Kennis delen? Zo werk je mee aan Wikipedia
Wikipedia is nog steeds erg populair. Ook jij hebt deze gratis online encyclopedie vast al meerdere keren geraadpleegd. We geven je tips en tools om alle informatie nog efficiënter en comfortabeler te vinden en te lezen. En we laten we je zien hoe je artikelen op Wikipedia zelf kunt bewerken.
In dit artikel vertellen we je alles over Wikipedia.
- Hoe je het best vindt waar je naar op zoek bent
- Hoe je een eigen bijdrage kunt leveren
Lees ook: Zo integreer je heel Wikipedia in Word
Wikipedia is een opensource-project van de Wikimedia Foundation die werd opgericht begin 2001. Ben je geïnteresseerd in statistisch cijfermateriaal, bekijk dan zeker deze pagina. Daaruit blijkt dat Wikipedia dagelijks ongeveer zeventig miljoen keer wordt geraadpleegd.
De online encyclopedie bevat zo’n 6,8 miljoen Engelstalige artikelen. Die hebben met elkaar, zonder afbeeldingen, minstens honderd keer meer printvolume dan de Encyclopedia Britannica. De Nederlandstalige editie is met 2,2 miljoen artikelen ietwat bescheidener, maar beschikt ook nog steeds over een indrukwekkende hoeveelheid informatie.
Wikipedia raadplegen is eenvoudig. Je gaat hiervoor naar www.wikipedia.org, of naar nl.wikipedia.org voor de Nederlandstalige versie. Je kunt ook de officiële mobiele app voor Android of iOS gebruiken. Om te zoeken, voer je simpelweg een zoekterm in.
In dit artikel geven we je eerst enkele tips en tools om het zoeken en lezen op Wikipedia te optimaliseren en te vergemakkelijken. Daarna laten we zien hoe je zelf actief kunt bijdragen. Waar van toepassing gaan we uit van de Nederlandstalige versie.
Functies
Wikipedia biedt standaard enkele tools om een artikel inhoudelijk vanuit verschillende perspectieven te bekijken. Zo biedt de link Geschiedenis weergeven, bovenaan de artikelpagina, een chronologisch overzicht van alle wijzigingen door gebruikers. Wanneer je bijvoorbeeld naast een specifieke datum klikt op Huidige, zie je de verschillen met de huidige versie. Of klik op Links naar deze pagina in het menu Hulpmiddelen. Daarmee krijg je een lijst van Wikipedia-pagina’s die naar het artikel verwijzen, wat soms kan leiden tot interessante en onverwachte verbanden.
Het item Permanente koppeling genereert een url specifiek voor de paginaversie die je voor je hebt. Met Verkorte URL verkrijgen beschik je over een alternatieve url in de vorm van https://w.wiki/<code>. Voor het citeren van een Wikipedia-pagina in je eigen werk biedt Deze pagina citeren verschillende citatiestijlen, zoals het veelgebruikte APA en MLA.
Het menu Hulpmiddelen bevat verschillende handige functies.
Weergave
Wikipedia-pagina’s kunnen afgedrukt worden via Hulpmiddelen / Afdrukversie, wat een aangepast afdrukvoorbeeld geeft. Je kunt ook kiezen voor het opslaan als pdf. Dit doe je door in het menu Hulpmiddelen de optie Downloaden als PDF te selecteren en te bevestigen met Downloaden. Zo kun je meerdere artikelen als pdf-documenten opslaan. Deze bestanden kun je verder bewerken of samenvoegen tot één groot pdf-document, bijvoorbeeld met de gratis toolbox PDF24, via de functie PDF samenvoegen.
Voorheen kon dit direct vanuit Wikipedia met de optie Boek aanmaken, te vinden in hetzelfde menu. Door Boekenmaker starten te kiezen en vervolgens op Deze pagina aan uw boek toevoegen te klikken, kon je pagina’s aan je boek toevoegen. Hoewel het downloaden als pdf niet meer mogelijk is, kun je nog wel een gedrukt boek bestellen. Klik hiervoor op Boek weergeven, dan op Voorvertoning van PediaPress en op Click to preview. Voor een uitgebreide paperback in kleur, inclusief verzendkosten, betaal je ongeveer 20 euro.
Gedrukt boek of e-book? Lees het in dit artikel: Papieren boeken versus e-readers: welke zijn beter voor jou?
