Wanneer je een nieuwe televisie koopt, denk je waarschijnlijk niet meer na over zaken als beeldkwaliteitsverlies, inbranden en kleurdegradatie. Toch komen deze dingen nog steeds voor, maar dat is wel afhankelijk van het type scherm dat jouw televisie heeft. Welk type tv-scherm kent welke voor- en nadelen?

Van lcd tot led, van qled tot mini-led, van qd-old tot oled; er zijn tal van verschillende beeldtechnologieën beschikbaar voor televisies. Niet alleen de beeldkwaliteit kan aanzienlijk verschillen. Beeldtechnologie beïnvloedt ook de levensduur van je televisie. We leggen de belangrijkste verschillen bloot.

Niet alle beeldtechnologie is onderhevig aan dezelfde problemen, al zijn er wel gemeenschappelijke factoren. We nemen de verschillende mogelijke problemen met je door en kijken naar de verschillende beeldtechnologieën waar deze problemen al dan niet bij voorkomen.

Degradatie van de helderheid

Er is weinig aan te doen, maar elk tv-scherm wordt na verloop van tijd donkerder omdat de lichtbron steeds minder licht geeft. Dat is een fenomeen eigen aan nagenoeg alle lichtbronnen, bijvoorbeeld ook bij alle lampen in je huis. Het beïnvloedt de beeldkwaliteit niet meteen heel sterk, maar de daling in helderheid kan na vele jaren wel duidelijk merkbaar zijn. Veel fabrikanten zijn hier overigens open over, zo vertelt Samsung bijvoorbeeld hoe lang je kunt verwachten met een televisie van dat merk te kunnen doen.

Beeldretentie

Sommige schermtechnologie is gevoelig voor ‘image retention’, ofwel beeldretentie. Dit verwijst naar een verschijnsel waarbij een stilstaand beeld dat voor een langere tijd op een scherm is weergegeven, vaag zichtbaar blijft, ook nadat het oorspronkelijke beeld is veranderd of verdwenen. Als je lange tijd naar één zender kijkt, kun je soms nog vaag het logo van die zender zien, zelfs nadat je van kanaal verandert. Dit komt omdat het logo op dezelfde plek blijft staan en daardoor achterblijft op het scherm. Dit kan ook voorkomen bij een bepaald televisie-menu's of bij games waarbij gebruik wordt gemaakt van vaste elementen. Beeldretentie is altijd tijdelijk; na verloop van tijd verdwijnen de plekken weer en stoort het nauwelijks. Beeldretentie is overigens iets anders dan inbranden, zie hieronder.

Inbranden

Wanneer bepaalde beeldelementen permanent in beeld blijven staan, zoals eerder genoemd een logo of een deel van een interface, dan spreken we wél van inbranden. Deze elementen blijven dan altijd zichtbaar, ook wanneer je de tv uitzet en vervolgens weer inschakelt. Afhankelijk van de positie en ernst van het inbranden kan dit het beeld erg nadelig beïnvloeden. Een licht ingebrand logo in een hoek links of rechts bovenaan zal waarschijnlijk niet storen. Maar als zo'n plek in het midden van het scherm zit, stoort het wel degelijk.

Egaliteit

Een scherm veroudert zelden op uniforme wijze. Daardoor is het mogelijk dat je kleine fluctuaties ziet in de uniformiteit of egalisatie van het scherm. Een egaal grijs testpatroon brengt zulke fouten gemakkelijk aan het licht. Maar tenzij het echt om een ernstig geval gaat zul je dat zelden zien bij normaal beeldmateriaal.

LCD (LCD, LED en miniLED)

LCD-tv’s zijn opgebouwd uit twee belangrijke componenten. Het lcd-paneel zelf en de lichtbron (de achtergrondverlichting).

©Petr GANAJ

Het lcd-paneel zelf heeft nagenoeg geen last van veroudering. Inbranden en Image retention komen dan ook nagenoeg niet voor bij lcd-tv's. De meest voorkomende verouderingsverschijnselen hebben vooral te maken met de achtergrondverlichting. Lang geleden bestond de achtergrondverlichting uit dunne buislampen en die verouderden redelijk snel, waardoor niet alleen de helderheid daalde maar ook problemen met de egaliteit van het scherm konden ontstaan. Moderne televisies gebruiken leds als achtergrondverlichting. Daarom spreken we vaak van led-tv's, maar technisch gezien zijn het nog steeds lcd-tv's.

