Je vindt in Nederland archieven vol boeken, tijdschriften en muziekstukken die de afgelopen decennia in ons land zijn geproduceerd. Op diezelfde manier wordt ook steeds vaker software voor het nageslacht bewaard. Dat gebeurt alleen nog niet zo goed als bij de andere media. Toch kun je al heel wat van je oude favorieten terugvinden.

Films, cd’s en boeken hebben culturele waarde. Bij software is dat niet altijd even duidelijk. Toch zijn er applicaties die een belangrijke rol speelden of nog spelen in ons leven. Neem de oude versies van MSN Messenger als voorbeeld. Die laten zien hoe aan het begin van de 21ste eeuw miljoenen mensen met elkaar communiceerden. Agenda-apps vertellen over hoe wij onze levens organiseren. Tekstverwerkers zitten vol knopjes die verklappen hoe software vandaag de dag wordt ontworpen. De programma’s die we dagelijks gebruiken, vertellen dus een verhaal over ons als mensheid. Dat verhaal wordt alleen soms pas decennia later duidelijk.

Oude programma’s

Nederlandse softwaremakers zijn verantwoordelijk voor veel programma’s waarover hetzelfde kan worden gezegd. Davilex maakte bijvoorbeeld begin jaren negentig de eerste Nederlandse Windows-apps voor boekhouding. Daarna schoten de ontwikkelstudio’s in ons land als paddenstoelen uit de grond. De apps die zij maakten, bepaalden voor een groot deel hoe wij de afgelopen decennia onze computers hebben gebruikt. Diezelfde apps zijn alleen ook weer grotendeels vergeten. Die staan op cd-roms en diskettes. Onze computers kunnen deze niet meer lezen. Je moet dan ook een groot aantal stappen zetten om een oud programma weer zoals vroeger te kunnen gebruiken.

Gelukkig zijn er instanties die daarom helpen om software te archiveren voor het nageslacht. Zowel online als in de echte wereld vind je (virtuele) archiefkasten vol oude software. Deze programma’s zijn te bekijken voor iedereen die dapper genoeg is om daar nog eens in te duiken. Zo compleet als bij muziek, films en boeken is het archief in Nederland niet. Wel zijn er drie plekken waar je naartoe kunt om je oude favorieten nog eens terug te vinden.

Oude opslagmedia gebruiken

Software werd vroeger vooral verkocht op onder meer diskettes, floppy’s en cd-roms. Dat lijkt een veilige manier om een programma lang te bewaren. Alleen dat is niet waar: oude opslagmedia vergaat namelijk na een tijd.

Diskettes houden het bijvoorbeeld van enkele jaren tot een aantal decennia vol. Dit is afhankelijk van hoe goed de magnetische dragers zijn in de diskette. Floppy’s kunnen het beste worden bewaard op een koele en droge plek. Houd ze weg bij magneten. Als je de ring aan de binnenkant aanraakt, kan hij kapotgaan.

Cd-roms houden het langer vol. Bedrijven beloven een levensduur van vijftig tot honderd jaar en bij de herschrijfbare exemplaren twintig tot vijftig jaar. Die belofte is geen garantie: ongeveer vier procent van alle cd-roms werkt na tien jaar niet meer.

Cd’s kun je het beste bewaren in een donkere ruimte, afgesloten van ultraviolet licht. Een gamecartridge houdt het gemiddeld twintig jaar vol. Dat is vrij kort. Dat komt door de vele complexe onderdelen die erop zitten. Heb je een game waarop je jouw voortgang kunt opslaan? Dat gebeurt met een ingebouwde batterij, die in tien tot vijftien jaar leeg raakt. Games met een ingebouwde klok hebben na zeven tot tien jaar een lege accu.

Beeld en Geluid

Bij het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid worden de televisieprogramma’s van de nationale televisiezenders al jarenlang voor het nageslacht gearchiveerd. Dit instituut is en een serieuze organisatie die door de overheid wordt gefinancierd. Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid denkt goed na over de opslag op de lange termijn. Dat is ook nodig, want filmrollen uit de jaren zestig worden bijvoorbeeld na een tijdje broos en uiteindelijk zelfs onbruikbaar. Al het materiaal moet daarom zorgvuldig worden gedigitaliseerd om het voor langere tijd beschikbaar te houden.