Een fraai gedrukt boek met je favoriete Wikipeda-artikelen.
Account
Tot nu toe gaan we ervan uit dat je geen eigen account hebt op Wikipedia. Toch biedt het aanmaken ervan verschillende voordelen. Je kunt bijvoorbeeld de instellingen personaliseren.
Om een account aan te maken, klik je op Account aanmaken rechtsboven. Vul vervolgens de vereiste informatie in. Bevestig je registratie via de link in de bevestigingsmail. Na een succesvolle aanmelding kun je via het pijlknopje bij je profielpictogram de optie Voorkeuren kiezen om diverse instellingen aan te passen op meerdere tabbladen.
Bij Gebruikersprofiel stel je bijvoorbeeld je taal in en kies je of andere gebruikers je e-mails mogen sturen, weliswaar zonder je e-mailadres prijs te geven. Op het tabblad Gadgets vind je diverse uitbreidingen en functies, zoals Open externe links in een nieuw tabblad of venster en Links vanaf deze pagina (creëert een extra optie in het menu Hulpmiddelen).
Het tabblad Uiterlijk biedt opties om onder meer het thema aan te passen, een responsieve modus in te schakelen (voor automatisch aanpassing van de paginalay-out aan de schermgrootte) en de maximale afbeeldingsgrootte in te stellen. Bevestig je wijzigingen telkens met de knop Opslaan.
Met een account kun je ook een (synchroniseerbare) volglijst creëren. Voeg een pagina toe door op het sterpictogram (naast Hulpmiddelen) te klikken en geef in het uitklapmenu aan hoelang je deze wilt volgen, van 1 week tot Permanent. Beheer je volglijst via het tabblad Volglijst bekijken en bewerken, toegankelijk via het bijbehorende icoon rechtsboven.
Met een account stem je Wikipedia meer op je eigen voorkeuren af.
Wikiwand
De comfortabelste manier om Wikipedia-artikelen op je pc te lezen is wat ons betreft via Wikiwand. Dit is een gratis extensie voor Firefox en Chromium-browsers. Deze detecteert automatisch wanneer je een Wikipedia-pagina opent en leidt die direct om naar de overeenkomstige Wikiwand-pagina. Daarmee verandert een pagina als https://nl.wikipedia.org/wiki/Sneeuw in www.wikiwand.com/nl/Sneeuw.
Je ziet meteen de verzorgde lay-out.
Kies je toch voor de klassieke Wikipedia-weergave, druk dan op de knop Wikipedia-tools en kies Read on Wikipedia. Dit menu biedt verder toegang tot verschillende opties, zoals Edit, History, Talk page, Print en Download PDF, zoals je die ook bij Wikipedia zelf vindt.
Via het tandwielpictogram Preferences kun je kiezen uit verschillende thema’s. Denk aan Auto, Light, Dark, Neon en Warm. Je kunt verder onder meer de lettergrootte en de maximale kolombreedte aanpassen.
De wat saai ogende Wikipedia-artikelen worden hier in een fraai jasje gestopt.
ChatGPT
Wikiwand biedt daarnaast een voorleesfunctie en enkele nuttige inhoudelijke uitbreidingen. Onderaan elk artikel vind je gerelateerde artikelen, elk voorzien van een inleidende tekst. Als je in Preferences de optie AI briefs inschakelt, verschijnen bovenaan het artikel relevante vragen en bondige antwoorden, gegenereerd door de AI-chatbot ChatGPT. Voorlopig wordt hiervoor GPT-3.5 gebruikt en dit is alleen beschikbaar bij Engelstalige artikelen.
De deelfunctie is momenteel beperkt tot het kopiëren van de url of het direct posten van de link op X. Handig is nog dat je artikelen kunt ‘bookmarken’; de eerste paar zinnen worden daarmee opgeslagen in een leeslijst en met een muisklik open je van hieruit het artikel.
Je krijgt meteen een aantal zinvolle vragen en antwoorden aangereikt door ChatGPT.
