ID.nl logo
De beste grafische kaart voor jouw systeem
© Reshift Digital
Zekerheid & gemak

De beste grafische kaart voor jouw systeem

Waar speel jij als gamer het meeste je games op? Een tablet, smartphone, console of gewoon op een traditionele pc? Valt jouw keuze ook op de klassieke desktop? Dan heb je een goede grafische kaart nodig. Wij hebben voor je uitgezocht welke grafische kaart je op dit moment het beste kunt aanschaffen.

Als je een nieuwe grafische kaart gaat aanschaffen, kijk je eerst naar je budget. In dit artikel gaan wij uit van drie verschillende type gamers met bijbehorend budget. De eerste is de budgetgamer, deze doelgroep geeft niet meer dan 200 euro uit aan een grafische kaart. Natuurlijk kan het nog goedkoper, maar wij stellen als eis dat er op Full HD lekker gegamed kan worden. De normale gamer vormt de tweede groep, die wil kunnen gamen in Full HD zonder compromissen te doen. Het budget ligt tussen de 350 en 400 euro. Nummer drie is de hardcore gamer met een budget van 600 tot 800 euro, die heel hoge eisen stelt aan de grafische kaart. Lees ook: Zo maak je van je pc een retrogame-emulator.

Als je je budget hebt bepaald, komt de keuze welke gpu het beste is. In de praktijk kun je in ieder budget kiezen tussen AMD of NVIDIA. Beide maken interessante grafische kaarten met veel features. Welke features passen het beste bij jou?

Ontwikkelingen gaan door

AMD en NVIDIA hebben de afgelopen jaren niet stil gezeten. Beide hebben specifieke features ontwikkeld. Zo heeft AMD de laatste topmodellen – de R9 Fury en Fury X – voorzien van een nieuw type grafisch geheugen: HBM. Dit staat voor ‘High Bandwidth Memory’, zoals de naam al doet vermoeden heeft dit type geheugen meer geheugenbandbreedte dan GDDR5-geheugen. Geheugenbandbreedte is erg belangrijk voor grafische kaarten. Hierdoor kan de gpu sneller grote hoeveelheden data sturen naar en ontvangen van het geheugen. Dit biedt voordeel bij hoge resoluties zoals UHD 4K. Het nadeel van de eerste generatie HBM is dat er nog geen grote chips mee gemaakt kunnen worden. De grafische kaarten met dit geheugen hebben dan ook niet meer dan 4 GB aan boord. De verwachting is dat zowel NVIDIA als AMD in 2017 hun grafische kaarten gaan voorzien van de tweede generatie HBM: HBM2.

Sync

Games moeten behalve snel genoeg ook vloeiend worden weergegeven, zodat je geen last krijgt van tearing. Dit kon je al voorkomen dankzij V-Sync, maar dat heeft prestatienadelen. AMD en NVIDIA hebben ieder hun eigen technologie ontwikkeld die tearing voorkomt zonder prestatieverlies. De grafische kaarten van AMD ondersteunen FreeSync. Met deze techniek worden de frames die door de grafische kaart worden gerenderd, gesynchroniseerd met de verversingsnelheid van de monitor. Hierdoor is V-sync niet meer nodig. Mocht je een beeldscherm hebben dat FreeSync ondersteunt, dan is de keuze voor een grafische kaart van AMD een logische stap. NVIDIA heeft een soortgelijke feature, G-SYNC. In de basis doet deze techniek hetzelfde als FreeSync. Om G-SYNC te ondersteunen heeft een beeldscherm wel een speciale hardwaremodule nodig. Hierdoor zijn de beeldschermen vaak een stuk duurder dan de schermen met FreeSync-ondersteuning. Daar staat tegenover dat G-SYNC wel net wat beter werkt. Mocht je dus een beeldscherm met G-SYNC hebben of van plan zijn aan te schaffen, dan is een grafische kaart met een NVIDIA-gpu een logisch keuze.

VR

Virtual reality staat momenteel volop in de belangstelling. NVIDIA heeft onlangs de GeForce GTX 1070 en 1080 uitgebracht. Deze kaarten, met de nieuwe Pascal-architectuur, beschikken over optimalisaties voor virtual reality. Ga je een VR-setje kopen, zoals de Oculus Rift en de HTC Vive, dan zijn deze kaarten erg interessant.

