ID.nl logo
Welke Ubuntu past bij jou? Zo kies je de beste variant
© monticellllo - stock.adobe.com
Huis

Welke Ubuntu past bij jou? Zo kies je de beste variant

Van de populaire Linux-distributie Ubuntu bestaan heel wat varianten en afgeleiden. Naast de vele onofficiële afgeleiden bestaan er ook tien officiële smaken. Deze gebruiken dezelfde pakketten als de standaard Ubuntu-versie, maar bieden een andere gebruikersinterface. Wat zijn de verschillen en hoe kies je daartussen?

In dit artikel laten we zien welke tien Ubuntu-varianten er zijn zodat jij kunt uitzoeken welke het beste bij jou past:

  • Ubuntu Kylin
  • Kubuntu
  • Lubuntu
  • Ubuntu Budgie
  • Ubuntu Cinnamon
  • Ubuntu MATE
  • Ubuntu Unity
  • Xubuntu
  • Edubuntu
  • Ubuntu Studio

Ook interessant: Vanilla OS maakt Linux simpel en krachtig

Ubuntu is al twintig jaar een van de populairste Linux-distributies. Ze werd oorspronkelijk ontwikkeld door Mark Shuttleworth als gebruiksvriendelijke afgeleide van Debian, zowel op de desktop als op servers. Ubuntu Desktop is belangrijk geweest om Linux op de desktop te verbeteren.

Ubuntu vormt zelf ook de basis van diverse andere populaire Linux-distributies, zoals Linux Mint en Zorin OS. Maar de community ontwikkelt ook enkele Ubuntu-varianten die officieel zijn ondersteund door Canonical, het bedrijf dat Ubuntu ontwikkelt. Dit zijn de Ubuntu-smaken en daar zijn er ondertussen tien van. In dit artikel bekijken we waarom je ze zou gebruiken.

1 Verschillende smaken

De standaard Ubuntu-desktop komt met de populaire desktopomgeving GNOME. Die focust op eenvoud en gebruiksvriendelijkheid. De verschillende Ubuntu-smaken bieden andere ervaringen aan (met een andere desktopomgeving) of spitsen zich door de keuze van standaardtoepassingen toe op een specifiek gebruik, zoals multimedia of educatieve doeleinden. Er is zelfs een speciale versie voor Chinese gebruikers: Ubuntu Kylin.

De verschillende smaken installeren dus standaard andere softwarepakketten, maar die software komt wel uit dezelfde pakketbronnen als de standaard Ubuntu. De basispakketten van de verschillende smaken en de standaardversie van Ubuntu zijn dus ook hetzelfde, alleen worden er andere pakketten extra geïnstalleerd. En als er een update beschikbaar is, komt die in al deze versies beschikbaar. Gebruikers van een specifieke Ubuntu-smaak profiteren dus mee van heel wat van dezelfde voordelen als de gewone Ubuntu.

Er bestaan tien officieel ondersteunde Ubuntu-smaken.

2 Kubuntu

Kubuntu was de eerste officiële Ubuntu-smaak, met Kubuntu 5.04 in april 2005. Het kan ook moeilijk anders, omdat de desktopomgevingen GNOME en KDE vaak in één adem worden genoemd. KDE is de bekendste ‘concurrent’ van GNOME. Het project ontwikkelt de Plasma Desktop, een desktopomgeving die krachtige mogelijkheden biedt en waarin je heel veel kunt aanpassen. Dat onderscheidt Kubuntu van de standaard Ubuntu, die met GNOME een gebruikersinterface heeft die het eenvoudig houdt. Kubuntu is dus ideaal voor gebruikers die graag hun desktopomgeving volledig naar hun hand zetten.

Je merkt dit verschil ook aan de meegeleverde programma’s. Terwijl Ubuntu bijvoorbeeld GNOME Videos als videospeler en Rhythmbox als muziekspeler meelevert, twee relatief eenvoudige programma’s, kiest Kubuntu voor VLC media player en Elisa. Vooral VLC is daarbij een opvallende keuze: het staat bekend als de krachtigste en meest veelzijdige mediaspeler. Verder heeft Kubuntu al Firefox, Thunderbird en LibreOffice voorgeïnstalleerd. Kubuntu biedt met KDE Connect ook een nauwe integratie met je smartphone aan.

Kubuntu biedt met KDE Plasma uitgebreide aanpassingsmogelijkheden.

3 Lubuntu

Lubuntu gebruikt de desktopomgeving LXQt, wat voluit Lightweight Qt Desktop Environment betekent. Qt is dezelfde grafische toolkit waarop KDE’s Plasma Desktop is gebaseerd, maar LXQt is zoals de naam al zegt een meer lichtgewicht oplossing. Dat maakt Lubuntu ideaal om een oudere pc nieuw leven in te blazen. Ondanks dat LXQt niet veel systeemvereisten vraagt, voelt dit systeem nooit oubollig aan en biedt het alle functionaliteit die je van een moderne desktopomgeving verwacht.

Tot de standaard geïnstalleerde toepassingen behoren de browser Firefox, de mediaspeler VLC en het kantoorpakket LibreOffice. De standaard systeemhulpmiddelen zijn allemaal lichtgewicht programma’s, zoals de bestandsbeheerder, imageviewer en het programma om archiefbestanden (zoals zip-bestanden) uit te pakken.