Binnen het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid wordt dit sinds enkele jaren ook gedaan met videogames. Hier bij is het inzichtelijk houden extra complex. Naast dat cartridges en cd-roms vergaan, zijn games ook nog eens gemaakt om op een specifieke console of besturingssysteem te draaien. Er wordt bij het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid daarom veelvuldig gebruikgemaakt van emulatiesoftware. Daarmee kan een computer doen alsof het een machine van jaren of zelfs decennia geleden is.

“Toen met games begonnen werd, was dat omdat er werd ingezien dat games waardevol cultureel erfgoed zijn”, vertelt Kiki Lennaerts. Zij is adviseur nieuwe media conservering bij het instituut. Lennaerts is vooral gespecialiseerd in ‘interactieve en immersieve ervaringen’, oftewel games en software. “Het ligt ook in lijn met wat Beeld en Geluid van oudsher bewaard: mediaproducties.”

Uit de archiefkast

Bij Beeld en Geluid wordt alles in een fysiek archief bewaard. Wil je een oude game inzien, dan moet deze uit de kluis worden gehaald. Dit wordt vaak alleen tegen betaling gedaan. Het archief is een goede tijdcapsule van alles wat in de afgelopen decennia is gemaakt, maar tegelijkertijd is het lastig om de inhoud ervan eventjes in te zien.

Nog een nadeel: je vindt naast games geen andere software bij het instituut. “Dat we geen software doen, is vrij complex”, aldus Lennaerts. “Want wat is nu eigenlijk de definitie van een mediaproductie?” Zolang dat nog ter discussie staat, durft ze nog niet andere software dan games in het archief toe te voegen. Pas als software als mediaproductie wordt gezien, kan worden overwogen om dit alsnog te doen. Het is aan de conservatoren om dat te beslechten.

Home Computer Museum

Wie een selectieve greep uit oude software wil meekrijgen, kan in Nederland naar het Home Computer Museum. In het hartje van Helmond zit dit museum verstopt. In de collectie zijn tientallen computers van de afgelopen eeuw opgenomen. Veel daarvan staan ook aan, waardoor je met gemak op een oude Mac, Commodore 64 of Atari 2600 kunt prutsen.

Als museum is dit strikt gezien geen archief. Je vindt hier dan ook geen alomvattende verzameling van alle belangrijke software. Maar de computers die aanstaan, laten je wel makkelijk aan de slag gaan met een selectie aan oude programma’s. Het is vooral een soort tijdcapsule, waar je zonder veel gedoe nog even met de apparatuur van vroeger een aantal programma’s kunt uitproberen.

Daarnaast draagt het museum een steentje bij aan het archiveren van oude software. Sinds 2020 is het Home Computer Museum onderdeel van het Netwerk Digitaal Erfgoed. Daarmee dragen ze bij aan het digitaliseren van oude software en het bewaren ervan op moderne systemen. Het museum is daar natuurlijk de uitgelezen plek voor: hun oude computers kunnen tenslotte diskettes, cd-roms en cassettebanden gewoon lezen.

Lees ook: Retro-gaming op een moderne Windows-pc: zo werkt 86Box

Internet Archive

Misschien wel de meest uitgebreide collectie van oude software vind je op de website Internet Archive. Deze dient als online archief voor allerlei soorten media, waaronder ook boeken, films en zelfs oude versies van webpagina’s. De archiefsite heeft verder een grote verzameling software, waarin je 1,1 miljoen oude programma’s vindt. Het gaat hierbij om voornamelijk een internationaal aanbod. Je vindt hier en daar ook Nederlandse titels.

Internet Archive lijkt in opzet erg op Wikipedia: de site draait op vrijwilligers, is reclameloos en is vooral afhankelijk van donaties van reguliere gebruikers. Dat is hard nodig, want op het moment van schrijven vind je op de servers van de site meer dan 99 petabyte (99.000 terabyte) aan data. De site bestaat al sinds 1996 en werkt inmiddels samen met bibliotheken wereldwijd.

