ID.nl logo
Je online leven eindigt niet vanzelf: dit moet je regelen
© kebox - stock.adobe.com
Huis

Je online leven eindigt niet vanzelf: dit moet je regelen

Je online leven stopt niet vanzelf na het overlijden. Van e-mail en sociale media tot cloudopslag en crypto: wat gebeurt ermee als jij er niet meer bent? Dit artikel geeft praktische tips en tools om je digitale nalatenschap tijdig en doordacht te regelen.

In dit artikel laten we zien hoe je je digitale nalatenschap op orde brengt en toegankelijk maakt voor nabestaanden:

  • Maak een overzicht van al je online accounts, abonnementen en digitale bezittingen
  • Zet je wensen en instructies op papier in een handgeschreven codicil
  • Bewaar documenten veilig in een versleutelde cloudmap, wachtwoordmanager of digitale kluis
  • Stel in Google inactiviteitsvoorkeuren in
  • Voeg bij Apple een erfeniscontact toe

Al voor je dood schoon schip maken? Je Gmail-account verwijderen, zo doe je dat zonder gegevensverlies

Tip 1 Wat en waarom?

Bij nalatenschap denken we meestal aan de materiële en financiële erfenis die iemand achterlaat na het overlijden. Maar met steeds meer persoonlijke en zakelijke activiteiten online is ook de digitale nalatenschap belangrijk. Die omvat online accounts en abonnementen, socialmediaprofielen, financiële activa als cryptovaluta en cloudopslag met mediabestanden en documenten.

Na het overlijden blijven veel digitale accounts actief, wat problemen kan veroorzaken. Socialmediaprofielen kunnen confronterend zijn voor nabestaanden, ongebruikte accounts vormen een doelwit voor hackers, waardevolle data zoals foto’s en video’s kunnen ontoegankelijk blijven, en digitale betaalrekeningen of cryptomunten kunnen verloren gaan.

Waardevolle data kunnen ontoegankelijk zijn voor nabestaanden.

De wet

In Nederland en België is er eigenlijk geen specifieke wetgeving die de digitale nalatenschap regelt. Digitale bezittingen zoals e-mailaccounts, cloudopslag en socialmedia-profielen vallen namelijk onder het algemene erfrecht. Erfgenamen hebben dus ten aanzien van deze digitale eigendommen in principe dezelfde rechten en plichten als de overledene. Daarnaast is de AVG (Algemene verordening gegevensbescherming) niet van toepassing op persoonsgegevens van overledenen. Dit betekent dat de privacy van de overledene juridisch niet wordt beschermd, en nabestaanden in principe toegang kunnen krijgen tot deze gegevens. In de praktijk bemoeilijken de gebruiksvoorwaarden van online dienstverleners dit vaak, omdat zij eigen procedures hanteren voor het overdragen of verwijderen van accounts na overlijden.

De Europese Commissie heeft in 2023 weliswaar een verklaring opgesteld over digitale rechten en beginselen (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=OJ%3AJOC_2023_023_R_0001) die als basis kan dienen voor een Europese digitale grondwet voor het regelen van de digitale nalatenschap, maar deze wetgeving is er helaas nog niet.

Voor overlijden

Tip 2 Inventaris

Om problemen te vermijden – en omdat specifieke wetgeving ontbreekt (zie kader ‘De wet’) – is het verstandig tijdig je digitale nalatenschap te beheren. Een goed overzicht van je digitale bezittingen is daarbij essentieel.

Begin met een spreadsheet of document waarin je alles nauwkeurig op een rijtje zet. Noteer overzichtelijk alle online accounts, zoals deze van berichtdiensten, sociale media, cloudopslag, e-mail, fotogalerijen, streamingdiensten en andere platformen. Voeg ook inloggegevens van apps en sites toe, evenals toegang tot cryptovaluta en andere online tegoeden. Ook online pdf-checklists kunnen helpen bij het samenstellen.

Geef aan wat er precies met je data moet gebeuren: welke data moeten worden vernietigd, overgedragen, omgezet naar een herdenkingsstatus of veiliggesteld. Bepaal ook wie toegang krijgt tot welke gegevens, want als je dit niet zelf vastlegt, ligt de beslissing bij je nabestaanden.

Houd er rekening mee dat toegangsinformatie vaak meer vereist dan alleen een gebruikersnaam en wachtwoord. Vermeld bijvoorbeeld wat nodig is voor accounts met MFA (multifactorauthenticatie), zoals sms-verificatie op een specifiek nummer, back-upcodes of een authenticator-app op een bepaald apparaat.

©PaeGaG - stock.adobe.com

Maak een overzicht van al je accounts, checklists kunnen je daarbij helpen.