Lubuntu ziet er met LXQt modern uit zonder al te zware systeemvereisten te hebben.

4 Ubuntu Budgie

Ubuntu Budgie is voorzien van de desktopomgeving Budgie. Deze maakt gebruik van componenten uit het GNOME-project, zoals de grafische toolkit GTK en de windowmanager Mutter, maar biedt een moderne interface die zich duidelijk aan macOS spiegelt en sterk aanpasbaar is. Voor Mac-gebruikers is er zelfs een applet dat Mission Control-achtige mogelijkheden biedt.

Aan de rechterkant van het bureaublad ontvouwt zich een zijbalk met je agenda, mediabesturing en notificaties, net zoals dat in recente Windows-versies gebeurt. Al met al voelt de Budgie-desktop aan als een KDE Plasma-desktop gebouwd op GNOME-componenten en met iets minder flexibiliteit. Standaard bevat Ubuntu Budgie onder andere Firefox, Thunderbird, LibreOffice en Rhythmbox. Het is de ideale Linux-distributie voor wie overstapt van Windows of macOS.

Ubuntu Budgie lonkt met de Budgie Desktop naar wie overstapt van Windows of macOS.

Ubuntu-afgeleiden

Naast de officiële Ubuntu-smaken bestaan er ook heel wat afgeleiden, die geen officiële ondersteuning van Canonical hebben en doorgaans door een groep ontwikkeld worden die verder van de Ubuntu-community staat. Veel van de huidige Ubuntu-smaken zijn ooit als afgeleide begonnen en hebben daarna een nauwere aansluiting bij de Ubuntu-community gezocht.

Maar veel afgeleiden volgen hun eigen weg. Zo voegt Linux Mint heel wat eigen software toe om Ubuntu gebruiksvriendelijker te maken en kiest het voor het pakketbeheersysteem Flatpak in plaats van Ubuntu’s Snap. Ook zijn de ontwikkelaars wat conservatiever in hun softwarekeuzes.

En een afgeleide zoals elementary OS heeft een elegante, op GNOME-componenten gebaseerde desktopomgeving met aandacht voor productiviteit en privacy. Verder zijn er ook afgeleiden die extra software in een specifiek domein toevoegen, zoals BackBox Linux voor penetratietesters.

5 Ubuntu Cinnamon

Ubuntu Cinnamon is de nieuwste smaak in het rijtje. Deze versie werkt met de traditionele desktopomgeving Cinnamon.

Cinnamon werd ooit door het team achter Linux Mint ontwikkeld toen GNOME met versie 3 een heel andere richting uitging dan in GNOME 2. Aanvankelijk probeerden de ontwikkelaars GNOME-uitbreidingen te maken die GNOME 3 meer zoals GNOME 2 liet gedragen. Maar uiteindelijk besloten ze om GNOME 3 te forken en sindsdien wordt het als onafhankelijk project ontwikkeld. Ook buiten Linux Mint heeft Cinnamon aan populariteit gewonnen.

Cinnamon biedt een traditionele desktop die wat van Windows 7 wegheeft, en is uit te breiden met thema’s, applets, desklets en meer. Die add-ons staan bekend als Cinnamon-spices. In de standaardinstellingen is er weinig aan te passen. Standaard bevat Ubuntu Cinnamon de programma’s LibreOffice en Firefox. Een nadeel van Cinnamon is dat er weinig documentatie van bestaat, maar door zijn traditionele aanpak is de leercurve niet zo steil.

Ubuntu Cinnamon biedt een traditionele desktop in de stijl van GNOME 2.

6 Ubuntu MATE

Ubuntu MATE draait een desktopomgeving die vaak in één adem wordt genoemd met Cinnamon: MATE. De ontstaansreden van beide projecten is dezelfde: onvrede met de nieuwe richting die GNOME 3 uitging. Maar waar Cinnamon werd ontwikkeld op basis van GNOME 3-componenten, is MATE een doorontwikkeling van de code van GNOME 2. Heel wat van de oorspronkelijke GNOME-toepassingen (zoals de bestandsbeheer, image viewer, teksteditor en rekenmachine) werden geforkt en doorontwikkeld onder een andere naam. Enkele jaren geleden werd de GUI-toolkit GTK2 in MATE wel vervangen door GTK3, omdat de meeste software hier nu eenmaal naar was overgestapt.

In de praktijk werkt Ubuntu MATE als een traditionele desktop, maar is deze meer te configureren dan Ubuntu Cinnamon. Door de lage systeemvereisten is deze versie ideaal om op een oudere pc of een Raspberry Pi te draaien. Maar ook voor gebruikers die het meeste uit hun systeem willen halen en de traditionele GNOME gewend zijn, is Ubuntu MATE een goede oplossing. Standaard zijn onder andere Firefox, LibreOffice, Rhythmbox, het e-mailprogramma Evolution en de fotobeheerder Shotwell van GNOME geïnstalleerd.

Ubuntu MATE brengt gebruikers nog het dichtst bij de traditionele GNOME 2-desktop.

