De nieuwste generatie iPhones verschijnt in meerdere smaken. Zo heb je kleine iPhone 12 Mini, de over-de-top iPhone 12 Pro en nog net iets grotere Pro Max en deze reguliere iPhone 12. En om eerlijk te zijn, deze iPhone 12 zou nog wel eens de interessantste smartphone uit de serie kunnen zijn. Het waarom, dat lees je in deze iPhone 12 review.

De iPhone 12 is (logischerwijs) de opvolger van de iPhone 11, die op zijn beurt weer de iPhone Xr opvolgde. Wanneer je de toestellen naast elkaar legt zie je weinig grote verschillen. De voorgangers zijn allebei zeer degelijke smartphones, maar tijdens het reviewen kwam ik niet van het gevoel af dat een deel van het bestaansrecht van de iPhone 11 en iPhone Xr bestond uit het in het zonnetje zetten van (de respectievelijk) nog duurdere iPhone 11 Pro en iPhone Xs. Vooral het verouderde schermpaneel voedde dit gevoel. Bij de iPhone 12 is dat gevoel volledig weggeslagen door Apple. Sterker nog, het is wellicht de verstandigste keuze voor wie op dit moment op zoek is naar een nieuwe iPhone.

©PXimport

©PXimport

©PXimport

Schermvernieuwing

Want je raadt het al, de (letterlijk) meest in het oog springende vernieuwing van de iPhone 12 ten opzichte van zijn voorgangers is het verbeterde beeldscherm. De iPhone 12 is uitgerust met een oled-schermpaneel én Full-HD-resolutie. Een flinke verbetering ten opzichte van de 720p- LCD-schermen van zijn voorgangers. De gebruikte schermpanelen zijn ook dik in orde, de helderheid is goed en de kleurweergave is erg natuurgetrouw afgesteld. De foto’s en video’s die je maakt komen nu veel beter tot hun recht en ook het kijken van video op bijvoorbeeld YouTube is veel prettiger.

Vergeleken met het scherm van de Pro uitvoering merk je dat de maximale helderheid iets lager is. Op papier is het scherm van de iPhone 12 iets minder scherp, maar om eerlijk te zijn zie ik dat met het blote oog niet. Het gebruikte schermpaneel heeft geen hogere verversingssnelheid, wat zou zorgen voor vloeiender lopende beelden.

Het 6,1 inch schermpaneel heeft dezelfde grootte als de iPhone 11 en ook de grote scherminkeping aan de bovenzijde is gebleven om de selfiecamera, microfoon en andere benodigde sensoren voor de 3D-gezichtsontgrendeling kwijt te kunnen. Hoewel de schermgrootte gelijk is gebleven is de iPhone 12 overigens wel een tikje kleiner en lichter dan de iPhone 11. Wellicht heeft Apple alle onderdelen nog ietsje compacter weten te behuizen, maar wellicht is dit verschil ook te verklaren door de gebruikte accu, die minder capaciteit heeft dan zijn voorganger. Dat is gek, vooral omdat de iPhone 12-serie de eerste smartphones van Apple zijn die kunnen verbinden met 5G.

iPhone met 5G

Sinds het voorjaar zijn de eerste 5G-smartphones op de markt verschenen en in de zomer hebben providers hun 5G-netwerken aan kunnen zetten. De iPhone 12-serie is dus de eerste serie iPhones die klaar zijn voor het nieuwe 5G-netwerk. Dat is prettig, want dankzij 5G heb je hogere snelheden en heb je een smartphone die klaar is voor de toekomst, dat laatste punt is een mooi één-tweetje met de langdurige update-ondersteuning die Apple biedt. Met de iPhone 12 kun je jaren vooruit, zonder iets te hoeven missen.

Toch zijn er wel wat kanttekeningen over 5G. De eerste kanttekening liet ik al doorschemeren: 5G weegt zwaarder op je accu. En de accucapaciteit van de iPhone 12 is niet best. Hierdoor zul je merken dat je accu nog sneller op gaat als je onderweg bent. Wanneer je je iPhone op 4G of wifi gebruikt gaat de accu ongeveer een dag mee (afhankelijk van je gebruik).

De tweede kanttekening is 5G in Nederland. Het écht grote snelheidsverschil ga je merken wanneer de 3,5Ghz-band in gebruik genomen kan worden. In Nederland wordt die frequentieband echter al gebruikt voor andere doeleinden, waardoor het waarschijnlijk nog jaren duurt voordat je optimaal 5G kunt benutten. De 5G-frequenties die nu worden gebruikt bieden wel een merkbaar snelheidsverschil, maar revolutionair is het nog niet te noemen. Kortom, 5G is een zeer prettige toevoeging, waarmee je smartphone klaar is voor de toekomst. Maar laat 5G geen reden zijn om nu een goed-werkende smartphone in te ruilen voor eentje die verbindt met het nieuwe netwerk. Voor 5G kun je beter nog even wachten.

