Je online leven stopt niet vanzelf na het overlijden. Van e-mail en sociale media tot cloudopslag en crypto: wat gebeurt ermee als jij er niet meer bent? Dit artikel geeft praktische tips en tools om je digitale nalatenschap tijdig en doordacht te regelen.

Tip 1 Wat en waarom?

Bij nalatenschap denken we meestal aan de materiële en financiële erfenis die iemand achterlaat na het overlijden. Maar met steeds meer persoonlijke en zakelijke activiteiten online is ook de digitale nalatenschap belangrijk. Die omvat online accounts en abonnementen, socialmediaprofielen, financiële activa als cryptovaluta en cloudopslag met mediabestanden en documenten.

Na het overlijden blijven veel digitale accounts actief, wat problemen kan veroorzaken. Socialmediaprofielen kunnen confronterend zijn voor nabestaanden, ongebruikte accounts vormen een doelwit voor hackers, waardevolle data zoals foto’s en video’s kunnen ontoegankelijk blijven, en digitale betaalrekeningen of cryptomunten kunnen verloren gaan.

Waardevolle data kunnen ontoegankelijk zijn voor nabestaanden.

Voor overlijden

Tip 2 Inventaris

Om problemen te vermijden – en omdat specifieke wetgeving ontbreekt (zie kader ‘De wet’) – is het verstandig tijdig je digitale nalatenschap te beheren. Een goed overzicht van je digitale bezittingen is daarbij essentieel.

Begin met een spreadsheet of document waarin je alles nauwkeurig op een rijtje zet. Noteer overzichtelijk alle online accounts, zoals deze van berichtdiensten, sociale media, cloudopslag, e-mail, fotogalerijen, streamingdiensten en andere platformen. Voeg ook inloggegevens van apps en sites toe, evenals toegang tot cryptovaluta en andere online tegoeden. Ook online pdf-checklists kunnen helpen bij het samenstellen.

Geef aan wat er precies met je data moet gebeuren: welke data moeten worden vernietigd, overgedragen, omgezet naar een herdenkingsstatus of veiliggesteld. Bepaal ook wie toegang krijgt tot welke gegevens, want als je dit niet zelf vastlegt, ligt de beslissing bij je nabestaanden.

Houd er rekening mee dat toegangsinformatie vaak meer vereist dan alleen een gebruikersnaam en wachtwoord. Vermeld bijvoorbeeld wat nodig is voor accounts met MFA (multifactorauthenticatie), zoals sms-verificatie op een specifiek nummer, back-upcodes of een authenticator-app op een bepaald apparaat.

©PaeGaG - stock.adobe.com

Maak een overzicht van al je accounts, checklists kunnen je daarbij helpen.

Tip 3 Codicil

Je hebt nu een goed overzicht van je digitale nalatenschap en weet wat je aan wie wilt toevertrouwen. Maar hoe leg je dit vast om misbruik of misverstanden te voorkomen?

Je kunt alles opnemen in een codicil, een document waarin je duidelijk vastlegt wat er met je (digitale) bezittingen moet gebeuren. Schrijf dit met de hand als erflater, onderteken het en voorzie het van een datum. Bij meerdere versies geldt het meest recente exemplaar. Je inventaris (zie tip 2) kan als basis of bijvoegsel dienen.

Een codicil kun je trouwens optioneel laten registreren bij een notaris of opslaan in een digitale kluis, met notariële koppeling (zie tip 7). Dit verhoogt de authenticiteit en verlaagt het risico dat het na overlijden zoekraakt.

©goodluz - stock.adobe.com

Een codicil heeft een aantal vormeisen, zo moet het handgeschreven zijn.

Tip 4 Veilige opslag

Of je nu een inventaris of een codicil (of beide) hebt, je wilt zo’n document natuurlijk veilig bewaren, maar wel zo dat een vertrouwenspersoon erbij kan na je overlijden.

Je kunt deze persoon dan eventueel ook vragen om als je digitale executeur op te treden. Weet wel dat deze functie alleen wettelijk erkend is als je deze expliciet in je notarieel testament benoemt (zie kader ‘Testament’).

Je kunt overwegen om het document in een fysieke kluis te stoppen en een sleutel of de code aan de vertrouwenspersoon te geven, maar dit kan wat onhandig zijn als je de inhoud geregeld wilt aanpassen, zoals bij het wijzigen van een login of bij een nieuw account. Een digitale versie is daarom vaak handiger. We stellen je drie oplossingen voor: cloudopslag met versleuteling, een wachtwoordmanager met noodtoegang, en een digitale kluis gekoppeld aan een notariaat.

©alexkich - stock.adobe.com

Een fysieke kluis is een optie, maar niet de meest praktische.

Tip 5 Cloudopslag

De eenvoudigste oplossing is wellicht om zo’n document op te slaan bij een (gratis) cloudopslagdienst als OneDrive, Google Drive of Dropbox. Hoewel deze diensten versleuteling kunnen toepassen, beheren zij de decryptiesleutels. Bovendien zijn je data vatbaar voor datalekken of hacks als je account wordt gekraakt.

