ID.nl-redacteur Amy Schutte: "Ooit ging ik drie maanden op een studenten-uitwisselingsprogramma. De wasmachine van het complex was stuk. De hele periode heb ik mijn kleding met de hand gewassen. Ik deed het zoals ik mijn oma vroeger weleens zag doen: schrobben tot de blaren op mijn vingers stonden. Sindsdien voelt een was in de machine doen nog steeds als luxe. Maar handwassen vond ik eigenlijk best te doen. En het is beter voor het milieu. Of toch niet?"

Wat is het meest ‘vervuilende’ deel van het wassen?

Kleding dragen - en wassen - is vervuilend, daar kunnen we niet omheen. Natuurlijk speelt de productie daarbij een grote rol. Vervoer, veelal vanaf Azië, ook. Behalve bewust kleding kopen kunnen we zelf de productie en het vervoer ervan niet veranderen.

Het andere vervuilende aan kleding is wassen. Dat zit ‘m vooral in:

• Temperatuur van het waswater
• Snellere slijtage van de kleding (het loslaten van microvezels)
• Het gebruik van de droger
• Ook gebruikt een wasmachine meestal redelijk wat water: gemiddeld 17,2 liter per dag volgens Waternet.

En daar heb je zelf wél invloed op - zeker op het gebruik van de machine. Je zou kunnen zeggen: dan was ik zo nu en dan wel wat met de hand. Maar is dat beter voor het klimaat? En hoe zit dat met je kleding, gaat die langer mee als je de wasmachine voorlopig uitzet?

Lees ook: 9 veelgemaakte fouten bij het drogen van je was

Handwassen: beter of geen verschil?

Het is niet alleen het wassen dat een vervuilende factor is in de kledingindustrie. Die industrie zelf heeft ook nogal een voetafdruk wat betreft CO₂-uitstoot. En hoewel dit op het eerste gezicht niets te maken met wassen, is er wel degelijk een verband. Kleding die sneller slijt, moet sneller vervangen worden. Goedkope kleding is meestal van minder kwaliteit en slijt sneller in de was. Bij elke wasbeurt verliest je kleding microvezels. Bij synthetische stoffen zijn dat in feite gewoon microplastics. Die verliezen vrij veel van die vezels, ze slijten dus snel. Dit is wat we ook wel ‘fast fashion’ noemen. Alle synthetische kleding verliest zulke vezels bij iedere wasbeurt. Hoeveel precies hangt af van de garen gebruikt.

©Luoxi

Microplastics komen ook vrij als je met de hand wast

Uit onderzoek blijkt helaas dat er bij handwassen net zoveel microplastic vrijkomt als machinewassen. Dat onderzoek werd overigens vooral gedaan omdat er veel landen zijn waar wasmachines een luxe zijn die niet voor iedereen is weggelegd. Net als stroom. De uitkomsten zijn wel interessant als we kijken naar duurzaamheid.

De manier waarop de stof gemaakt is, zoals breien of weven, heeft wel wat invloed op de afscheiding van microvezels. Gebreide stoffen verliezen er bijvoorbeeld meer. Het type stof volgens dit onderzoek veel minder. Dat zou goed nieuws kunnen zijn, want dat betekent dat niet alle losgeraakte microvezels synthetisch - en dus schadelijk - zijn. Die van natuurlijke stoffen als wol of katoen zijn immers plantaardig. Microvezels, niet per se microplastics. Daar daar moet wel de kanttekening bij geplaatst worden dat die natuurlijke stoffen vaak bewerkt zijn. Zo worden ze vaak geverfd met chemische verf, of behandeld met waterafstotend materiaal. Die ‘natuurlijke’ stoffen zijn vaak ook helemaal niet zo biologisch afbreekbaar meer.