©PXimport

Geïntegreerde grafische kaart

Kun je ook games spelen met een geïntegreerde grafische kaart? De snelste geïntegreerde gpu’s van Intel zitten in de Skylake-cpu’s. Dit is de HD Graphic 530- en 540-gpu. AMD noemt zijn cpu’s met geïntegreerde gpu een apu: Accelerated processing unit. Een voorbeeld is de AMD A10-78xx, deze cpu’s zijn voorzien van de Radeon R7-gpu. Uitzonderingen daargelaten kun je gamen op een Full-HD-resolutie wel vergeten. Op lagere resoluties gamen, zoals 1280 x 720 of 1024 x 768, is wel mogelijk. Maar ook dan verschilt de performance per game behoorlijk. Moderne shooters kun je beter niet aan beginnen, tenzij je het detail op een laag niveau zet. Een wat oudere game, zoals World of Warcraft, is op deze resolutie prima te spelen. Intels HD Graphics 530/540 en AMD’s A10-7870K zijn al een stuk beter dan voorgaande generaties. Heb je een oudere generatie geïntegreerde gpu, zoals de Intel HD 4400 of AMD A8-3850, dan wordt het gamen echt hopeloos. Speel je heel af en toe op een lage resolutie of met laag detail een spel? Dan kun je met de laatste generatie AMD- of Intel-cpu’s met geïntegreerde gpu prima uit de voeten. Als je wat serieuzer op Full HD wilt gamen, dan zul je toch echt een grafische kaart moeten aanschaffen.

©PXimport

Gamen met een laag budget

Als je als gamer een niet al te hoog budget hebt, dan is er gelukkig nog wel genoeg keuze. We gaan er voor deze doelgroep van uit dat je games speelt met een Full-HD-scherm. Om de nieuwste games fatsoenlijk te kunnen spelen op 1920 x 1080 pixels, heb je toch al snel een grafische kaart nodig met een prijs tussen de 150 en 200 euro. In het kamp van NVIDIA zijn de GeForce GTX 950 en de GTX 960 goede keuzes. Speel je niet al te zware games, dan kom je met de GTX 950 voor ongeveer 160 euro al weg. Een GeForce GTX 960 is voor ongeveer 180 à 190 euro in webshops te vinden. Deze kaart draait de meeste games goed in Full HD met instellingen voor gemiddeld tot hoog detail. AMD zet hier de Radeon R9 380 tegenover. Deze kaart heeft een prijskaartje van ongeveer 190 euro. Beide kaarten zijn presteren ongeveer even goed. Onze voorkeur gaat toch uit naar de NVIDIA GTX 960. Deze kaart is energiezuiniger, wordt minder heet, heeft doorgaans een minder luidruchtige koeling en beschikt over HDMI 2.0. Die voorkeur kan heel goed veranderen als de nog te verschijnen AMD Radeon RX 470 voor ongeveer dezelfde prijs veel beter presteert.

©PXimport

AMD Radeon RX 480

AMD heeft onlangs de Radeon RX 480 uitgebracht. Dit is de eerste grafische kaart van AMD met de nieuwe Polaris 10-architectuur. AMD claimt dat de Polaris-architectuur ook over VR-optimalisaties beschikt. AMD heeft de RX 480 vooral ontworpen met het oog op een goede prijs-prestatieverhouding. Qua prestaties ligt hij rond het niveau van de NVIDIA GTX 970 en AMD Radeon R9 390. De kaart is uitstekend geschikt voor Full HD, maar heeft moeite met hogere resoluties. AMD heeft de RX 480 geoptimaliseerd voor VR, maar hij is toch een stuk minder krachtig dan de NVIDIA GTX 1070. Voor VR raden we dan ook minimaal een NVIDIA GTX 1070 aan. De RX 480 zou met 4 GB geheugen zou zo’n 220 euro moeten kosten, maar kost op het moment van schrijven een stuk meer. Mocht de prijs op het moment dat je dit leest daadwerkelijk gezakt zijn tot 220 euro, dan is de kaart zeker interessant voor de budgetgamer die goed in Full HD wil spelen.

