Je probeert steeds af te vallen, maar houdt het niet vol en komt weer op je oude gewicht terecht - of erger? Dat is jojo-gedrag. Diëtist en dieetpsycholoog Eveline van de Waterlaat legt uit hoe het werkt en hoe je ervan afkomt.

Ook interessant voor jou: Afvallen? Zo pas je je eetpatroon aan

Wat is jojo-gedrag?

Het jojo-effect is onbewust gedrag van mensen dat zich steeds herhaalt. Je valt af en in korte tijd komen die kilo's er weer aan of er komen zelfs extra kilo's bij. “Het gaat niet om twee of drie kilo, dat is een hele normale schommeling,” zegt diëtist en dieetpsycholoog Eveline van de Waterlaat. “Dat zie je ook als je op vakantie bent, ongesteld moet worden of net even wat meer zout hebt gegeten. Nee, het gaat echt om meerdere kilo's afvallen en weer aankomen, vanaf zo'n acht à tien kilo.”

Hoe komt het?

De oorzaak is volgens Van de Waterlaat dat we maar beperkt kijken naar afvallen. De diëtist schreef het boek Nu afvallen en nooit meer aankomen. Als je met afvallen aan de slag gaat, kijken de meeste mensen naar voeding en leefgewoontes, maar niet naar persoonlijkheid en hun persoonlijke valkuilen. Van de Waterlaat: “We denken ons voedingspatroon even te kunnen aanpassen, daarna hebben we ons doel bereikt - of niet – en vervolgens gaan we gewoon weer verder waar we gebleven waren.”

We leven in een tijd van overvloed: eten is heel makkelijk beschikbaar. “We onderschatten vaak de situatie en we overschatten onszelf,” zegt de diëtist. “We denken dat we makkelijk een gebakje kunnen afslaan. Dan gaan we naar een verjaardag en lukt het toch niet. Vervolgens voel je je rot, kom je thuis en denk je: nu is het toch al mislukt en kan ik net zo goed verder eten.” Daarnaast is een oorzaak de toename van stress. Binnenkort komen we daar in een artikel over emotie-eten uitgebreid op terug.

Lees ook: Eèèèèn ontspan! Waarom yoga goed is als je wilt afvallen

©Pormezz - stock.adobe.com

Crashdieet ook boosdoener

Het regelmatig volgen van een crashdieet (minder dan 500 calorieën per dag) is ook een oorzaak van jojo-effect. Onderzoeken wijzen uit dat het je honger- en verzadigingsmechanisme verstoort. Na het volgen van zo'n dieet maak je meer honger- en minder verzadigingshormonen aan, waardoor je moeilijker op gewicht kunt blijven of afvallen. Van de Waterlaat: “Kortdurende diëten veranderen niks aan je gedrag. Dan blijf je in het jojo-effect hangen. Er is echt een langdurige leefstijlverandering nodig.”

“Met een crashdieet krijg je vaak ook weinig eiwitten binnen en verlies je spiermassa,” zegt de diëtist. “Spiermassa is heel erg belangrijk voor je verbranding. Spierweefsel kost zelfs in rust meer energie om te onderhouden. Eet je dus niet genoeg eiwitten, dan krijg je meer honger en je verbranding wordt minder. Als je daarmee op gewicht wilt blijven is dat mentaal ook nog eens loodzwaar.” Gedoemd tot mislukken dus.. en dan val je weer terug.

©ronstik

Hoe doorbreek je jojo-gedrag?

Kom uit je comfortzone! Dat is het advies van de diëtist. “Als je voor langere tijd op gewicht wilt blijven, heb je een blijvende oplossing nodig,” zegt Van de Waterlaat. “Je moet iets nieuws gaan doen en dat vraagt je om te kijken naar je persoonlijkheid, gedrag en persoonlijke valkuilen in een situatie. Dus niet alleen kijken naar je voeding en leefgewoontes. Alleen zo kun je een terugval, het jojo-effect, voorkomen.”

Inzicht krijgen in je eetgedrag is wel de eerste stap als je wilt afvallen. We beschreven het al in dit artikel en ook apps waarin je een voedingsdagboek kunt bijhouden, kunnen helpen om inzicht te geven. Maar naast een gebalanceerd voedingspatroon en beweging, is inzicht krijgen in je persoonlijkheid of ego, zoals het in het boek Nu afvallen en nooit maar aankomen staat beschreven, dus heel belangrijk. “Zonder inzicht geen uitzicht,” zegt de diëtist. 

©Kristel van Herpt

Word de held van je (klein)kinderen door hen te verrassen met een uniek, zelfgemaakt verhalenboek. Laat hen zelf de grote lijnen van het verhaal bedenken en zie hoe je dankzij Storybook in een handomdraai een prachtig digitaal boekje creëert, compleet met een mooie cover en bijpassende illustraties.