Tip 3 Codicil

Je hebt nu een goed overzicht van je digitale nalatenschap en weet wat je aan wie wilt toevertrouwen. Maar hoe leg je dit vast om misbruik of misverstanden te voorkomen?

Je kunt alles opnemen in een codicil, een document waarin je duidelijk vastlegt wat er met je (digitale) bezittingen moet gebeuren. Schrijf dit met de hand als erflater, onderteken het en voorzie het van een datum. Bij meerdere versies geldt het meest recente exemplaar. Je inventaris (zie tip 2) kan als basis of bijvoegsel dienen.

Een codicil kun je trouwens optioneel laten registreren bij een notaris of opslaan in een digitale kluis, met notariële koppeling (zie tip 7). Dit verhoogt de authenticiteit en verlaagt het risico dat het na overlijden zoekraakt.

©goodluz - stock.adobe.com

Een codicil heeft een aantal vormeisen, zo moet het handgeschreven zijn.

Testament

Je kunt alles natuurlijk ook in een testament laten opnemen bij de notaris, wat sowieso moet gebeuren als je ook financiële zaken, aandelen of vastgoed in je nalatenschap wilt regelen, aangezien je dit niet met een codicil kunt doen.

Je kunt in zo’n testament, opgesteld bij een notaris, ook een executeur (Nederland) of een lasthebber-testamentair (België) benoemen – die niet per se een van je erfgenamen hoeft te zijn.

Terwijl een executeur zelfstandig de nalatenschap kan beheren en afwikkelen, weliswaar overeenkomstig de aanwijzingen in het testament, mag een lasthebber-testamentair alleen de taken uitvoeren die hem specifiek in het testament zijn toegewezen, zoals het opzeggen van digitale abonnementen.

Tip 4 Veilige opslag

Of je nu een inventaris of een codicil (of beide) hebt, je wilt zo’n document natuurlijk veilig bewaren, maar wel zo dat een vertrouwenspersoon erbij kan na je overlijden.

Je kunt deze persoon dan eventueel ook vragen om als je digitale executeur op te treden. Weet wel dat deze functie alleen wettelijk erkend is als je deze expliciet in je notarieel testament benoemt (zie kader ‘Testament’).

Je kunt overwegen om het document in een fysieke kluis te stoppen en een sleutel of de code aan de vertrouwenspersoon te geven, maar dit kan wat onhandig zijn als je de inhoud geregeld wilt aanpassen, zoals bij het wijzigen van een login of bij een nieuw account. Een digitale versie is daarom vaak handiger. We stellen je drie oplossingen voor: cloudopslag met versleuteling, een wachtwoordmanager met noodtoegang, en een digitale kluis gekoppeld aan een notariaat.

©alexkich - stock.adobe.com

Een fysieke kluis is een optie, maar niet de meest praktische.

Tip 5 Cloudopslag

De eenvoudigste oplossing is wellicht om zo’n document op te slaan bij een (gratis) cloudopslagdienst als OneDrive, Google Drive of Dropbox. Hoewel deze diensten versleuteling kunnen toepassen, beheren zij de decryptiesleutels. Bovendien zijn je data vatbaar voor datalekken of hacks als je account wordt gekraakt.

Een betere oplossing is de multiplatform-tool Cryptomator (gratis voor persoonlijk gebruik). In Windows werkt dit als volgt: installeer de app en start deze op. Druk op de +-knop en kies Nieuwe Kluis Aanmaken. Geef een naam op, klik op Volgende, selecteer Andere locatie en wijs met Kies naar een (lege) submap binnen de synchronisatiemap van je cloudopslagservice (bij OneDrive bijvoorbeeld is dit standaard C:\Users\<accountnaam>\OneDrive).

Klik op Volgende (2x) en vul een sterk wachtwoord in (2x). Selecteer Ja graag,voorkomen is beter dan genezen om een herstelsleutel te genereren. Bevestig met Kluisaanmaken en bewaar de sleutel goed. Zowel het wachtwoord als de sleutel kun je aan je vertrouwenspersoon bezorgen. Rond af met Klaar, selecteer de kluis, klik op Ontgrendelen en vul het wachtwoord in. De kluis verschijnt als een virtuele map in Verkenner, waarin je veilig je documenten kunt opslaan.

Een versleutelde Cryptomator-kluis binnen je cloudopslagruimte.

Tip 6 Wachtwoordmanager

Gebruik je een wachtwoordmanager voor al je inloggegevens, dan kun je in principe je inventaris beperken tot instructies voor een (digitale) executeur om toegang te krijgen tot die wachtwoordmanager. Vaak volstaat het opnemen van het hoofdwachtwoord en eventuele MFA-instructies, zoals herstelcodes. Toch blijft het ook dan zinvol afzonderlijke log-ins als back-up te bewaren, voor het geval de kluis van je wachtwoordmanager corrupt raakt.