7 Ubuntu Unity

In 2010 ontwikkelde Canonical met Unity een grafische interface voor de netbookeditie van Ubuntu. Unity was gebaseerd op GNOME, maar verving GNOME Shell door een interface met een verticale applicatiestarter en andere grafische componenten. Later schakelde ook de desktopversie van Ubuntu naar Unity over. Maar dat eindigde weer in 2017, toen Canonical aankondigde dat het de ontwikkeling van Unity zou stopzetten en naar GNOME 3 zou overschakelen.

Unity werd echter doorontwikkeld door de community onder het project Unity7 en sinds 2022 is er ook een officiële Ubuntu-smaak met die desktopomgeving: Ubuntu Unity. Vooral liefhebbers van de oude Ubuntu-interface zullen zich hierin vertrouwd voelen. Naast toepassingen zoals Firefox, Thunderbird en LibreOffice zijn ook veel van de standaard GNOME-toepassingen meegeleverd.

Maar Unity heeft ook voor wie niet vertrouwd is met de oude Ubuntu zijn verdiensten. Het is niet alleen een mooie, maar ook efficiënte gebruikersinterface waarbij veel acties ook met toetscombinaties uit te voeren zijn. Opvallend is het globale menu: het menu van de actieve toepassing verschijnt in het paneel helemaal bovenaan, wat verticale ruimte bespaart. En de HUD (Heads-Up Display) laat je na het indrukken van de Alt-toets typen om sneller menu-items te openen, zonder te hoeven klikken.

Ubuntu Unity biedt met Unity een unieke gebruikersinterface aan met bijvoorbeeld de Heads-Up Display om menu’s te doorzoeken.

8 Xubuntu

Gaat je voorkeur meer uit naar een traditionele, lichtgewicht en configureerbare interface, dan kom je al snel bij Xfce uit. Ook hiervoor bestaat een officiële Ubuntu-smaak: Xubuntu. Die is ideaal als je op een wat oudere computer nog productief wilt zijn. Vergeleken met Lubuntu ziet Xubuntu er wat gedateerder en misschien wat basic uit, maar hij biedt wel meer configuratiemogelijkheden: je kunt de Xfce-desktop helemaal naar je hand zetten.

Xubuntu bevat allerlei lichtgewicht standaardtoepassingen van het Xfce-project, zoals de bestandsbeheerder Thunar, de teksteditor Mousepad en de imageviewer Ristretto. Maar de distributie levert ook enkele programma’s van het MATE-project mee, zoals de documentviewer Atril, de archiefbeheerder Engrampa om archiefbestanden uit te pakken, en MATE Calculator. Van het GNOME-project worden dan weer de Disk Usage Analyzer, Disk Utility, Rhythmbox en Simple Scan geïnstalleerd. Daarnaast krijg je ook Firefox, Thunderbird, LibreOffice en GIMP.

Xubuntu is dankzij de Xfce-desktop ideaal voor oudere computers.

Long Term Support

Ubuntu komt standaard elke zes maanden met een nieuwe release, in april en oktober. Deze interimreleases worden negen maanden ondersteund, wat wil zeggen dat je tijdens die periode updates krijgt. Je hebt dus drie maanden de tijd na een nieuwe release om je systeem te updaten.

De interimreleases van de officiële smaken worden doorgaans gecoördineerd met de standaardversie, al kan het soms enkele dagen langer duren voor ze te downloaden zijn. Ook deze releases worden negen maanden ondersteund.

Om de twee jaar in april komt er ook een LTS-release van Ubuntu, wat voor Long Term Support staat. De LTS-versie van de standaard Ubuntu-desktop krijgt vijf jaar updates, maar voor de Ubuntu-smaken geldt standaard een LTS-supportperiode van drie jaar. Momenteel biedt geen enkele Ubuntu-smaak vijf jaar ondersteuning voor zijn LTS-versies. Wil je zeker weten hoelang je updates krijgt, lees dan altijd de release notes.

9 Edubuntu

Terwijl de meeste Ubuntu-smaken zich van de standaard Ubuntu-versie onderscheiden door de gebruikersinterface die ze aanbieden, focust Edubuntu op een specifiek gebruik: het onderwijs. De bedoeling van Edubuntu is dat een leraar met weinig Linux-kennis er snel een computerlab of leeromgeving mee kan opzetten. Edubuntu gaat al mee sinds Ubuntu 5.10, maar de ontwikkeling lag lange tijd stil na versie 14.04 LTS. Sinds versie 23.04 is de ontwikkeling weer opgepikt.

Edubuntu gebruikt als desktopomgeving GNOME en ziet er op het eerste gezicht dus hetzelfde uit als de gewone Ubuntu-editie. Maar standaard is er heel wat educatieve software geïnstalleerd, zoals GCompris voor kinderen van 2 tot 10 jaar en het project KDE Education met software voor talen, wiskunde en wetenschappen. Er worden ook tools voor leerkrachten meegeleverd, zoals software om tests met meerkeuzenvragen op te stellen. Edubuntu ondersteunt ook expliciet de Raspberry Pi als goedkoop hardwareplatform voor scholen.

Edubuntu breidt de standaard Ubuntu-editie uit met allerlei educatieve software.

10 Ubuntu Studio

Een andere Ubuntu-smaak die zich focust op een specifiek gebruik is Ubuntu Studio. Het biedt allerlei software voor opnames en bewerking van audio en video, voor grafisch ontwerp en voor fotografie en beeldbewerking. In zekere zin is Ubuntu Studio een showcase van wat er allemaal aan krachtige opensource-software bestaat voor creatieve professionals.