Snelste chipset voorhanden: A14

De 5G-mogelijkheden zijn natuurlijk niet de enige snelheidswinst die de chipset van Apple biedt. De iPhone 12-serie beschikt over een nieuwe generatie chipset, die natuurlijk ook weer betere eigenschappen heeft op onder andere het gebied van rekenkracht en energieverbruik. Deze Apple A14 Bionic chip zagen we al eerder terug in de 2020-generatie van de iPad Air. Het grootste verschil is echter onzichtbaar: de chipset is 5nm (nanometer) in plaats van 7nm. In praktijk merk je weinig verschil, de iPhone 12 is uiterst snel en krachtig. Maar dat waren de vorige generaties van de iPhone ook, omdat Apple’s chipset op het gebied van prestaties al jarenlang rondjes loopt om chipsets van bijvoorbeeld Qualcomm, MediaTek en Samsung, die we terugvinden in de meeste Android-smartphones.

De overige specificaties van de iPhone 12 zijn eveneens dik in orde, het enige puntje van kritiek is dat het basis-opslaggeheugen van 64GB wel erg karig is.

Opladen met MagSafe

Het MagSafe oplaadsysteem waarmee je de nieuwe iPhone kunt opladen is bijzonder slim uitgevoerd. Het is een (bedraad) magnetisch blokje dat je op de achterkant van de iPhone plaatst. Het blokje klikt magnetisch automatisch goed vast (precies op het Apple-logootje) en laadt vervolgens de smartphone draadloos op. Er zijn ook speciale hoesjes waar een magneet in zit, zodat je de MagSafe-oplader op je hoesje van je iPhone plaatst en de smartphone door het hoesje heen opgeladen wordt.

Omdat de magneet aan zowel de oplader als in de iPhone zit, kunnen er nu zelfs accessoires gemaakt worden die je magnetisch aan de achterkant je toestel plaatst. Zoals een pasjeshouder. Houd je je pasjes graag bij je iPhone, let dan wel even op. Oude pasjes met een magneetstrip kunnen beschadigd raken door de MagSafe-magneet. De meeste moderne (bank)passen maken echter gebruik van een chip.

©PXimport

©PXimport

Het MagSafe-oplaadsysteem klikt magnetisch vast aan de hoes of de iPhone zelf.

Dubieuze keuzes

Eén van de meest opvallende bekendmakingen tijdens de presentatie van de nieuwste generatie iPhones, is dat er geen stekker meer in de doos zit. Wel een oplaadkabeltje overigens. Dat er geen stekker in de doos zit kan vervelend zijn, maar zo’n enorm gemis is het niet. Bijna iedereen heeft wel een oplader in huis. Wat meer tegen de haren in strijkt is dat Apple dit aankondigt als een groen besluit. Minder e-waste en kleinere doosjes voor de iPhones. Zonder enig besef van ironie en met een flinke marketingsaus schepte Apple op over de keuze... Apple is een bedrijf dat zijn elektronica in mens- en milieuonterende Chinese sweatshops laat fabriceren, zijn producten nagenoeg onrepareerbaar maakt en de audio-uitgang van iPhones verwijdert om muziekluisteraars op te zadelen met e-waste als dongels en slijtende bluetooth-oortjes.

Het groene argument is bepaald niet geloofwaardig, de mogelijke redenen van Apple laten zich raden. Het kabeltje in de doos en het vernieuwende MagSafe-oplaadsysteem moeten in een stekkerblok met usb-c uitgang. Die stekkerblokken zijn nog tamelijk zeldzaam, en moeten dus nieuw aangeschaft worden. Over usb-c gesproken. Dat Apple weigert de universele poort op de nieuwe generatie iPhones te plaatsen en nog altijd kiest voor de hevig verouderde en minderwaardige Lightning-aansluiting is niet goed te praten. Vooral omdat Macbooks en iPads wél met usb-c komen. De universele aansluiting, waarbij je al je apparatuur met één kabel aansluit en oplaadt zou niet alleen meer mogelijk maken, maar ook Apple’s groene argumentatie op z'n minst een beetje geloofwaardigheid meegeven.

