ID.nl logo
Vanilla OS maakt Linux simpel en krachtig
© Andreas Prott - stock.adobe.com
Huis

Vanilla OS maakt Linux simpel en krachtig

Vanilla OS is een Linux-distributie die zichzelf automatisch bijwerkt en tegelijk veel flexibiliteit biedt in het installeren van software uit diverse bronnen. Ook Linux-pakketten voor andere Linux-distributies kun je gebruiken met Vanilla OS.

Na het lezen van dit artikel weet je hoe Vanilla OS werkt en wat deze Linux-distributie voor jou kan betekenen: • Installeer Vanilla OS en maak gebruik van de versleutelde installatie • Configureer de GNOME-desktopomgeving en pas het systeem aan jouw voorkeuren aan • Houd je systeem up-to-date met automatische updates • Installeer software via Flatpak, de ingebouwde appwinkel, of gebruik traditionele Linux-pakketten via de geïsoleerde Vanilla System Operator (VSO) • Creëer subsystemen met Apx om software van andere Linux-distributies te draaien Ook interessant: Weg met Windows! Probeer deze Linux-alternatieven: EndeavourOS of Manjaro

Bij klassieke Linux-distributies zoals Ubuntu, openSUSE en Fedora komen zowel de componenten van het besturingssysteem als de extra software die je installeert uit één bron. De ontwikkelaars zorgen ervoor dat dit allemaal samenwerkt, maar toch treden er soms problemen op, met een instabiel systeem of niet-werkende software als gevolg.

Een andere aanpak zijn de zogenoemde ‘immutable’ (ofwel onveranderlijke) besturingssystemen. Hierbij kun je zelf niets veranderen aan de basiscomponenten van het besturingssysteem, dat automatische updates krijgt. Extra software installeer je geïsoleerd van het besturingssysteem, wat beter is voor de stabiliteit. Vanilla OS is zo’n immutable Linux-distributie en richt zich op toegankelijkheid voor iedereen.

1 Vanilla OS installeren

De nieuwste versie, Vanilla OS 2, vraagt minstens 4 GB geheugen en 32 GB opslagruimte op een 64bit-computer met UEFI-ondersteuning. Download het iso-image van de distributie en schrijf het met een programma zoals Win32 Disk Imager naar een usb-stick. Start je computer dan op vanaf de usb-stick.

In het welkomstscherm kies je voor Install. Selecteer vervolgens je taal (Nederlands staat ertussen), toetsenbordindeling en tijdzone. Selecteer dan de schijf waarop je Vanilla OS wilt installeren en klik op Use Entire Disk.

Vanilla OS stelt standaard voor om je volledige harde schijf te versleutelen. Kies een wachtwoord voor deze versleuteling. Bevestig daarna je instellingen. Na de installatie herstart je de computer en verwijder je de usb-stick. Vanilla OS start dan op en toont je een bootmenu met twee opties: Current State (A) en Previous State (B). Hiermee kun je na een mislukte update altijd terugkeren naar de vorige toestand. Vervolgens voer je het wachtwoord in om de schijf te ontsleutelen.

Stel een wachtwoord in voor de schijfencryptie.

2 Initiële configuratie

Na de eerste opstart van Vanilla OS krijg je de configuratiewizard te zien. Daarin kies je opnieuw je taal, toetsenbordindeling en tijdzone en daarna een kleurschema (licht of donker). In de volgende stappen maak je een gebruikersaccount, geef je de computer een naam en kies je welke toepassingen je wilt installeren. Bij elke categorie toepassingen kun je na een klik op het pijltje individueel aanvinken welke toepassingen je wenst. In de Common Utilities vind je zelfs toepassingen om games te spelen en Windows-software te draaien via Wine. Dat is een indicatie van de focus van Vanilla OS op het kunnen draaien van zo veel mogelijk software. Ook voor de browsers heb je heel wat keuze. Herstart daarna je computer.

Na de herstart en het invoeren van het wachtwoord voor de schijfencryptie kom je in het aanmeldvenster waar je met de ingestelde gebruikersnaam inlogt. Kies en bevestig daarna een wachtwoord voor de gebruiker. Nadat je bent aangemeld, moet je het wachtwoord nog eens invoeren om de installatiewizard toestemming te geven om toepassingen te installeren. De toepassingen die je voor de herstart hebt geselecteerd, worden nu als Flatpak-pakketten geïnstalleerd. Deze zijn volledig geïsoleerd van de basis van je besturingssysteem. De installatie kan even duren.

Vanilla OS biedt een uitgebreide selectie van browsers aan.

3 Automatische systeemupdates

Daarna biedt Vanilla OS je een overzicht van de mogelijkheden, met knoppen om bijvoorbeeld systeemupdates te configureren, via de appwinkel extra toepassingen te installeren, de instellingen van de gebruikte desktopomgeving GNOME aan te passen, en om online accounts voor e-mail en kalenders toe te voegen.

Als je op Configure Updates klikt, stel je de frequentie in waarmee Vanilla OS op systeemupdates controleert en die downloadt. Standaard gebeurt dit wekelijks, maar je kunt dit ook op dagelijks of maandelijks instellen. Met de optie Slimme updates, die standaard is ingeschakeld, zal Vanilla OS geen updates downloaden terwijl je computer actief is. Zo voorkom je dat de downloads je netwerkverbinding vertragen terwijl je aan het gamen of videobellen bent.

Systeemupdates gebeuren automatisch op een ingestelde frequentie.