Ubuntu Studio maakt gebruik van KDE’s Plasma Desktop als desktopomgeving. Audioprofessionals kunnen met Ardour audio opnemen, bewerken en mixen, en hebben ook toegang tot de softwaresynthesizer Yoshimi en de drummachine Hydrogen. Ook de video-editor Kdenlive en de livestreamingsoftware OBS Studio zijn van de partij. Fotografen hebben toegang tot digiKam en darktable. Voor beeldverwerking in het algemeen zijn Krita, Inkscape, GIMP, de pixeleditor PikoPixel en de 3D-suite Blender geïnstalleerd.

Ubuntu Studio verzamelt opensource-software voor creatieve professionals in een Plasma Desktop-interface.

11 Andere smaak installeren

Al deze Ubuntu-smaken bieden iso-images aan, die je net zoals de standaard Ubuntu-editie op je computer kunt installeren. Maar wat als je al Ubuntu hebt geïnstalleerd en naar een andere smaak wilt overstappen? Dan hoef je niet een volledige herinstallatie uit te voeren. Uiteindelijk bestaan al deze smaken immers uit dezelfde Ubuntu-basis met daarbovenop een andere selectie van pakketten. Je kunt dus elke Ubuntu-smaak naar een andere Ubuntu-smaak omzetten door de juiste pakketten te installeren.

De ontwikkelaars van Ubuntu hebben het gemakkelijk gemaakt en zowel voor de standaardeditie als voor de Ubuntu-smaken één pakket gemaakt dat de andere desktop installeert. Zo zijn er pakketten xubuntu-desktop, lubuntu-desktop, ubuntustudio-desktop enzovoort. Daarna kun je in het aanmeldvenster kiezen tussen de geïnstalleerde desktops. Zo probeer je ook eenvoudig een andere desktopomgeving uit zonder een volledige herinstallatie.

Bij het aanmelden kies je eenvoudig welke sessie je wilt opstarten.

12 Nadelen van Ubuntu-smaken

Hoewel de diverse Ubuntu-smaken profiteren van vele voordelen van Ubuntu, kleven er ook wel wat nadelen aan. Ondanks dat Canonical voorwaarden oplegt aan de projecten om de kwaliteit te garanderen (zie het kader ‘Voorwaarden voor Ubuntu-smaken’), zijn het doorgaans wel projecten met minder mankracht. Daardoor is het mogelijk dat er plots geen release meer wordt uitgebracht, zoals dat bij Edubuntu tien jaar lang het geval was. De afgelopen jaren zijn diverse andere Ubuntu-smaken stopgezet.

Het gebrek aan mankracht merk je ook aan de beschikbare documentatie. Die is vaak beperkt. Natuurlijk kun je altijd terecht bij de documentatie van de gebruikte desktopomgeving, maar dat zijn soms ook kleinere projecten, met hun eigen tekorten. Voor algemene informatie kun je uiteraard ook terecht in de officiële documentatie van Ubuntu. Maar al met al vereist de keuze voor een Ubuntu-smaak in plaats van de standaardeditie wat meer opzoekwerk als je ergens tegenaan loopt.

Ubuntu Budgie heeft een aantrekkelijke website, maar slechts beperkte documentatie.

Voorwaarden voor Ubuntu-smaken

Niet zomaar elke van Ubuntu afgeleide Linux-distributie kan een officiële Ubuntu-smaak worden. De doelstellingen moeten overeenkomen met die van het Ubuntu-project. Dat wordt beoordeeld door de Ubuntu Technical Board, die verantwoordelijk is voor de technische richting van de Linux-distributie. De belangrijkste ontwikkelaars van de afgeleide Linux-distributie moeten ook de Ubuntu Code of Conduct hebben ondertekend, en de hoofdontwikkelaar en het hoofd QA (Quality Assurance) moeten responsief zijn. De ontwikkeling moet bovendien gebeuren volgens de releaseprocessen van Ubuntu.

▼ Volgende artikel
Dit kun je allemaal nog doen in de tuin in november
© melnikviva - stock.adobe.com
Huis

Dit kun je allemaal nog doen in de tuin in november

In november lijkt de tuin tot stilstand te komen, maar schijn bedriegt. Juist nu leg je de basis voor een prachtige tuin in het voorjaar. Van het beschermen van planten tegen de kou tot het planten van bollen en fruitbomen: wie in november de handen uit de mouwen steekt, wordt in de lente beloond met een gezonde, bloeiende tuin.

November in de tuin: in het kort

November is de maand waarin je opruimt, beschermt en voorbereidt. Zet vorstgevoelige planten in pot alvast binnen of maak er ruimte voor in de schuur. Hark het gevallen blad van het gazon, en gebruik het blad op andere plekken in je tuin als natuurlijke bodembedekking. Nu is ook het moment om fruitbomen en bloembollen te planten en wintergroene planten zoals heide of Skimmia in potten te zetten. Snoei fruitstruiken en knot de treurwilg, zodat ze straks sterker terugkomen in het voorjaar.