Desondanks kun je er vergif op innemen dat Android-fabrikanten over elkaar heen rollen om hun volgende smartphone-generaties ook zonder stekker mee te leveren en een vergelijkbaar nieuw magnetisch oplaadsysteem te bedenken. Want wat Apple ook doet, of het nu hebberig of innovatief is. Het merk dicteert wat er op smartphone gebied gebeurt.

Camera

De camera van de iPhone 11 was een flinke verbetering ten opzichte van de iPhone Xr, mede dankzij de toevoeging van een extra lens. Hierdoor is de camera beter in staat diepte te herkennen, wat van meerwaarde is voor portretfotografie en door een groothoeklens naast de reguliere lens te gebruiken heb je de mogelijkheid om in- en uit te zoomen door van lens te wisselen. Deze camera-opstelling is gebleven bij de iPhone 12.

©PXimport

Verbeteringen zijn er echter ook, zo is het diafragma van de lenzen op de iPhone 12 lager, wat inhoudt dat de lens in staat is meer licht tot zich te nemen en meer kan vastleggen in donkere omgevingen. Ook het dynamisch bereik is erg goed, dat zie je bijvoorbeeld goed bij foto’s waarbij delen goed belicht zijn en delen (zoals schaduwen) juist niet. Hierdoor is de nachtmodus ook een stuk beter geworden, gebruik echter bij voorkeur wel de reguliere camera in het donker. Hoewel er niet echt verschil in fotokwaliteit te zien is bij gewone lichtomstandigheden, heeft de groothoek wat meer moeite in het donker.

Ten opzichte van de andere smartphones maakt de iPhone 12 foto’s die zich kunnen meten met de beste smartphone-camera’s. Alleen op het gebied van nachtfotografie is Huawei veel verder dan Apple. Verschillen zijn klein met bijvoorbeeld de iPhone 12 Pro, die een net wat beter dynamisch bereik heeft en dat vooral laat zien bij het maken van video’s. Functioneel heeft de iPhone 12 wat minder in zijn mars. Er is geen sensor voor scherpstellen, waardoor het soms wat lastig is in het donker om te focussen op een object. Tevens is er geen zoomlens als derde camera, terwijl concurrenten in dezelfde prijsklasse dit wel bieden.

De nachtmodus is overigens nu ook beschikbaar voor de frontcamera. In theorie een interessante ontwikkeling. In praktijk valt het wat tegen. Omdat het ook licht van het scherm gebruikt wordt, moet je de smartphone dichtbij houden, waardoor je geen mooie achtergrond kunt gebruiken of een selfie met meerdere mensen kunt maken. Met wat meer (straat)licht in het donker kon ik dit compenseren, maar merkte ik dat er snel bewegingsonscherpte optreedt. Bijvoorbeeld door haren in de wind. Kortom, je beste selfies worden niet gemaakt met de nachtmodus aan.

©PXimport

©PXimport

©PXimport

©PXimport

©PXimport

Het verschil tussen de reguliere camera en de groothoekcamera.

©PXimport

©PXimport

©PXimport

De nachtmodus van de iPhone 12.

©PXimport

©PXimport

©PXimport

Detail (links), kleur (midden), portretmodus (rechts).

iOS 14

Een van de redenen waarom iPhones altijd zo populair zijn geweest, is de toegankelijkheid en ondersteuning van iOS. Iedereen kan moeiteloos met een iPhone overweg en zolang je een beetje voorzichtig met je smartphone om gaat heb je een toestel waar je jaren mee door kunt. Nadeel van iOS is daardoor echter dat het wat beperkt is in z’n mogelijkheden en vrijheden. Dat laatste punt staat onder druk, omdat er vanuit ontwikkelaars en overheden steeds meer kritiek komt op de (mogelijke) machtsmisbruik van Apple. Op het eerste punt timmert Apple zelf flink aan de weg. De laatste versie van iOS brengt veel veranderingen mee, denk bijvoorbeeld aan thuisscherm widgets en (ein-de-lijk) de mogelijkheid om standaard-apps, zoals de browser te wisselen. Ook op het gebied van privacy maakt iOS flinke stappen, door dataverzameling door adverteerders te beteugelen en meer controle uit te oefenen op de permissies van apps.

©PXimport

Alternatieven voor de iPhone 12

Het is gek, maar waar de iPhone 11 nog aanvoelde als alternatief voor de Pro-uitvoering, voelt de iPhone 12 Pro als een alternatief voor de iPhone 12. Het nuanceverschil zit ‘m in het feit dat de iPhone 12 als smartphone krachtig en compleet is. Je zou wel gek lijken om nog dieper in de buidel te tasten. De Pro-uitvoering is met name het overwegen waard als je écht heel graag een iPhone met zoomcamera wilt. De iPhone SE (2020) is een mooi alternatief als je een iPhone zoekt die betaalbaarder is, maar is het je om het toestelformaat te doen, dan is de iPhone 12 Mini de geschikte smartphone.