4 GNOME-desktopomgeving

Vanilla OS gebruikt het klassieke GNOME als desktopomgeving. Als je al eens met Ubuntu, Fedora, openSUSE of een andere Linux-distributie hebt gewerkt die GNOME gebruikt, zul je snel met Vanilla OS kunnen werken. Rechts bovenaan vind je de systeemstatusicoontjes. Klik hierop om bijvoorbeeld meer informatie te krijgen over je netwerkverbinding, batterijlevensduur, energiemodus en audiovolume. In het kader dat verschijnt, staan ook icoontjes om rechtstreeks naar de systeeminstellingen te gaan, je scherm te vergrendelen, of om de computer uit te schakelen of te herstarten.

In het midden bovenaan zie je de datum en tijd. Klik je daarop, dan krijg je een kalender te zien en een lijst met recente notificaties. Het icoontje helemaal links bovenaan is de activiteitenknop. Wanneer je hierop klikt (of de Super- of Windows-knop op je toetsenbord indrukt), verschijnt het activiteitenoverzicht. Je krijgt dan alle open vensters te zien, een zoekveld bovenaan om naar toepassingen te zoeken en een balk met icoontjes onderaan met toepassingen, waaronder het icoontje met de negen bolletjes dat alle toepassingen toont. Helemaal rechts zie je ook een gedeelte van een nieuwe desktop, waarmee je een nieuwe werkruimte opent als je niet al je vensters op dezelfde desktop wilt hebben.

Vanilla OS is gebaseerd op de gebruiksvriendelijke desktopomgeving GNOME.

5 Software installeren

De aanbevolen manier om software te installeren in Vanilla OS is met het programma Software. Hiermee zoek je naar applicaties in Flathub, een appwinkel voor distributieonafhankelijke Linux-applicaties. Je kunt in een aantal categorieën een selectie van software bekijken of onmiddellijk met de zoekknop linksboven de naam van een toepassing intypen. Voor elke toepassing krijg je een beschrijving, een schermafbeelding, versiegeschiedenis, beoordelingen en een link naar de projectwebsite te zien. Flathub biedt overigens niet alleen opensource-software aan, maar ook propriëtaire software zoals Spotify en Steam.

Software die je op deze manier installeert, wordt standaard automatisch van updates voorzien. Wil je dat niet, klik dan op het menu van Software rechts bovenaan, kies Voorkeuren en kies bij Software-updates voor Handmatig in plaats van Automatisch. Automatische updates worden sowieso gepauzeerd in energiebesparingsmodus. Je kunt in Software ook de geïnstalleerde pakketten bekijken en verwijderen.

Met de toepassing Software installeer je duizenden toepassingen van Flathub.

6 Zonder Flatpak

Dankzij Flatpak zijn de toepassingen volledig gescheiden van het besturingssysteem en kun je dus niet per ongeluk je systeem om zeep helpen. Maar niet alle software is in een Flatpak-versie beschikbaar. Bovendien laat Vanilla OS ook niet toe om de systeemconfiguratie aan te passen buiten de mogelijkheden van de systeemapplicaties om. Je kunt dus niet zomaar als root-gebruiker inloggen zoals in een traditionele Linux-distributie, een willekeurig pakket installeren en de nodige systeembestanden aanpassen.

Om toch extra software te kunnen installeren, heeft Vanilla OS de Vanilla System Operator (VSO) ingebouwd. Dit is een geïsoleerd minibesturingssysteem dat in een container draait, waarin je wel zelf software zonder Flatpak kunt installeren. Er is zelfs een gebruiksvriendelijke interface rond gebouwd. Download je bijvoorbeeld een .deb-pakket, dat je traditioneel in Ubuntu of Debian zou kunnen installeren, dan hoef je alleen maar op het gedownloade bestand te dubbelklikken in het programma Bestanden om het in VSO te installeren met de hulp van het programma Sideloaden. Daarna is het beschikbaar tussen je geïnstalleerde toepassingen. Je ziet geen verschil met de Flatpak-toepassingen, maar onderhuids draait de toepassing in een container die van het besturingssysteem is geïsoleerd.

Vanilla OS installeert deb-bestanden in een geïsoleerde container.

7 Systeemterminal

Als je het standaard terminalprogramma van Vanilla OS opent, Black Box, dan open je geen shell in Vanilla OS zelf, maar in de container van Vanilla System Operator. Ook hier kun je extra software installeren met Debians pakketbeheerder apt, bijvoorbeeld terminalprogramma’s die je graag gebruikt. Dit alles kan zonder enige impact op de stabiliteit van het basisbesturingssysteem. De container is bovendien geïntegreerd met jouw persoonlijke map, zodat de erin geïnstalleerde software gewoon toegang heeft tot jouw bestanden.

We hadden bijvoorbeeld de terminal nodig toen we het .deb-bestand van de AI-software Jan met Sideloaden hadden geïnstalleerd en er na een klik op het icoontje van het programma niets gebeurde. We openden Black Box, voerden de opdracht jan uit en zagen een foutmelding over een ontbrekende bibliotheek libasound2.so. Blijkbaar gaf het .deb-bestand dit niet als afhankelijkheid aan. We installeerden de bibliotheek in de terminal met deze opdracht, waarna Jan wel opstartte:

sudo apt install libasound2

Overigens kun je vanuit VSO wel toegang krijgen tot een shell van Vanilla OS zelf met de opdracht host-shell. Aangezien het systeem onveranderlijk is, ben je wel beperkt in je mogelijkheden. Maar je kunt wel configuratiebestanden in de map /etc aanpassen en systemd-services beheren met systemctl. Met exit keer je terug naar de VSO-shell.

In Black Box heb je volledige toegang tot een geïsoleerde container.