Een betere oplossing is de multiplatform-tool Cryptomator (gratis voor persoonlijk gebruik). In Windows werkt dit als volgt: installeer de app en start deze op. Druk op de +-knop en kies Nieuwe Kluis Aanmaken. Geef een naam op, klik op Volgende, selecteer Andere locatie en wijs met Kies naar een (lege) submap binnen de synchronisatiemap van je cloudopslagservice (bij OneDrive bijvoorbeeld is dit standaard C:\Users\<accountnaam>\OneDrive).

Klik op Volgende (2x) en vul een sterk wachtwoord in (2x). Selecteer Ja graag,voorkomen is beter dan genezen om een herstelsleutel te genereren. Bevestig met Kluisaanmaken en bewaar de sleutel goed. Zowel het wachtwoord als de sleutel kun je aan je vertrouwenspersoon bezorgen. Rond af met Klaar, selecteer de kluis, klik op Ontgrendelen en vul het wachtwoord in. De kluis verschijnt als een virtuele map in Verkenner, waarin je veilig je documenten kunt opslaan.

Een versleutelde Cryptomator-kluis binnen je cloudopslagruimte.

Tip 6 Wachtwoordmanager

Gebruik je een wachtwoordmanager voor al je inloggegevens, dan kun je in principe je inventaris beperken tot instructies voor een (digitale) executeur om toegang te krijgen tot die wachtwoordmanager. Vaak volstaat het opnemen van het hoofdwachtwoord en eventuele MFA-instructies, zoals herstelcodes. Toch blijft het ook dan zinvol afzonderlijke log-ins als back-up te bewaren, voor het geval de kluis van je wachtwoordmanager corrupt raakt.

(Betaalde versies van) diverse wachtwoordmanagers bieden bovendien een noodtoegangsfunctie waarmee een vertrouwenspersoon toegang krijgt als jij, na een instelbare periode, niet reageert. Denk aan de Emergency Kit van 1Password en vooral ook Emergency Access van Bitwarden, LastPass en NordPass.

We tonen kort hoe je aan de slag gaat met NordPass op Windows. Start de tool na installatie, creëer een account (gratis met beperkingen) en stel een sterk master password in. Via Settings kun je de interfacetaal instellen op Nederlands. In het keuzemenu kun je diverse items opslaan, zoals Wachtwoorden, Passkeys, Creditcards, Beveiligdenotities en Persoonsgegevens. De bijbehorende browserextensie maakt automatisch inloggen mogelijk bij opgeslagen sites.

Voor noodtoegang (Premium-versie) klik je op het tandwielpictogram en kies je bij Andere de optie Noodtoegang. Klik op Toegang verlenen en vul een e-mailadres in. Na bevestiging kan de betreffende persoon om toegang vragen. Na je autorisatie, of als je niet reageert binnen 7 dagen, krijgt deze toegang tot je kluis.

Meer over Bitwarden, lees je in dit artikel.

Deze vertrouwenspersoon heeft om (nood)toegang tot een NordPass-kluis verzocht.

Tip 7 Digitale kluis

Een wachtwoordmanager met noodtoegang biedt een solide oplossing, maar een digitale kluis gekoppeld aan een notariaat is wellicht nog beter. In Nederland is er De Nederlandse Notariskluis (4,95 euro per maand; eerste maand gratis) en in België Izimi, de digitale kluis van de Belgische notarissen.

Bij De Nederlandse Notariskluis zijn meer dan 50 notarissen aangesloten. Wil je een ander notariaat, dan kun je hen vragen om deel te nemen. De notaris kan de herstelcode voor je kluis bewaren, maar is niet juridisch verantwoordelijk voor de kluisinhoud. Hij kan wel je testament in het gedeelde notariële onderdeel van je kluis plaatsen. Zelf kun je toegangsrechten toekennen en kluisonderdelen delen. De opslag en beveiliging verloopt via de software van Digizeker. Hiermee kun je trouwens ook een digitale kluis aanmaken (1,95 euro per maand; met 3,95 euro per maand krijg je 500 MB opslag evenals notariële registratie).

Izimi is een gratis dienst en beschikbaar voor alle meerderjarige Belgen (tot 1 GB opslagruimte). Na aanmelding met je identiteitskaart of de Itsme-app krijg je toegang tot je beveiligde ruimte en kun je documenten uploaden in categorieën als Persoonlijk, Financiën en Bezittingen.

Via Diensten / Kluisoverdracht beheren kun je de hele kluis of specifieke documenten overdragen aan je notaris of vooraf toegevoegde contactpersonen. Je kunt ook instellen dat de hele kluisinhoud wordt verwijderd. Handig: alle notariële akten die je sinds 2015 hebt ondertekend, zijn hier ook beschikbaar.

De Nederlandse Notariskluis kost je net geen 5 euro per maand.

Tip 8 Overdracht via Google

Net als bij de digitale kluizen van De Nederlandse Notariskluis en Izimi bieden ook specifieke platformen de mogelijkheid om toegang tot gegevens aan erfgenamen over te dragen.

Google bijvoorbeeld heeft hiervoor de functie Inactiviteitsvoorkeuren. Hiermee kun je delen van je accountgegevens beschikbaar stellen of iemand op de hoogte brengen als je gedurende een bepaalde periode inactief bent. Meld je aan via https://myaccount.google.com/inactive en klik op Starten.