Natuurlijk heeft ook de gebruikte wastechniek te maken met de hoeveelheid vezels die loskomt. Eerdergenoemd onderzoek werd vooral uitgevoerd in de Filipijnen. Hier wordt veel met de hand gewassen, onder andere doordat de elektriciteitsvoorziening onvoorspelbaar is. Dit wordt soms gedaan met behulp van stenen, borstels, schuursponzen of zelfs hout. De gebruikte techniek is ook afhankelijk van hoe vuil de kleding is. Natuurlijk is een onderzoek dan lastig uit te voeren, dat lukt maar beperkt. De factoren zijn steeds een beetje anders. In elk geval kwamen de gemeten losgekomen microvezels in het onderzoek bij handwas overeen met die uit de wasmachines. Geen winst voor de handwas, dus.

©Eric Dale

Met de hand kun je minder heet wassen, wordt het dan nog wel schoon?

In een goede machine heeft de watertemperatuur eigenlijk niet meer zoveel te maken met hoe schoon je was wordt. Mits er geen hardnekkige vlekken in zitten (zoals vet of bloed), of je echt maximale hygiëne nodig hebt (denk aan vaatdoekjes, of handdoeken en beddengoed van je kinderen wanneer ze hoofdluis hebben), want dan speelt de temperatuur wel een rol. Bij een ‘normale’ was komt die ook schoon uit de machine op lage temperatuur. De temperaturen die op waslabels vermeld staan zijn maximum temperaturen. Kouder wassen kan altijd, heter is niet aan te raden. Met de hand kun je niet te heet wassen, want anders verbrand je je handen. Logisch.

Maar de beperkende factor wat betreft hoe schoon je kleding wordt, is niet de temperatuur. Het komt toch op je wastechniek aan. 👇

Ook interessant: Slimmer wassen: koud is het nieuwe warm

©Matthew Ashmore

Duurzaam: minder heet wassen

Wil je milieuzuiniger wassen, dan helpt minder heet wassen echt. De was draaien op 30 graden in plaats van 40 kan per huishouden 27 kg aan CO₂-uitstoot schelen. Het opwarmen van het waswater is de helft van het energiegebruik van je wasbeurt. Met de machine dan.

Maar als je warm of heet water gebruikt om je kleren met de hand te wassen, gebruik je waarschijnlijk meer energie om het water in je huis te verwarmen voordat je begint. Als je water op gas verwarmt, zou het aanzetten van het warme water wel eens meer schade aan het milieu kunnen toebrengen dan je hoopte.

Duurzaam: stop met het gebruik de droger

Als je dan met de hand wast, ligt het voor de hand om de kleding níet in de droger te stoppen. De droger is namelijk grootverbruiker van energie. Het is zelfs de grootste energieverbruiker in de cyclus van onze kleding. Bovendien is het gewoon niet altijd nodig: als het buiten droog is, kun je de was aan de lucht laten drogen. Maar binnen in een trapgat lukt vaak ook. Scheelt ook meteen geld: naar schatting van het Nibud zo’n € 1,95 per keer.

Handwas: welke kleding wel en niet

De CEO van Levis wast zijn spijkerbroeken al met de hand. En alleen als ze echt heel vies zijn. Het is goed voor de stof (zegt hij) en duurzamer.

Lingerie en delicate stoffen moeten vaak al met de handwas, volgens het waslabel. Ook kleding met pailletten of schuimrubberen vulling was je het beste met de hand.

Handwas of machinewas? Als je het maar minder doet!

Zoals je hierboven hebt kunnen lezen, zitten zowel aan handwas als aan machinewas voordelen en nadelen. Wil je echt goed bezig zijn, dan is de oplossing eigenlijk: was kleding niet te vaak, ook niet met de hand. Uiteindelijk beschadigen de vezels altijd een beetje. Minder wassen betekent dat je kleding langer meegaat en je dus minder snel nieuwe kleren nodig hebt. En je pompt minder microplastics in het afvalwater. Na één dag dragen je kleding in de wasmand gooien is echt niet altijd nodig. Uithangen en een half uurtje buiten laten luchten is vaak al voldoende om het de volgende dag gewoon nog een keer aan te kunnen. Beter voor het milieu en beter voor je portemonnee!