(Betaalde versies van) diverse wachtwoordmanagers bieden bovendien een noodtoegangsfunctie waarmee een vertrouwenspersoon toegang krijgt als jij, na een instelbare periode, niet reageert. Denk aan de Emergency Kit van 1Password en vooral ook Emergency Access van Bitwarden, LastPass en NordPass.

We tonen kort hoe je aan de slag gaat met NordPass op Windows. Start de tool na installatie, creëer een account (gratis met beperkingen) en stel een sterk master password in. Via Settings kun je de interfacetaal instellen op Nederlands. In het keuzemenu kun je diverse items opslaan, zoals Wachtwoorden, Passkeys, Creditcards, Beveiligdenotities en Persoonsgegevens. De bijbehorende browserextensie maakt automatisch inloggen mogelijk bij opgeslagen sites.

Voor noodtoegang (Premium-versie) klik je op het tandwielpictogram en kies je bij Andere de optie Noodtoegang. Klik op Toegang verlenen en vul een e-mailadres in. Na bevestiging kan de betreffende persoon om toegang vragen. Na je autorisatie, of als je niet reageert binnen 7 dagen, krijgt deze toegang tot je kluis.

Meer over Bitwarden, lees je in dit artikel.

Deze vertrouwenspersoon heeft om (nood)toegang tot een NordPass-kluis verzocht.

Tip 7 Digitale kluis

Een wachtwoordmanager met noodtoegang biedt een solide oplossing, maar een digitale kluis gekoppeld aan een notariaat is wellicht nog beter. In Nederland is er De Nederlandse Notariskluis (4,95 euro per maand; eerste maand gratis) en in België Izimi, de digitale kluis van de Belgische notarissen.

Bij De Nederlandse Notariskluis zijn meer dan 50 notarissen aangesloten. Wil je een ander notariaat, dan kun je hen vragen om deel te nemen. De notaris kan de herstelcode voor je kluis bewaren, maar is niet juridisch verantwoordelijk voor de kluisinhoud. Hij kan wel je testament in het gedeelde notariële onderdeel van je kluis plaatsen. Zelf kun je toegangsrechten toekennen en kluisonderdelen delen. De opslag en beveiliging verloopt via de software van Digizeker. Hiermee kun je trouwens ook een digitale kluis aanmaken (1,95 euro per maand; met 3,95 euro per maand krijg je 500 MB opslag evenals notariële registratie).

Izimi is een gratis dienst en beschikbaar voor alle meerderjarige Belgen (tot 1 GB opslagruimte). Na aanmelding met je identiteitskaart of de Itsme-app krijg je toegang tot je beveiligde ruimte en kun je documenten uploaden in categorieën als Persoonlijk, Financiën en Bezittingen.

Via Diensten / Kluisoverdracht beheren kun je de hele kluis of specifieke documenten overdragen aan je notaris of vooraf toegevoegde contactpersonen. Je kunt ook instellen dat de hele kluisinhoud wordt verwijderd. Handig: alle notariële akten die je sinds 2015 hebt ondertekend, zijn hier ook beschikbaar.

De Nederlandse Notariskluis kost je net geen 5 euro per maand.

Tip 8 Overdracht via Google

Net als bij de digitale kluizen van De Nederlandse Notariskluis en Izimi bieden ook specifieke platformen de mogelijkheid om toegang tot gegevens aan erfgenamen over te dragen.

Google bijvoorbeeld heeft hiervoor de functie Inactiviteitsvoorkeuren. Hiermee kun je delen van je accountgegevens beschikbaar stellen of iemand op de hoogte brengen als je gedurende een bepaalde periode inactief bent. Meld je aan via https://myaccount.google.com/inactive en klik op Starten.

Klik op het pen-icoon om de wachttijd in te stellen (tussen drie en achttien maanden) en bevestig met Opslaan. Enkele weken voor het verstrijken van deze periode neemt Google contact met je op. Via het andere pen-icoon en E-mailadres voor contact beheren bepaal je hoe Google je kan bereiken.

Druk op Volgende om tot tien personen aan te duiden die bericht krijgen zodra je account inactief wordt. Je kunt per persoon aangeven welke gegevens uit Google je wilt delen, zoals Aankopen en reserveringen, Agenda, Contacten, Drive, E-mail en Google Foto’s.

Daarnaast kun je een automatisch antwoord instellen voor Gmail. Wie je mailt nadat je account als inactief is gemarkeerd, ontvangt dit bericht.

Tot slot kun je instellen dat je Google-account drie maanden na inactiviteit automatisch wordt verwijderd. Rond af met Plan checken en Plan bevestigen.

Je kiest bij Google zelf wie tot welke gegevens toegang krijgt na je overlijden.