Klik op het pen-icoon om de wachttijd in te stellen (tussen drie en achttien maanden) en bevestig met Opslaan. Enkele weken voor het verstrijken van deze periode neemt Google contact met je op. Via het andere pen-icoon en E-mailadres voor contact beheren bepaal je hoe Google je kan bereiken.

Druk op Volgende om tot tien personen aan te duiden die bericht krijgen zodra je account inactief wordt. Je kunt per persoon aangeven welke gegevens uit Google je wilt delen, zoals Aankopen en reserveringen, Agenda, Contacten, Drive, E-mail en Google Foto’s.

Daarnaast kun je een automatisch antwoord instellen voor Gmail. Wie je mailt nadat je account als inactief is gemarkeerd, ontvangt dit bericht.

Tot slot kun je instellen dat je Google-account drie maanden na inactiviteit automatisch wordt verwijderd. Rond af met Plan checken en Plan bevestigen.

Je kiest bij Google zelf wie tot welke gegevens toegang krijgt na je overlijden.

Tip 9 Overdracht via Apple

Ook Apple biedt een functie voor digitale nalatenschap: het erfeniscontact. Dit systeem is strikter dan dat van Google, omdat een erfeniscontact naast een toegangssleutel ook een overlijdensakte moet voorleggen. Na verificatie ontvangt het contact een speciaal Apple-account waarmee toegang wordt verleend tot je gegevens. Je oorspronkelijke account wordt dan gedeactiveerd en het activeringsslot op al je Apple-apparaten verdwijnt. Drie jaar na inactiviteit wordt het account definitief verwijderd, tenzij een erfeniscontact dit eerder doet.

Op een iPhone of iPad ga je naar Instellingen, tik je op je naam en kies je Wachtwoorden beveiliging / Erfeniscontact. Vervolgens tik je op Voeg erfeniscontact toe. Op een Mac ga je via het Apple-menu naar Systeeminstellingen, klik je op je naam, selecteer je Inloggenen beveiliging en kies je eveneens Erfeniscontact / Voeg erfeniscontact toe.

Je krijgt dan de optie om de toegangssleutel te bewaren (bijvoorbeeld in een codicil, wachtwoordmanager of notariële digitale kluis) of om deze direct te delen.

Wil je toegang aanvragen tot het account van een overledene, dan kan dat via dezelfde weg, na het uploaden van de overlijdensakte. Beschik je niet over een Apple-apparaat dan kan het ook via de website https://digital-legacy.apple.com. Klik hier op Verzoek toegang en volg de instructies.

Je kunt ook via de website toegang vragen tot het account van een overleden kennis.

Na overlijden

Tip 10 Overdracht van crypto

Het overdragen van cryptovaluta van een overleden kennis naar jezelf hangt af van de situatie. Heb je de private key, herstelzin (seed phrase) of het wachtwoord van de wallet van de overledene, dan kun je de cryptovaluta direct naar je eigen wallet overzetten. Bevinden de munten zich op een hardware-wallet zoals Ledger of Trezor, dan heb je toegang nodig tot het apparaat en de bijbehorende pincode. Bij een slim contract (een blockchain-gebaseerd programma) is toegang tot de wallet noodzakelijk.

Staan de cryptovaluta op een beurs zoals Binance, Coinbase of Kraken, dan neem je contact op met de klantenservice. Meestal zijn documenten vereist, zoals een overlijdensakte, verklaring van erfrecht, een geldig identiteitsbewijs en een instructiebrief of -video. Na verificatie kunnen de activa worden overgedragen.

Als de overledene een testament heeft waarin cryptovaluta worden vermeld, kan de notaris of executeur de overdracht regelen en de verdeling uitvoeren volgens de wettelijke erfregels. In Nederland en België moeten cryptomunten worden opgenomen in de aangifte van nalatenschap en kunnen ze onderhevig zijn aan erfbelasting. De waarde wordt bepaald op de dag van overlijden. Bij onduidelijkheden laat je je best juridisch adviseren.

Voor de overdracht van cryptovaluta op een beurs zijn officiële documenten vereist.

Tip 11 Verwijdering

Niet alle platformen staan een overdracht van accounts of gegevens toe en sommige verwijderen een account automatisch na een periode van inactiviteit.

Bij Google en Microsoft gebeurt dit onherroepelijk na twee jaar inactiviteit, bij Dropbox al na één jaar, bij WhatsApp na 120 dagen en bij X zelfs na 30 dagen. Andere diensten, zoals Apple, Instagram, Facebook en LinkedIn, passen geen automatische verwijdering toe.

Sommige platformen, zoals Google en X, bieden nabestaanden de mogelijkheid een account eerder af te sluiten via een online verzoekformulier. Hiervoor zijn documenten vereist, zoals een identiteitsbewijs en een overlijdensakte. Bij Google moet een niet-Engelstalig document ook beëdigd vertaald worden door een professionele vertaler.

Bij Apple kan een account alleen worden afgesloten als de overledene je vooraf als erfeniscontact heeft toegevoegd (zie tip 9). Bij Microsoft, Dropbox en WhatsApp hangt het af van de klantenservice of een verzoek wordt ingewilligd.

Bij Facebook, Instagram en LinkedIn kun je een account ook omzetten naar een herdenkingsstatus in plaats van het te verwijderen (zie tip 12).

Het afsluiten van het account van een overledene is niet altijd een sinecure.