In je webbrowser

Je kunt via de site oude software downloaden op je pc, zodat je daarna kunt uitzoeken hoe je dit vervolgens draaiend krijgt. Oude programma’s voor bijvoorbeeld DOS en Windows-computers kun je rechtstreeks in de webbrowser draaien. De site gebruikt dan de emulator DOSBOX om het programma werkend te krijgen. Je hoeft daarmee niet zelf allerlei complexe emulatiesoftware bij elkaar te sprokkelen. Zo kun je bijvoorbeeld een oude editie van Windows 3.11 in je browser draaien, om te ervaren hoe computers in de jaren negentig werden gebruikt.

Bij boeken richt de site zich vooral op publieke werken die niet auteursrechtelijk zijn vastgelegd. Je vindt er daarom vooral oudere werken of publicaties die in het publiek domein zijn vrijgegeven. Bij het software-archief lijkt de site iets minder secuur: vaak geldt het auteursrecht hierbij nog, wat het strikt gezien illegaal maakt om dit materiaal zomaar te downloaden. In Nederland is piraterij verboden, zelfs als je ergens nog een originele kopie hebt liggen.

Verlaten software

Moreel ligt het bij oude software vaak anders. Heeft een ontwikkelaar jarenlang niks gedaan met een oud programma, dan wordt vaak gesproken van zogeheten ‘abandonware’. Oftewel: een applicatie die is achtergelaten door zijn originele maker. Daar kunnen allerlei oorzaken voor zijn. Er is bijvoorbeeld geen reden meer om de betreffende software nog uit te baten, omdat het besturingssysteem niet meer wordt ondersteund. Of de studio die de software maakte, is failliet gegaan, waardoor de rechten in handen van een uitgever zijn gekomen die er totaal geen plannen mee heeft. Strikt genomen schend je bij het downloaden het auteursrecht van de originele ontwikkelaar. Maar in de praktijk maakt het dat oude team vaak niets meer uit.

Op dat principe leunt het archief van Internet Archive, en ook de softwarelijst die je vindt op www.myabandonware.com. Op die site vind je meer dan 20.000 oude games die als abandonware worden gezien. Het gaat daarbij vooral om oude DOS-titels uit de jaren tachtig en negentig. Makers kunnen de site mailen als ze vinden dat hun materiaal niet mag worden gedeeld. Maar dat lijkt zelden te gebeuren.

Fresh 'n Rebel introduceert de Clam Ace 2, een draadloze over-ear koptelefoon die technologie en comfort slim samenbrengt. Hij klinkt niet alleen goed, maar past zich ook aan jou aan. Met gepersonaliseerd geluid, intelligente noise cancelling en een batterij die het moeiteloos meerdere dagen volhoudt is dit een koptelefoon die meebeweegt met jouw dag.

Partnerbijdrage - in samenwerking met Fresh 'n Rebel

Stilte wanneer jij dat wilt

Of je nu werkt, reist of ontspant: de Clam Ace 2 helpt je de juiste focus te vinden. Dankzij Adaptive Hybrid Active Noise Cancelling bepaal je zelf hoeveel van de wereld je hoort. De technologie filtert storend geluid weg, en jij bepaalt zelf hoeveel daarvan je wilt dempen. In de My Sound App stel je het niveau eenvoudig bij, afhankelijk van waar je bent – op kantoor, in de trein of thuis op de bank. Zo houd je zelf de controle over wat je wel en niet hoort.

Met de Ambient Sound Mode blijf je alert op wat er om je heen gebeurt. Het omgevingsgeluid wordt subtiel versterkt, zodat je bijvoorbeeld het verkeer hoort of iemand kort kunt aanspreken. De Quick Access-functie maakt het extra handig: houd kort de linkeroorschelp ingedrukt en je schakelt direct over naar hear-through, zonder instellingen te veranderen.

©Fresh ’n Rebel

Geluid dat zich aan jou aanpast

Iedereen hoort anders, en dat merk je pas echt met Personal Sound by Audiodo. Deze technologie, geïntegreerd in de My Sound App, meet met een gehoortest hoe goed jij verschillende frequenties waarneemt. Op basis daarvan wordt een geluidsprofiel aangemaakt dat de muziek afstemt op jouw gehoor. De lage tonen worden iets krachtiger waar nodig, de hoge juist helderder. Zo klinkt elke noot precies goed!