Tip 9 Overdracht via Apple

Ook Apple biedt een functie voor digitale nalatenschap: het erfeniscontact. Dit systeem is strikter dan dat van Google, omdat een erfeniscontact naast een toegangssleutel ook een overlijdensakte moet voorleggen. Na verificatie ontvangt het contact een speciaal Apple-account waarmee toegang wordt verleend tot je gegevens. Je oorspronkelijke account wordt dan gedeactiveerd en het activeringsslot op al je Apple-apparaten verdwijnt. Drie jaar na inactiviteit wordt het account definitief verwijderd, tenzij een erfeniscontact dit eerder doet.

Op een iPhone of iPad ga je naar Instellingen, tik je op je naam en kies je Wachtwoorden beveiliging / Erfeniscontact. Vervolgens tik je op Voeg erfeniscontact toe. Op een Mac ga je via het Apple-menu naar Systeeminstellingen, klik je op je naam, selecteer je Inloggenen beveiliging en kies je eveneens Erfeniscontact / Voeg erfeniscontact toe.

Je krijgt dan de optie om de toegangssleutel te bewaren (bijvoorbeeld in een codicil, wachtwoordmanager of notariële digitale kluis) of om deze direct te delen.

Wil je toegang aanvragen tot het account van een overledene, dan kan dat via dezelfde weg, na het uploaden van de overlijdensakte. Beschik je niet over een Apple-apparaat dan kan het ook via de website https://digital-legacy.apple.com. Klik hier op Verzoek toegang en volg de instructies.

Je kunt ook via de website toegang vragen tot het account van een overleden kennis.

Na overlijden

Tip 10 Overdracht van crypto

Het overdragen van cryptovaluta van een overleden kennis naar jezelf hangt af van de situatie. Heb je de private key, herstelzin (seed phrase) of het wachtwoord van de wallet van de overledene, dan kun je de cryptovaluta direct naar je eigen wallet overzetten. Bevinden de munten zich op een hardware-wallet zoals Ledger of Trezor, dan heb je toegang nodig tot het apparaat en de bijbehorende pincode. Bij een slim contract (een blockchain-gebaseerd programma) is toegang tot de wallet noodzakelijk.

Staan de cryptovaluta op een beurs zoals Binance, Coinbase of Kraken, dan neem je contact op met de klantenservice. Meestal zijn documenten vereist, zoals een overlijdensakte, verklaring van erfrecht, een geldig identiteitsbewijs en een instructiebrief of -video. Na verificatie kunnen de activa worden overgedragen.

Als de overledene een testament heeft waarin cryptovaluta worden vermeld, kan de notaris of executeur de overdracht regelen en de verdeling uitvoeren volgens de wettelijke erfregels. In Nederland en België moeten cryptomunten worden opgenomen in de aangifte van nalatenschap en kunnen ze onderhevig zijn aan erfbelasting. De waarde wordt bepaald op de dag van overlijden. Bij onduidelijkheden laat je je best juridisch adviseren.

Voor de overdracht van cryptovaluta op een beurs zijn officiële documenten vereist.

Tip 11 Verwijdering

Niet alle platformen staan een overdracht van accounts of gegevens toe en sommige verwijderen een account automatisch na een periode van inactiviteit.

Bij Google en Microsoft gebeurt dit onherroepelijk na twee jaar inactiviteit, bij Dropbox al na één jaar, bij WhatsApp na 120 dagen en bij X zelfs na 30 dagen. Andere diensten, zoals Apple, Instagram, Facebook en LinkedIn, passen geen automatische verwijdering toe.

Sommige platformen, zoals Google en X, bieden nabestaanden de mogelijkheid een account eerder af te sluiten via een online verzoekformulier. Hiervoor zijn documenten vereist, zoals een identiteitsbewijs en een overlijdensakte. Bij Google moet een niet-Engelstalig document ook beëdigd vertaald worden door een professionele vertaler.

Bij Apple kan een account alleen worden afgesloten als de overledene je vooraf als erfeniscontact heeft toegevoegd (zie tip 9). Bij Microsoft, Dropbox en WhatsApp hangt het af van de klantenservice of een verzoek wordt ingewilligd.

Bij Facebook, Instagram en LinkedIn kun je een account ook omzetten naar een herdenkingsstatus in plaats van het te verwijderen (zie tip 12).

Het afsluiten van het account van een overledene is niet altijd een sinecure.

Tip 12 Herdenking

Misschien wil je bij sociale media niet dat het account van een overledene zomaar verdwijnt, maar dat het een herdenkingsstatus krijgt. Dit past het profiel aan om het overlijden te reflecteren en biedt kennissen een virtuele plek om herinneringen te delen. Het voorkomt ook ongemakkelijke situaties, zoals automatische meldingen van verjaardagen of jubilea.