Android is lastig

Op dezelfde manier dat je .deb-bestanden in een container kunt installeren, ondersteunt Vanilla OS ook Android-apps. De ontwikkelaars waarschuwen wel dat het om een experimentele functie gaat en tijdens onze test kregen we het zelf niet aan de praat. Je moet eerst het Android-subsysteem initialiseren. Typ daarvoor in de VSO-shell in Black Box deze opdracht in:

vso android init

Dit installeert Waydroid, Android in een container. Op het einde zou je in het groen SUCCESS moeten zien. Download daarna het apk-bestand van een Android-app, bijvoorbeeld op de website van F-Droid voor opensource-apps of diverse websites die apk-bestanden aanbieden van apps die op Google Play staan. Daarna zou je in het programma Bestanden op dit apk-bestand moeten kunnen dubbelklikken om het te installeren. Tijdens onze test moesten we eerst rechtsklikken, Openen met… kiezen, het programma Sideloaden kiezen en onderaan Altijd gebruiken voor dit bestandstype inschakelen. Dit toont al dat deze functionaliteit nog niet af is en zelfs na veel zoekwerk konden we hierna nog altijd geen Android-apps openen.

8 Linux-subsystemen

Met de functie Apx gaat Vanilla OS nog verder: hiermee kun je in containers subsystemen aanmaken gebaseerd op diverse Linux-distributies met bijbehorende pakketbeheerders.

Wil je een programma installeren dat in Arch Linux beschikbaar is? Maak dan gewoon een subsysteem aan met Arch Linux als stack en pacman als pakketbeheerder. Apx ondersteunt als stacks Alpine, Arch Linux, Fedora, openSUSE, Ubuntu en Vanilla OS. Als pakketbeheerders heb je zo de keuze uit apk, apt, dnf, pacman en zypper. Open het programma Apx en klik op het plusicoontje links bovenaan om een nieuw subsysteem aan te maken.

Ook voor ontwikkelaars is dit handig. Je installeert dan een geïsoleerde container met je gewenste softwarestack, die anders zou kunnen conflicteren met wat je in je basisbesturingssysteem hebt geïnstalleerd. Geef je subsysteem dus een naam, bijvoorbeeld gecko, kies een stack (het onderliggende besturingssysteem), bijvoorbeeld opensuse, en klik op Aanmaken. Apx toont dan een nieuw subsysteem gebaseerd op openSUSE, met de erbij horende pakketbeheerder zypper. Klik erop en dan op Start subsystem.

Via Apx maak je een subsysteem met een gekozen Linux-distributie.

9 Software in subsysteem installeren

Nu kun je vanuit de VSO-terminalsessie software installeren in het subsysteem. Heet je subsysteem bijvoorbeeld gecko, zoek dan naar de gewenste software, bijvoorbeeld Qucs, in het subsysteem met:

apx gecko search qucs

Krijg je een resultaat te zien (in dit geval het pakket qucs-s), dan installeer je dat met:

apx gecko install qucs-s

De deelopdrachten search, install enzovoort zijn hetzelfde voor alle pakketbeheerders en je kunt in het tabblad met pakketbeheerders in Apx zien welke achterliggende opdrachten er voor elke pakketbeheerder worden aangeroepen.

Na de installatie zie je de melding 1 apps geëxporteerd. Apx maakt de in de container geïnstalleerde toepassing namelijk ook beschikbaar in Vanilla OS zelf. Dat kun je uitproberen door het activiteitenoverzicht te openen en daarna naar Qucs te zoeken. De toepassing staat tussen je andere toepassingen als Qucs-S on gecko. Wanneer je hierop klikt, start Vanilla OS automatisch het subsysteem als dit nog niet is gebeurd en opent het daarin de toepassing. Het programma heeft ook, net zoals het hele subsysteem, toegang tot je bestanden. Je ziet alleen aan de andere stijl van het venster dat het in een container van een andere distributie draait.

Programma’s in een subsysteem start je rechtstreeks in Vanilla OS op.

10 In subsysteem werken

Je kunt ook vanuit de VSO-shell rechtstreeks in een subsysteem een terminalsessie openen met (met de naam van je subsysteem in plaats van gecko):

apx gecko enter

Hierin heb je toegang tot het volledige besturingssysteem dat je in het subsysteem hebt geïnstalleerd. Als je nu pakketten wilt installeren, kan dat wel niet met de apx-opdrachten, maar moet je de pakketbeheerder zelf gebruiken.

In dit subsysteem kun je een volledige ontwikkelomgeving of softwarestack opzetten, bijvoorbeeld om eenvoudig software in verschillende Linux-distributies uit te testen. Met exit verlaat je het subsysteem en keer je terug naar de VSO-shell. Daarin kun je ook met deze opdracht de status van alle geïnstalleerde subsystemen opvragen:

apx subsystems list

Kijk ook eens welke andere deelopdrachten van Apx er beschikbaar zijn door gewoon apx zonder toevoegingen te typen.

Met Vanilla OS draai je eenvoudig meerdere subsystemen van diverse Linux-distributies.

11 Stacks en pakketbeheerders toevoegen

Je bent zelfs niet beperkt tot de stacks en pakketbeheerders die Vanilla OS standaard in Apx aanbiedt. Open je in Apx links de lijst met stacks en klik je dan op het plusicoontje, dan opent het venster om een nieuwe stack aan te maken. Je geeft die een naam naar keuze en bij Basis vul je de url van een Docker-container in. In de lijst met bestaande stacks zie je bijvoorbeeld bij Alpine alpine:latest staan en bij openSUSE registry.opensuse.org/opensuse/tumbleweed:latest. Je kiest ook de pakketbeheerder voor het subsysteem uit de lijst en daaronder kun je zelfs pakketten opgeven die je standaard in de stack wilt installeren.

