Verbanden leggen lastig? Maak het visueel met CmapTools
De wereld wordt steeds complexer en alles heeft met elkaar te maken. Gelukkig kunnen we veel complexiteit verduidelijken met zogenoemde conceptmaps. Dit zijn efficiënte diagrammen waarin je begrippen aan elkaar koppelt met een lijn. Deze handige en bruikbare overzichten maak je gratis met CmapTools.
Met CmapTools kun je begrippen als een soort mindmap met elkaar verbinden. In dit artikel laten we zien hoe je er zelf mee aan de slag kunt:
- Begrippen aanmaken
- Verbanden toevoegen
- Alles ordenen
- Extra informatie toevoegen
Als je weleens schaakt, dan weet je dat je bij dit strategische spel met heel veel zaken rekening moet houden. Als je verliest, heb je doorgaans iets over het hoofd gezien. Dat is geen schande; de allerbeste schakers verliezen ook wel eens. Soms zijn dingen gewoon te ingewikkeld om het allemaal te visualiseren. Voor zulke situaties is de zogenoemde conceptmap bedacht. In goed Nederlands kun je dit een conceptueel diagram noemen, maar dan weet je nog niet veel.
Goed leren schaken?
Leer de regels kennen aan de hand van deze schaakbijbel
Een conceptmap is een diagram waarin je begrippen aan elkaar koppelt door middel van een lijn. Die lijn geef je een naam die de relatie tussen de begrippen beschrijft. Dit soort diagrammen kun je met CmapTools maken. Wanneer we ermee aan de slag gaan, wordt duidelijker wat nu precies het nut en de bruikbaarheid is van een conceptmap.
Installeren
Om aan de slag te kunnen, bezoeken we eerst de website van CmapTools. Daar zien we verschillende versies van het programma staan. Naast een cloudversie is er een editie voor de iPad. Beide zijn min of meer te vergelijken met de oorspronkelijke CmapTools. Daarnaast is er CmapServer. Dit is een versie waarmee meerdere mensen tegelijk aan dezelfde conceptmap kunnen werken. Omdat dat vooral interessant is voor organisaties, houden wij het bij de gewone CmapTools en klikken dus op Download CmapTools.
We moeten nu een e-mailadres en besturingssysteem invullen. De rest van de velden is niet verplicht en het e-mailadres wordt niet geverifieerd. Wel moeten we nog een controlevraag beantwoorden. Na een klik op Submit worden de downloadknoppen rechts actief. Wij kiezen voor de 64bit-versie voor Windows (Win64CmapTools_v6.04_09-24-19.exe, ongeveer 100 MB).
Wanneer je dit bestand uitvoert, kun je gewoon door de installatie klikken. Deze bevat geen bijzonderheden. Eenmaal geïnstalleerd vind je CmapTools in het Startmenu. Vanuit daar voeren we het programma uit. We geven eenmalig een naam en wachtwoord op. Dat lijkt wat overbodig, maar het heeft te maken met de mogelijkheid van cloudopslag.
Voorbeeld bekijken
Als je CmapTools opent, zie je twee vensters. Aan de linkerkant staat het programmavenster met daarin functies om conceptmaps te beheren. In het venster aan de rechterkant kun je de conceptmaps daadwerkelijk bouwen.
Om een idee te krijgen wat conceptmaps nu precies zijn, bekijken we een openbaar voorbeeld, waarvan er de nodige in de cloud zijn opgeslagen. Klik op Gedeelde Cmappen in Plaatsen en dubbelklik vervolgens op IHMC Sample Knowledge Models. Na korte tijd verschijnen er nieuwe mappen. Dubbelklik op Cmappers. Learn & Aprende en daarna op Cmappers.Learn en op English App Version. Dubbelklik tot slot op Cmaps en op Concept Map About Concept Maps. Die laatste opent nu in een nieuw Cmap-venster.