Tip 12 Herdenking

Misschien wil je bij sociale media niet dat het account van een overledene zomaar verdwijnt, maar dat het een herdenkingsstatus krijgt. Dit past het profiel aan om het overlijden te reflecteren en biedt kennissen een virtuele plek om herinneringen te delen. Het voorkomt ook ongemakkelijke situaties, zoals automatische meldingen van verjaardagen of jubilea.

Facebook, Instagram en LinkedIn bieden deze mogelijkheid via een online formulier. Bij Facebook verschijnt de tekst ‘Ter nagedachtenis van’ op het profiel, naast de naam van de overledene. Het account blijft ongewijzigd, tenzij een vooraf aangewezen contact beperkte beheertaken uitvoert, zoals berichten vastzetten of de profielfoto bijwerken. Dit stel je in via het Meta-accountcentrum (bij Persoonlijke gegevens / Eigendom en beheervan account / Herdenkingsstatus).

Bij Instagram wordt eveneens ‘Ter nagedachtenis van’ toegevoegd naast de naam. Er kunnen geen nieuwe berichten of wijzigingen worden aangebracht, en het profiel verdwijnt uit openbare ruimtes zoals de Ontdekken-pagina.

Bij LinkedIn dan weer blijft het profiel gewoon zichtbaar, maar niemand kan nog aanpassingen doen.

Je kunt in Facebook een contactpersoon aanduiden die als beheerder van je herdenkingsstatus mag optreden.

Tip 13 Toegang tot mobiel

Het kan gebeuren dat je als nabestaande toegang wilt tot gegevens of accounts van een overledene, maar niet over de nodige wachtwoorden of codes beschikt, bijvoorbeeld voor zijn telefoon of computer.

Controleer eerst of het account nog is aangemeld op een ander apparaat (dat niet opnieuw is opgestart en geen extra verificatie vereist). Mogelijk krijg je via een ingelogde webbrowser of e-mailaccount alsnog toegang tot belangrijke gegevens, zoals e-mails, cloudopslag of zelfs wachtwoordmanagers.

Een iPhone ontgrendelen kan via een erfeniscontact (zie tip 9). In andere gevallen blijft alleen een harde reset over, waarbij helaas alle gegevens gewist worden.

Voor een Android-telefoon kun je een verzoek indienen bij Google, maar zonder juiste accountgegevens is de kans klein dat dit lukt. Probeer ook via Googles Vind mijn apparaat-functie het toestel te ontgrendelen. Je kunt hier kiezen voor Apparaat terugzetten op fabrieksinstellingen, maar deze procedure wist alle gegevens.

Usb-debugging kan helpen als deze functie was ingeschakeld: je krijgt dan mogelijk toegang via een ADB-connectie (Android Debug Bridge).

Op afstand resetten kan, maar wel met totale dataverwijdering.

Tip 14 Toegang tot Windows

Toegang krijgen tot een Windows-pc zonder het wachtwoord hangt af van de configuratie en beveiliging. Bij een Microsoft-account kun je het wachtwoord resetten via een online herstelwizard. Zonder Microsoft-account kun je de pc opstarten met een live Windows-installatie-stick en het verborgen Administrator-account activeren via het opdrachtregelcommando net user Administrator /active:yes om je hiermee aan te melden.

Een alternatief is een live bootmedium als Hiren’s BootCD PE, waarmee je het wachtwoord kunt wijzigen via All programs /Security/ Passwords/NT Password Edit.

Als dit niet lukt, kun je overwegen een gespecialiseerde dienst in te schakelen die met dataherstel- en forensische technieken toegang probeert te forceren of gegevens recupereert, zoals Digital Life Legacy (zowel voor pc’s als mobiele apparaten).

Je kunt proberen het verborgen Administrator-account te activeren en je daarmee aan te melden.

‘Weg met Amerikaanse tech!’ Onze afhankelijkheid van Amerikaanse technologische producten en -diensten stuit een groeiend aantal Europeanen steeds meer tegen de borst. Overstappen op Europese alternatieven lijkt daarom een logische keuze, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Europese chatbots zijn lastig te vinden, terwijl kunstmatige intelligentie een steeds grotere rol in de maatschappij lijkt te gaan spelen.

ChatGPT van OpenAI, Gemini van Google, Copilot van Microsoft, Grok van xAI of Claude van Anthropic. Als je aan een AI-chatbot denkt, is de kans groot dat een van deze diensten als eerste bij je te binnen schiet. Dat is niet zo vreemd, want het zijn op dit moment de populairste chatbots. Een andere interessante overeenkomst is dat ze allemaal afkomstig zijn uit de Verenigde Staten.
Onlangs kwam er een scheurtje in die Amerikaanse AI-dominantie: de chatbot van het Chinese DeepSeek haalde ineens de voorpagina’s. Voor het eerst leek een niet-Amerikaanse chatbot het te kunnen opnemen tegen de gevestigde orde uit de VS. Dat was goed nieuws voor inwoners van China, aangezien Amerikaanse chatbots daar worden geblokkeerd. Met de komst van DeepSeek kregen Chinezen dus eindelijk toegang tot een geavanceerde AI-bot.
Wij Europeanen hebben wel gewoon toegang tot Amerikaanse AI-modellen. Dat is maar goed ook. Voor de meeste Amerikaanse onlinediensten, zoals WhatsApp, OneDrive of Gmail, zijn er prima Europese alternatieven te vinden. Alleen voor AI-chatbots is dat een stuk lastiger.