Facebook, Instagram en LinkedIn bieden deze mogelijkheid via een online formulier. Bij Facebook verschijnt de tekst ‘Ter nagedachtenis van’ op het profiel, naast de naam van de overledene. Het account blijft ongewijzigd, tenzij een vooraf aangewezen contact beperkte beheertaken uitvoert, zoals berichten vastzetten of de profielfoto bijwerken. Dit stel je in via het Meta-accountcentrum (bij Persoonlijke gegevens / Eigendom en beheervan account / Herdenkingsstatus).

Bij Instagram wordt eveneens ‘Ter nagedachtenis van’ toegevoegd naast de naam. Er kunnen geen nieuwe berichten of wijzigingen worden aangebracht, en het profiel verdwijnt uit openbare ruimtes zoals de Ontdekken-pagina.

Bij LinkedIn dan weer blijft het profiel gewoon zichtbaar, maar niemand kan nog aanpassingen doen.

Je kunt in Facebook een contactpersoon aanduiden die als beheerder van je herdenkingsstatus mag optreden.

Virtueel contact

Een dierbare verliezen doet altijd pijn maar er zijn verschillende manieren om ook na de dood als het ware virtueel contact te blijven houden. In het artikel hadden we het al over de herdenkingsstatus bij enkele socialmedia-platformen maar er zijn ook websites die zich hierin specialiseren. In Nederland zijn er onder meer www.memori.nl, www.mensenlinq.nl en www.remembr.com. Je kunt natuurlijk ook zelf foto’s, spraak- en video-opnames verzamelen en deze ook voor anderen toegankelijk maken via een cloudopslagservice. Of je neemt je toevlucht tot AI om een heuse (al dan niet gesproken) dialoog met een overleden persoon te hebben. Met technieken als Replika bijvoorbeeld kan een chatbot worden gecreëerd die communiceert op basis van de stem, berichten en verhalen van de overledene.

Er zijn ook sites voor het aanmaken van een multimediale herdenkingspagina (hier: Memori).

Tip 13 Toegang tot mobiel

Het kan gebeuren dat je als nabestaande toegang wilt tot gegevens of accounts van een overledene, maar niet over de nodige wachtwoorden of codes beschikt, bijvoorbeeld voor zijn telefoon of computer.

Controleer eerst of het account nog is aangemeld op een ander apparaat (dat niet opnieuw is opgestart en geen extra verificatie vereist). Mogelijk krijg je via een ingelogde webbrowser of e-mailaccount alsnog toegang tot belangrijke gegevens, zoals e-mails, cloudopslag of zelfs wachtwoordmanagers.

Een iPhone ontgrendelen kan via een erfeniscontact (zie tip 9). In andere gevallen blijft alleen een harde reset over, waarbij helaas alle gegevens gewist worden.

Voor een Android-telefoon kun je een verzoek indienen bij Google, maar zonder juiste accountgegevens is de kans klein dat dit lukt. Probeer ook via Googles Vind mijn apparaat-functie het toestel te ontgrendelen. Je kunt hier kiezen voor Apparaat terugzetten op fabrieksinstellingen, maar deze procedure wist alle gegevens.

Usb-debugging kan helpen als deze functie was ingeschakeld: je krijgt dan mogelijk toegang via een ADB-connectie (Android Debug Bridge).

Op afstand resetten kan, maar wel met totale dataverwijdering.

Tip 14 Toegang tot Windows

Toegang krijgen tot een Windows-pc zonder het wachtwoord hangt af van de configuratie en beveiliging. Bij een Microsoft-account kun je het wachtwoord resetten via een online herstelwizard. Zonder Microsoft-account kun je de pc opstarten met een live Windows-installatie-stick en het verborgen Administrator-account activeren via het opdrachtregelcommando net user Administrator /active:yes om je hiermee aan te melden.

Een alternatief is een live bootmedium als Hiren’s BootCD PE, waarmee je het wachtwoord kunt wijzigen via All programs /Security/ Passwords/NT Password Edit.

Als dit niet lukt, kun je overwegen een gespecialiseerde dienst in te schakelen die met dataherstel- en forensische technieken toegang probeert te forceren of gegevens recupereert, zoals Digital Life Legacy (zowel voor pc’s als mobiele apparaten).

Je kunt proberen het verborgen Administrator-account te activeren en je daarmee aan te melden.

▼ Volgende artikel
Spinnen in huis? Zo zet (en houd!) je ze buiten
© RHJ - stock.adobe.com
Huis

Spinnen in huis? Zo zet (en houd!) je ze buiten

Het is herfst, en dat betekent spinnen. Niet alleen buiten, maar ook binnen. Daar kun je flink van schrikken. Toch is er geen reden tot paniek. Spinnen zijn juist nuttig: ze vangen muggen, vliegen en andere hinderlijke insecten. Nederlandse spinnen zijn bovendien niet gevaarlijk voor mensen. Wil je ze toch liever niet in huis? Dit kun je doen!