Lees ook: Zo maak je je tuinmeubilair winterklaar

Maak je tuin winterklaar

Een goed voorbereide tuin kan tegen een stootje. Zodra de temperatuur daalt, bescherm je gevoelige planten met vliesdoek of noppenfolie. Leg dat materiaal nu alvast klaar, zodat je snel kunt handelen bij vorst. Maak in de schuur of het tuinhuisje plek voor planten in pot die niet tegen kou kunnen. Binnen blijven ze het best bij een temperatuur tussen de 2 en 10 graden. Vergeet niet af en toe te luchten en de aarde vochtig te houden, zodat de wortels niet uitdrogen. Controleer tot slot de fruitbomen en verwijder ingedroogde of verschrompelde vruchten. Die kunnen schimmels bevatten en zo de boom verzwakken.

Nog even wat extra liefde voor je gazon

In november geef je het gazon nog een laatste onderhoudsbeurt voordat het in winterrust gaat. Steek de randen strak af en verwijder het blad dat op het gras ligt. Blijven bladeren liggen, dan krijgt het gazon te weinig licht en kunnen er schimmels ontstaan. Gebruik het blad liever op andere plekken in de tuin, bijvoorbeeld onder struiken of tussen vaste planten, omdat het blad verteert en voedingsstoffen aan de grond afgeeft.

©Konstantin Zibert - stock.adobe.com

Planten: fruitbomen...

November is een goede maand om fruitbomen te planten. De grond is nog relatief warm, waardoor de wortels kunnen aanslaan voordat de winter begint. Graaf een ruim plantgat en maak in het midden een kleine heuvel waar de stam op rust. Spreid de wortels voorzichtig uit, vul het gat met een mengsel van aarde en compost en druk de grond stevig aan. Geef ruim water en plaats een boompaal als de boom op een open of winderige plek staat.

Waarom een boompaal belangrijk is

Een pas geplante boom heeft nog geen sterke wortels en kan bij harde wind gaan wiebelen. Daardoor scheuren jonge wortels af en groeit de boom minder goed aan. Een boompaal geeft steun totdat de wortels zich stevig hebben vastgezet. Plaats de paal aan de windzijde van de boom en bevestig hem met een boomband. Na een jaar of twee mag de paal weer weg.

...en bollen

Ook bloembollen kunnen nu de grond in: tulpen, narcissen, hyacinten en irissen bloeien in het voorjaar als je ze nu plant. Wie meteen wat kleur in de tuin wil, kan wintervaste planten als heide, winterviolen, Skimmia of kleine coniferen in potten zetten.

©iMarzi - stock.adobe.com

Snoeien en onkruid wieden (ja, ook nu nog!)

Zolang het niet vriest, kun je nog prima snoeien. Vooral kale fruitstruiken zijn nu aan de beurt: door oude takken weg te halen, verjong je de struik en bevorder je de groei van nieuwe scheuten. Ook jonge boompjes met een doorgaande stam kun je licht terugsnoeien, zodat ze een mooie, evenwichtige vorm ontwikkelen. De treurwilg mag in deze periode worden geknot, zodat hij in het voorjaar weer mooi uitloopt.

Blijf daarnaast onkruid verwijderen, ook al groeit het minder hard. Door het bij te houden, voorkom je dat het in het voorjaar de overhand krijgt. Zo blijft de tuin netjes en houd je het werk beperkt wanneer alles straks weer begint te groeien.

Vooruitkijken naar het voorjaar

Wie in november nog even de handen uit de mouwen steekt, maakt het zichzelf straks een stuk makkelijker. De tuin krijgt rust, maar de basis voor een nieuw seizoen ligt er al. Zodra de eerste zon zich in het voorjaar laat zien, zie je de beloning van het werk dat je nu hebt gedaan: gezonde planten, een sterk gazon en fruitbomen die vol leven zitten.

▼ Volgende artikel
Europese chatbots gaan de concurrentie aan met ChatGPT
© Ranazain - stock.adobe.com
Huis

Europese chatbots gaan de concurrentie aan met ChatGPT

‘Weg met Amerikaanse tech!’ Onze afhankelijkheid van Amerikaanse technologische producten en -diensten stuit een groeiend aantal Europeanen steeds meer tegen de borst. Overstappen op Europese alternatieven lijkt daarom een logische keuze, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Europese chatbots zijn lastig te vinden, terwijl kunstmatige intelligentie een steeds grotere rol in de maatschappij lijkt te gaan spelen.

In dit artikel lees je:
  • Waarom Europa zo afhankelijk is van Amerikaanse AI-chatbots

  • Welke risico’s dat met zich meebrengt voor privacy en digitale soevereiniteit

  • Hoe Europese alternatieven als Le Chat (Mistral AI) en Lumo (Proton) proberen tegenwicht te bieden

  • Wat de EU doet om een eigen AI-industrie van de grond te krijgen

ChatGPT van OpenAI, Gemini van Google, Copilot van Microsoft, Grok van xAI of Claude van Anthropic. Als je aan een AI-chatbot denkt, is de kans groot dat een van deze diensten als eerste bij je te binnen schiet. Dat is niet zo vreemd, want het zijn op dit moment de populairste chatbots. Een andere interessante overeenkomst is dat ze allemaal afkomstig zijn uit de Verenigde Staten.
Onlangs kwam er een scheurtje in die Amerikaanse AI-dominantie: de chatbot van het Chinese DeepSeek haalde ineens de voorpagina’s. Voor het eerst leek een niet-Amerikaanse chatbot het te kunnen opnemen tegen de gevestigde orde uit de VS. Dat was goed nieuws voor inwoners van China, aangezien Amerikaanse chatbots daar worden geblokkeerd. Met de komst van DeepSeek kregen Chinezen dus eindelijk toegang tot een geavanceerde AI-bot.
Wij Europeanen hebben wel gewoon toegang tot Amerikaanse AI-modellen. Dat is maar goed ook. Voor de meeste Amerikaanse onlinediensten, zoals WhatsApp, OneDrive of Gmail, zijn er prima Europese alternatieven te vinden. Alleen voor AI-chatbots is dat een stuk lastiger.