Stap 1: De prompt

Storybook draait op de Gemini AI-chatbot van Google. De functie is gloednieuw en op dit moment alleen te gebruiken via het web, niet via de Gemini-apps voor Android of iPhone. Het goede nieuws: Storybook is helemaal gratis. Je hoeft dus geen betaald abonnement te nemen om het uit te proberen. Wel moet je ingelogd zijn met je Google-account. Surf vervolgens naar: https://gemini.google.com/gem/storybook

Net als bij andere generatieve AI-tools start je met een tekstopdracht, de zogeheten prompt. In een paar zinnen beschrijf je het onderwerp. Of je kiest voor een uitgebreidere instructie, bijvoorbeeld: "Kun je een verhaal maken dat aan een kind uitlegt hoe het leven van een vlinder eruitziet?"

Stap 2: Prentenboek van 10 pagina's

Boven het tekstvak vind je alvast enkele inspirerende voorbeelden van recente prompts, compleet met het bijbehorende verhaal. Denk aan: 'Mijn kind van 7 wil niet logeren bij oma. Maak een Storybook om haar te helpen hiermee om te gaan.' Je kunt je eigen prompt typen, maar ook inspreken: klik op het microfoontje, geef Gemini toegang tot je microfoon en vertel je opdracht. Enkele seconden later verschijnt het prentenboek op het scherm. Elk boek telt tien pagina's, inclusief een prachtige omslag én een door Gemini bedachte titel. Met iedere klik blader je door het verhaal. De tekst is verzorgd opgemaakt en de illustraties zijn verrassend sfeervol. Wij waren aangenaam verrast door de kwaliteit.

Stap 3: Lezen of luisteren

Je kunt het verhaal natuurlijk gewoon lezen, maar Storybook heeft nog een extra troef: een ingebouwde voorleesfunctie. Daarbij kun je kiezen om alleen de huidige pagina te beluisteren of om vanaf de eerste pagina te beginnen. De hoogte van de stem is instelbaar, zodat je een toon kunt kiezen die het best bij het verhaal of de luisteraar past. En het plezier stopt daar niet: via de Deel-knop krijg je een unieke link naar jouw persoonlijke Storybook. Die kun je eenvoudig doorsturen naar familie, vrienden of de kinderen zelf, zodat ze het boekje op hun eigen toestel kunnen bekijken en beluisteren. Bovendien kun je het boekje ook downloaden als pdf. Wil je dat je kind ook offline kan bladeren, dan kun je het dus voor hem of haar printen.

Gourmetten is misschien wel dé nationale volkssport tijdens de feestdagen. Maar hoe leuk de avond ook is, de ochtend erna is vaak minder feestelijk. Die doordringende vetlucht die in je gordijnen, bank en kleding is getrokken, ben je liever kwijt dan rijk. Met deze tien tips – verdeeld over wat je eet en wat je doet – blijft je huis een stuk frisser!

Lees ook: Gourmetten nieuwe stijl: topfavoriet met een eigen twist

Ingrediënten & materialen

De meeste stank ontstaat niet door het gourmetstel zelf, maar door wat we erop leggen. Verbrande boter, karamelliserende suikers en spetterend vet zijn de grote boosdoeners. Met een paar slimme aanpassingen aan je boodschappenlijstje ben je de rookwolken voor.

Tip 1: Investeer in hittebestendige olie

De fout die bijna iedereen maakt: bakken in roomboter of standaard olijfolie. Deze vetten verbranden snel bij de hoge temperaturen van het gourmetten, wat zorgt voor die zware, scherpe walm. Kijk in de supermarkt eens schuin boven de olijfolie; daar vind je rijstolie of arachideolie. Deze oliesoorten hebben een veel hoger rookpunt en blijven stabiel als ze heet worden. Wil je het jezelf helemaal makkelijk maken? Koop dan een bakspray. Daarmee nevel je de pannetjes of de plaat licht in, waardoor je nooit te veel gebruikt en het vet niet onnodig staat te walmen.

Tip 2: Laat de kant-en-klare marinades staan

Die voorgemarineerde schotels uit de supermarkt zijn makkelijk, maar funest voor de luchtkwaliteit. De marinades zitten namelijk vaak vol suiker en water. Zodra dat de hete pan raakt, verbrandt de suiker en verdampt het vocht, met veel rook tot gevolg. Je kunt beter ongemarineerd vlees of vis kopen. Wil je toch smaak? Gebruik dan een dry rub (een droog kruidenmengsel) om het vlees vooraf te kruiden. Als je echt van sausjes houdt, kun je die beter koud op je bord toevoegen dan warm in het pannetje.

Tip 3: Kies voor 'droger' vlees en meer groente

Hoe meer vet er in het vlees zit, hoe meer het spettert en rookt. Hamburgers, worstjes en speklapjes zijn in feite kleine rookbommen. Kies liever voor magere opties zoals biefstuk, kipfilet, kalkoen of witvis. Daarnaast kun je de geuroverlast flink beperken door de verhouding vlees/groente om te draaien. Plakjes courgette, paprika, champignons en aubergine bakken vrijwel geurloos. Met een goede mandolineof groentesnijder maak je in een handomdraai dunne plakjes die snel gaar zijn, waardoor je minder lang hoeft te bakken.