De app geeft bovendien volledige controle over je instellingen. Je kunt de equalizer aanpassen, knoppen een eigen functie geven, het volume begrenzen of batterijbesparing activeren. Alles in één overzichtelijke interface.

©Fresh ’n Rebel

Schakelen zonder onderbreking

De Clam Ace 2 ondersteunt Multipoint Bluetooth, waarmee je twee apparaten tegelijk kunt verbinden. Zo kun je moeiteloos wisselen tussen laptop en smartphone. Een inkomend telefoontje aannemen terwijl je muziek luistert of een video bekijkt? De koptelefoon schakelt automatisch over.

Tijdens gesprekken zorgen twee Environmental Noise Cancelling-microfoons dat je stem helder blijft, zelfs in een rumoerige omgeving. En met Wind Noise Cancelling blijft ook buiten het geluid helder, zelfs als het waait. Dankzij on-ear detectie pauzeert de muziek automatisch als je de koptelefoon afzet, en gaat hij verder zodra je hem weer opzet. Met het volumewieltje en de klikbare knop op de oorschelp bedien je muziek, noise cancelling en spraakassistent zonder je telefoon erbij te hoeven pakken.

©Fresh ’n Rebel

Dagenlang luisteren zonder opladen

Een van de grootste pluspunten van de Clam Ace 2 is de speeltijd. Met meer dan 100 uur luisteren op één lading hoef je nauwelijks nog aan opladen te denken. Zelfs met actieve noise cancelling ingeschakeld haal je nog 60 uur speeltijd, en met tien minuten snelladen heb je alweer acht uur muziek. Handig als je vaak onderweg bent.

Het draagcomfort is net zo goed doordacht. De zachte oorkussens vormen zich naar je oren, terwijl de flexibele hoofdband ook bij lange luistersessies prettig blijft zitten. Na gebruik klap je de Clam Ace 2 eenvoudig in en berg je hem op in het meegeleverde tasje.

Kleur en karakter

Fresh 'n Rebel staat bekend om zijn frisse kleuren, en dat zie je terug in de Clam Ace 2. Van subtiel Ice Grey en Storm Grey tot opvallender Dreamy Lilac, Dried Green, True Blue en Pastel Pink – er is altijd een uitvoering die bij je past. Welke kleur je kiest, maakt voor de prijs geen verschil: die is voor elke tint 99,99 euro.

©Fresh ’n Rebel

Dit maakt de Clam Ace 2 bijzonder

De Clam Ace 2 past zich aan jou aan. Hij filtert storend geluid weg, stemt het geluid af op jouw gehoor met Personal Sound by Audiodo en houdt het moeiteloos dagenlang vol. Een slimme koptelefoon die meedenkt, comfortabel zit en altijd klaarstaat. Zoals het hoort. Zoals jíj het hoort!

In de rubriek Waar voor je geld gaan we op zoek naar bijzondere producten voor een mooie prijs. Vinyl is de laatste jaren weer helemaal terug, maar die kun je natuurlijk alleen afspelen op een platenspeler. Wij vonden vijf interessante modellen voorzien van een stofklep, voor minder dan 275 euro.

Platenspelers worden steeds vaker aangeboden, en ook op Kieskeurig.nl zien we ze meer en meer in de verschillende aangesloten webshops. Wij vonden vijf mooie exemplaren voor je die ook nog eens zijn voorzien van een klep om het mechanisme en je platen te beschermen tegen stof.

Sony PS-LX310BT

De Sony PS-LX310BT is een volautomatische platenspeler. Dit betekent dat je met een druk op de knop de arm naar de plaat kunt bewegen om het afspelen te starten. Aan het einde van de plaat keert de arm automatisch terug naar zijn beginpositie. De speler is aangedreven met een snaar. Een kenmerkende functie is de ingebouwde Bluetooth-zender, waarmee je het geluid van je vinyl draadloos kunt doorsturen naar een Bluetooth-speaker, -soundbar of -hoofdtelefoon.

