Microsoft kennen we natuurlijk vooral van Windows en Office en ook wel van diensten als OneDrive en Bing. Als we je vragen om nog wat gratis tools op te noemen, wordt het al lastiger. Ze zijn er wel, maar dan toch behoorlijk goed verstopt in allerlei hoekjes van het internet. Een aantal van die tools hebben we in dit artikel samengebracht.

Tip 01: Sleutelwerk

Wanneer je googelt naar iets als ‘free software from Microsoft’ stuit je al snel op links die verwijzen naar gratis Microsoft-tools die niet langer worden aangeboden of niet verder worden ontwikkeld, zoals Movie Maker, Mathematics (Wiskundehulp), Security Essentials en WebMatrix. Microsoft heeft dan ook de (kwalijke) gewoonte om de ontwikkeling van gratis software na enige tijd stop te zetten. In het beste geval wordt de functionaliteit in Windows of andere software geïntegreerd.

Voor heel wat freeware-apps kun je uiteraard wel terecht in de officiële Microsoft Store. Deze apps zijn (doorgaans) niet afkomstig van Microsoft zelf, en kwalitatief en kwantitatief kan Microsoft's winkel lang niet tippen aan de App Store of Play Store. Wel afkomstig van Microsoft is de software uit de nog wat experimentele ‘Microsoft Garage'. Zowel de pagina als de toepassingen zijn doorgaans Engelstalig en in principe nog in bètaversie, hoewel meestal wel stabiel. Je kunt filteren op platform (zoals Web, Windows, Android, iOS en Xbox) en uitgiftedatum.

In dit artikel bekijken we een paar apps uit deze collectie, maar neem gerust zelf ook regelmatig een kijkje: er komen geregeld nieuwe programma’s en updates bij.

©PXimport

Tip 02: Beheerderssuite

We gooien er meteen een stevige kandidaat tegenaan: een suite van 74 tools die zich vooral op de wat gevorderde (thuis)netwerkbeheerder richt. De maker van de tools is eigenlijk Winternals, maar dit bedrijf is al meer dan een decennium in handen van Microsoft.

Wanneer je het gedownloade zipbestand hebt uitgepakt, tref je een hele reeks exe-bestanden aan, voor zowel 32bit- als 64bit-versies van Windows (bijvoorbeeld PsInfo.exe en PsInfo64.exe). Het gaat om portable tools die je dus ook vanaf een usb-stick kunt opstarten.

De programma’s dienen uiteenlopende doelen: je kunt er gedetailleerde systeeminformatie mee opvragen, nagaan welke processen actief zijn, bestanden grondig verwijderen, gedeelde bronnen opsporen, netwerkverkeer analyseren enzovoort. Op de vermelde webpagina vind je alle tools afzonderlijk opgesomd, opgedeeld in rubrieken als File and Disk, Networking, Process, Security en System. Klik op elke rubriek voor uitgebreide feedback en voor een overzicht van de beschikbare opdrachtregelparameters. Enkele tools uit deze suite verdienen echter je nadere aandacht. We stellen je die kort voor in de volgende twee tips.

©PXimport

WSCC

©PXimport

Tip 03: Mee-eters

Een van de populairste tools uit deze suite is Autorunsfor Windows. Ook deze tool laat zich afzonderlijk downloaden en voor de liefhebbers is er tevens een opdrachtregelversie beschikbaar (Autorunsc).

Het programma komt goed van pas wanneer je wilt nagaan welke toepassingen en processen er allemaal automatisch mee opstarten met Windows, je browser enzovoort. Dat kan helpen wanneer bijvoorbeeld Windows merkbaar trager opstart. Het ingebouwde Windows-taakbeheer (Ctrl+Shift+Esc; tabblad Opstarten) laat je dat weliswaar ook zien, maar Autoruns werkt grondiger en is veel informatiever.

Wanneer je Autoruns opstart, krijg je standaard alle ‘autorun’-items te zien, verzameld op het tabblad Everthing. Via een van de andere tabbladen, zoals Logon of Scheduled Tasks, kun je inzoomen op specifieke subcategorieën.

Vanuit het contextmenu kun je een geselecteerd item tijdelijk uitschakelen (verwijder het vinkje) maar ook definitief verwijderen (via Delete). Je kunt ook een snapshot bewaren (via File / Save) dat je met een andere situatie kunt vergelijken via File / Compare. Acht je het niet helemaal uitgesloten dat een van de items kwaadaardig is, dan kun je Autoruns de gedetecteerde items richting VirusTotal laten sturen. Ga naar Options / Scan Options, plaats een vinkje bij Check VirusTotal.com en bij voorkeur ook bij Submit Unknown Images. Bevestig met Rescan; in de kolom VirusTotal zie je hoeveel virusscanners de items als malafide beschouwen.