Op dezelfde manier voeg je een nog niet ondersteunde pakketbeheerder toe, bijvoorbeeld yay als alternatief voor pacman in Arch Linux-gebaseerde subsystemen. Je geeft de pakketbeheerder een naam, schakelt in of die met rootrechten moet draaien (de meeste wel), en vult alle opdrachten in zodat je pakketbeheertaken eenvoudig kunt uitvoeren met apx-opdrachten vanuit de VSO-shell. Het moge duidelijk zijn: welke Linux-software je ook wilt installeren, Vanilla OS biedt er een mogelijkheid voor.

Je kunt ook je eigen pakketbeheerder definiëren in Apx.

▼ Volgende artikel
Welke Ubuntu past bij jou? Zo kies je de beste variant
© monticellllo - stock.adobe.com
Huis

Welke Ubuntu past bij jou? Zo kies je de beste variant

Van de populaire Linux-distributie Ubuntu bestaan heel wat varianten en afgeleiden. Naast de vele onofficiële afgeleiden bestaan er ook tien officiële smaken. Deze gebruiken dezelfde pakketten als de standaard Ubuntu-versie, maar bieden een andere gebruikersinterface. Wat zijn de verschillen en hoe kies je daartussen?

In dit artikel laten we zien welke tien Ubuntu-varianten er zijn zodat jij kunt uitzoeken welke het beste bij jou past:

  • Ubuntu Kylin
  • Kubuntu
  • Lubuntu
  • Ubuntu Budgie
  • Ubuntu Cinnamon
  • Ubuntu MATE
  • Ubuntu Unity
  • Xubuntu
  • Edubuntu
  • Ubuntu Studio

Ook interessant: Vanilla OS maakt Linux simpel en krachtig

Ubuntu is al twintig jaar een van de populairste Linux-distributies. Ze werd oorspronkelijk ontwikkeld door Mark Shuttleworth als gebruiksvriendelijke afgeleide van Debian, zowel op de desktop als op servers. Ubuntu Desktop is belangrijk geweest om Linux op de desktop te verbeteren.

Ubuntu vormt zelf ook de basis van diverse andere populaire Linux-distributies, zoals Linux Mint en Zorin OS. Maar de community ontwikkelt ook enkele Ubuntu-varianten die officieel zijn ondersteund door Canonical, het bedrijf dat Ubuntu ontwikkelt. Dit zijn de Ubuntu-smaken en daar zijn er ondertussen tien van. In dit artikel bekijken we waarom je ze zou gebruiken.

1 Verschillende smaken

De standaard Ubuntu-desktop komt met de populaire desktopomgeving GNOME. Die focust op eenvoud en gebruiksvriendelijkheid. De verschillende Ubuntu-smaken bieden andere ervaringen aan (met een andere desktopomgeving) of spitsen zich door de keuze van standaardtoepassingen toe op een specifiek gebruik, zoals multimedia of educatieve doeleinden. Er is zelfs een speciale versie voor Chinese gebruikers: Ubuntu Kylin.

De verschillende smaken installeren dus standaard andere softwarepakketten, maar die software komt wel uit dezelfde pakketbronnen als de standaard Ubuntu. De basispakketten van de verschillende smaken en de standaardversie van Ubuntu zijn dus ook hetzelfde, alleen worden er andere pakketten extra geïnstalleerd. En als er een update beschikbaar is, komt die in al deze versies beschikbaar. Gebruikers van een specifieke Ubuntu-smaak profiteren dus mee van heel wat van dezelfde voordelen als de gewone Ubuntu.

Er bestaan tien officieel ondersteunde Ubuntu-smaken.

2 Kubuntu

Kubuntu was de eerste officiële Ubuntu-smaak, met Kubuntu 5.04 in april 2005. Het kan ook moeilijk anders, omdat de desktopomgevingen GNOME en KDE vaak in één adem worden genoemd. KDE is de bekendste ‘concurrent’ van GNOME. Het project ontwikkelt de Plasma Desktop, een desktopomgeving die krachtige mogelijkheden biedt en waarin je heel veel kunt aanpassen. Dat onderscheidt Kubuntu van de standaard Ubuntu, die met GNOME een gebruikersinterface heeft die het eenvoudig houdt. Kubuntu is dus ideaal voor gebruikers die graag hun desktopomgeving volledig naar hun hand zetten.

Je merkt dit verschil ook aan de meegeleverde programma’s. Terwijl Ubuntu bijvoorbeeld GNOME Videos als videospeler en Rhythmbox als muziekspeler meelevert, twee relatief eenvoudige programma’s, kiest Kubuntu voor VLC media player en Elisa. Vooral VLC is daarbij een opvallende keuze: het staat bekend als de krachtigste en meest veelzijdige mediaspeler. Verder heeft Kubuntu al Firefox, Thunderbird en LibreOffice voorgeïnstalleerd. Kubuntu biedt met KDE Connect ook een nauwe integratie met je smartphone aan.

Kubuntu biedt met KDE Plasma uitgebreide aanpassingsmogelijkheden.

3 Lubuntu

Lubuntu gebruikt de desktopomgeving LXQt, wat voluit Lightweight Qt Desktop Environment betekent. Qt is dezelfde grafische toolkit waarop KDE’s Plasma Desktop is gebaseerd, maar LXQt is zoals de naam al zegt een meer lichtgewicht oplossing. Dat maakt Lubuntu ideaal om een oudere pc nieuw leven in te blazen. Ondanks dat LXQt niet veel systeemvereisten vraagt, voelt dit systeem nooit oubollig aan en biedt het alle functionaliteit die je van een moderne desktopomgeving verwacht.