Afhankelijk van Amerika

Het verlangen naar de ‘Europeanisering’ van ons internetgebruik is de afgelopen maanden sterk gegroeid. Dat komt vooral door een daling in het vertrouwen in onze samenwerking met Amerika. De huidige Amerikaanse president ziet de EU meer als concurrent dan als partner. Het kan dus riskant zijn om een onvoorspelbaar land zo veel macht over ons (bedrijfs)leven te geven.
Niet alleen privé gebruiken we Amerikaanse diensten, ook op het werk zijn veel producten afkomstig uit de VS, zoals Microsoft Office, Gmail en Slack. In de meeste organisaties kun je AI-chatbots aan dat rijtje toevoegen. Volgens onderzoekers groeit onze AI-afhankelijkheid de komende jaren ook nog eens gestaag verder.

In een hoop werkvelden, waaronder de militaire sector, is kunstmatige intelligentie mogelijk binnen de kortste keren onmisbaar. Het baart experts dan ook zorgen dat wij als Europa momenteel geen enkele controle hebben over deze belangrijke technologie. Ze vrezen dat de VS op een dag besluit om Amerikaanse AI-diensten voor ons te blokkeren. Dan hebben tal van bedrijven ineens een groot probleem.

Volgens het Future of Jobs Report groeit onze AI-afhankelijkheid de komende jaren gestaag door.

Zorgen om privacy

In het verleden is al meerdere keren gebleken dat buitenlandse AI-bedrijven het niet zo nauw nemen met de privacy van hun gebruikers. Zo zou OpenAI zonder toestemming de data van EU-gebruikers hebben gebruikt voor het trainen van ChatGPT. Ook is duidelijk dat AI-chatbots gevoelige gegevens van gebruikers lekken, doordat ze ingevoerde tekst als trainingsdata opslaan en later met andere gebruikers delen.

Daarnaast wordt er gevreesd dat overheden de gegevens die gebruikers met AI-modellen delen, kunnen opeisen. In het privacybeleid van DeepSeek staat bijvoorbeeld dat het persoonsgegevens (denk aan chat- en zoekgeschiedenis en zelfs de toetsaanslag) in China opslaat. Volgens de wetten van het land heeft de Chinese overheid het recht om gegevens op te eisen van binnenlandse bedrijven wanneer zij daarom vraagt. Veel regeringen hebben hun werknemers dan ook verboden om DeepSeek op hun werktelefoons te installeren.

DeepSeek vermeldt nadrukkelijk dat je gegevens naar China worden verstuurd.

Moeilijke markt

Er zijn dus genoeg redenen om over te willen stappen op Europese alternatieven voor AI-diensten, maar dan moeten die er dus wel zijn. De Amerikaanse techindustrie is een stuk groter dan de Europese. EU-bedrijven beginnen daardoor met een grote achterstand en moeten met veel minder middelen een gelijkwaardig product zien te ontwikkelen. We zijn natuurlijk gewend aan de kwaliteit van de Amerikaanse tegenhangers. Slechts weinig mensen en bedrijven zijn bereid om over te stappen op een inferieur alternatief.

Hoe ingewikkelder (en dus duurder) het is om een dienst op te zetten, hoe moeilijker het is om Europese varianten te vinden. En laat het nou net zo zijn dat specifiek het opzetten en trainen van AI-modellen ontzettend prijzig is. Je hebt gigantische datacenters nodig om de vele peperdure, specialistische hardware-installaties 24/7 te kunnen laten draaien. Het trainen van AI-modellen verbruikt bovendien enorme hoeveelheden elektriciteit en de hitte die daarbij vrijkomt, moet dagelijks met miljoenen liters water worden gekoeld.

Er zijn in Europa maar weinig bedrijven voorhanden die bereid zijn om zulke investeringen te doen. Dat komt deels doordat de grote investeerders in Amerika zitten, waardoor start-ups moeilijk aan startkapitaal kunnen komen. Verder zijn de lonen in de VS hoger en is de loonbelasting lager, waardoor ook veel van het toptalent op AI-gebied dáár te vinden is. Daar komt ook nog de strenge regelgeving van de EU bij, die bedrijven kan afschrikken om te innoveren.