Mocht je de voorkeur geven aan een bekabelde opstelling, dan kan dat ook via de RCA-uitgang. De platenspeler heeft een ingebouwde phono-voorversterker. Dit maakt het mogelijk om de speler direct aan te sluiten op een versterker of actieve luidsprekers die geen speciale phono-ingang hebben. De aluminium draaischijf is ontworpen om trillingen te minimaliseren en een stabiele rotatie te waarborgen. De meegeleverde stofkap beschermt de plaat en de naald tegen stof.

Lenco L-3808

Bij de Lenco L-3808 heb je te maken met een direct aangedreven platenspeler, wat inhoudt dat de motor de draaischijf direct aandrijft zonder tussenkomst van een snaar. Dit zorgt voor een snelle start- en stoptijd. Een bijzondere eigenschap is de USB-aansluiting. Hiermee kun je de platenspeler verbinden met een computer om je vinylplaten te digitaliseren.

Verder beschikt dit model over een ingebouwde phono-voorversterker, die je naar wens kunt in- of uitschakelen. Hierdoor kun je hem aansluiten op een breed scala aan audiosystemen, zowel met als zonder specifieke phono-ingang. De arm is S-vormig en voorzien van een afneembare headshell, wat het wisselen van het element vereenvoudigt. De aanwezigheid van pitch control geeft je de mogelijkheid om de afspeelsnelheid handmatig fijn te stellen. Een doorzichtige stofkap houdt stof op afstand.

Audio-Technica AT-LP60XBT

De Audio-Technica AT-LP60XBT functioneert als een volautomatische, snaaraangedreven platenspeler. Het bedieningsgemak staat hierbij centraal: met knoppen voor start en stop kun je het afspeelproces eenvoudig beheren. De arm plaatst zichzelf op de groef en keert na afloop van de plaat vanzelf weer terug. Net als de Sony beschikt dit model over een geïntegreerde Bluetooth-functionaliteit. Dit maakt het mogelijk om draadloos verbinding te maken met maximaal acht verschillende Bluetooth-apparaten, zoals luidsprekers of een koptelefoon.

Voor een standaard opstelling is er een RCA-uitgang beschikbaar. De ingebouwde phono-voorversterker is uitschakelbaar, waardoor je de keuze hebt tussen aansluiting op een phono- of een lijningang van je versterker. De draaischijf is vervaardigd uit gegoten aluminium. Het meegeleverde element is een Dual Magnet-cartridge met een vervangbare naald. De stofkap is scharnierend en afneembaar.

Denon DP-29F

Dit model, de Denon DP-29F, is een snaaraangedreven en volautomatische platenspeler. Je bedient de speler met de start- en stopknoppen, waarna de toonarm automatisch naar het begin van de plaat beweegt en aan het einde weer terugkeert. Een belangrijk kenmerk is de ingebouwde, inschakelbare RIAA phono-equalizer. Dankzij deze voorversterker kun je de DP-29F direct aansluiten op een versterker of receiver via een standaard AUX- of lijningang, zonder dat een aparte phono-ingang nodig is.

De draaischijf is gemaakt van gegoten aluminium en de platenspeler wordt geleverd met een MM-element (Moving Magnet), zodat je na het aansluiten direct kunt beginnen met luisteren. Het geheel wordt beschermd door een stofkap die het mechanisme en je platen vrijhoudt van stof en vuil.

Lenco LBT-188

Ook deze Lencois uitgerust met een snaaraandrijving. Een opvallende functie van dit model is de ingebouwde Bluetooth-zender. Hiermee heb je de mogelijkheid om het geluid van je vinylplaten draadloos te streamen naar een compatibele Bluetooth-luidspreker of -hoofdtelefoon. Daarnaast is de platenspeler voorzien van een USB-aansluiting, waarmee je hem aan een computer kunt koppelen. Dit stelt je in staat om je platencollectie te digitaliseren.

De Lenco LBT-188 beschikt over een geïntegreerde phono-voorversterker, wat betekent dat je hem direct kunt aansluiten op de aux-ingang van vrijwel elke versterker of set actieve speakers. De toonarm is voorzien van een instelbaar contragewicht voor een nauwkeurige naalddruk. Het geheel wordt geleverd met een afneembare, doorzichtige stofkap die de draaitafel en de plaat beschermt.