Bij Android-alternatieven heb je voor hetzelfde bedrag (en lager) meer camera-mogelijkheden en een veelzijdiger besturingssysteem. Maar niet de toegankelijkheid en ondersteuning van Apple. Interessante alternatieven zijn bijvoorbeeld te vinden in de Galaxy S20 en Note20-series van Samsung.

Conclusie: iPhone 12 kopen?

Eigenlijk gaf ik de conclusie van deze review al weg in de eerste alinea. Als je op zoek bent naar een nieuwe iPhone (of smartphone in het algemeen), is de iPhone 12 met afstand de beste keuze. De prijs ligt zoals je van Apple gewend bent nog wel te hoog. Desondanks krijg je bij de iPhone 12 het volledige pakket: goede ondersteuning, een topcamera, een razendsnel toestel en een hoogwaardig oledscherm.

De laatste dagen van het jaar brengen vaak dezelfde vraag met zich mee: bakken we zelf oliebollen of halen we ze bij de kraam? Voor veel mensen is het bakken van oliebollen een gezellige traditie. Het huis ruikt heerlijk en zelf maken is vaak een stuk voordeliger. Maar hoeveel bespaar je eigenlijk als je zelf 40 oliebollen bakt in plaats van ze te kopen?

Lees ook: Oliebollen in de airfryer: ja of nee?

Wat betaal je bij de kraam?

Oliebollen van een kraam kosten doorgaans tussen de 1,25 euro en 1,50 euro per stuk. Voor 40 stuks betekent dat een bedrag tussen de 50 euro en 60 euro.

Zelf bakken: wat kost dat?

Zelf bakken brengt drie kostenposten met zich mee: de ingrediënten, olie en elektriciteit. Zo ziet dat eruit:

Ingrediënten

• Oliebollenmix: Eén pak kost gemiddeld 1,85 euro en levert ongeveer 20 oliebollen. Voor 40 stuks heb je twee pakken nodig, samen goed voor 3,70 euro.

• Rozijnen: 500 gram rozijnen is ruim voldoende en kost je 2,00 euro.

• Zonnebloemolie: Een frituurpan van normaal formaat gebruikt ongeveer 4 liter olie, wat je rond de 6,00 euro kost.

Elektriciteit

De frituurpan speelt ook een rol in de kosten. Een pan met een vermogen van 2.500 watt verbruikt per uur 2,5 kWh aan stroom. Het bakken van 40 oliebollen duurt ongeveer een uur. Met een gemiddelde stroomprijs van 0,30 euro per kWh (bron: ANWB) komt dit uit op 0,75 euro.

Totaal betaal je dus 3,70 euro + 2,00 euro + 6,00 euro + 0,75 euro = 12,45 euro voor 40 zelfgebakken oliebollen.

Hoeveel bespaar je?

Vergelijk je dit met de kraam, dan bespaar je dus ongeveer tussen de 37 en 47 euro euro. Naast de lagere kosten heb je ook controle over wat je in je oliebollen stopt: meer of minder rozijnen, of misschien iets heel anders (zie kader).

Wat als de stroomprijs hoger ligt?

De kosten voor elektriciteit kunnen verschillen per contract en leverancier. Stel, de stroomprijs ligt hoger dan 0,30 euro per kWh. Dit zijn de mogelijke kosten bij verschillende prijzen:

Stroomprijs per kWh Kosten voor 1 uur (2,5 kWh)

Zelfs met een hogere stroomprijs blijven de totale kosten voor zelf bakken aanzienlijk lager dan bij de kraam.

Of toch naar de kraam?

Oliebollen halen bij een kraam heeft natuurlijk ook zo zijn voordelen. Je hoeft zelf niet in de keuken te staan, geen beslag te maken of met hete olie te werken. Het is simpelweg een kwestie van bestellen en genieten. Bovendien biedt de kraam vaak meer variatie qua vullingen en kun je er ook appelflappen of berlinerbollen halen. Helemaal als iedereen thuis een andere smaak heeft (5 met krenten, 5 zonder, 5 met dit, 5 met dat) is kopen in plaats van zelf bakken makkelijker. Ook als je maar een paar oliebollen nodig hebt, is naar de kraam gaan vaak handiger. En niet onbelangrijk: je huis blijft vrij van vetlucht.