Afhankelijk van Amerika

Het verlangen naar de ‘Europeanisering’ van ons internetgebruik is de afgelopen maanden sterk gegroeid. Dat komt vooral door een daling in het vertrouwen in onze samenwerking met Amerika. De huidige Amerikaanse president ziet de EU meer als concurrent dan als partner. Het kan dus riskant zijn om een onvoorspelbaar land zo veel macht over ons (bedrijfs)leven te geven.
Niet alleen privé gebruiken we Amerikaanse diensten, ook op het werk zijn veel producten afkomstig uit de VS, zoals Microsoft Office, Gmail en Slack. In de meeste organisaties kun je AI-chatbots aan dat rijtje toevoegen. Volgens onderzoekers groeit onze AI-afhankelijkheid de komende jaren ook nog eens gestaag verder.

In een hoop werkvelden, waaronder de militaire sector, is kunstmatige intelligentie mogelijk binnen de kortste keren onmisbaar. Het baart experts dan ook zorgen dat wij als Europa momenteel geen enkele controle hebben over deze belangrijke technologie. Ze vrezen dat de VS op een dag besluit om Amerikaanse AI-diensten voor ons te blokkeren. Dan hebben tal van bedrijven ineens een groot probleem.

Zorgen om privacy

In het verleden is al meerdere keren gebleken dat buitenlandse AI-bedrijven het niet zo nauw nemen met de privacy van hun gebruikers. Zo zou OpenAI zonder toestemming de data van EU-gebruikers hebben gebruikt voor het trainen van ChatGPT. Ook is duidelijk dat AI-chatbots gevoelige gegevens van gebruikers lekken, doordat ze ingevoerde tekst als trainingsdata opslaan en later met andere gebruikers delen.

Daarnaast wordt er gevreesd dat overheden de gegevens die gebruikers met AI-modellen delen, kunnen opeisen. In het privacybeleid van DeepSeek staat bijvoorbeeld dat het persoonsgegevens (denk aan chat- en zoekgeschiedenis en zelfs de toetsaanslag) in China opslaat. Volgens de wetten van het land heeft de Chinese overheid het recht om gegevens op te eisen van binnenlandse bedrijven wanneer zij daarom vraagt. Veel regeringen hebben hun werknemers dan ook verboden om DeepSeek op hun werktelefoons te installeren.

Moeilijke markt

Er zijn dus genoeg redenen om over te willen stappen op Europese alternatieven voor AI-diensten, maar dan moeten die er dus wel zijn. De Amerikaanse techindustrie is een stuk groter dan de Europese. EU-bedrijven beginnen daardoor met een grote achterstand en moeten met veel minder middelen een gelijkwaardig product zien te ontwikkelen. We zijn natuurlijk gewend aan de kwaliteit van de Amerikaanse tegenhangers. Slechts weinig mensen en bedrijven zijn bereid om over te stappen op een inferieur alternatief.

Hoe ingewikkelder (en dus duurder) het is om een dienst op te zetten, hoe moeilijker het is om Europese varianten te vinden. En laat het nou net zo zijn dat specifiek het opzetten en trainen van AI-modellen ontzettend prijzig is. Je hebt gigantische datacenters nodig om de vele peperdure, specialistische hardware-installaties 24/7 te kunnen laten draaien. Het trainen van AI-modellen verbruikt bovendien enorme hoeveelheden elektriciteit en de hitte die daarbij vrijkomt, moet dagelijks met miljoenen liters water worden gekoeld.

Er zijn in Europa maar weinig bedrijven voorhanden die bereid zijn om zulke investeringen te doen. Dat komt deels doordat de grote investeerders in Amerika zitten, waardoor start-ups moeilijk aan startkapitaal kunnen komen. Verder zijn de lonen in de VS hoger en is de loonbelasting lager, waardoor ook veel van het toptalent op AI-gebied dáár te vinden is. Daar komt ook nog de strenge regelgeving van de EU bij, die bedrijven kan afschrikken om te innoveren.

Toch is er sinds kort voorzichtig beweging zichtbaar op de Europese AI-markt. Steeds meer bedrijven werken aan eigen taalmodellen en chatbots die binnen de Europese wetgeving opereren en beter aansluiten op onze privacywaarden. Het gaat vaak nog om kleinschalige initiatieven met beperkte rekenkracht, maar ze laten wel zien dat Europa niet stilzit. Zo verschenen er de afgelopen maanden eindelijk enkele concrete voorbeelden van Europese chatbots die de concurrentie durven aan te gaan met Amerika: het Franse Le Chat van Mistral AI en het Zwitserse Lumo van Proton. Hun aanpak verschilt, maar beide projecten tonen dat ook binnen Europa ruimte ontstaat voor kunstmatige intelligentie op eigen voorwaarden.