©PXimport

De gewone gamer

De normale gamers kunnen we ook weer verder onderverdelen in subgroepen. Speel je je games op Full HD en met maximaal detail? Of speel je juist met zo een hoog mogelijke framerate met een 120- of zelfs 144Hz-scherm? Nog een variant is dat je je games speelt op een WQHD-resolutie van 2560 x 1440 pixels. Voor deze doelgroep gaan we uit van een budget van 350 à 400 euro. Door de komst van de GeForce GTX 1070 zijn de prijzen van de vorige generatie NVIDIA-kaarten gedaald. De GeForce GTX 980 is daardoor voor minder dan 400 euro al te verkrijgen. Daar zet AMD de Radeon R9 390X tegenover, die je al voor 360 euro op de kop kunt tikken. Beide kaarten verschillen niet veel van elkaar qua performance. Leggen we de prestaties van deze twee kaarten naast elkaar in games met hoog detail en een Full-HD-resolutie, dan is de GTX 980 meestal net de snelste. De verschillen worden kleiner met de WQHD-resolutie. Het is niet duidelijk of dit nu komt door het grotere geheugen van 8 GB van de R9 390X of gewoon door de architectuur. Opvallend is wel dat de R9 390X het beter doet op hogere resoluties. Op UHD 4K weet de kaart vaak de GTX 980 in te halen, maar om eerlijk te zijn is UHD 4K voor beide kaarten iets te hoog gegrepen.

©PXimport

Onze voorkeur gaat uit naar de GTX 980, ondanks dat de R9 390X al snel vier tientjes goedkoper is. De voornaamste reden is dat de R9 390X een verouderde grafische kaart is. Eigenlijk is het een Radeon 290X met 8 GB geheugen. De kaart heeft hierdoor de oudere GCN 1.1-architectuur, met bijvoorbeeld alleen HDMI 1.4-ondersteuning en DirectX 12 gaat tot feature level 12_0. De GeForce GTX 980 beschikt over HDMI 2.0 en ondersteunt DirectX 12 feature level 12_1. Beide zijn kleine details; HDMI 2.0 heb je alleen nodig voor UHD 4K en of Feature Level 12_1 echt verschil gaat uitmaken, zal bij de toekomstige DirectX 12-games gaan blijken.

Toch kiezen we dan voor de kaart die meer op de toekomst voorbereid is. Welke kaart je ook kiest, het is aan te raden om te gaan voor een variant waarbij de fabrikant de koeling zelf heeft ontwikkeld. De standaardkoelers van AMD of NVIDIA zijn doorgaans luidruchtiger dan de eigen varianten. Voor zowel de GTX 980 als de R9 390X geldt dat je goed moet zoeken naar een model waarbij de gpu goed gekoeld wordt en de koeler een niet al te hoge geluidsopbrengst heeft. Op het moment dat jij dit leest heeft NVIDIA de GeForce GTX 1060 gelanceerd, NVIDIA claimt dat deze kaart sneller is dan de GTX 980 in combinatie met een lagere prijs. Houd dus zeker in de gaten of de GTX 1060 dit waar kan maken.

©PXimport

Hardcore gamers

Speel jij je games op een UHD-scherm? Of toch met een resolutie van 2560 x 1440, met alles op maximaal detail? Of beschik je al over een VR setje? Dan ben je vast niet te beroerd om 600 tot wel 800 euro voor een grafische kaart uit te geven. Op pagina ## van dit blad kun je lezen over de GeForce GTX 1080. Deze kaart is de meest voor de hand liggende keuze. En AMD dan? Die heeft de Radeon R9 Fury X. En hoewel dit een prima grafische kaart is, komt hij niet in de buurt van de GeForce GTX 1080. De Fury X is wel voor ongeveer 675 euro te koop, dat klinkt een stuk beter dan 800 euro. Maar dan is er nog de GeForce GTX 1070. Die is er al voor 500 euro en is ook sneller dan de Fury X. AMD zal pas een antwoord klaar hebben als de eerste high-end-kaarten met de Polaris-architectuur beschikbaar komen. Aangezien de RX 480 een middenklasser is, heeft NVIDIA op de high-end-markt nu geen echte concurrent. Onze keuze gaat dan ook uit naar de GTX 1070 en 1080.