Tot de standaard geïnstalleerde toepassingen behoren de browser Firefox, de mediaspeler VLC en het kantoorpakket LibreOffice. De standaard systeemhulpmiddelen zijn allemaal lichtgewicht programma’s, zoals de bestandsbeheerder, imageviewer en het programma om archiefbestanden (zoals zip-bestanden) uit te pakken.

Lubuntu ziet er met LXQt modern uit zonder al te zware systeemvereisten te hebben.

4 Ubuntu Budgie

Ubuntu Budgie is voorzien van de desktopomgeving Budgie. Deze maakt gebruik van componenten uit het GNOME-project, zoals de grafische toolkit GTK en de windowmanager Mutter, maar biedt een moderne interface die zich duidelijk aan macOS spiegelt en sterk aanpasbaar is. Voor Mac-gebruikers is er zelfs een applet dat Mission Control-achtige mogelijkheden biedt.

Aan de rechterkant van het bureaublad ontvouwt zich een zijbalk met je agenda, mediabesturing en notificaties, net zoals dat in recente Windows-versies gebeurt. Al met al voelt de Budgie-desktop aan als een KDE Plasma-desktop gebouwd op GNOME-componenten en met iets minder flexibiliteit. Standaard bevat Ubuntu Budgie onder andere Firefox, Thunderbird, LibreOffice en Rhythmbox. Het is de ideale Linux-distributie voor wie overstapt van Windows of macOS.

Ubuntu Budgie lonkt met de Budgie Desktop naar wie overstapt van Windows of macOS.

Ubuntu-afgeleiden

Naast de officiële Ubuntu-smaken bestaan er ook heel wat afgeleiden, die geen officiële ondersteuning van Canonical hebben en doorgaans door een groep ontwikkeld worden die verder van de Ubuntu-community staat. Veel van de huidige Ubuntu-smaken zijn ooit als afgeleide begonnen en hebben daarna een nauwere aansluiting bij de Ubuntu-community gezocht.

Maar veel afgeleiden volgen hun eigen weg. Zo voegt Linux Mint heel wat eigen software toe om Ubuntu gebruiksvriendelijker te maken en kiest het voor het pakketbeheersysteem Flatpak in plaats van Ubuntu’s Snap. Ook zijn de ontwikkelaars wat conservatiever in hun softwarekeuzes.

En een afgeleide zoals elementary OS heeft een elegante, op GNOME-componenten gebaseerde desktopomgeving met aandacht voor productiviteit en privacy. Verder zijn er ook afgeleiden die extra software in een specifiek domein toevoegen, zoals BackBox Linux voor penetratietesters.

5 Ubuntu Cinnamon

Ubuntu Cinnamon is de nieuwste smaak in het rijtje. Deze versie werkt met de traditionele desktopomgeving Cinnamon.

Cinnamon werd ooit door het team achter Linux Mint ontwikkeld toen GNOME met versie 3 een heel andere richting uitging dan in GNOME 2. Aanvankelijk probeerden de ontwikkelaars GNOME-uitbreidingen te maken die GNOME 3 meer zoals GNOME 2 liet gedragen. Maar uiteindelijk besloten ze om GNOME 3 te forken en sindsdien wordt het als onafhankelijk project ontwikkeld. Ook buiten Linux Mint heeft Cinnamon aan populariteit gewonnen.

Cinnamon biedt een traditionele desktop die wat van Windows 7 wegheeft, en is uit te breiden met thema’s, applets, desklets en meer. Die add-ons staan bekend als Cinnamon-spices. In de standaardinstellingen is er weinig aan te passen. Standaard bevat Ubuntu Cinnamon de programma’s LibreOffice en Firefox. Een nadeel van Cinnamon is dat er weinig documentatie van bestaat, maar door zijn traditionele aanpak is de leercurve niet zo steil.

Ubuntu Cinnamon biedt een traditionele desktop in de stijl van GNOME 2.

6 Ubuntu MATE

Ubuntu MATE draait een desktopomgeving die vaak in één adem wordt genoemd met Cinnamon: MATE. De ontstaansreden van beide projecten is dezelfde: onvrede met de nieuwe richting die GNOME 3 uitging. Maar waar Cinnamon werd ontwikkeld op basis van GNOME 3-componenten, is MATE een doorontwikkeling van de code van GNOME 2. Heel wat van de oorspronkelijke GNOME-toepassingen (zoals de bestandsbeheer, image viewer, teksteditor en rekenmachine) werden geforkt en doorontwikkeld onder een andere naam. Enkele jaren geleden werd de GUI-toolkit GTK2 in MATE wel vervangen door GTK3, omdat de meeste software hier nu eenmaal naar was overgestapt.

In de praktijk werkt Ubuntu MATE als een traditionele desktop, maar is deze meer te configureren dan Ubuntu Cinnamon. Door de lage systeemvereisten is deze versie ideaal om op een oudere pc of een Raspberry Pi te draaien. Maar ook voor gebruikers die het meeste uit hun systeem willen halen en de traditionele GNOME gewend zijn, is Ubuntu MATE een goede oplossing. Standaard zijn onder andere Firefox, LibreOffice, Rhythmbox, het e-mailprogramma Evolution en de fotobeheerder Shotwell van GNOME geïnstalleerd.

Ubuntu MATE brengt gebruikers nog het dichtst bij de traditionele GNOME 2-desktop.