AI-chatbots Wikiwand heeft met AI briefs een slimme verbinding gemaakt tussen Engelstalige Wikipedia-artikelen en ChatGPT. Sommige andere chatbots kunnen ook gericht worden ingezet om samen te werken met Wikipedia, zoals Copilot. Als je daar bijvoorbeeld Vertel me meer over hertachtigen, maar haal je informatie uitsluitend uit de Nederlandstalige Wikipedia invoert, krijg je, als het goed is, een samenvatting van het Wikipedia-artikel met enkel links naar deze encyclopedie. Je kunt met je prompts ook creatiever zijn, bijvoorbeeld door te vragen om een langere of kortere samenvatting of te focussen op bepaalde aspecten van het artikel.
ChatGPT is minder direct in te zetten voor informatie uit Wikipedia, maar in de betaalde versie ChatGPT Plus kan dit wel, tenminste wanneer je de Wikipedia plug-in uit de Plugin store ophaalt en activeert. Gebruik je de eerder genoemde prompt, dan wordt automatisch de plug-in getriggerd en kun je zien dat de juiste Nederlandstalige Wikipedia-pagina wordt geraadpleegd.
Overigens zijn zeer onlangs ook invoegtoepassingen aan Copilot toegevoegd, maar voorlopig geen Wikipedia plug-in. In ChatGPT zijn ook enkele GPT's die zich richten op Wikipedia (vindbaar via Explorer GPTs met het trefwoord wikipedia), maar deze blijken nog niet optimaal te functioneren.
In ChatGPT (Plus) zetten we een plug-in in om informatie specifiek uit Wikipedia op te halen.
Bewerken
Wikipedia wordt voornamelijk samengesteld door zijn gebruikers, mensen zoals jij en ik dus. Je hoeft je niet noodzakelijk aan te melden om wijzigingen door te voeren op Wikipedia-pagina’s, behalve op beveiligde pagina’s, herkenbaar aan een hangslot rechtsboven. Ook anonieme gebruikers zien namelijk de opties Bewerken en Brontekst bewerken, waarmee direct aanpassingen mogelijk zijn.
Let wel, bij elke bewerking wordt je ip-adres opgeslagen en publiekelijk zichtbaar, tenzij je aangemeld bent bij Wikipedia. In dat laatste geval wordt alleen je gebruikersnaam publiek gemaakt. In dit artikel tonen we hoe je bewerkingen kunt doorvoeren, maar we gaan er wel van uit dat je dit vanuit een eigen account doet.
Zelfs zonder aanmelding kun je de lay-out en de inhoud van pagina’s bewerken.
Ook interessant: Een leven lang leren? Zo breid je je kennis uit of houd je het op peil
Zandbak
De Getting started-pagina is een uitstekend startpunt voor wie wil bijdragen aan Wikipedia. Je vindt er links naar Contributing to Wikipedia, Your first article, en secties als Editing with Source editor en Editing with VisualEditor, die overeenkomen met respectievelijk de al vermelde opties Brontekst bewerken en Bewerken.
We raden je aan om eerst te oefenen in een veilige omgeving. Hiervoor heeft Wikipedia een ‘zandbak’ opgezet.
Op deze pagina mag je direct op Bewerken klikken. Zodra de visuele wysiwyg-editor opent klik je boven het blauwe zandbak-kader om je tekstcursor te plaatsen. Druk op Enter en selecteer het gewenste tekstformaat in het uitklapmenu bovenaan de pagina, zoals Kopje of Alinea (voor standaardtekst). Je kunt nu je eigen tekst plakken of typen.
Voor tekststijlen, zoals vet of cursief, selecteer je een tekstdeel en gebruik je het menu Tekst opmaken. Klik op Meer voor andere stijlopties, zoals Superscript, Groot, Onderstrepen en meer. Je vindt hier ook een knop om al dan niet genummerde lijsten te creëren en om tekst te laten inspringen. De omegaknop geeft je toegang tot allerlei speciale tekens en symbolen.
Een zandbak kan ook voor grote kinderen nuttig zijn!
Extra’s
Je kunt ook links toevoegen aan je Wikipedia-tekst. Selecteer de tekst en klik op het linkpictogram. Wikipedia zoekt standaard naar interne pagina’s op basis van je selectie, en je kunt eenvoudig een geschikte pagina aanklikken. Voor externe links open je het tabblad Uitwendige pagina en vul je zelf de url in. Via het knopje met aanhalingstekens voeg je referenties toe, zoals een url, ISBN-nummer, titel of citaat. Op het tabblad Handmatig kun je kiezen voor opties als Tijdschrift of Krantenartikel. Met de plusknop (en de optie Meer) voeg je elementen toe, onder meer wiskundige formules, kaarten, tabellen of afbeeldingen. De laatste zijn daarmee ook te vinden op https://nl.wikipedia.org/wiki/Bestand:<Naam_fotobestand>.<extensie>.