©PXimport

Conclusie

Op dit moment heeft NVIDIA letterlijk de beste kaarten in handen. Voor alle drie de doelgroepen is onze eerste keuze een grafische kaart met een NVIDIA-gpu. De AMD Radeon RX 470 en 480 kunnen hier nog best verandering in brengen, zeker voor de budget gamer. Voor de normale gamer zijn de GeForce GTX 980 en de Radeon R9 390X aanraders, waarbij de GTX 980 licht onze voorkeur heeft. Op high-end-gebied verwachten we het komende halfjaar geen concurrentie van AMD. Als je hem kan betalen, is de GeForce GTX 1080 blindelings de beste keuze. Toch is ook de GTX 1070 erg interessant, deze kaart heeft een erg goede prijs-prestatieverhouding.

▼ Volgende artikel
Oliebollen bakken in de airfryer, kan dat?
© sara_winter - stock.adobe.com
Huis

Oliebollen bakken in de airfryer, kan dat?

De geur van versgebakken oliebollen hoort bij december. Toch ziet niet iedereen het zitten om met een pan heet vet aan de slag te gaan. Oliebakken in de airfryer lijkt dan een aantrekkelijk alternatief: minder luchtjes en ook nog eens minder vet. Maar levert bakken in een airfryer dezelfde oliebol op, of moet je toch de frituurpan uit het vet halen?

In dit artikel

Je leest waarom je geen klassieke oliebollen kunt bakken in een airfryer en wat daar technisch misgaat. Ook leggen we uit wat je wel voor oudjaarsalternatief kunt maken met de airfryer én hoe je de airfryer slim gebruikt om gekochte oliebollen weer knapperig en warm te maken.

Lees ook: Ontdek de minder bekende functies van je airfryer

Oliebollen bakken in de airfryer, kan dat? Het korte antwoord is duidelijk: nee, een traditionele oliebol bak je niet in een airfryer. Klassiek oliebollenbeslag is vloeibaar en heeft direct contact met hete olie nodig om zijn vorm en structuur te krijgen. Een airfryer is in de basis een compacte heteluchtoven. Zonder een bad van hete olie kan het beslag niet snel genoeg stollen. Wie het toch probeert, ziet het deeg door het mandje zakken of uitlopen tot een platte, taaie schijf. Dat ligt niet aan het recept, maar aan de techniek.

Waarom hete olie onmisbaar is

Zodra je het beslag van de oliebol in de hete olie van de frituurpan schept, ontstaat er vrijwel direct een korstje om de buitenkant. Binnen in de bol ontstaat stoom, waardoor de bol uitzet en luchtig wordt. Die combinatie van afsluiten en opblazen zorgt voor de typische oliebolstructuur. In een airfryer ontbreekt die directe warmteoverdracht. Hete lucht is simpelweg minder krachtig dan hete olie. Zonder direct contact met heet vet kan het beslag niet snel genoeg stollen. Daardoor blijft een echte oliebol uit de airfryer onmogelijk.

©Gegenereerd door AI

Wat wel kan: kwarkbollen uit de airfryer

Wie toch iets zelf wil maken in de airfryer, moet het klassieke oliebollenbeslag loslaten. Met een steviger beslag, bijvoorbeeld op basis van kwark, kun je ballen vormen die hun vorm behouden. Deze bollen garen prima in de hete lucht en krijgen een mooie bruine buitenkant. De uitkomst lijkt qua vorm op een oliebol, maar de structuur is compacter en de smaak meer broodachtig. Denk aan iets tussen een zoet broodje en een scone. Lekker, lichter en prima als alternatief, maar: het is geen oliebol zoals je die van de kraam kent.

Kwarkbollen uit de airfryer

Meng 250 gram volle kwark met 1 ei en 50 gram suiker tot een glad mengsel. Voeg vervolgens 300 gram zelfrijzend bakmeel toe, samen met een snuf zout. Meng alles kort tot een samenhangend deeg. Het deeg moet stevig zijn en nauwelijks plakken. Is het te nat, voeg dan een beetje extra bakmeel toe. Wie wil, kan rozijnen, stukjes appel of wat citroenrasp door het deeg mengen.

Bestuif je handen licht met bloem en draai ballen ter grootte van een kleine mandarijn. Leg ze met wat ruimte ertussen in het mandje van de airfryer, eventueel op een stukje bakpapier. Bak de bollen in ongeveer 12 tot 15 minuten op 180 graden. Halverwege kun je ze voorzichtig keren zodat ze gelijkmatig bruin worden.