©PixelBiss - stock.adobe.com

Vergelijking: kraam versus zelf bakken

De moeite waard?

Zelf bakken vergt iets meer tijd en voorbereiding, maar het levert een flinke besparing op. Bovendien kun je zelf bepalen wat je erin stopt: meer rozijnen, stukjes appel of een vleugje kaneel? Het enige wat je nodig hebt is een frituurpan, een beetje geduld en een goed recept. En met de besparing op 40 oliebollen houd je misschien nog wel genoeg over voor een fles champagne om het nieuwe jaar in te luiden!

Microsoft bracht samen met Qualcomm de zogeheten Copilot+-pc’s op de markt. Deze vallen vooral op door het gebruik van een Qualcomm ARM-processor. HP heeft ons voorzien van een Copilot+-pc, in de vorm van de Omnibook X.

Een Copilot+-pc is een laptop die voldoet aan specifieke hardware-eisen om AI-mogelijkheden in Windows 11 te gebruiken. Van HP ontvingen we hun eerste Copilot+-pc in de vorm van de HP Omnibook X.

De HP OmniBook X is qua behuizing om te beginnen een van een van de fraaiste laptops die we de afgelopen twee jaar getest hebben. De grijs afgewerkte aluminium behuizing is stevig, dun en ziet er modern uit. Het enige smetje dat we konden ontdekken is dat het scherm wat lastig opengaat. HP heeft hiervoor op de voorkant wel een inkeping gemaakt, maar die is wat ons betreft net te smal, waardoor het openklappen alsnog moeilijk gaat.

De HP Omnibook X heeft een fraaie vormgeving.

Dun met usb

De Omnibook X heeft twee usb-c-poorten die allebei geschikt zijn voor data, opladen en het aansluiten van een beeldscherm. Wel zit er snelheidsverschil tussen de poorten: ze kunnen 10 en 40 Gbit/s verwerken. Aan de andere zijde vinden we een usb-a-poort met een maximale snelheid van 10 Gbit/s, die vanwege de geringe dikte van de laptop is uitgevoerd met een klepje dat je omlaag moet klappen. Aanvankelijk waren we sceptisch, maar het klepje blijkt bijzonder handig te zijn ontworpen. Aan de onderkant van het klepje steekt een randje uit dat je met de usb-stekker naar beneden duwt waarna je de usb-stekker direct de usb-poort in kunt steken. Deze inklapbare usb-poort is daarmee vrijwel net zo handig als een normale usb-poort en HP bewijst dat een normale usb-poort op een heel dunne laptop toch prima mogelijk is. Tot slot bevat de laptop nog een 3,5mm-headsetaansluiting; een kaartlezer ontbreekt.

Fijn toetsenbord

Het gedeelte van de behuizing met daarin het toetsenbord heeft een donkergrijze kleur, maar is wel naadloos onderdeel van de behuizing. Het toetsenbord zelf is grotendeel uitgevoerd in een donkergrijze kleur. De functietoetsen zijn lichtgrijs terwijl de aan-uittoets blauw is. HP heeft een mooie grote letter gebruikt die precies in het midden van de toetsen geplaatst is. Het geheel ziet er overzichtelijk en opgeruimd uit.

Het enige minpuntje zou kunnen zijn dat er geen rechter Ctrl-toets is, doordat HP aan de rechterkant de Copilot-toets geplaatst heeft en relatief grote cursortoetsen gebruikt. Het toetsenbord tikt lekker en heeft een duidelijke aanslag. Zoals we van een dure laptop verwachten, is er toetsverlichting die je kunt instellen op twee standen. Onder het toetsenbord vinden we een groot touchpad met een enigszins luide geïntegreerde knop. Deze touchpad werkt uitstekend en ondersteunt multi-touch-gebaren met twee, drie en vier vingers.

Het toetsenbord is netjes ingedeeld en heeft een mooie grote letter.

Prima scherm

Het 14inch-scherm heeft een resolutie van 2240 × 1400 pixels en daarmee een prettige beeldverhouding van 16:10. Het gebruikte ips-paneel heeft een goede kleurweergave. Vergeleken met andere duurdere laptops valt op dat de maximale helderheid niet heel hoog is. Het scherm is afgewerkt met spiegelend Gorilla Glass, omdat het een aanraakscherm betreft.