Die leds gaan veel langer mee, maar de helderheid zal nog steeds afnemen na verloop van tijd. Afhankelijk van het type achtergrondverlichting kan het effect wel variëren. In een Direct-lit of Edge-lit tv zitten een beperkt aantal leds in de achtergrondverlichting. Als één zo’n led sneller veroudert, dan zal dat de uniformiteit duidelijk beïnvloeden. Als de lens van zo’n led af valt (ja, dat kan ook gebeuren), heb je een heldere vlek in beeld. Bij Full Array-achtergrondverlichtingen is de veroudering beter gespreid over meerdere leds. Dat is zeker het geval bij miniLED-tv’s (die nog meer, kleinere leds gebruiken), waardoor de impact op uniformiteit kleiner is.

QLED

Een qled-tv is eigenlijk gewoon een lcd-tv. In de achtergrondverlichting gebruikt hij leds, samen met Quantum Dot-materiaal (in de vorm van een film). Dat Quantum Dot-materiaal heeft geen of weinig last van veroudering. De mogelijk problemen zijn dus dezelfde als bij andere lcd-tv’s. Quantum dot-tv’s hebben geen last van beeldretentie of inbranden.

©Leo | stock.adobe.com

OLED

Bij een tv met oled-scherm is elke pixel zijn eigen lichtbron. Het organische, lichtgevende materiaal degradeert over tijd. oled-schermen zijn gevoelig aan image retention en inbranden. Dat wordt veroorzaakt door statische afbeeldingen gedurende lange tijd weer te geven, zoals logo’s of elementen van een gebruiksinterface. Het gebruik van nieuwe materialen en verschillende technieken om inbranden te voorkomen, zoals pixel shifting, screensavers, en opschooncycli hebben het risico over de loop der jaren wel sterk verminderd.

Bij recente modellen, televisies van maximaal drie jaar oud, is het risico klein. Het oled-materiaal verliest zoals elke lichtbron over verloop van tijd helderheid, en kan ook lichte kleurwijzigingen ondergaan omdat de verschillende kleuren oled-materiaal aan verschillend tempo verouderen.

©Eric Beeckmans

QD-OLED

QD-OLED-schermen gebruiken een combinatie van oled en Quantum Dot-materiaal. Het grootste risico is inbranden, net zoals bij oled-schermen. Voorlopige testen lijken uit te wijzen dat qd-oled gevoeliger is voor inbranden dan oled. De vermoedelijke reden is dat oled-schermen in tv over vier subpixels beschikken (wit, rood, groen en blauw) terwijl QD-OLED slechts drie subpixels gebruiken (rood, groen en blauw). OLED-schermen kunnen de veroudering dus spreiden over meer subpixels, waardoor die langer meegaan. QD-OLED is nog vrij nieuw, dus vermoedelijk is daar nog veel verbetering mogelijk. Uiteraard verliest het ook licht over verloop van tijd, maar het risico op kleurverschuivingen is geringer.

©Eric Beeckmans

De levensduur in het algemeen

De levensduur van een moderne tv is erg lang, cijfers variëren tussen de 30.000 tot 60.000 uur of meer als richtlijn. Maar zelfs met 30.000 uur kun je omgerekend 20 jaar lang vier uur per dag televisie kijken voordat het scherm ten einde is. Let er wel op dat dit niet betekent dat je al die uren dezelfde prestaties behoudt. Want, zoals gezegd daalt de helderheid gestaag na verloop van tijd en, afhankelijk van de technologie, kun je (beperkte) egaliteitsproblemen tegenkomen.

Bij oled en qd-oled-schermen is het vooral zaak om statische afbeeldingen niet gedurende lange tijd op het scherm te laten staan om het risico op inbranden te minimaliseren. Wanneer dat toch gebeurt, (bijvoorbeeld bij een demo-tv in een winkel), kies dan liever een van de vele types lcd-tv. Zet oled-tv’s verder ook in de stand-by, schakel ze niet volledig uit. Zo kan de tv zijn opschooncycli doen terwijl je niet kijkt. Ook dat beperkt het risico op inbranden.