Laat de bollen kort afkoelen en bestuif ze eventueel met poedersuiker. Vers zijn ze het lekkerst, maar ook lauw blijven ze prima eetbaar.

Wat ook goed kan: oliebollen opwarmen in de airfryer

Waar de airfryer wel echt tot zijn recht komt, is bij het opwarmen van gekochte oliebollen. In de magnetron worden ze snel slap en taai. In de airfryer gebeurt het tegenovergestelde. Door de bollen een paar minuten op ongeveer 180 graden te verwarmen, wordt de korst weer knapperig en warmt de binnenkant gelijkmatig op. Je oliebollen smaken weer alsof je ze net gebakken (of gehaald) hebt!

Samenvatting

Wil je de échte oliebol, dan heb je twee opties: zelf bakken in een frituurpan of halen bij de kraam. Bakken in de airfryer kan niet, omdat vloeibaar beslag niet geschikt is voor hete lucht. Je kunt bijvoorbeeld wel kwarkbollen maken, maar dat is toch anders. De grootste winst zit in het opwarmen van kant-en-klare oliebollen: in de airfryer gaat dat snel, ze worden heerlijk knapperig en je hebt geen last van frituurlucht in huis.


Nog even niet aan denken...

...maar voor 1 januari, je goede voornemens

🎆 Vuurwerk op je Galaxy Smartphone? 👇

View post on TikTok
▼ Volgende artikel
Zo krijg je oude randapparatuur weer werkend onder Windows 10 en 11
© ID.nl
Huis

Zo krijg je oude randapparatuur weer werkend onder Windows 10 en 11

Het spreekwoord 'krakende wagens lopen het langst' gaat helaas vaak niet op in de computerwereld. Moderne systemen reageren soms allergisch op oudere hardware. Toch zijn er methoden en slimme trucs om zulke apparaten te laten werken onder Windows 10 of 11.

Dit gaan we doen

Je hebt nog een oudere printer, scanner of ander randapparaat in de kast liggen. Weggooien kan, maar het is duurzamer en goedkoper als je het toestel weer aan de praat krijgt op je moderne Windows-systeem. Zulke apparatuur wordt helaas niet altijd meteen herkend. Fabrikanten bieden namelijk vaak geen ondersteuning meer en Windows bevat lang niet alle stuurprogramma's (drivers) voor oudere apparaten.

Toch is er meer mogelijk dan je denkt. We laten stap voor stap zien wat je kunt doen als Windows het apparaat niet herkent, als de juiste driver ontbreekt of niet compatibel is, en als Windows de installatie weigert. We gaan ook kort in op alternatieve methoden, zoals compatibiliteitsmodi, universele drivers en virtualisatie. Sommige technieken zijn eenvoudig, andere vragen iets meer inspanning en technische kennis. Het loont in elk geval de moeite om het apparaat weer aan de praat te krijgen.

Apparaat niet herkend

Wanneer je een oud apparaat aansluit, kan het gebeuren dat Windows het niet herkent.. Daardoor verschijnt het niet in de lijst met apparaten. Je controleert dit door via een klik met rechts op de Windows-knop Apparaatbeheer te openen. Verschijnt hier iets als 'Onbekend apparaat' of zie je een geel driehoekje of vraagteken, dan heeft Windows het apparaat wel fysiek herkend, maar geen juiste driver gevonden. Je leest hier meer over bij de passage Driverprobleem. Mogelijke oorzaken zijn het ontbreken van een plug-and-playdriver of een verouderd aansluitingstype.

Je kunt dan verschillende dingen proberen. Controleer eerst de aansluiting en de stroomvoorziening. Zorg dat het apparaat juist is aangesloten en ingeschakeld. Bij usb-apparaten helpt het soms een andere poort te proberen. Oudere usb1.1-apparaten werken vaak beter via een usb2.0-poort of een usb-hub met eigen voeding dan via een usb3.0-poort. Heeft je pc nog een parallelle of seriële poort? Controleer dan in het systeem-BIOS of deze is ingeschakeld. Heeft je toestel zo'n poort niet, dan ben je meestal aangewezen op een adapter (zie de passage Aansluitingen).