Boven het scherm heeft HP een 5megapixel-webcam geplaatst met een uitstekende beeldkwaliteit. Ook in minder goede lichtomstandigheden ben je duidelijk zichtbaar. Handig is dat de camera een fysiek schuifje heeft om de lens te bedekken als je de camera niet gebruikt. De camera ondersteunt gezichtsherkenning en is hiermee geschikt voor inloggen op je laptop met Windows Hello.

Goede prestaties

De Qualcomm Snapdragon X Elite met 12 cores valt vooral op doordat het een ARM-processor is. De HP OmniBook X bevat de X1E-78-100, de simpelste variant die een turbosnelheid mist in combinatie met 16 GB RAM. Qualcomm vergelijkt de prestaties zelf graag met Apples M3, al is dat een chip met 8 cores en zou de M3 Pro met 12 cores wellicht logischer zijn. Die vind je in alleen significant duurdere laptops.

In de benchmarks Cinebench 2024 en Geekbench 6.3 zien we dat de multicoreprestaties met een score van respectievelijk 836 en 13250 punten beter zijn dan Apples M3. Apples M3 biedt dan wel weer een stuk betere singlecoreprestaties, die in Cinebench 2024 en Geekbench 6.3 respectievelijk 101 en 2353 punten bedragen. De prestaties van de Snapdragon in deze laptop zijn daarmee vergelijkbaar met de wat snellere processors uit Intels Core Ultra-reeks, bijvoorbeeld de Core Ultra 9 185H. Voor een volledig nieuwe processor is dat uitstekend. Helaas werkt de benchmark in PCMark 10, die we doorgaans op Windows-laptops gebruiken, niet met de ARM-architectuur.

Een volledig passieve koeling zoals op de MacBook Air krijg je helaas niet, maar de koeling is wel een stuk stiller dan de doorsnee-Windows-laptop.

De Kioxia BG5-ssd met 1 TB opslagcapaciteit behoort met een snelheid van 293,84 MB/s in de PCMark 10 Quick System Drive Benchmark niet tot de top, maar is op zich snel genoeg is voor een moderne laptop. Dat zie je ook terug in de maximale lees- en schrijfsnelheden van 3425,13 en 1196,60 MB/s.

De normaal door ons gebruikte accuduurtest in PCMark 10 werkt zoals hiervoor gemeld niet. In plaats daarvan hebben we een vergelijkbare accuduurtest op basis van Microsoft Office gebruikt. Hierin houdt de laptop het 13 uur en 33 minuten uit en dat is voor deze test een uitstekend resultaat. Als je zelf op de laptop werkt, haal je zeker 15 uur.

Niet alle programma’s

De Omnibook valt op doordat hij een ARM-processor bevat, maar de meeste x86-64-programma’s zullen gewoon werken dankzij emulatielaag Prism. Ten opzichte van ARM-software lever je met emulatie wel tussen de 20 en 40 procent aan prestaties in, maar de Snapdragon X Elite is alsnog snel genoeg, zodat dat voor veel software niet veel uitmaakt.

Als software niet start, kun je via de compatibiliteitsinstellingen nog instellingen aanpassen om te proberen of software dan wel draait. Dit hebben we zelf bijvoorbeeld gebruikt voor de Epic Games Launcher, die pas wilde starten nadat we ervoor kozen om het programma op één core uit te voeren. Het geeft aan dat de emulatie niet altijd perfect is.

Dat lijkt vergelijkbaar met Apple, waarbij emulatielaag Rosetta 2 gebruikt wordt om x86-64-software te draaien op Macs met een ARM-processor, maar er is toch een groot verschil. Apple schakelde in korte tijd volledig over naar de ARM-architectuur, waardoor ontwikkelaars gedwongen worden hun software daarvoor geschikt te maken. Dat is bij Windows uiteraard niet het geval. Ontwikkelaars worden dus veel minder gedwongen om een ARM-variant van hun applicatie te maken en ook grote ontwikkelaars doen dat lang niet altijd. Zo is Chrome er wel in een ARM-versie, maar Google Drive voor desktop, dat de clouddienst in de verkenner integreert, werkt dan weer niet. Google zegt daar ook geen plannen voor te hebben. Ondanks Prism moet je dus toch controleren of je software werkt in combinatie met een ARM-processor.

Als een x86-64-programma niet direct werkt, kun je proberen om de emulatie-instellingen aan te passen.

Niet optimaal voor casual gamen

Aanvankelijk zette Qualcomm ook in op de prestaties van de Snapdragon Elite X in games, maar daar lijkt het bedrijf een beetje op teruggekomen te zijn. Microsoft zelf vindt de processor in ieder geval duidelijk nog niet geschikt voor games, want vanuit de Xbox-app kunnen we geen games installeren. Via bijvoorbeeld Steam of Epic kun je wel spellen installeren. Veel spellen zijn voor een x86-64-processor gemaakt en draaien dus via Prism, en we merken dat niet ieder spel werkt. Op de website www.worksonwoa.com vind je een database waarin je kunt opzoeken of een spel werkt.