7 Ubuntu Unity

In 2010 ontwikkelde Canonical met Unity een grafische interface voor de netbookeditie van Ubuntu. Unity was gebaseerd op GNOME, maar verving GNOME Shell door een interface met een verticale applicatiestarter en andere grafische componenten. Later schakelde ook de desktopversie van Ubuntu naar Unity over. Maar dat eindigde weer in 2017, toen Canonical aankondigde dat het de ontwikkeling van Unity zou stopzetten en naar GNOME 3 zou overschakelen.

Unity werd echter doorontwikkeld door de community onder het project Unity7 en sinds 2022 is er ook een officiële Ubuntu-smaak met die desktopomgeving: Ubuntu Unity. Vooral liefhebbers van de oude Ubuntu-interface zullen zich hierin vertrouwd voelen. Naast toepassingen zoals Firefox, Thunderbird en LibreOffice zijn ook veel van de standaard GNOME-toepassingen meegeleverd.

Maar Unity heeft ook voor wie niet vertrouwd is met de oude Ubuntu zijn verdiensten. Het is niet alleen een mooie, maar ook efficiënte gebruikersinterface waarbij veel acties ook met toetscombinaties uit te voeren zijn. Opvallend is het globale menu: het menu van de actieve toepassing verschijnt in het paneel helemaal bovenaan, wat verticale ruimte bespaart. En de HUD (Heads-Up Display) laat je na het indrukken van de Alt-toets typen om sneller menu-items te openen, zonder te hoeven klikken.

Ubuntu Unity biedt met Unity een unieke gebruikersinterface aan met bijvoorbeeld de Heads-Up Display om menu’s te doorzoeken.

8 Xubuntu

Gaat je voorkeur meer uit naar een traditionele, lichtgewicht en configureerbare interface, dan kom je al snel bij Xfce uit. Ook hiervoor bestaat een officiële Ubuntu-smaak: Xubuntu. Die is ideaal als je op een wat oudere computer nog productief wilt zijn. Vergeleken met Lubuntu ziet Xubuntu er wat gedateerder en misschien wat basic uit, maar hij biedt wel meer configuratiemogelijkheden: je kunt de Xfce-desktop helemaal naar je hand zetten.

Xubuntu bevat allerlei lichtgewicht standaardtoepassingen van het Xfce-project, zoals de bestandsbeheerder Thunar, de teksteditor Mousepad en de imageviewer Ristretto. Maar de distributie levert ook enkele programma’s van het MATE-project mee, zoals de documentviewer Atril, de archiefbeheerder Engrampa om archiefbestanden uit te pakken, en MATE Calculator. Van het GNOME-project worden dan weer de Disk Usage Analyzer, Disk Utility, Rhythmbox en Simple Scan geïnstalleerd. Daarnaast krijg je ook Firefox, Thunderbird, LibreOffice en GIMP.

Xubuntu is dankzij de Xfce-desktop ideaal voor oudere computers.

Long Term Support

Ubuntu komt standaard elke zes maanden met een nieuwe release, in april en oktober. Deze interimreleases worden negen maanden ondersteund, wat wil zeggen dat je tijdens die periode updates krijgt. Je hebt dus drie maanden de tijd na een nieuwe release om je systeem te updaten.

De interimreleases van de officiële smaken worden doorgaans gecoördineerd met de standaardversie, al kan het soms enkele dagen langer duren voor ze te downloaden zijn. Ook deze releases worden negen maanden ondersteund.

Om de twee jaar in april komt er ook een LTS-release van Ubuntu, wat voor Long Term Support staat. De LTS-versie van de standaard Ubuntu-desktop krijgt vijf jaar updates, maar voor de Ubuntu-smaken geldt standaard een LTS-supportperiode van drie jaar. Momenteel biedt geen enkele Ubuntu-smaak vijf jaar ondersteuning voor zijn LTS-versies. Wil je zeker weten hoelang je updates krijgt, lees dan altijd de release notes.

9 Edubuntu

Terwijl de meeste Ubuntu-smaken zich van de standaard Ubuntu-versie onderscheiden door de gebruikersinterface die ze aanbieden, focust Edubuntu op een specifiek gebruik: het onderwijs. De bedoeling van Edubuntu is dat een leraar met weinig Linux-kennis er snel een computerlab of leeromgeving mee kan opzetten. Edubuntu gaat al mee sinds Ubuntu 5.10, maar de ontwikkeling lag lange tijd stil na versie 14.04 LTS. Sinds versie 23.04 is de ontwikkeling weer opgepikt.

Edubuntu gebruikt als desktopomgeving GNOME en ziet er op het eerste gezicht dus hetzelfde uit als de gewone Ubuntu-editie. Maar standaard is er heel wat educatieve software geïnstalleerd, zoals GCompris voor kinderen van 2 tot 10 jaar en het project KDE Education met software voor talen, wiskunde en wetenschappen. Er worden ook tools voor leerkrachten meegeleverd, zoals software om tests met meerkeuzenvragen op te stellen. Edubuntu ondersteunt ook expliciet de Raspberry Pi als goedkoop hardwareplatform voor scholen.

Edubuntu breidt de standaard Ubuntu-editie uit met allerlei educatieve software.

10 Ubuntu Studio

Een andere Ubuntu-smaak die zich focust op een specifiek gebruik is Ubuntu Studio. Het biedt allerlei software voor opnames en bewerking van audio en video, voor grafisch ontwerp en voor fotografie en beeldbewerking. In zekere zin is Ubuntu Studio een showcase van wat er allemaal aan krachtige opensource-software bestaat voor creatieve professionals.