Een apparaat dat niet wordt herkend, is niet te vinden in Apparaatbeheer.

Handmatige installatie

Je kunt het apparaat ook handmatig proberen te installeren. Misschien heb je nog een cd-rom met de installatiebestanden, zodat het zo lukt. Heeft je pc geen cd-station meer, dan sluit je een extern cd-station aan of kopieer je de bestanden op een andere pc met cd-station naar een usb-stick. Je kunt er ook een iso-bestand van maken en dit met een dubbelklik als virtuele schijf koppelen op je pc. Je kunt dit doen met bijvoorbeeld Burnaware Free. Ga naar www.burnaware.com en kies voor ISO-bestand aanmaken.

Heb je geen cd-rom? Start dan Apparaatbeheer, open het menu Actie en kies Oudere hardware toevoegen. Kies De hardware opsporen en automatisch installeren, geef het hardwaretype aan, zoals Beeldapparaten of Draagbare apparaten, en selecteer het juiste product en model. Heb je zelf een geschikte driver gevonden (bijvoorbeeld op de site van de producent), klik dan op Bladeren en verwijs naar het installatiebestand (inf).

Voor printers open je Instellingen in Windows en kies je Bluetooth en apparaten / Printers en scanners. Klik op Apparaat toevoegen en kies bij De printer die ik wil gebruiken, staat niet in de lijst voor Handmatig een nieuw apparaat toevoegen. In het dialoogvenster laat je Mijn printer is iets ouder. Help mij met zoeken geselecteerd. Werkt dat niet, probeer dan Een lokale printer of een netwerkprinter toevoegen met handmatige instellingen, waarna je de juiste poort en het stuurprogramma kiest. Klik hier ook op Windows Update: zo is de kans groter dat Windows alsnog de juiste driver ophaalt. Je kunt ook een vergelijkbaar model uit de lijst proberen.

De wizard Hardware toevoegen laat je eerst uit een productcategorie kiezen.

Soorten aansluitingen

Gaat het om oudere apparaten, dan hebben die vaak een interface die je op moderne pc's niet meer vindt, zoals een parallelle of seriële aansluiting of firewire. Voor parallel gebruik je een usb-naar-parallel-adapter (meestal usb-A naar 36-pins Sub-D). De printer verschijnt dan als 'USB Printing Support' en werkt vaak met generieke drivers. Sommige oude drivers verwachten een echte LPT-poort met een logische naam als LPT1. Je kunt dan de gedeelde usb-printerpoort mappen naar LPT1 met het opdrachtprompt-commando

net use LPT1: "\\localhost\<printershare>" /persistent:yes

(met net use LPT1: /delete verwijder je deze koppeling). <printershare> is de gedeelde printernaam, zoals ingesteld via Instellingen in Windows: klik op de printernaam, kies Printereigenschappen en open het tabblad Delen. Zo kun je vaak nog printen vanuit oude DOS- of Windows-apps.

Voor een seriële poort (met een DB9 RS232-kabel) gebruik je eveneens een usb-adapter, liefst met FTDI-chip en aangesloten op een usb2.0-poort. Mogelijk moet je eerst de adapterdriver installeren voordat deze in Apparaatbeheer verschijnt (onder een naam als '[…] COMx'). Om het juiste poortnummer (zoals COM1) in te stellen, klik je met rechts op het apparaat, open je Poortinstellingen en klik je op Geavanceerd.

Koop altijd adapters van goede kwaliteit (en van een bekend merk), aangezien goedkopere exemplaren zich niet altijd aan de specificaties houden.

Voor firewire kun je de installatie van een PCIe-naar-firewire (IEEE 1394) adapterkaart overwegen. Met de Microsoft 1394 OHCI Legacy Driver activeer je deze vervolgens in Windows 10/11 en kun je bijvoorbeeld een oude DV-camera of audio-interface aansluiten. Klik hier voor een downloadlink met instructies.

De LPT-poort wordt semipermanent aan de gedeelde usb-printerpoort gekoppeld.