Toch is er sinds kort voorzichtig beweging zichtbaar op de Europese AI-markt. Steeds meer bedrijven werken aan eigen taalmodellen en chatbots die binnen de Europese wetgeving opereren en beter aansluiten op onze privacywaarden. Het gaat vaak nog om kleinschalige initiatieven met beperkte rekenkracht, maar ze laten wel zien dat Europa niet stilzit. Zo verschenen er de afgelopen maanden eindelijk enkele concrete voorbeelden van Europese chatbots die de concurrentie durven aan te gaan met Amerika: het Franse Le Chat van Mistral AI en het Zwitserse Lumo van Proton. Hun aanpak verschilt, maar beide projecten tonen dat ook binnen Europa ruimte ontstaat voor kunstmatige intelligentie op eigen voorwaarden.

Nederlandse chatbot

In Europa lijken dus vooral Frankrijk en Zwitserland druk bezig met kunstmatige intelligentie, maar wist je dat ook Nederland aan de weg timmert met een eigen chatbot? In opdracht van de overheid wordt al een paar jaar gewerkt aan GPT-NL, een bot die zich specifiek moet richten ‘op de waarden van Europa en Nederland’. De makers willen er bijvoorbeeld voor zorgen dat alle trainingsdata auteursrechtenvrij is en dat het model duurzaam wordt getraind.

GPT-NL is niet bedoeld als serieuze concurrent van de bekende chatbots, maar dient als ‘veilig alternatief’ voor gebruikers die met gevoelige informatie werken, zoals overheidsinstanties of scholen. Het budget (13,5 miljoen euro) en de rekenkracht komen in de verste verte niet in de buurt van de miljarden die een ChatGPT uitgeeft aan het trainen van zijn krachtigste modellen. In de benchmarks komt Neerlands trots er daardoor waarschijnlijk bekaaid vanaf. Maar dat weten we pas zeker als de bot begin 2026 beschikbaar komt.

Le Chat: Concurrent uit Frankrijk

Het Franse Mistral AI bracht eerder dit jaar onder de toepasselijk genaamde chatbot Le Chat een directe concurrent voor de gevestigde orde uit. Deze bot, beschikbaar voor Android, iOS en webbrowsers, maakt gebruik van volledig zelfgetrainde AI-modellen en staat dus voor een groot deel los van de VS. De hardware wordt nog wel geleverd door Amerikaanse fabrikanten. De gegevens worden echter opgeslagen op Europese servers en moeten daarmee voldoen aan strenge Europese privacywetten. Zo mag Mistral volgens de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) je gegevens niet buiten de EU beschikbaar maken. Er moet een juridisch zwaarwegende reden zijn om de gegevens met de overheid te mogen delen.

Mistral AI doet grootse beloften op zijn website.

Hoe goed is Le Chat?

Voor de privacy is Le Chat dus een interessante keuze, maar hoe presteert Mistral in vergelijking met de concurrentie? Uit onze eigen tests blijkt dat Le Chat op de eerste plaats nog niet zo heel vaardig is in het Nederlands. Bij het schrijven van een Sinterklaasgedicht komt de chatbot met veel kromme zinnen, terwijl ChatGPT (naast wat rare rijmpjes) wel consequent kloppende zinnen aan elkaar rijgt. Datzelfde geldt voor zaken die de Nederlandse cultuur aangaan. Als we vragen om suggesties voor klassieke verjaardagshapjes, zegt Le Chat dat we miniquiches en sushi moeten serveren. ChatGPT begrijpt de opdracht beter en raadt ons oer-Hollandse blokjes kaas met mosterd, leverworst en haring op roggebrood aan.

Ook uit onafhankelijke benchmarks blijkt dat Le Chat het vaak moet afleggen tegen Amerikaanse en Chinese modellen. Benchmarks meten hoe chatbots presteren in een breed scala aan taken, bijvoorbeeld op het gebied van wereldkennis, wetenschappelijk redeneren, wiskunde en programmeren.

Mistral Large 2, het model dat momenteel voor Le Chat wordt gebruikt, krijgt van de grootste AI-vergelijkingssite, Artificial Analysis, een gemiddelde intelligentiescore van 38. Vrijwel alle andere AI-chatbots behalen hogere scores. Het huidige standaardmodel van ChatGPT, GPT-4o, verschilt met zijn score van 41 niet veel van Le Chat. Alleen OpenAI biedt ook een Pro-abonnement aan voor 24 dollar waarmee gebruikers toegang krijgen tot geavanceerdere modellen, zoals o3, die juist een topscore van 69 behaalt.

Mistral biedt ook een betaald abonnement (15 dollar), maar daarbij krijgen gebruikers alleen een hogere daglimiet bij het genereren van teksten en afbeeldingen. Ook kun je dan aangepaste chatbots te maken, bijvoorbeeld een bot die altijd antwoordt als een rapper. Betalende gebruikers krijgen dus geen geavanceerder AI-model.

In het Nederlands dichten moet je niet aan Le Chat overlaten.

Het intelligentieniveau van Le Chat ligt lager dan vrijwel alle andere populaire chatbots.

Lumo: Protons privacygerichte alternatief

Sinds juli 2025 is Proton – bekend van Proton Mail en Proton VPN – met zijn eigen AI-chatbot Lumo op de markt gekomen. Daarmee voegt het bedrijf zich bij de kleine maar groeiende groep Europese spelers die een antwoord proberen te bieden op de Amerikaanse dominantie. Lumo profileert zich nadrukkelijk als een privacyvriendelijk alternatief dat de waarden van de Europese digitale soevereiniteit belichaamt.