🕷️ Dit artikel in het kort

Spinnen zijn nuttige insecteneters en doen in Nederland mensen geen kwaad. Toch zien we ze vooral in de herfst liever buiten dan binnen. In dit artikel lees je hoe je spinnen vangt, wat je kunt doen om ze te buiten te houden en hoe je de meest voorkomende soorten herkent. Daarnaast kijken we per ruimte in huis naar plekken waar spinnen zich graag verstoppen en wat je daartegen kunt doen. Lees ook: Slim ventileren in de herfst: zo voorkom je vocht en schimmel

Dat je in het najaar meer spinnen ziet, is trouwens logisch. De mannetjesspinnen zijn dan op zoek naar een vrouwtje. Of het nu mannetjes of vrouwtjes zijn, voor allemaal geldt: ze zijn snel, maar niet gevaarlijk. Je kunt ze makkelijk vangen, zolang je maar rustig blijft.

Geen paniek! Vangen en vrijlaten doe je zo

De eenvoudigste methode daarvoor is nog steeds het bekende glas met een stukje stevig papier, bijvoorbeeld een bierviltje. Zet een stevig glas over de spin en schuif er een kartonnetje of papiertje onder. Til het geheel voorzichtig op, houd het goed gesloten en zet de spin buiten op enkele meters van je huis neer. Hoe verder, hoe kleiner de kans dat hij terug naar binnen kruipt.

Er bestaan ook speciale spinnenvangers: lange stelen met zachte borsteltjes of buisjes met een opvangreservoir. Handig als je liever wat afstand bewaart. Oefen eerst even, zodat je zeker weet hoe het werkt. Een spin doorspoelen of bespuiten met insectenspray kun je beter niet doen: er zijn betere, diervriendelijkere manieren om van ze af te komen.

©LeoniekvanderVlietPhotography

Waar komen spinnen binnen?

Spinnen kiezen niet bewust voor jouw woonkamer, maar volgen vaak insecten die aangetrokken worden door licht of warmte. Via kieren langs kozijnen, onder deuren of door ventilatieopeningen vinden ze hun weg naar binnen. Ook via spullen uit de schuur of garage kunnen ze mee naar binnen komen. Door deze routes af te sluiten of te controleren, verklein je de kans dat ze binnen belanden.

Voorkomen is ….

Hieronder lees je wat je in het algemeen kunt doen om insecten en spinnen buiten te houden. Ook kijken we specifiek naar bepaalde ruimtes in je huis.

Algemeen

Inspecteer je hele woning systematisch door langs plintnaden, kozijnen en doorvoeren te lopen. Dicht kieren af en vervang versleten tochtstrips. Plaats fijnmazig rvs-gaas voor ventilatieopeningen en maak ventilatieroosters jaarlijks schoon. Horren monteren voor ramen en deuren scheelt ook al een hoop.

Woonkamer

In de woonkamer trekken lampen vaak insecten aan, en daarmee ook spinnen. Plaats lampen niet direct bij de buitendeur en gebruik eventueel warmere lichtkleuren die minder insecten lokken – wit licht bevat namelijk veel UV- en blauwe componenten, echte insect-magneten. Ruim regelmatig achter kasten en banken op: rommelige hoeken bieden ideale plekken voor webben.

Slaapkamer

Zet bij warm weer het raam open met een hor ervoor. Zo ventileer je goed zonder dat spinnen en insecten naar binnen glippen. Trek ook gordijnen geregeld open en dicht; spinnen houden van rustige, donkere hoekjes.

Badkamer

Door de hoge luchtvochtigheid is de badkamer aantrekkelijk voor insecten en dus voor spinnen. Laat de ruimte goed drogen na het douchen (zet daar bijvoorbeeld de mechanische ventilatie voor aan of zet een raam een stukje open) en haal spinrag direct weg.

Kelder en berging

Dit zijn favoriete plekken voor grote huisspinnen. Ze houden van koelere, vochtige plekken waar ze met rust gelaten worden. Controleer leidingen en kieren, dicht openingen en zorg dat er niet te veel losse spullen op de grond staan.

Ventileren en opruimen helpt

Een goed geventileerd huis is minder aantrekkelijk voor insecten en dus ook voor spinnen. Laat roosters open, zet dagelijks kort ramen tegenover elkaar open voor frisse lucht en maak ventilatieopeningen schoon. Zo zorg je ervoor dat het in huis minder vochtig wordt – en daarmee geef je vliegjes, muggen en andere insecten minder kans.