Wie een lekker potje wil gamen, doet er goed aan om een goede gaming monitor aan te schaffen. Dat zorgt er niet alleen voor dat je game er nog beter uitziet, je eigen prestaties gaan er ook van omhoog. De Lenovo Legion R27qe is een 27 inch beeldscherm met een hoge verversingssnelheid en een QHD-paneel. Hier lees je alles over de monitor.

Partnerbijdrage - In samenwerking met Lenovo

27 inch QHD

De Lenovo Legion R27qe heeft een diameter van 27 inch, oftewel een kleine 70 centimeter. Daarmee is het een relatief compact beeldscherm, maar nog steeds ruim voldoende groot om alle details goed te kunnen zien.

Het IPS-paneel zelf heeft een resolutie van 2560 x 1440 pixels, waarmee het een QHD-scherm is. Zo kun je games spelen op hoge kwaliteit, en zie je nog meer van wat er op je scherm gebeurt.

180 Hz verversingssnelheid

De verversingssnelheid of refresh rate is bij elk beeldscherm belangrijk, maar bij een gaming monitor is dat helemáál het geval – je wilt natuurlijk precies kunnen zien wat er binnen je game gebeurt. Bij de Legion R27qe is die snelheid maar liefst 180 Hz, oftewel: 180 verversingen per seconde. Dat is beduidend hoger dan bij veel andere gaming monitoren.

Met die hoge refresh rate lijkt het alsof je zelf midden in de actie zit, omdat alles veel vloeiender verloopt. Bovendien heb je een voordeeltje ten opzichte van je tegenstanders, omdat ook elk detail op je scherm net iets sneller ververst.

©Dragos Condrea

0,5 ms reactietijd

Niet alleen de refresh rate is een belangrijke factor bij gaming monitoren, ook de reactietijd speelt een rol. De reactietijd is de tijd die het duurt voor het scherm heeft gereageerd op bewegingen.

Voor veel gaming monitoren ligt die reactietijd rond de één à twee milliseconden. Bij de Legion R27qe is dat slechts een halve milliseconde: net even sneller dus, wat je ook weer een voordeel oplevert als je gaat gamen.

Daarbij beschikt de Legion R27qe over AMD Freesync. Dat is een techniek die ervoor zorgt dat screen tearing, het fenomeen waarbij het lijkt alsof er iemand met een schaar door je scherm is gegaan, tot het verleden behoort. Veel populaire gaming monitoren gebruiken die techniek, en de R27qe is daar geen uitzondering op.

450 nits helderheid

Een ander belangrijk punt om rekening mee te houden bij het kopen van een gamingbeeldscherm is de helderheid. Dat zorgt ervoor dat je details nog beter kunt zien, ook als je zelf in een goed verlichte ruimte zit en het beeld op het scherm juist donker is.

Gemiddelde beeldschermen hebben een helderheid van zo'n 300 nits, de eenheid die wordt gebruikt om de felheid van verlichting aan te geven. Bij de Legion R27qe is dat maar liefst 450 nits, genoeg om te kunnen blijven gamen, zelfs als de zon vol op het scherm gericht staat.

Verstelbare hoogte

Een nadeel van veel gaming monitoren is dat de voet niet in hoogte verstelbaar is, zodat je altijd afhankelijk bent van de vaste positie. Bij de R27qe is dat niet het geval: je kunt het scherm in alle hoeken draaien en keren.

Dat geldt zowel voor de hoogte als voor de positie. Het scherm is los van de voet te draaien, zelfs volledig verticaal, en te kantelen, zodat je altijd de perfecte hoek hebt.

Felle kleuren en diepe schaduwen

Ook qua kleurweergave is de R27qe een goede keuze. Het scherm kan overweg met meer dan een miljard kleuren, zodat je altijd een waarheidsgetrouw beeld voor je neus krijgt. Bovendien beschikt het beeldscherm over speciale technologieën die het licht en de schaduwen nog realistischer maken.