Driverprobleem

Wanneer Windows het apparaat herkent via een van bovenstaande stappen, blijft het afwachten of er een geschikte driver voor Windows 10/11 beschikbaar is. Je kunt eerst een generieke driver proberen, die vaak via de Windows-updatefunctie beschikbaar is. Klik in Apparaatbeheer met rechts op het apparaat, kies Stuurprogramma bijwerken en klik vervolgens op Automatisch zoeken naar stuurprogramma's / In Windows Update zoeken naar bijgewerkte stuurprogramma's.

Soms vind je geschikte drivers bij de optionele updates. Ga hiervoor naar Instellingen, kies Windows Update / Geavanceerde opties / Optionele updates en open Stuurprogramma-updates. Je kunt ook zoeken naar een basisdriver, add-onmodule of universele driver van de fabrikant, zoals de (Smart) Universal Printer Driver van HP.

Vind je geen driver op de site van de fabrikant, dan kun je er ook zelf naar googelen op basis van het hardware-ID. Start Apparaatbeheer, klik met rechts op het apparaat (eventueel bij Andere apparaten of Onbekend apparaat), kies Eigenschappen en open het tabblad Details. Stel Eigenschap in op Hardware-id's. Klik met rechts op een gevonden ID, kies Kopiëren en plak dit met Ctrl+V in een zoekmachine als Google. Mogelijk levert dit een geschikte driver op.

Heb je nog een driver voor Windows 7 of ouder, probeer dan de installatie in compatibiliteitsmodus. Klik met rechts op het installatieprogramma, kies Eigenschappen en ga naar het tabblad Compatibiliteit. Zet een vinkje bij Dit programma uitvoeren in compatibiliteitsmodus voor en kies de laatst ondersteunde versie, zoals Windows 7 of Windows XP (Service Pack 2). Door ook Dit programma als administrator uitvoeren te selecteren, vergroot je de kans dat Windows de oudere driver alsnog aanvaardt, zeker als het geen 'kernel-driver' met volledige systeemrechten betreft (zie ook de passage Driverblokkade). Dit is ons bijvoorbeeld al gelukt voor een Canon Pixma iP4200-printer.

Lees ook: De perfecte printer kiezen? Hier moet je op letten

Soms zitten driverupdates wat verstopt bij de optionele updates.

Alternatieve drivers

Je kunt ook op zoek gaan naar alternatieve, niet-officiële stuurprogramma's. Er zijn verschillende community's en fora die voor populaire oudere apparaten aangepaste drivers aanbieden of INF-bestanden hebben aangepast om ze onder nieuwere Windows-versies te laten werken.

Voor scanners is de alternatieve software van VueScan populair. Deze ondersteunt bijna achtduizend oude scanner-modellen en werkt vaak prima, al is de software niet gratis (vanaf circa 19 euro per jaar). Een proefversie is wel beschikbaar (je kunt eventueel een wegwerpadres gebruiken), zodat je kunt nagaan of je scanner werkt onder Windows 10/11.

Voor printers is het Gutenprint-driverpakket bekend, voorheen bekend als Gimp-print, al is dit alleen beschikbaar voor Linux en macOS. We hebben helaas niet de ruimte om hier dieper op in te gaan, maar je kunt een al dan niet virtuele Linux-machine op je netwerk opzetten (ook op een Raspberry Pi) en hierop Gutenprint installeren. Vervolgens deel je de printer zodat je deze ook op je Windows-pc kunt gebruiken. Voor scanners bestaat een vergelijkbaar project: Scanner Access Now Easy, eveneens voor Linux.

De kans is groot dat je met VueScan je oude scanner nog prima aan de praat krijgt.

Driverblokkade

Het kan gebeuren dat er wel een driver beschikbaar is, maar dat Windows 10/11 de installatie blokkeert. Mogelijk is de driver technisch incompatibel, bijvoorbeeld een 32bit-driver op een 64bit-systeem (Windows 11 is altijd 64 bit), of een kerneldriver die noodzakelijke kernelfuncties mist doordat deze niet meer worden ondersteund door het geüpdatete besturingssysteem. In dit geval kun je nog de compatibiliteitsmodus proberen (zie de passage Driverprobleem), maar het resultaat blijft onzeker. Je maakt dan meer kans via een virtuele machine met een oudere Windows-versie, zoals Windows 10 voor 32bit-drivers.