Ubuntu Studio maakt gebruik van KDE’s Plasma Desktop als desktopomgeving. Audioprofessionals kunnen met Ardour audio opnemen, bewerken en mixen, en hebben ook toegang tot de softwaresynthesizer Yoshimi en de drummachine Hydrogen. Ook de video-editor Kdenlive en de livestreamingsoftware OBS Studio zijn van de partij. Fotografen hebben toegang tot digiKam en darktable. Voor beeldverwerking in het algemeen zijn Krita, Inkscape, GIMP, de pixeleditor PikoPixel en de 3D-suite Blender geïnstalleerd.

Ubuntu Studio verzamelt opensource-software voor creatieve professionals in een Plasma Desktop-interface.

11 Andere smaak installeren

Al deze Ubuntu-smaken bieden iso-images aan, die je net zoals de standaard Ubuntu-editie op je computer kunt installeren. Maar wat als je al Ubuntu hebt geïnstalleerd en naar een andere smaak wilt overstappen? Dan hoef je niet een volledige herinstallatie uit te voeren. Uiteindelijk bestaan al deze smaken immers uit dezelfde Ubuntu-basis met daarbovenop een andere selectie van pakketten. Je kunt dus elke Ubuntu-smaak naar een andere Ubuntu-smaak omzetten door de juiste pakketten te installeren.

De ontwikkelaars van Ubuntu hebben het gemakkelijk gemaakt en zowel voor de standaardeditie als voor de Ubuntu-smaken één pakket gemaakt dat de andere desktop installeert. Zo zijn er pakketten xubuntu-desktop, lubuntu-desktop, ubuntustudio-desktop enzovoort. Daarna kun je in het aanmeldvenster kiezen tussen de geïnstalleerde desktops. Zo probeer je ook eenvoudig een andere desktopomgeving uit zonder een volledige herinstallatie.

Bij het aanmelden kies je eenvoudig welke sessie je wilt opstarten.

12 Nadelen van Ubuntu-smaken

Hoewel de diverse Ubuntu-smaken profiteren van vele voordelen van Ubuntu, kleven er ook wel wat nadelen aan. Ondanks dat Canonical voorwaarden oplegt aan de projecten om de kwaliteit te garanderen (zie het kader ‘Voorwaarden voor Ubuntu-smaken’), zijn het doorgaans wel projecten met minder mankracht. Daardoor is het mogelijk dat er plots geen release meer wordt uitgebracht, zoals dat bij Edubuntu tien jaar lang het geval was. De afgelopen jaren zijn diverse andere Ubuntu-smaken stopgezet.

Het gebrek aan mankracht merk je ook aan de beschikbare documentatie. Die is vaak beperkt. Natuurlijk kun je altijd terecht bij de documentatie van de gebruikte desktopomgeving, maar dat zijn soms ook kleinere projecten, met hun eigen tekorten. Voor algemene informatie kun je uiteraard ook terecht in de officiële documentatie van Ubuntu. Maar al met al vereist de keuze voor een Ubuntu-smaak in plaats van de standaardeditie wat meer opzoekwerk als je ergens tegenaan loopt.

Ubuntu Budgie heeft een aantrekkelijke website, maar slechts beperkte documentatie.

Voorwaarden voor Ubuntu-smaken

Niet zomaar elke van Ubuntu afgeleide Linux-distributie kan een officiële Ubuntu-smaak worden. De doelstellingen moeten overeenkomen met die van het Ubuntu-project. Dat wordt beoordeeld door de Ubuntu Technical Board, die verantwoordelijk is voor de technische richting van de Linux-distributie. De belangrijkste ontwikkelaars van de afgeleide Linux-distributie moeten ook de Ubuntu Code of Conduct hebben ondertekend, en de hoofdontwikkelaar en het hoofd QA (Quality Assurance) moeten responsief zijn. De ontwikkeling moet bovendien gebeuren volgens de releaseprocessen van Ubuntu.

▼ Volgende artikel
Je digitale bodyguard: zo houdt Bitdefender Scam Copilot oplichters op afstand
© Somboon Kaeoboonsong
Huis

Je digitale bodyguard: zo houdt Bitdefender Scam Copilot oplichters op afstand

Geen knullige e-mails meer met taalfouten, maar professioneel ogende berichten, nepwebsites die nauwelijks van echt te onderscheiden zijn en advertenties die inspelen op je persoonlijke situatie: het risico om slachtoffer te worden van online oplichters is groter dan ooit. Gelukkig sta je er niet alleen voor: maak kennis met Btidefender Scam Copilot!

Volgens recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek krijgen steeds meer mensen in Nederland te maken met online oplichting. In 2024 gaven ruim 2,4 miljoen mensen aan slachtoffer te zijn geweest van een vorm van digitale criminaliteit. Vooral aankoopfraude komt vaak voor. Je betaalt voor iets dat je online hebt besteld, maar ontvangt het nooit. Ook phishing en helpdeskfraude zorgen voor problemen. Behalve de financiële schade die dat veroorzaakt, maakt het ook dat mensen zich kwetsbaarder voelen en soms zelfs schamen. Je denkt veilig online te kunnen winkelen of contact te hebben met een betrouwbare partij, maar blijkt dan opgelicht. Mensen voelen zich dom, terwijl oplichters juist steeds geraffineerder te werk gaan. Het kan echt iedereen overkomen.