©RyanKing999

Low blue light

Blauw licht is funest als je lange tijd naar je beeldscherm wilt of moet staren: het zorgt ervoor dat je ogen sneller vermoeid raken, en je komt achteraf moeilijker in slaap. Toch zenden veel monitoren een behoorlijk fel blauw licht uit, omdat dat makkelijker af te lezen is.

De Lenovo Legion R27qe doet dat niet. Via de Low Blue Light technologie wordt het blauwe licht zoveel mogelijk gedempt, zodat je minder last krijgt van je ogen en langer door kunt gamen of werken.

Conclusie

Wie op zoek is naar een goede gaming monitor, moet zeker de Lenovo Legion R27qe overwegen. Het scherm geeft kleuren, licht en schaduwen zeer realistisch weer. Met de hoge verversingssnelheid en de lage reactietijd heb je altijd een voordeel ten opzichte van je tegenstanders.

De hoogte en de hoek van de monitor zijn makkelijk aan te passen, zodat je altijd recht voor het scherm zit. De Low Light technologie zorgt ervoor dat je minder last krijgt van je ogen, en 's avonds na je gamesessie makkelijker in slaap kunt komen.

Al met al is de Lenovo Legion R27qe een compacte, maar uitgebreide gaming monitor, waarmee je de nieuwste games in QHD-resolutie en zeer waarheidsgetrouw op het scherm tovert.

Odido schudt de markt van vast internet voor thuis op met Klik&Klaar, een dienst van 25 euro per maand die 5G-signaal omzet naar wifi voor al je apparaten. Klik&Klaar is zo een alternatief voor internet via de kabel of glasvezel, en waarschijnlijk ook goedkoper dan wat je nu betaalt voor bekabeld internet. Wij hebben Klik&Klaar een maand getest in een appartement en delen de plus- en minpunten van de dienst met je.

De eerste plus is de prijs. Met 25 euro per maand is Klik&Klaar lekker betaalbaar. Heb je al een geselecteerd mobiel abonnement van Odido, dan betaal je slechts 20 euro per maand voor Klik&Klaar. De dienst is maandelijks opzegbaar, waardoor je lekker flexibel bent.

Het bestellen via de Odido-website is eenvoudig en we ontvingen het pakket na twee werkdagen thuis, in ons appartement in Castricum. In de doos vind je een Zyxel 5G-modem en een 5G-simkaart, die je in de router stopt om internet te ontvangen. Het blijft fascinerend hoe je al je apparaten van wifi kunt voorzien dankzij een simkaartje ter grootte van je nagel.

©Rens Blom

Het simkaartje dat je bij de router krijgt.

Installatie

Om Klik&Klaar te installeren, download je de gratis Klik&Klaar-app op je iPhone of Android-smartphone. Die loodst je binnen het beloofde kwartiertje door de installatie heen. De app laat duidelijk zien waar je de router het beste kunt neerzetten. Neem die instructies serieus, want weggestopt in een hoek ontvangt de router geen goed internetsignaal en heb je dus ook weinig aan de dienst. Na de eenvoudige installatie geef je je wifinetwerk een naam en verbind je je apparaten. Vervolgens zijn je smartphone, computer, tablet, smart-tv en andere gadgets online. Je hebt onbeperkt internet op de hoogst mogelijke snelheid, zoals je gewend bent van internet voor thuis.

©Rens Blom

De installatie van Klik&Klaar is eenvoudig.

Ervaringen

Na ruim een maand gebruik zijn we over het algemeen erg tevreden over Odido Klik&Klaar, maar sturen we de router toch terug. Dat ligt niet aan de internetsnelheden. Odido belooft via deze dekkingskaart dat de router op ons adres een snelheid van 300 Mbit/s of meer biedt en dat klopt. In de woonkamer – waar de router voor het raam staat – halen we tussen de 300 en 600 Mbps download en 70 tot 200 Mbps upload. Dat zijn uitstekende snelheden. In andere kamers, verder weg van de router, halen we nog steeds meer dan 100/50 Mbps. Netjes.