Als een spel ondersteund wordt, is het relatief ingewikkeld om hem optimaal te draaien. Dat komt doordat Microsoft met Automatic super resolution (Auto SR) nu een in Windows ingebakken oplossing biedt om spellen met behulp van AI op te schalen, vergelijkbaar met Nvidia’s DLSS, AMD’s FSR of Intels XeSS.

Waar je de andere opschalingstechnieken via de grafische instellingen van een spel activeert, schakel je Auto SR via de gpu-instellingen van Windows in. De werking is vervolgens anders dan we gewend zijn. Een spel wordt namelijk geheel uitgevoerd in een resolutie die dicht bij 800 verticale pixels ligt, zoals 1280 × 768 pixels. Dat werkt niet helemaal lekker op het 16:10-scherm van de HP OmniBook X, want de te kiezen resoluties in een 16:9-beeldverhouding worden met wat lichte vertekening naar het volledige scherm uitgerekt.

De prestaties lijken wel in orde. Wanneer we Shadow of the Tomb Raider draaien met de voorinstelling ‘lowest’ op 1920 × 1080 pixels, dan halen we 38 fps. Dat is ondanks de emulatie vergelijkbaar met bijvoorbeeld Intels Core Ultra-processors. Met Auto SR halen we vervolgens een veel beter speelbare 52 fps zonder al te veel in te boeten op beeldkwaliteit. Toch is een Qualcomm-processor dankzij de beperkte compatibiliteit en de wat vreemde implementatie van Auto SR zelfs voor casual gamers geen aanrader.

Meerwaarde npu

Door de ingebouwde npu, waarmee AI-taken lokaal afgehandeld kunnen worden, valt deze laptop met een Qualcomm Snapdragon X Elite onder de noemer Copilot+-pc. Zo’n npu met in dit geval een rekenkracht van 45 TOPS is niet bedoeld voor het lokaal draaien van bijvoorbeeld een taalmodel als ChatGPT. Dat soort toepassingen blijft lokaal het domein van snelle videokaarten met genoeg VRAM van bijvoorbeeld Nvidia. De npu is vooral bedoeld voor relatief simpele AI-taken als kleinere taalmodellen (slm), het onderdrukken van omgevingsgeluid of het verbergen van de achtergrond tijdens een videogesprek. De kans is groot dat je huidige laptop of pc dat ook allemaal kan. De kracht van de npu is dat deze chip is ontworpen om deze taken zo efficiënt mogelijk uit te voeren. Hierdoor zou je accu langer mee moeten gaan, zeker als je bijvoorbeeld veel videomeetings hebt. Microsoft heeft op Copilot+-pc’s een aantal toepassingen ingebouwd die de npu gebruiken, in de vorm van Paint Cocreator, Liveondertitels en Studio-effecten. We zullen deze toepassingen hierna kort bespreken.

Verwarrend is dat Microsoft al zijn AI-diensten op de een of andere manier Copilot noemt. Copilot+ heeft dus niks te maken met de gratis virtuele assistent Copilot of het betaalde Copilot Pro, dat slimme functies in Office-applicaties ontgrendelt. Copilot+-pc’s versnellen de functionaliteit van Copilot of Copilot Pro ook niet; die AI-toepassingen draaien volledig in de cloud. Uiteraard zijn de Copilot+-pc’s wel voorzien van een Copilot-toets op het toetsenbord waarmee Copilot wordt geopend, dus de op GPT gebaseerde virtuele assistent.

Beeld creëren

Paint Cocreator gebruikt de npu voor het genereren van simpele plaatjes op basis van wat je tekent in combinatie met een prompt. Je kunt met een slider de mate van creativiteit aanpassen en aangeven in wat voor stijl de afbeelding gemaakt moet worden. Soms gaat het goed, maar vaak lijkt er niet echt naar je bronafbeelding gekeken te worden. De maximale afmeting die je kunt maken is 2000 × 2000 pixels. Het is leuk speelgoed, maar wat ons betreft nog niet meer dan dat. Gespecialiseerde clouddiensten als Dall-E of Midjourney maken veel betere afbeeldingen.