Le Chat: Concurrent uit Frankrijk

Het Franse Mistral AI bracht eerder dit jaar onder de toepasselijk genaamde chatbot Le Chat een directe concurrent voor de gevestigde orde uit. Deze bot, beschikbaar voor Android, iOS en webbrowsers, maakt gebruik van volledig zelfgetrainde AI-modellen en staat dus voor een groot deel los van de VS. De hardware wordt nog wel geleverd door Amerikaanse fabrikanten. De gegevens worden echter opgeslagen op Europese servers en moeten daarmee voldoen aan strenge Europese privacywetten. Zo mag Mistral volgens de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) je gegevens niet buiten de EU beschikbaar maken. Er moet een juridisch zwaarwegende reden zijn om de gegevens met de overheid te mogen delen.

Hoe goed is Le Chat?

Voor de privacy is Le Chat dus een interessante keuze, maar hoe presteert Mistral in vergelijking met de concurrentie? Uit onze eigen tests blijkt dat Le Chat op de eerste plaats nog niet zo heel vaardig is in het Nederlands. Bij het schrijven van een Sinterklaasgedicht komt de chatbot met veel kromme zinnen, terwijl ChatGPT (naast wat rare rijmpjes) wel consequent kloppende zinnen aan elkaar rijgt. Datzelfde geldt voor zaken die de Nederlandse cultuur aangaan. Als we vragen om suggesties voor klassieke verjaardagshapjes, zegt Le Chat dat we miniquiches en sushi moeten serveren. ChatGPT begrijpt de opdracht beter en raadt ons oer-Hollandse blokjes kaas met mosterd, leverworst en haring op roggebrood aan.

Ook uit onafhankelijke benchmarks blijkt dat Le Chat het vaak moet afleggen tegen Amerikaanse en Chinese modellen. Benchmarks meten hoe chatbots presteren in een breed scala aan taken, bijvoorbeeld op het gebied van wereldkennis, wetenschappelijk redeneren, wiskunde en programmeren.

Mistral Large 2, het model dat momenteel voor Le Chat wordt gebruikt, krijgt van de grootste AI-vergelijkingssite, Artificial Analysis, een gemiddelde intelligentiescore van 38. Vrijwel alle andere AI-chatbots behalen hogere scores. Het huidige standaardmodel van ChatGPT, GPT-4o, verschilt met zijn score van 41 niet veel van Le Chat. Alleen OpenAI biedt ook een Pro-abonnement aan voor 24 dollar waarmee gebruikers toegang krijgen tot geavanceerdere modellen, zoals o3, die juist een topscore van 69 behaalt.

Mistral biedt ook een betaald abonnement (15 dollar), maar daarbij krijgen gebruikers alleen een hogere daglimiet bij het genereren van teksten en afbeeldingen. Ook kun je dan aangepaste chatbots te maken, bijvoorbeeld een bot die altijd antwoordt als een rapper. Betalende gebruikers krijgen dus geen geavanceerder AI-model.

Lumo: Protons privacygerichte alternatief

Sinds juli 2025 is Proton – bekend van Proton Mail en Proton VPN – met zijn eigen AI-chatbot Lumo op de markt gekomen. Daarmee voegt het bedrijf zich bij de kleine maar groeiende groep Europese spelers die een antwoord proberen te bieden op de Amerikaanse dominantie. Lumo profileert zich nadrukkelijk als een privacyvriendelijk alternatief dat de waarden van de Europese digitale soevereiniteit belichaamt.

De chatbot is gebouwd op open-sourcemodellen, waaronder Nemo, OpenHands, OLMO en Mistral Small, en draait volledig op Europese servers. Dat betekent dat alle gegevens binnen de grenzen van de EU blijven en dus onder de strenge AVG-regels vallen. Proton garandeert dat gesprekken niet worden gelogd en uitsluitend lokaal versleuteld worden opgeslagen, zodat zelfs het bedrijf zelf er geen toegang toe heeft. De dienst gebruikt geen enkele gebruikersinput om zijn modellen verder te trainen, iets wat bij Amerikaanse chatbots nog altijd de norm is.

©Proton

Wie wil, kan de webzoekfunctie inschakelen om actuele informatie op te vragen, maar standaard staat die uit. Daardoor werkt Lumo iets minder up-to-date dan ChatGPT of Gemini, maar het voorkomt dat de dienst ongezien data doorsluist naar externe bronnen. Ook kun je bestanden uploaden voor analyse, die vervolgens via Proton Drive worden verwerkt en net als e-mails en documenten volledig end-to-end-versleuteld blijven.

Lumo kent nog beperkingen. Zo kan de chatbot minder context onthouden dan de grote Amerikaanse modellen en ontbreken geavanceerde multimodale functies, zoals spraakinteractie of beeldherkenning. Toch is de komst van Lumo van grote symbolische waarde: eindelijk heeft Europa een concreet alternatief dat niet draait om schaal of winst, maar om vertrouwen, transparantie en privacy. Het laat zien dat innovatie ook kan ontstaan vanuit principes in plaats van marketingbudgetten – al zal de tijd moeten uitwijzen of dat genoeg is om het tegen de reuzen uit Silicon Valley op te nemen.

Kleine tekortkomingen

Een veelgehoorde klacht van AI-fanaten is dat Le Chat minder flexibel is dan de niet-EU-bots. Zo kan de chatbot minder context verwerken, waardoor de dienst niet geschikt is om een verslag van honderden pagina’s samen te vatten. Ook ontbreekt de mogelijkheid voor spraakgesprekken en kan de bot geen tekst lezen op afbeeldingen die je opstuurt. Je kunt Le Chat wel vragen om plaatjes te maken, maar daarvoor gebruikt de dienst het Flux Pro-model van een Duitse start-up. Dat model levert behoorlijke resultaten, al zijn de nieuwste beeldgeneratoren van ChatGPT en Google Gemini nog beter in het uitvoeren van complexe opdrachten en het leesbaar schrijven van tekst.