Ons probleem met Odido Klik&Klaar is de betrouwbaarheid. Niet alleen viel de router in een maand twee keer uit (om na een herstart weer te functioneren), tijdens flinke regenbuien en een najaarsstorm had de router grote moeite om een stabiel thuisnetwerk te bieden. Dipjes in het wifisignaal verstoorden onze videobelvergaderingen, onderbraken de muziek uit de Sonos-speakers en lieten onze telefoons af en toe automatisch overschakelen naar het mobiele netwerk. Ongemakken die we tijdens slecht weer niet ervaren via een vaste internetverbinding, en ongemakken waar we niet op zitten te wachten in het gure Nederland.

©Rens Blom

De Klik&Klaar-router uit de doos.

Goed om te weten: de router heeft twee 2,5Gbit/s-ethernetpoorten om apparaten bekabeld aan te sluiten. Wij hebben de smart-tv rechtstreeks aangesloten en de andere poort verbonden met een switch. De smart-tv heeft tijdens het kijken van Videoland, YouTube en NPO Plus nooit problemen met zijn internetverbinding gehad, ook niet tijdens slecht weer.  

Wifirepeaters

Voor een volledige test hebben we ook twee wifirepeaters van Odido Klik&Klaar besteld. Die heten Wifipunten, zijn optioneel en kosten 2,50 euro per stuk per maand. Je huurt ze en moet ze als ze niet bevallen of bij het stoppen van Klik&Klaar dus terugsturen.

©Rens Blom

©Rens Blom

De installatie van de Wifipunten.

Onze ervaringen met de kleine repeaters, die je neerzet in de vensterbank of op je bureau, zijn gemengd. Enerzijds verbeteren ze het wifisignaal in ons appartement duidelijk. Op onze werkplek, een vide boven de keuken/woonkamer en net buiten de directe zichtlijn van de router in de woonkamer, haalden we via router een downloadsnelheid van 270 Mbps en een uploadsnelheid van 120 Mbps. Na het installeren van een wifirepeater op de wifi, met bijna een zichtlijn op de router, schoot de downloadsnelheid omhoog naar 425 tot 616 Mbps – op basis van vier tests verspreid over een uur. De uploadsnelheid bedroeg bij deze tests 107 tot 110 Mbps en verbeterde dus niet ten opzichte van de oude situatie.

©Rens Blom

Een snelheidstest na het koppelen van een wifirepeater.

Een Wifipunt-wifirepeater heeft twee 2,5Gbit/s-lanpoorten om apparatuur bekabeld aan te sluiten. Onze computer op de werkplek tikte bekabeld op de repeater vrijwel dezelfde snelheden aan als via de wifi.

©Rens Blom

De wifirepeater is handzaam en daarom op veel plekken neer te zetten.

Opmerkelijk is dat heel wat van onze apparaten in de war raakten van de Wifipunten. Smartphones, laptops en tablets leken soms niet meer te weten met welk wifipunt (router, wifipunt één of wifipunt twee) ze het beste konden verbinden, wat leidde tot verbindingsproblemen. Dat terwijl we de repeaters geïnstalleerd hebben volgens de instructies van deKlik&Klaar-app, die in de weken erna steevast aangaf dat ons wifinetwerk er keurig uitzag. Na het verwijderen van de Wifipunten waren de verbindingsproblemen ook opgelost.

©Rens Blom

Conclusie

Odido Klik&Klaar is kinderlijk eenvoudig te installeren, is – afhankelijk van je locatie – razendsnel en werkt over het algemeen goed. De verbindingsproblemen tijdens slecht weer zijn ons wel tegengevallen. Dit is voor ons reden om te blijven bij de stabielere vaste internetaansluiting in onze woning. Klik&Klaar lijkt ons wel ideaal voor een campingstandplaats, vakantiehuisje of andere plek zonder (betaalbare) vaste internetaansluiting.