Bitdefender speelt daarop in met Scam Copilot: een slimme assistent die scams herkent, blokkeert en je bewust maakt van hoe oplichting werkt. Het is geen los programma dat je apart hoeft te kopen of downloaden. Het is geïntegreerd in verschillende beveiligingspakketten van Bitdefender, waaronder Premium Security en Ultimate Security. Je krijgt er dus automatisch toegang toe zodra je een van deze pakketten installeert op je laptop, smartphone of tablet.

De tool werkt op de achtergrond, scant binnenkomende berichten, links en meldingen, en grijpt in zodra het verdachte signalen opvangt. Anders dan klassieke virusbescherming kijkt Scam Copilot niet alleen naar bekende dreigingen, maar leert het systeem continu van nieuwe patronen en scamtechnieken wereldwijd.

Detectie die zich aanpast aan nieuwe trucs

Wat Scam Copilot zo krachtig maakt, is de combinatie van slimme detectietechnieken die elkaar aanvullen. De tool past zich voortdurend aan nieuwe tactieken van oplichters aan. Dat gebeurt onder meer via:

  • URL-analyse in real time
    Elke link die je aanklikt, wordt direct gecontroleerd op reputatie, structuur en herkomst. Als de bestemming overeenkomt met een bekende scamsite of een verdachte variant daarvan, blokkeert Scam Copilot de toegang nog voordat de pagina wordt geladen.

  • Patroonherkenning met AI
    De tool kijkt verder dan de inhoud alleen. Op basis van miljoenen voorbeelden herkent Scam Copilot patronen in onderwerpregels, afzendernamen, zinsbouw en timing. Ook slimme variaties op bestaande scams worden op deze manier vroegtijdig opgemerkt.

  • Contentanalyse via een chatbot
    Heb je twijfels over een bericht of link? Je kunt deze direct voorleggen aan de ingebouwde AI-chatbot in de Bitdefender-app. Je plakt bijvoorbeeld een verdachte tekst, URL of screenshot in het chatvenster, waarna de assistent je binnen enkele seconden vertelt of het om een scam gaat – inclusief onderbouwing.

  • Van mail tot sms en berichtenapps
    Scam Copilot scant zowel webmail (zoals Gmail en Outlook), als lokale e-mailprogramma's (zoals Outlook en Thunderbird). Daarnaast controleert het sms-berichten en gesprekken in berichtenapps als WhatsApp, Messenger, Telegram en Discord (op Android).

  • Bescherming tegen remote access-scams
    Op Windows houdt Scam Copilot in de gaten of er op de achtergrond programma's actief zijn waarmee derden je computer kunnen overnemen, zoals TeamViewer. Als je bijvoorbeeld tijdens het internetbankieren zo'n sessie open hebt staan, krijg je een waarschuwing met de mogelijkheid om de toegang onmiddellijk te blokkeren.

Deze geïntegreerde aanpak zorgt ervoor dat Scam Copilot zich niet laat verrassen door nieuwe trucs, maar actief meespeelt in de strijd tegen oplichting.

Onderschept voordat je slachtoffer kunt worden

Bitdefender noemt niet altijd specifieke voorbeelden van onderschepte scams, maar kijkend naar de gebruikte technieken is het aannemelijk dat Scam Copilot onderstaande soort oplichtingspogingen effectief blokkeert.

  • Een e-mail van 'PostNL' met een verzoek om 20 euro te betalen voor een pakketje waar te weinig porto op zat. Scam Copilot herkent het domein of patroon in de link en voorkomt dat je de nagemaakte betaalpagina opent.

  • Een nep-sms van 'KPN' waarin wordt gevraagd je accountgegevens bij te werken. De tool herkent het misbruik van merknamen en filtert het bericht voordat je erop klikt.

  • Een advertentie op sociale media over een crypto-investering. Scam Copilot controleert de landingspagina, vergelijkt die met bekende fraudepatronen en blokkeert zo nodig de toegang.

  • Een phishingmail van je bank, met als onderwerp 'Ongebruikelijke activiteit'. Het systeem herkent spoedeisend taalgebruik en afwijkende url's, waardoor je wordt gewaarschuwd nog voor je doorklikt.

©ID.nl

Proactieve alerts en bewustwording

Een ander sterk punt van Scam Copilot is de manier waarop het gebruikers actief informeert over opkomende scamgolven. Wordt er in jouw regio bijvoorbeeld veel gefraudeerd via nepmarktplaatsadvertenties of QR-codes voor bankverificatie? Dan ontvang je een waarschuwing met uitleg en herkenningspunten. Zo weet je waar je op moet letten voordat je ermee in aanraking komt.

Daarnaast helpt Scam Copilot je om alerter te worden. De ingebouwde chatbot fungeert als hulplijn bij twijfel. Je kunt teksten, links of screenshots laten analyseren en krijgt direct duidelijkheid. Vooral bij berichten die nét geloofwaardig genoeg zijn om verwarring te zaaien, is dat waardevol.

Alles overzichtelijk in één dashboard

Binnen de Bitdefender-applicaties vind je het Scam Copilot-dashboard. Hier zie je welke onderdelen actief zijn en kun je de bescherming aanpassen. In het overzicht zie je ook hoeveel scams in de afgelopen 30 dagen op je apparaten zijn geblokkeerd — handig om meer inzicht te krijgen.

Conclusie

Scam Copilot is een slimme uitbreiding op je digitale bescherming. Niet door achteraf schade te beperken, maar door actief te voorkomen dat je in een val trapt. Met continue updates, herkenning van nieuwe patronen, proactieve waarschuwingen en een hulplijn bij twijfel maakt Scam Copilot het verschil tussen een onschuldig klikmoment en financiële of persoonlijke schade. En het mooiste is: je hoeft er zelf geen specialist voor te zijn.