Wanneer je Windows 11 (opnieuw) installeert, vereist Microsoft dat je je aanmeldt met een Microsoft-account of dat je er eentje aanmaakt. En dat terwijl je je voorheen in Windows 10 gewoon met een offline account kunt aanmelden. Wij laten je zien hoe je dat ook in Windows 11 doet, rechtstreeks tijdens de installatieprocedure.

Microsoft wil maar al te graag dat je een Microsoft-account hebt en deze ook gebruikt bij het aanmelden van Windows 11. Behalve dat je hiermee in geval van het vergeten van je installatiecode het besturingssysteem makkelijker opnieuw kunt activeren, biedt een Microsoft-account niet heel veel extra voordelen in Windows 11 zelf. Het enige wat met zo'n account makkelijker gaat is het instellen van e-mail en OneDrive, maar dat zijn ook diensten waar je je later bij kunt aanmelden.

Installatieprocedure

In een van de laatste stappen van de installatieprocedure, of wanneer je een Windows 11-laptop hebt gekocht, word je - om de laatste instellingen toe te passen - gevraagd om in te loggen bij een Microsoft-account, of er eentje aan te maken.

©MG | ID.nl

Wanneer je in bovenstaand scherm bent aangekomen, lijkt het alsof je hier niet meer uit kunt komen: je moet óf een account invullen, óf er eentje aanmaken, óf een stap terug gaan met de pijl rechtsboven in beeld. Toch kun je hier nog iets anders doen, namelijk een opdrachtprompt openen. En dat is handig, want met een opdrachtprompt tijdens de installatie van Windows 11 kun je alvast dingen regelen voordat Windows 11 zelf is opgestart. Het omzeilen van het aanmaken of invoeren van een Microsoft-account bijvoorbeeld. Om de opdrachtprompt te openen, moet je de volgende toetscombinatie intypen:

Shift+F10

Let op: bij sommige computers zoals laptops kan het zijn dat je ook de Functietoets Fn moet indrukken om de F10-knop te kunnen gebruiken. De opdracht wordt in dat geval dan:

Shift+Fn+F10

Na het indrukken van deze toetscombinatie wordt een zwart venster voor de opdrachtprompt geopend.

©MG | ID.nl

In dit scherm voor je een speciale opdracht in waarmee we de verplichte invoer voor een Microsoft-account gaan omzeilen. Zodra Windows 11 heeft gedetecteerd dat jouw computer een werkende verbinding heeft, blijf je op dat accountscherm hangen, maar ook wanneer er nog geen verbinding is gemaakt, wil Microsoft toch eerst dat je verbinding maakt en daarna alsnog met een Microsoft-account aan de slag gaat.

Nu de opdrachtprompt is geopend, schakelen we die online functie uit. Voer exact de volgende opdracht in:

start ms-cxh:localonly

Gevolgd door een druk op de Enter-toets. Dat zit eruit als hieronder:

©MG | ID.nl

Nadat je op Enter hebt gedrukt, verschijnt er een nieuw venster met de mogelijkheid om een lokaal account (dus zonder Microsoft-account) aan te maken. Goed om te weten: dit account is ook meteen een administrator-account.

©MG | ID.nl

Je kunt hier dus gewoon een normale (voor- en achter)naam opgeven, een e-mailadres is dan niet nodig. Je kunt ervoor kiezen om nu een wachtwoord in te vullen, maar als je dat doet, krijg je ook direct drie controlevragen die je moet opgeven; dat kun je niet skippen. Sla je het aanmaken van een wachtwoord nu over, dan kun je dat later in Windows 11 alsnog doen.

Nadat je de benodigde gegevens hebt ingevuld, worden de laatste installatiestappen voltooid, en wordt de computer nog een keertje opnieuw opgestart. Daarna kun je je aanmelden met het nieuwe account en voer je nog een aantal stappen uit met betrekking tot functies als locatie, diagnostische gegevens en handschriftherkenning.