Links van de knoppenbalk vind je knoppen om wijzigingen ongedaan te maken of opnieuw uit te voeren. Om wijzigingen op te slaan, klik je op Opslaan. Geef bij Samenvatting een korte beschrijving van je wijzigingen. Voor eenvoudige aanpassingen selecteer je Dit is een kleine wijziging. Om updates van de pagina te volgen, vink je Deze pagina volgen aan. Klik ten slotte op Wijzigingen controleren en op Wijzigingen publiceren. Je aanpassingen zijn nu (publiek) zichtbaar, wat je kunt controleren via Geschiedenis weergeven. Houd er rekening mee dat de zandbak-pagina regelmatig wordt gereset door een bot, maar je kunt dit in principe ook weer ongedaan maken via Geschiedenis weergeven.
Ook andere elementen, zoals (eigen) afbeeldingen kun je aan een Wikipedia-pagina toevoegen.
Brontekst bewerken De handigste methode voor het bewerken van pagina’s op Wikipedia is vaak de visuele editor. Als je bekend bent met teksteditors of opmaaktalen zoals html, kun je overwegen om direct de brontekst te bewerken door op Brontekst bewerken te klikken. Je werkt dan met Wikitext, de opmaaktaal van Wikipedia, wat voor sommige bewerkingen sneller kan zijn dan de visuele wysiwyg-editor (What You See Is What You Get).
Een interne link toevoegen doe je bijvoorbeeld zo: Er ligt een mooi meer nabij [[Veerse Meer|"Veere"]]. Dit maakt van het woord Veere een link naar de Wikipedia-pagina van het Veerse Meer.
Je begrijpt dat zelfs een kleine fout in de syntax de paginaopmaak zwaar kan verstoren. Klik dus altijd eerst op Toon bewerking ter controle of Voorvertoning voordat je Wijzigingen publiceren indrukt. Mocht er toch iets misgaan, dan kun je via Geschiedenis weergeven op ongedaan maken klikken naast de betreffende versie.
De brontekst rechtstreeks bewerken kan sneller zijn, maar een fout is snel gemaakt.
Interessant om te lezen: Is een boek schrijven je grote droom? Deze apps helpen je op weg
Nieuwe pagina
Heb je het bewerken van je zandbak-pagina al goed in de vingers dan kun je je nu ook wagen aan nuttige aanpassingen van bestaande pagina’s. Het is zelfs mogelijk om nieuwe Wikipedia-pagina’s creëren. Zorg er wel voor dat je beschikt over rechtenvrije en relevante content voor een breed publiek.
We geven je hier de eerste aanzetten en starten vanuit een bestaande pagina met roodgekleurde links. Zulke links verwijzen namelijk naar niet-bestaande pagina’s die de auteur van de verwijspagina wel relevant acht. De blauwe links leiden daarentegen wel degelijk naar bestaande pagina’s.
Vind je een geschikte roodgekleurde link, klik er dan op en je komt terecht in de broncode van de nieuwe, lege pagina. Voeg in het linkerdeelvenster tekst en andere elementen toe. Met de knop Voorvertoning zie je aan de rechterkant hoe je pagina eruit komt te zien. Als alles er helemaal goed uitziet, kun je op Pagina publiceren klikken.
Je kunt dit eigenlijk al doen als je nog zo goed als niets hebt ingetikt. Het voordeel is namelijk dat je dan op de aangemaakte pagina bovenaan de knop Bewerken vindt. Daarmee kun je de comfortabele visuele editor opstarten voor je verdere bewerkingen. De rest van het verhaal ken je inmiddels. De link in de originele verwijspagina zou nu automatisch blauw moeten zijn, maar het kan geen kwaad dit nog even te controleren. Je eigen bijdragen vind je mooi terug bij Bijdragen in het uitklapmenu naast je profielpictogram.
Veel plezier met Wikipedia als lezer en wie weet ook als bijdrager.
Aan een rode link kun je zo een zinvolle nieuwe pagina hangen.