Oude spinnenwebben kun je eenvoudig weghalen met een plumeau of stofzuiger. Leeg de stofzuigerzak daarna buiten, want een spin kan anders alsnog ontsnappen. Ook lege eizakjes haal je zo weg. Daarmee voorkom je dat er nieuwe generaties in je huis uitkomen.

Van huisspin tot kruisspin: zo herken je ze

Gevaarlijke spinnen? Die komen in Nederland eigenlijk niet voor. Maar dat maakt de angst er niet minder om. Herkennen wat voor spin je ziet, kan dan echt helpen. In september en oktober zie je binnenshuis vooral mannetjes van huisspinnen rondstruinen, terwijl vrouwtjes in hun web blijven. Met een app zoals ObsIdentify (voor Android en iOS) kun je eenvoudig een foto maken en direct zien om welke soort het gaat. Ook de webvorm geeft aanwijzingen: een strak wielweb, een trechter of een slordig matje is vaak soortspecifiek. Door je in de soorten te verdiepen, leer je dat de grote, donkere spinnen in huis simpelweg rondzwervende mannetjes zijn die een partner zoeken. Niets om bang voor te zijn dus!

Top 5 huisspinnen in Nederland

De kruisspin, Araneus diadematus, is jaar in jaar uit de publieksfavoriet én meest geteld; je herkent hem aan het lichte kruis op het achterlijf en het grote wielweb langs schuttingen en raamkozijnen. De grote trilspin, Pholcus phalangioides, hangt met lange poten onder het plafond en trilt heftig bij onraad; je vindt hem vaak in rustige hoekjes binnen. De gewone en grote huisspinnen, Eratigena-soorten, bouwen trechterwebben achter kasten en in kelders. De venstersectorspin, Zygiella x-notata, spant bij ramen een wielweb met een 'hapje' eruit; vaak zie je die in gevelhoeken. De herfsthangmatspin, Metellina segmentata, maakt kleine hangmatwebjes in struiken en rond tuinen en wordt regelmatig bij huizen gezien. De exacte volgorde varieert per jaar en telling, maar deze soorten staan steevast hoog in Nederlandse spinnentellingen.

©Anton Derkach | Iuliia - stock.adobe.com

Veelgestelde vragen over spinnen in huis

Zijn spinnen in Nederland giftig?

De spinnen die je binnenshuis tegenkomt, zoals huisspinnen of trilspinnen, zijn niet gevaarlijk. Ze kunnen hooguit bijten als ze in het nauw komen, maar dat gebeurt zelden en is vergelijkbaar met een muggenprik: een klein rood plekje dat snel verdwijnt. Ook buitenshuis leven er in Nederland geen gevaarlijk giftige spinnen voor mensen.

Kruipen spinnen in je slaap in je mond of oren?

Dit is een hardnekkige mythe. Spinnen zijn schuwe dieren die juist contact met mensen vermijden. Het idee dat ze in je slaap in je mond of oor kruipen is een broodjeaapverhaal. Ze lopen hooguit langs je bed op zoek naar een rustig hoekje, maar hebben geen enkele reden om een mens als schuilplek te gebruiken.

Waarom zie je vooral in de herfst zoveel spinnen?

In nazomer en herfst gaan mannetjes-huisspinnen op zoek naar een vrouwtje. Omdat ze rondzwerven, zie je ze vaker in kamers en gangen lopen. Vrouwtjes blijven meestal in hun web en vallen daardoor minder op. De seizoenspiek heeft dus alles te maken met hun voortplantingscyclus.

Kunnen spinnen eitjes in huis leggen?

Ja, spinnen kunnen in huis eizakjes maken. Meestal gebeurt dat in rustige hoekjes of achter meubels. De jongen verspreiden zich na het uitkomen en veel halen de volwassen leeftijd niet. Door webben en eizakjes regelmatig weg te halen met de stofzuiger, houd je de aantallen eenvoudig onder controle.

Helpt het om spinnen weg te houden met pepermuntolie of azijn?

Er circuleren veel huismiddeltjes die zouden helpen, maar er is weinig bewijs dat spinnen echt wegblijven van bepaalde geuren. Belangrijker is het dichten van kieren, plaatsen van horren en regelmatig opruimen. Dat heeft aantoonbaar meer effect dan een schaaltje azijn of een oliebrandertje.

Kunnen huisspinnen springen of vliegen?

Nee, de huisspinnen die je binnenshuis tegenkomt kunnen niet springen of vliegen. Ze lopen of klimmen via draden. Soms zie je kleine jonge spinnen wel zweven aan een draadje; dat heet 'ballooning'. Dan gebruiken ze een draad als zweeflijn in de wind. Bij volwassen huisspinnen gebeurt dat niet binnenshuis. 