De chatbot is gebouwd op open-sourcemodellen, waaronder Nemo, OpenHands, OLMO en Mistral Small, en draait volledig op Europese servers. Dat betekent dat alle gegevens binnen de grenzen van de EU blijven en dus onder de strenge AVG-regels vallen. Proton garandeert dat gesprekken niet worden gelogd en uitsluitend lokaal versleuteld worden opgeslagen, zodat zelfs het bedrijf zelf er geen toegang toe heeft. De dienst gebruikt geen enkele gebruikersinput om zijn modellen verder te trainen, iets wat bij Amerikaanse chatbots nog altijd de norm is.

©Proton

Wie wil, kan de webzoekfunctie inschakelen om actuele informatie op te vragen, maar standaard staat die uit. Daardoor werkt Lumo iets minder up-to-date dan ChatGPT of Gemini, maar het voorkomt dat de dienst ongezien data doorsluist naar externe bronnen. Ook kun je bestanden uploaden voor analyse, die vervolgens via Proton Drive worden verwerkt en net als e-mails en documenten volledig end-to-end-versleuteld blijven.

Lumo kent nog beperkingen. Zo kan de chatbot minder context onthouden dan de grote Amerikaanse modellen en ontbreken geavanceerde multimodale functies, zoals spraakinteractie of beeldherkenning. Toch is de komst van Lumo van grote symbolische waarde: eindelijk heeft Europa een concreet alternatief dat niet draait om schaal of winst, maar om vertrouwen, transparantie en privacy. Het laat zien dat innovatie ook kan ontstaan vanuit principes in plaats van marketingbudgetten – al zal de tijd moeten uitwijzen of dat genoeg is om het tegen de reuzen uit Silicon Valley op te nemen.

Andere Europese AI-modellen

Mistral is niet het enige Europese bedrijf dat AI-modellen heeft uitgebracht. Zo heeft de Duitse OpenGPT-X zijn taalmodel Teuken 7B opensource uitgebracht. Dat is specifiek getraind om de 24 officiële talen van de Europese Unie optimaal te kunnen beheersen. Je hebt ook het Italiaanse iGenius. Hiermee worden ‘veilige’ AI-producten ontwikkeld met eigen taalmodellen voor industrieën waarbij de naleving van de Europese AI Act van groot belang is.
Ook OpenEuroLLM, een samenwerkingsverband tussen universiteiten, bedrijven en verenigingen als SURF, heeft al verschillende taalmodellen gepubliceerd. OpenEuroLLM wil in de toekomst kunnen concurreren met Amerika en China. Geen van deze bedrijven heeft alleen al chatbots gebouwd met hun zelfgetrainde modellen. Daarin is Mistral AI vooralsnog de enige, als we de verzamelwebsite European Alternatives mogen geloven.

OpenGPT-X heeft zijn AI-modellen op het deelplatform Hugging Face geplaatst.

Kleine tekortkomingen

Een veelgehoorde klacht van AI-fanaten is dat Le Chat minder flexibel is dan de niet-EU-bots. Zo kan de chatbot minder context verwerken, waardoor de dienst niet geschikt is om een verslag van honderden pagina’s samen te vatten. Ook ontbreekt de mogelijkheid voor spraakgesprekken en kan de bot geen tekst lezen op afbeeldingen die je opstuurt. Je kunt Le Chat wel vragen om plaatjes te maken, maar daarvoor gebruikt de dienst het Flux Pro-model van een Duitse start-up. Dat model levert behoorlijke resultaten, al zijn de nieuwste beeldgeneratoren van ChatGPT en Google Gemini nog beter in het uitvoeren van complexe opdrachten en het leesbaar schrijven van tekst.

Ook Lumo is op dit vlak nog beperkt: de chatbot kan geen beelden genereren of analyseren en mist functies als spraakinteractie of uitgebreide contextherkenning. Proton richt zich voorlopig bewust op een veilige basisfunctionaliteit in plaats van op toeters en bellen. In vergelijking met Le Chat is Lumo dus minder veelzijdig, maar wel consistenter in zijn focus op privacy en databeveiliging.

AI-actieplan

Al met al kunnen Le Chat en Lumo op sommige punten aardig meekomen met hun Amerikaanse tegenhangers, maar op veel fronten blijven ze nog achter. De gemiddelde gebruiker kan er prima mee uit de voeten, al zullen bedrijven pas overstappen als Europese bots krachtiger worden en meer taken aankunnen. Om dat te bereiken zijn forse investeringen nodig. De Europese Unie beseft dat inmiddels ook. In april werd een actieplan gepresenteerd dat Europa moet helpen uit te groeien tot wereldleider op het gebied van kunstmatige intelligentie. Daarin belooft Brussel de bouw van vijf gigafabrieken voor de ontwikkeling van geavanceerde AI-modellen, investeringen in cloudcapaciteit en datacenters, en steun voor Europese start-ups. Na jaren van afwachten lijkt Europa zich dus eindelijk op te maken voor een inhaalslag. Met de komst van spelers als Mistral AI (Le Chat) en Proton (Lumo) krijgt het continent stap voor stap meer grip op zijn digitale toekomst. Misschien is dat bescheiden begin precies wat nodig is om ooit echt onafhankelijk te worden van Silicon Valley.