Ook Lumo is op dit vlak nog beperkt: de chatbot kan geen beelden genereren of analyseren en mist functies als spraakinteractie of uitgebreide contextherkenning. Proton richt zich voorlopig bewust op een veilige basisfunctionaliteit in plaats van op toeters en bellen. In vergelijking met Le Chat is Lumo dus minder veelzijdig, maar wel consistenter in zijn focus op privacy en databeveiliging.

AI-actieplan

Al met al kunnen Le Chat en Lumo op sommige punten aardig meekomen met hun Amerikaanse tegenhangers, maar op veel fronten blijven ze nog achter. De gemiddelde gebruiker kan er prima mee uit de voeten, al zullen bedrijven pas overstappen als Europese bots krachtiger worden en meer taken aankunnen. Om dat te bereiken zijn forse investeringen nodig. De Europese Unie beseft dat inmiddels ook. In april werd een actieplan gepresenteerd dat Europa moet helpen uit te groeien tot wereldleider op het gebied van kunstmatige intelligentie. Daarin belooft Brussel de bouw van vijf gigafabrieken voor de ontwikkeling van geavanceerde AI-modellen, investeringen in cloudcapaciteit en datacenters, en steun voor Europese start-ups. Na jaren van afwachten lijkt Europa zich dus eindelijk op te maken voor een inhaalslag. Met de komst van spelers als Mistral AI (Le Chat) en Proton (Lumo) krijgt het continent stap voor stap meer grip op zijn digitale toekomst. Misschien is dat bescheiden begin precies wat nodig is om ooit echt onafhankelijk te worden van Silicon Valley.

Op elke website, in elke app en zelfs in de supermarkt laat je digitale sporen achter. Deze worden door bedrijven verzameld en doorverkocht en helaas gebeurt dat vaak op een slecht beveiligde manier. Het gevolg? Datalekken die je privacy en je geld in gevaar brengen. Gelukkig kun je je gegevens met een paar gerichte maatregelen zelf beschermen.

Een goede bescherming van je gegevens begint met het vaststellen welke gegevens er al van je rondzwerven. Daarna beslis je wat écht bewaard moet blijven en vervolgens dicht je elk lek met slimme hulpmiddelen. In dit artikel leiden we door het hele proces. We starten met een snelle inventarisatie van je digitale voetafdruk. Denk aan ongebruikte accounts, verborgen toestemmingen en vergeten wachtwoorden.

Vervolgens gaan we aan de slag: van wachtwoordmanagers en tweestapsverificatie tot versleutelde bestandsdeling en VPN’s. Tot slot kijken we naar je wettelijke rechten onder de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming) en laten we zien hoe je die in je voordeel kunt inzetten. Zo groeit je beveiliging organisch mee met elke stap die je zet. Je minimaliseert de risico’s en pakt je regie terug!

Digitale voetafdruk

Elk beveiligingsplan begint met inzicht. Open daarom eerst op je computer Instellingen, kies Privacy en beveiliging en bekijk alle categorieën om te zien welke apps toegang hebben tot je locatie, camera en microfoon. Noteer wat je niet verwacht had.

Ga vervolgens naar je e-mail en zoek op trefwoorden als ‘registratie’, ‘bevestig je account’ en ‘privacyverklaring’. Zo spoor je vergeten accounts op, bijvoorbeeld de webshop waar je vijf jaar geleden een cadeautje bestelde. Bezoek tot slot de website Have I Been Pwned en vul je e-mailadres in. De dienst toont of je gegevens in bekende datalekken zitten.

Geef elke vondst een kleurcode: groen voor veilig, oranje voor opletten en rood voor directe actie. Met dit kleurenoverzicht zie je in een oogopslag waar het gevaar zit. Sla het bestand lokaal op, niet in de cloud, en bescherm het met een wachtwoord. Nu je precies weet welke gegevens rondzwerven, kun je gericht maatregelen nemen in plaats van schieten met hagel. Zo bespaar je tijd en mis je geen verborgen risico.

Onkraakbare wachtwoorden

Een uniek en lang wachtwoord voor elk account is de simpelste en beste bescherming. Installeer daarom een wachtwoordmanager zoals Bitwarden (https://bitwarden.com) of 1Password (https://1password.com). Maak eerst een hoofdwachtwoord van minstens zestien tekens dat geen bestaand woord bevat; combineer hoofdletters, leestekens en een zin die je alleen zelf begrijpt. Open daarna de manager en klik op Nieuwe login of Add Item, plak de url, vul gebruikersnaam in en laat de generator een wachtwoord van vijfentwintig willekeurige tekens maken.