De met Windows meegeleverde applicatie Foto’s bevat overigens vrijwel dezelfde functionaliteit. De Restyle Image genereert een afbeelding op basis van een bestaande foto. Ook bevat Foto’s de Image Creator, om een simpele afbeelding op basis van een prompt te genereren.

Opvallend is dat hoewel de afbeeldingen lokaal gegenereerd worden, er wel door een achterliggende clouddienst gecontroleerd wordt of je afbeeldingen aan de voorwaarden voldoen. Zonder actieve internetverbinding werken deze functies dus niet. Zo lijkt de lokale AI voor Microsoft vooral een manier om de eigen clouddiensten te ontlasten.

Cocreator in Paint is grappig, maar wat ons betreft ook niet meer dan dat.

Liveondertitels

Bij liveondertitels wordt de npu gebruikt voor een AI-model dat gesproken tekst live van ondertiteling kan voorzien. Er worden veel talen waaronder Nederlands herkend, maar de ondertitels zelf worden alleen in een paar talen waaronder Engels getoond. De liveondertiteling werkt volledig lokaal zonder internetverbinding en kun je voor zowel streamingdiensten als lokale video’s gebruiken. Je schakelt liveondertitels in via de snelle instellingen in het systeemvak. De functie werkt op zich wel, maar is als je een film kijkt eigenlijk net iets te traag. Ook worden er in ieder geval vanuit het Nederlands best veel vertaalfouten gemaakt, waardoor dialogen niet meer te begrijpen zijn.

De liveondertiteling werkt met allerlei diensten, waaronder YouTube.

Studio-effecten

In de snelle instellingen in het systeemvak vind je Studio-effecten, waarmee je filters over het beeld van de webcam heen legt om bijvoorbeeld de achtergrond te vervagen. Het handige hiervan is dat je het centraal instelt en dit vervolgens werkt in ieder programma dat de webcam gebruikt. Naast het vervagen van de achtergrond op twee manieren kun je ook drie creatieve filters toepassen waarmee het beeld op bijvoorbeeld een tekenfilm moet lijken. Heel fraai zijn die effecten niet.

Ook kun je instellen dat je oogcontact moet houden, maar ook dat werkte voor ons niet altijd overtuigend. Het automatisch framen, waarmee je in het midden van het beeld gehouden wordt, is wat ons betreft wat te subtiel. HP levert met Poly Camera Pro zelf ook een app mee waarmee je met behulp van AI effecten over de camera kunt leggen. Dat programma biedt uitgebreide mogelijkheden, zoals het vervangen van de achtergrond en tekst over het beeld heen te leggen.

Al met overtuigen de AI-mogelijkheden die Microsoft met Copilot+ biedt niet echt en zijn het in het gunstigste geval meer handige extraatjes die niet onmisbaar zijn.

Vanuit het systeemvak kun je snel de achtergrond van je webcambeeld vervagen.

Conclusie

Vooralsnog betekent het werken op een Copilot+-pc voorzien van een Qualcomm-processor geen revolutionair andere ervaring dan een laptop voorzien van een Intel- of AMD-processor biedt. Dat valt misschien wat tegen, maar tegelijkertijd lijken Intel en AMD er wel een serieuze concurrent bij te hebben. De gebruikservaring is over het algemeen namelijk wel goed en de HP Omnibook X is een prachtige ontworpen laptop die relatief stil zijn werk doet een erg goede accuduur heeft.

Zeker als je vooral je een laptop vooral voor alledaagse kantoorwerkzaamheden gebruikt, krijg je een heel fijne ervaring in handen. Gebruik je allerlei (exotische) software, dan moet je goed onderzoeken of de door jou gebruikte programma’s het wel gaan doen. Gamen op een compacte laptop met een geïntegreerde gpu biedt je nooit de beste ervaring, maar een laptop met een Snapdragon X Elite raden we voor dat doel nog sterker af. Daarvoor voelt bijvoorbeeld de ervaring die Automatic super resolution biedt nog net wat te experimenteel.

Pluspunten

Minpunten

Prijs

€ 1399,-

Processor

Qualcomm Snapdragon X Elite X1E-78-100 (12 cores)

RAM

16 GB

Opslag

1TB-ssd

Scherm

14inch-aanraakscherm, ips (2240 × 1400 pixels)

Aansluitingen

2x usb-c (opladen en beeld), usb 3.2, 3.5mm-headsetaansluiting

Webcam

5megapixel-camera met gezichtsherkenning

Draadloos

Wifi 6E (2x2), bluetooth 5.3

Afmetingen

31,3 × 22,4 × 1,4 cm

Gewicht

1,34 kg

Accu

59 Wh

Website

www.hp.com