Tip 4: Vervang die oude, bekraste pannetjes

Kijk voordat je begint eens kritisch naar je huidige gourmetstel. Zitten de pannetjes vol krassen en is de antiaanbaklaag versleten? Dan koekt je eten sneller aan, wat zorgt voor verbrandingsluchtjes die je de dag erna nog ruikt. Het is vaak helemaal niet nodig om een compleet nieuw apparaat te kopen; veel fabrikanten verkopen losse pannetjes of nieuwe bakplaten. Voor een paar tientjes bak je weer op een glad oppervlak, heb je minder olie nodig en ben je niet de hele avond bezig aangekoekte resten weg te schrapen.

Tip 5: Gebruik een gourmetstel met keramische coating

Ben je toch toe aan een heel nieuw apparaat? Let dan goed op de coating. Tegenwoordig zijn er gourmetstellen met een keramische bakplaat. Deze kunnen vaak hogere temperaturen aan zonder dat de laag beschadigt en ze zijn veel makkelijker schoon te maken.

Zo ga je de strijd aan met de luchtjes in huis

Zelfs met de beste ingrediënten ontkom je niet aan enige baklucht. Gelukkig zijn er genoeg manieren om te voorkomen dat die geur permanent blijft hangen.

Tip 6: Zet een aromadiffuser aan

Een geurkaars maskeert de lucht vaak alleen maar, waardoor je een weeïge mengeling krijgt van lavendel en hamburger. Een betere optie is een elektrische aromadiffuser (ook wel vernevelaar genoemd). Dit apparaat verspreidt via koude waterdamp een constante, frisse geur naar keuze door de kamer, zonder dat er verbranding aan te pas komt. Kies voor essentiële oliën die bekend staan om hun verfrissende werking, zoals citroengras, eucalyptus of dennen. De waterdamp helpt bovendien meteen tegen de droge lucht in huis als de verwarming hoog staat.

Tip 7: Laat de luchtreiniger draaien

Misschien heb je er al eentje staan, en anders is dit het moment: de luchtreiniger. Let er bij aanschaf op dat het apparaat een koolstoffilter heeft, want alleen HEPA is niet genoeg voor kookluchtjes. Een koolstoffilter absorbeert gassen en geuren. Zet het apparaat niet pas aan als je naar bed gaat, maar laat hem al draaien zodra het gourmetstel aangaat. Heb je een modern exemplaar met een app? Zet hem dan alvast op de hoogste stand voordat de eerste walm ontstaat.

Tip 8: Ventileer flink

Ramen openzetten klinkt logisch, maar doe het wel slim. Eén raampje op een kier doet weinig. Je hebt trek nodig. Zet aan weerszijden van de woning een raam of rooster open zodat de luchtstroom de damp direct meeneemt. Vind je het te koud worden? Zet de verwarming gerust tijdelijk wat hoger; de kosten daarvan wegen niet op tegen de stomerijkosten van je gordijnen. Plaats eventueel een simpele tafelventilator in de buurt van het gourmetstel (niet erop gericht, maar richting het open raam) om de rook een handje te helpen de juiste kant op te gaan.

Tip 9: Azijn & koffie

Het is een klassieker uit grootmoeders tijd, maar hij werkt nog steeds: azijn neutraliseert. Je kunt bakjes azijn neerzetten, maar voor het zware werk kun je na het eten beter even een pannetje water met een flinke scheut schoonmaakazijn op het fornuis koken. Laat de afzuigkap uit en laat de damp door de kamer trekken. Vind je de azijnlucht zelf te heftig? Gooi er dan wat citroenschillen, een kaneelstokje of kruidnagel bij. Zo ruikt je huis direct weer naar winterse gezelligheid in plaats van naar een snackbar. Wat ook kan, is koffie. Zet na het eten een paar schaaltjes met gemalen koffie (snelfiltermaling) in de woonkamer. De koffie neutraliseert de zware baklucht en vervangt deze door een neutraal, aards aroma. Voor een nog sterker effect kun je wat koffiebonen op een warme onderzetter leggen; door de restwarmte verspreiden ze een subtiele geur die de gourmetlucht naar de achtergrond verdrijft.

Tip 10: Maak meteen met schoon

Het is verleidelijk om na het eten uit te buiken op de bank en de ravage te laten voor wat het is. Doe het niet. Zolang het gourmetstel vet en warm in de kamer staat, blijft het geur verspreiden. Haal direct na het eten een stuk keukenrol over de plaat. Gebruik daarna een sopje van afwasmiddel en warm water om de plaat en de tafel (want ja, vetnevel komt overal) af te nemen. Geloof ons, door hier na het eten even een paar minuten tijd voor vrij te maken, bespaar je jezelf de volgende ochtend een hoop gourmetluchtfrustratie!