Soms blokkeert Windows 10/11 de installatie omdat de (kernel)driver niet digitaal is ondertekend. Ben je zeker dat het om een betrouwbare driver gaat, dan kun je deze controle tijdelijk uitschakelen. Open Instellingen, kies Systeem / Systeemherstel en klik tweemaal op Nu opnieuw opstarten. Kies vervolgens Problemen oplossen / Geavanceerde opties / Opstartinstellingen en klik op Opnieuw opstarten. In het menu dat verschijnt, kies je optie 7: Afdwingen van stuurprogrammahandtekening uitschakelen. Windows start nu zonder handtekeningcontrole, zodat je de driver kunt installeren. Bij de volgende herstart is de controle weer actief, maar de driver blijft werken.

Ga je liever voor een iets doortastender aanpak? Voer dan de Opdrachtprompt uit als administrator, voer het commando bcdedit /set TESTSIGNING ON in en herstart je pc. Deze draait dan in testmodus, zie de indicatie rechtsonder. Installeer de driver en voer daarna meteen bcdedit /set TESTSIGNING OFF uit, gevolgd door een herstart om terug normaal te werken.

Deze Windows draait tijdelijk in een (minder veilige) testmodus.

Virtueel alternatief

Lukt het niet om je oude apparaat met een van de bovenstaande workarounds aan de praat te krijgen binnen Windows 10/11, dan zit er weinig anders op dan een ouder of ander besturingssysteem te gebruiken. Het handigst is om dit als virtuele machine (VM) bovenop je huidige Windows te draaien. Binnen deze VM installeer je dan de originele driver en software voor het apparaat.

Geschikte gratis tools zijn Oracle VirtualBox en VMware Workstation Pro (na registratie op https://support.broadcom.com). Via bijvoorbeeld https://archive.org kun je naar schijfkopiebestanden zoeken en downloaden. Wij vonden er onder meer diverse Windows XP-iso-bestanden en installeerden een exemplaar in VirtualBox.

Dit kan als volgt. Start VirtualBox, klik op Nieuw en vul de gegevens in, zoals Microsoft Windows XP (32-bit). Bij ISO-image verwijs je naar je download. Vink Overslaan zonder toezicht aan, klik op Afmaken en vervolgens op Starten. Volg de installatie-instructies. Je bezit of vindt wellicht een geldige licentie voor deze oude Windows.

Koppel het apparaat aan een fysieke poort op je pc en geef deze vervolgens door aan de VM, zodat de virtuele Windows het apparaat herkent. Dit kan vanuit het menu Apparaten in het venster met een opgestarte VM.

Bij printers kun je ook delen via het VM-netwerk, zodat je vanuit je gewone Windows via het netwerk kunt printen naar de VM. Selecteer de (uitgeschakelde) VM in VirtualBox, kies Instellingen, open Netwerk en vink Netwerkadapter inschakelen aan. Stel eventueel Gekoppeld aan in op Bridged Adapter zodat de VM een ip-adres krijgt binnen hetzelfde netwerk als je host-pc.

Een oude HP-printer werd succesvol op een virtuele Windows XP geïnstalleerd.

Extra tips

Soms brengen fabrikanten firmware-updates uit die de compatibiliteit met een nieuwer besturingssysteem verbeteren. Het kan dus lonen om de firmware van het apparaat te controleren en eventueel te updaten. Raadpleeg hiervoor de bijbehorende instructies. Het is ook mogelijk dat sommige apparaten, zoals printers, een legacy- of compatibiliteitsmodus hebben, waardoor ze wel ondersteund worden door Windows of een generieke driver. Raadpleeg ook hiervoor de handleiding.

Tot slot nog een tip die we met enige terughoudendheid geven. Vind je geen geschikte driver op de website van de fabrikant, probeer dan eventueel een gratis tool als IObit Driver Booster of Snappy Driver (Lite). Soms halen deze nog een oude driver uit de online Microsoft Update Catalog die werkt. Dit kan helaas ook zomaar fout gaan, dus maak vooraf zeker een herstelpunt. Let ook op dat je geen ongewenste extra's mee installeert.

Driver-installers: als het echt niet anders kan, en nadat je een herstelpunt hebt gemaakt.

 Nieuwe printer nodig? Kijk op Kieskeurig.nl/prijsdalers om voor de beste deal!

Inkt en cartridges

Voor je printer