Wat moet ik doen als ik een spin echt niet durf te vangen?

Vraag iemand anders om te helpen of gebruik een lange spinnenvanger waarmee je voldoende afstand houdt. Als dat niet lukt, kun je de deur naar de buitenruimte openen en wachten tot het dier zelf naar buiten trekt. Het belangrijkste is kalm blijven: spinnen zijn sneller bang voor jou dan andersom.

Spinnenvanger nodig?

Kijk, koop en vang
▼ Volgende artikel
Oktober in je tuin: voorbereiden op de winter
© Roland Abel
Huis

Oktober in je tuin: voorbereiden op de winter

In oktober staat de tuin in het teken van de overgang naar de koude maanden. Planten hebben nog steeds zorg nodig en ook het onderhoud vraagt aandacht. Dit is het moment om alles klaar te maken, zodat je tuin de winter goed doorkomt.

In oktober maak je de tuin winterklaar. Sluit de buitenkraan af en berg de tuinslang leeg op. Koop vliesdoek en noppenfolie om kwetsbare planten te beschermen. Plant groenblijvende struiken, winterviolen en bloembollen voor kleur in de donkere maanden. Oogst appels, peren en pompoenen, en zaai veldsla of spinazie. Geef struiken en rozen nog voeding, verwijder zomerbollen uit de grond en snoei rozen, fruitbomen en loofbomen. Werk het gazon af met een laatste maaibeurt en hark het blad weg.

Lees ook: Van januari tot en met december tuinieren: tips voor het hele jaar buiten bezig

Bescherm de tuin tegen vorst

Met dalende temperaturen is het belangrijk om alles te beschermen tegen vorstschade. Laat de tuinslang volledig leeglopen en berg hem op, zodat er geen water in achterblijft. Draai vervolgens de buitenkraan dicht. Schaf vliesdoek of noppenfolie aan om gevoelige planten te beschermen zodra het gaat vriezen.

Planten en bollen voor een wintertuin

Wie in de winter ook kleur wil behouden, kan nu groenblijvende varens, lage heesters en kerstrozen planten. Voorjaarsbollen zoals sneeuwklokjes, kievitsbloemen en bosanemonen moeten direct de grond in, omdat ze snel uitdrogen. Ook winterjasmijn of knoflook zijn nu aan de beurt. Bedek de grond daarna met een laag bladeren.

In hangmanden kun je winterviolen, bollen en klimop zetten voor wat extra kleur. Rozen plant je alvast voor het nieuwe seizoen. Tulpen die niet in de grond kunnen overwinteren, zet je in bollenbakken. Andere bloembollen plaats je bij vaste planten die qua kleur en bloeitijd goed bij elkaar passen. Geprepareerde hyacinten zet je in glazen binnen om vroeg van hun bloemen te genieten.

Oogsten in de herfst – én zaaien in de moestuin

Oktober is de maand van de oogst. Peren en appels haal je nu van de boom; maak er moes of taart van. Pompoenen en sierkalebassen zijn ook rijp. Laat altijd een stuk steel zitten, dan blijven ze langer goed. Bewaar ze koel en vorstvrij. In de moestuin zaai je nog veldsla, pluksla of spinazie. Kies wel voor winterharde soorten. Groenten die niet tegen kou kunnen, zoals paksoi, koolrabi, bloemkool en broccoli, oogst je voor de winter.

©encierro - stock.adobe.com

Onderhoud in oktober

Struiken, rozen en hagen hebben nog baat bij wat mest. In de border en moestuin kan eventueel kalk gestrooid worden. Blijf onkruid weghalen zodat het in het voorjaar niet uit de hand loopt. Plantensteunen kunnen de schuur in; maak ze schoon voordat je ze opbergt.

Zomerbollen zoals dahlia's, bloemriet en Abessijnse gladiolen moeten gerooid worden na de eerste nachtvorst. Controleer ook potten en bakken: zorg dat de afwateringsgaten open zijn zodat regenwater goed kan weglopen.

Snoeien in oktober

Ramblerrozen knip je bij door lange scheuten wat in te korten. Oktober is ook geschikt voor het snoeien van berk, esdoorn en kastanje, maar doe dit niet later dan eind november, want de sapstromen van deze bomen komen al vroeg op gang. Appel- en perenbomen kunnen eveneens gesnoeid worden.

©maxbelchenko

Het gazon winterklaar maken

Geef het gras dit najaar nog een laatste beurt. Verticuteer om mos en dood gras te verwijderen en lucht in de bodem te brengen. Maai het gras nog een keer, maar laat het niet te kort worden. Steek de randen bij en hark het gevallen blad weg, zodat het gras niet verstikt onder een bladerdeken en in het voorjaar weer gezond kan uitlopen.