Van nabij
Je ziet binnen de vakjes allerlei concepten. Daartussen staan pijlen met tekst. Deze geven het verband tussen de concepten aan. Een voorbeeld: Concept Maps represent Organized Knowledge, oftewel conceptmaps die geordende kennis vertegenwoordigen. Volg je het pijltje bij were developed by, dan kom je bij de bedenker van het fenomeen Joseph Novak. Onder zijn vakje zie je een speciaal pictogram. Als je daar je cursor op zet, verandert deze in een handje. Klik je erop, dan verschijnt er een snelkoppeling naar een informatiepagina die in je standaardbrowser wordt geopend.
Bewerken
Klik je op een vak, rode tekst of pijl, dan wordt deze gemarkeerd om aan te geven dat je deze kunt bewerken. Rechtsklikken geeft vervolgens toegang tot allerlei functies die afhangen van het geselecteerde object. Doe je dit voor een conceptvak of voor een verband, dan kun je kiezen voor het bewerken van de Opmaakstijl.
Je kunt stijlen ook kopiëren. Door een aantal vergelijkbare objecten te selecteren met Ctrl+Muisklik kun je snel de opmaak van meerdere objecten wijzigen. Rechtsklik bijvoorbeeld op were developed by en kies Opmaakstijl / Lettertype. Nu wordt het stijlvenster geopend. Klik daarin op het driehoekje achter het Kleur-pictogram en selecteer een groene tint. De tekst krijg nu deze kleur. Rechtsklik nogmaals op de aangepaste tekst en kies Kopieer Stijl. Klik vervolgens op een andere rode tekst en Ctrl+Muisklik op nog enkele van deze teksten. Rechtsklik vervolgens op een van de geselecteerde objecten en kies Plakken Stijl.
De tekst van een concept of verband kun je wijzigen door erop te dubbelklikken.
Verbanden leggen
Toen je de eerste keer de tekst were developed by aanklikte, verschenen er naast een blauw kader ook twee symbolen. Hetzelfde gebeurt wanneer je een conceptvak aanklikt. Het symbool rechtsonder is de bekende Dubbele pijl waarmee je ook de grootte van vensters in Windows kunt aanpassen. In CmapTools heeft die dubbele pijl een vergelijkbare functie. Niets bijzonders, dus.
Het pictogram dat boven het blauwe kader verschijnt, is interessanter. Hiermee kun je verbanden leggen tussen concepten. Klik op Linking Words en sleep vervolgens vanaf dat pictogram naar het vak Organized Knowledge. Wanneer je de muisknop loslaat, is er een pijl getrokken tussen de twee en halverwege is een nieuw vak verschenen waarin je het gelegde verband een naam kunt geven. Dubbelklik op de vraagtekens en typ Verband. Klik ergens op een lege plek en daar is je nieuwe verband.
Merk op dat het uiterlijk van de tekst overeenkomt met de laatst gemaakte stijlaanpassing.
Opslaan
Tijd om de wijzigingen tussendoor op te slaan. Probleem is wel dat we werken met een voorbeeld uit de cloud. Als we het daar willen opslaan, moeten we het eerder aangemaakte account gebruiken. We kunnen ook kiezen voor Bestand / Bewaar Cmap als. Vervolgens klikken we op Mijn Cmappen (tweede pictogram van boven). We kunnen de conceptmap nu lokaal opslaan. Eventueel geven we de map een andere naam.
Bestaande conceptmaps uit de cloud kun je ook naar een leeg werkblad kopiëren. Daarvoor rechtsklik je op een lege plek en kies je Selecteer Alles gevolgd door Ctrl+C. Vervolgens plakken we in het lege werkblad met Ctrl+V en slaan de conceptmap lokaal op. Conceptmaps kun je ook in vele formaten exporteren.
Zelf doen
Tijd om zelf aan de slag te gaan. Daarvoor sluiten we de geopende conceptmaps en kiezen we in het programmavenster voor Bestand / Nieuwe Cmap. Om wat meer werkruimte te hebben, maximaliseren we het venster. Het venster Stijlen wordt automatisch geopend.