Account aanpassen

Het account waarmee je je aanmeldt is een administrator-account. In dat geval doe je er goed aan om een wachtwoord in te stellen als je dat nog niet hebt gedaan in de hierboven uitgelegde stap. Om een wachtwoord in te stellen, klik je op de Startknop, en vervolgens op je accountnaam en kies je voor Mijn account beheren.

©MG | ID.nl

Je komt nu in het instellingenscherm terecht voor je account. Scroll naar de knop Aanmeldingsopties en daarna op Wachtwoord.

©MG | ID.nl

Nu kun je een wachtwoord naar wens opgeven, de eisen zijn hier niet streng, maar uiteraard kies je wel voor een lastig te raden wachtwoord. Wel ben je verplicht om een geheugensteuntje op te geven, maar dat is minder lastig dan drie extra beveiligingsvragen die je normaliter bij het installatiescherm moet opgeven. Bij de geheugensteun mag het wachtwoord (vanzelfsprekend) niet gebruikt worden .

©MG | ID.nl

Wachtwoord en geheugensteun ingevoerd? Dan ben je in principe klaar en kun je je systeem verder gaan configureren. Eventueel kun je nu ook nieuwe extra accounts aanmaken via het onderdeel Andere gebruikers in het instellingenscherm.

Je pakt je telefoon om even snel iets te bekijken – en ineens ben je zomaar een uur verder, omdat je niet kon stoppen met scrollen. En onderweg ben je meestal niet blijven hangen bij blije kattenfilmpjes, maar bij rampen, slecht nieuws en roddel. Of bij posts van mensen die allemaal mooier of rijker lijken dan jij. Doomscrolling dus. Slecht voor je humeur en zelfbeeld én zonde van je tijd. Maar gelukkig kun je er iets tegen doen.

Lees ook: Minder afleiding van je telefoon met deze 6 apps

Wat is doomscrolling?

Doomscrolling is eindeloos blijven scrollen door berichten, filmpjes en posts die je eigenlijk alleen maar onrustig maken. Dat begon ooit met nieuws, maar geldt tegenwoordig ook voor sociale media. Denk aan TikTok, Instagram of X waar je urenlang blijft scrollen, maar waar je zelden wijzer of rustiger van wordt. Het algoritme weet precies wat je aandacht trekt – en hoe het je blijft vasthouden.

De term ontstond rond 2020, tijdens de COVID-19-pandemie, toen mensen massaal thuis zaten en constant updates zochten over het virus. Maar het fenomeen heeft zich sindsdien uitgebreid naar alle vormen van nieuws of posts waar je je slechter van gaat voelen.

Waarom blijven we scrollen?

Apps zijn zo ontworpen dat ze je aandacht vasthouden. Elke swipe of nieuwe video geeft een kleine prikkel in je brein: een signaal dat er misschien iets interessants komt. Soms zit er iets tussen dat écht boeit, maar vaak blijft het bij vluchtige prikkels. Ondertussen raakt je hoofd vol, maar je krijgt er weinig voor terug.

Hoe weet je of je doomscrollt?

Er bestaat geen test waarmee je kunt checken of je een doemscroller bent. Maar er zijn wel duidelijke signalen. Je zit in de gevarenzone wanneer je:

🚩 Gedachteloos nieuws- of socialmedia-apps opent, vaak meerdere keren per dag
🚩 Je daarna leeg, onrustig of somber voelt
🚩 Moeite hebt om te stoppen, terwijl je eigenlijk wel weet dat het nergens toe leidt
🚩 's Avonds of 's ochtends lang op je telefoon zit zonder duidelijk doel
🚩 Niet toekomt aan andere dingen, of je gejaagd voelt als je niets checkt

Herkenbaar? Dan is het tijd om je scrollgedrag te doorbreken. Dat is niet makkelijk, maar het kan wel. Onderstaande tips helpen je op weg.

©Gorodenkoff

Wat kun je doen tegen doomscrolling?

1. Beperk je schermtijd en las schermvrije tijdstippen in

Geef jezelf vaste momenten waarop je iets mag checken. Bijvoorbeeld: 's ochtends 15 minuten nieuws, 's avonds 10 minuten social media. Stel een timer in, zodat je niet ongemerkt blijft hangen. Je kunt ook met jezelf afspreken dat je bijvoorbeeld één uur per dag niet op je scherm kijkt. Of in het weekend pas na twaalf uur 's middags je telefoon pakt. Ook is het mogelijk om tijdslimieten in te stellen voor bepaalde apps. Hieronder lees je hoe je dat doet op een iPhone en op een Android-toestel.

