zit er waarschijnlijk adware achter.

5: Er staan onbekende apps of profielen op je toestel

Sommige aanvallers installeren via een lek of misleidende link een app die er betrouwbaar uitziet, maar in werkelijkheid data doorstuurt of instellingen wijzigt. Kijk daarom regelmatig in de Appbibliotheek of er iets tussen staat wat je niet kent. Verwijder verdachte apps meteen; op een iPhone worden daarmee ook de bijbehorende gegevens gewist. Heb je het toestel tweedehands gekocht of vertrouw je het niet helemaal, dan is een volledige fabrieksreset de veiligste keuze.

6: Je toestel is mogelijk gejailbreakt

Bij een jailbreak wordt een deel van Apple's beveiliging uitgezet om functies vrij te geven die normaal niet zijn toegestaan. Dat lijkt handig, maar maakt het systeem kwetsbaar voor apps met te veel rechten. Als je nooit bewust een jailbreak hebt uitgevoerd en toch apps als Cydia, Sileo, or Checkra1n ziet, is dat een teken dat iemand heeft geknoeid met je iPhone.

7: Je ziet vreemde uitgaande oproepen

Een gehackt toestel kan worden ingezet om spam te versturen of te bellen naar dure servicenummers. Kijk in je berichten en belgeschiedenis of er iets geks tussen staat.

Denk je dat je iPhone besmet is? Dit kun je doen

Merk je dat je iPhone zich vreemd gedraagt, begin dan met een eenvoudige reset van je browsergegevens. Open Instellingen > Apps > Safari en kies Wis geschiedenis en websitedata. Daarmee verwijder je tijdelijke bestanden en scripts die schadelijk kunnen zijn. Herstart daarna het toestel.

Blijven de problemen terugkomen, herstel dan een eerdere iCloud-reservekopie van vóór het moment waarop het misging. Helpt dat ook niet, dan is een fabrieksreset de veiligste manier om alle sporen van malware te verwijderen. Dat doe je via Instellingen > Algemeen > Stel opnieuw in > Wis alle inhoud en instellingen. Je iPhone wordt dan teruggezet naar de oorspronkelijke staat. Omdat alles gewist wordt, verdwijnt ook eventuele malware verdwijnt mee.

Zoals altijd geldt: voorkomen is beter dan genezen

De beste beveiliging blijft een combinatie van gezond verstand en actuele software. Zet automatische updates aan via Instellingen > Algemeen > Software-update > Automatische updates. Zo worden veiligheidslekken gedicht voordat ze misbruikt kunnen worden.

Gebruik op openbare netwerken altijd een VPN, en controleer verdachte links met een analyse-tool voordat je klikt. Wie extra zekerheid wil, kan een beveiligingsapp installeren die phishinglinks en onveilige wifi-verbindingen blokkeert.

Conclusie

Een iPhone is goed beveiligd, maar niet onschendbaar. De meeste risico's ontstaan niet door fouten in iOS, maar door wat jij doet: op een verkeerde link tikken, een uitnodiging openen of een netwerk gebruiken dat niet te vertrouwen is.

Wie zijn toestel up-to-date houdt, links kritisch bekijkt en een VPN gebruikt op openbare wifi, verkleint de kans op misbruik of datadiefstal aanzienlijk. iOS doet veel om je te beschermen, maar waakzaamheid blijft nodig.