We gaan nu een conceptmap maken van de relatie tussen een aantal mensen. Daarvoor dubbelklikken we ergens bovenin in het midden en typen we Kees. Vervolgens dubbelklikken we linksonder Kees en typen we Gerard. We klikken daarna op Kees en trekken een pijl van Kees naar Gerard. Wanneer we de muisknop loslaten, verschijnt het vak waarin we de relatie kunnen invoeren. We typen daar Bevriend met.
We vullen het schema verder aan met een aantal namen op dezelfde hoogte als Gerard, onder wie Annemarie, Jos en Belinda en tot slot Arnold en Joke. Ook naar deze mensen trekken we een lijn vanuit Kees met de naam Bevriend met.
Lees ook: PowerPoint: zo gebruik je het om de afbeeldingen op je dia's te stylen
Opmaak
Het geheel ziet er wat saai uit. We markeren daarom alle tot nu toe ingevoerde elementen met Ctrl+A en klikken in het venster Stijlen op het driehoekje achter Stijlsjabloon (linksonder). Je ziet daar allerlei voorgebakken stijlen. Je kunt hieraan eventueel zelf nieuwe toevoegen. We kiezen voor Blue on Dark Blue en het aanzicht van onze conceptmap verandert daardoor direct.
Met deze nieuwe opmaak voeren we nog wat namen in. Onder Jos en Belinda zetten we de namen Storm, Daisy en Emma. We trekken een pijl vanuit Jos en Belinda naar elk van deze drie waaraan we de relatienaam Kind geven. Op dezelfde manier voegen we voor Arnold en Joke de kinderen Gijs en Floris toe. Om het schema compleet te maken, trekken we een lijn van Gijs naar Storm en geven deze de relatie Heeft hekel aan. Ook trekken we een lijn van Floris naar Emma en geven die als verband Heeft relatie met.
Ordenen
Alle concepten en verbanden staan wat schots en scheef. Dat komt doordat Cmap Tools de elementen niet automatisch uitlijnt tijdens het plaatsen. We kunnen wel elk element handmatig verslepen, maar er zijn ook gereedschappen om de boel te ordenen. De eerste heet Geneste Knoop en laat je elementen samenvoegen. Trek een rechthoek om Arnold en Joke en beide kinderen. Rechtsklik vervolgens op een van de geselecteerde elementen en kies Geneste Knoop / Maak. Ze verschijnen dan bij elkaar in één kader.
Kies met de elementen nog steeds geselecteerd voor Opmaak / Auto-indeling (of gebruik de toetscombinatie Ctrl+L). Je kunt nu uit allerlei manieren van ordenen kiezen, experimenteer vooral! De ordening die je kiest, wordt standaard op de selectie toegepast. Je kunt ook kiezen voor Pas de Indeling toe op de totale Cmap. Deze optie is standaard actief als je geen selectie hebt gemaakt.
Toevoegen
Wanneer je de getoonde informatie in een conceptmap wat karig vindt, dan zijn er allerlei manieren om deze uit te breiden zonder dat het rommelig wordt. Eerder in dit artikel zagen we al de snelkoppeling naar een internetpagina. Deze voeg je toe door te rechtsklikken op een item en vervolgens te kiezen voor Voeg webadres toe.
Behalve naar een website kun je ook een koppeling maken naar een andere conceptmap via Voeg toe & bewerk / Koppelingen naar resources.
Met Voeg info toe kun je tekst toevoegen die desgewenst als tooltip kan worden getoond. Deze tekst is doorzoekbaar. Met Aantekenen kun je aan elk item in de conceptmap een memo toevoegen. Wil je de conceptmap zelf uitbreiden, maar lijkt je werkblad vol? Met Ctrl+Muiswiel of de Zoomfunctie bovenin creëer je eenvoudig meer ruimte.
Je weet nu genoeg om zelfs de ingewikkeldste connecties te beschrijven. Veel plezier!