Scherm- en apptijd beperken op iPhone

Wil je op vaste tijden niet gestoord worden? Stel dan apparaatvrije tijd in op je iPhone. Tijdens die periodes zijn alleen telefoongesprekken, berichten en apps die je zelf toestaat beschikbaar. Ga naar Instellingen > Schermtijd, tik op App- en websiteactiviteit en schakel dit in als dat nog niet gebeurd is. Kies daarna voor Apparaatvrije tijd en stel via Gepland de begin- en eindtijd in. Je kunt kiezen voor elke dag hetzelfde tijdstip of per dag variëren. Vlak voor de ingestelde tijd krijg je een herinnering.

Ook kun je tijdslimieten instellen voor apps of hele categorieën, zoals sociale netwerken of games. Ga naar Instellingen > Schermtijd > Applimieten > Voeg limiet toe en selecteer de gewenste apps of categorieën. Tik op Volgende, stel de limiet in en gebruik eventueel Pas dagen aan voor verschillende limieten per dag. Rond af met Voeg toe.

Scherm- en apptijd beperken op je Android-telefoon

Rustmomenten op je Android-toestel stel je in via de Bedtijdmodus. Tijdens deze periodes worden je schermkleuren aangepast (bijvoorbeeld naar grijstinten) en kun je meldingen dempen of het scherm automatisch laten uitschakelen. Ga naar Instellingen > Digitaal welzijn en ouderlijk toezicht > Bedtijdmodus en stel in wanneer de modus moet starten en eindigen. Je kunt dit voor elke dag apart instellen of een vast schema kiezen.

Wil je appgebruik beperken? Ga dan naar Digitaal welzijn > Dashboard en kies de app die je wilt beperken. Tik op het zandlopertje naast de app en stel een dagelijkse limiet in. Zodra de limiet is bereikt, is de app de rest van die dag niet meer toegankelijk.

2. Zet meldingen uit

Pushmeldingen van nieuwsapps, sociale media of video-apps zorgen dat je telkens toch weer gaat kijken en scrollen. Zet ze uit. Wat je niet ziet, open je ook minder snel.

3. Richt je telefoon prikkelarmer in

Zet socialmedia- en nieuwsapps niet op je beginscherm. Of verwijder ze helemaal. Wil je ze toch echt bezoeken, dan kan dat via de browser. Dat is een extra handeling vergeleken met een app, maar juist daarom doe je het misschien minder vaak.  

Verder kun je er ook voor kiezen om de grijstintenmodus in te schakelen. Dat zorgt voor minder afleiding en een beeld dat rustiger is.

Op een iPhone ga je hiervoor naar Instellingen > Toegankelijkheid > Weergave en tekstgrootte > Kleurfilters en schakel je de optie in. Op een Android-smartphone ga je hiervoor naar Instellingen -> Toegankelijkheid -> Kleurfilters. Hier schakel je de optie Grijstinten in. Afhankelijk van je toestel kunnen deze menu-opties een iets andere naam hebben.

©ID.nl

4. Volg niet alles en iedereen

Kies één of twee betrouwbare nieuwsbronnen. Ontvolg accounts die vooral onrust of negativiteit brengen. Kies liever voor mensen of media die je inspireren, informeren of aan het denken zetten. Een account waar je geen energie van krijgt, maar dat je energie kost: dat kun je beter ontvolgen.

Stoppen met doom-scrolling? Het kan!

Doomscrolling gaat allang niet meer alleen over nieuws. Ook gedachteloos scrollen langs filmpjes, reacties of meningen op sociale media hoort erbij. Het lijkt onschuldig, maar kost tijd, energie en aandacht — en levert weinig op.

Het goede nieuws: je kunt ermee stoppen. Niet in één keer, maar stap voor stap. Door bewuster te kiezen wat je leest en wanneer. Door je telefoon minder het ritme van je dag te laten bepalen. En door ruimte te maken voor dingen die je echt iets opleveren.