Je kunt ook een volledige lijst met wachtwoorden importeren uit je browser. Sla het op en activeer Autofill in de browserextensie. Wis direct het oude, zwakke wachtwoord en gebruik de functie Password Health om overgebleven duplicaten op te sporen. Dankzij de versleutelde kluis verlaat geen enkel wachtwoord je apparaat onversleuteld; alleen jij bezit de sleutel. Vergeet niet regelmatig een back-up van de kluis te exporteren naar een versleuteld usb-station voor extra zekerheid. Zo voorkom je dat één lek al je accounts in gevaar brengt en kun je wachtwoorden probleemloos blijven vernieuwen.

Tweestapsverificatie

Helaas is zelfs een fantastisch wachtwoord kwetsbaar wanneer een bedrijf een datalek heeft. Activeer daarom altijd een tweestapsverificatie, ook wel multi-factor authentication genoemd. Veel diensten bieden deze optie aan. Ga naar de beveiligingsinstellingen van je account, bijvoorbeeld Account / Beveiliging / Tweestapsaanmelding, en kies voor een authenticator-app.

Installeer op je telefoon een gratis app als Google Authenticator. Klik op QR-code scannen, houd de camera boven het scherm en bevestig. De app toont nu elke dertig seconden een nieuwe zescijferige code. Voer die in op het webformulier en sla de herstelcodes op in een offline-document.

Voor kritieke accounts, zoals je cloudopslag of crypto-wallet, gebruik je bij voorkeur een hardware-sleutel als YubiKey. Steek de sleutel in de usb-poort, druk op het lampje en log in zonder een code over te typen. Dankzij de FIDO2-standaard wordt phishing onmogelijk, omdat de sleutel de url controleert voordat hij tekent. Zo combineer je gemak met een ijzersterke tweede factor die indringers buitenhoudt. Bewaar een reservesleutel op een andere locatie zodat verlies of diefstal je niet buitensluit.

Veilig en tijdelijk delen

Je wilt een scan van je paspoort opsturen naar een overheidsinstelling, of een map met familiefoto’s delen met oma. Gebruik dan nooit onbeveiligde e-mailbijlagen. Kies in plaats daarvan voor een end-to-end-versleutelde dienst als Wormhole.

Sleep het bestand naar het tabblad en beperk de download tot één keer. Kopieer de link, plak hem in een bericht en stuur het wachtwoord via een ander kanaal. Wie te laat klikt, krijgt een 404-fout, waardoor je geen nieuwsgierige meelezers meer hebt.

Werk je in Windows, open dan een willekeurige map, klik met rechts op een bestand, ga naar OneDrive / Delen, kies via de drie puntjes Instellingen voor delen en voeg een Wachtwoord en Vervaldatum toe. Door tijd, wachtwoord en versleuteling te combineren geef je kwaadwillenden geen kans. Bovendien bespaar je opslagruimte omdat het bestand niet in talloze inboxen blijft zweven.

Virtueel privénetwerk

Openbare hotspots in hotels en cafés zijn een paradijs voor datadieven. Zodra je onversleuteld verkeer verstuurt, kan iedereen in het netwerk meelezen. De eenvoudigste bescherming is het inschakelen van een virtueel privénetwerk. Installeer op je laptop en mobiel bijvoorbeeld de opensource-dienst Mullvad of het commerciële NordVPN.

Open de app, klik op Snel verbinden en verifieer dat het slot-pictogram in de menubalk verschijnt. Activeer daarnaast de optie Kill Switch zodat je verbinding blokkeert zodra de tunnel wegvalt. Voor extra zekerheid kun je in je browser de ingebouwde optie Altijd beveiligde verbindingen gebruiken activeren, die je vindt via Instellingen / Privacy en beveiliging. In Firefox heet de optie Alleen-HTTPS-modus. Test je opstelling via de site DNSLeakTest. Verschijnt je eigen provider niet, dan zit je goed. Zo browse je veilig, zelfs op een open wifinetwerk.

Monitoren én reageren

Beveiliging is geen eenmalige klus. Stel dus alerts in die automatisch waarschuwen wanneer jouw gegevens op straat liggen. Klik op Have I Been Pwned bovenaan op Notify me en vul je e-mailadres in. De dienst mailt je voortaan zodra je mailadres opduikt in een nieuw lek.

Voeg daarnaast domeinmonitoring toe voor je eigen website als je die hebt. Als er een waarschuwing verschijnt, open je direct de wachtwoordmanager, genereer je een nieuw wachtwoord en controleer je of tweestapsverificatie actief is. Noteer het incident in je kleurenoverzicht.

Reageer je snel, dan is de kans klein dat cybercriminelen al hebben toegeslagen. Zo bouw je een continue verdedigingslinie die meegroeit met het dreigingslandschap. Maak er een maandelijkse routine van. Dan zijn al je accounts, ook de oude, veilig.

Pak de regie over je data!

Datalekken horen bij het digitale leven, maar hun impact bepaal jij. Door eerst je voetafdruk in kaart te brengen, vervolgens unieke wachtwoorden en tweestapsverificatie toe te passen en je apparaten te versleutelen, sluit je de belangrijkste toegangspoorten. Veilige bestandsdeling, een betrouwbare VPN en een periodieke schoonmaak dichten de resterende kiertjes. Met automatische monitoring en hulp van de AVG is er een goede basis. Geen enkele maatregel staat op zichzelf; samen vormen ze een flexibel schild dat meebeweegt met nieuwe dreigingen. Begin vandaag, ervaar morgen al meer gemoedsrust en bespaar geld en ongemak op de lange termijn.