©PXimport

Tip 04: Procesanalyse

Terwijl Autoruns in feite een (statisch) snapshot te zien geeft van de toepassingen en processen die op een of andere manier of moment automatisch worden opgestart, geeft Process Explorer je een realtime blik op wat processen zoal op je systeem uitvoeren. Klik met rechts op een item uit de lijst en selecteer Properties. Er verschijnt een dialoogvenster met diverse tabbladen, die onder meer het cpu-, gpu-, schijf- en netwerkverbruik van het geselecteerde item tonen. Handig is ook het vizier-pictogram in de knoppenbalk: laat je dit los boven een applicatievenster, dan weet je meteen welk achtergrondproces daarmee samenhangt.

Process Monitor levert dan weer andere interessante en realtime informatie op. Hiermee zoek je namelijk uit voor welke schijf-, register- of netwerkactiviteit een programma verantwoordelijk is. Zodra je File / Capture Events selecteert, legt de tool alle systeemactiviteit vast in een logboek; het aantal gebeurtenissen wordt in de statusbalk getoond. Nogmaals klikken op Capture Events onderbreekt deze registratie. Er is gelukkig hulp aan boord om dit uitgebreide logboek snel en gericht te kunnen doorzoeken. Zo bevat ook deze tool een vizier-pictogram, dat je boven een applicatievenster kunt loslaten om alle informatie over die applicatie te zien. Of je klikt op het filterpictogram en je selecteert een of meer filtervoorwaarden, zoals Process Name begins with winword then Include. Uiteraard is er ook nog de ingebouwde zoekfunctie waarmee je naar specifieke items kunt speuren.

©PXimport

Tip 05: Installatiemedium

Wie Windows 10 op een pc wil installeren, kan het best een programma als Media Creation Tool gebruiken. Bij het opstarten moet je kiezen tussen Deze pc nu bijwerken en Installatiemedia […] voor een andere pc maken. De eerste optie zorgt ervoor dat de nieuwste versie van Windows 10 wordt opgehaald en geïnstalleerd, waarbij je logischerwijze kiest voor de variant waarvoor je een licentie hebt. De tweede optie dient om een installatiemedium voor een andere pc te creëren. Dat kan een usb-stick zijn, maar ook een dvd of een iso-bestand. Dit laatste kun je dan naderhand zelf nog op een stick plaatsen of eventueel als een virtueel station koppelen.

Een voordeel van de Media Creation Tool is dat die usb-sticks opstartbaar maakt, zowel voor gebruik op bios- als op uefi-systemen. Gebruik je een tool als Rufus, dan moet je die keuze zelf maken door de overeenkomstige parameters in te stellen.

©PXimport

Tip 06: Multimuis

Je hebt op je bureau een desktop-pc en een laptop staan en misschien heb je ook nog wel een server draaien op een oudere, in de kast weggemoffelde pc. Met Mouse Without Borders, een tool uit het Garage-project, kun je met eenzelfde toetsenbord en muis tot maximaal vier Windows-computers simultaan bedienen. De bedoeling is dat je de tool installeert op je ‘hoofd-pc’, die met muis en toetsenbord, waarbij je meteen de computernaam en de getoonde beveiligingscode noteert.

Laat het venster geopend en installeer deze tool ook op je andere pc(‘s), waar je dan dezelfde computernaam en code invult. Indien nodig geef je je firewall toelating om een verbinding op te zetten. Als het goed is kun je de muisaanwijzer nu voor de schermrand van je eerste pc verslepen en duikt die mooi op het scherm van je tweede pc op. In de voorkeuren van het programma kun je op het tabblad Options eventueel Easy Mouse op Disable zetten; je kunt dan niet langer meer voorbij de schermrand van een pc heen slepen. Om toch naar een andere pc over te kunnen schakelen druk je dan op Ctr+Alt+F1, F2, F3 en F4. Een leuk extra is dat ook het Windows Klembord over de pc’s heen wordt gedeeld.

©PXimport

Tip 07: Fotoverhuis

Photos Companion is eveneens afkomstig uit het Microsoft Garage-project en is een handig hulpmiddel voor wie de Foto’s-app van Windows 10 gebruikt en geregeld foto’s of video’s van zijn mobiele apparaat naar de computer wil overzetten. Je downloadt dit niet apart, maar je start het vanuit de app Foto's. Start die op, druk op het hamburgerknopje, kies Instellingen en zet Preview op Aan. Over naar je mobiele apparaat, waar je uit de officiële app-store van Apple of Android de app Photos Companion installeert.

Wanneer je die opstart, verwacht die een qr-code; die haal je naar boven in de Foto’s-app op je pc, via de knop Importeren / Van mobiel via Wi-Fi. Zodra je de qr-code hebt gescand kun je de gewenste foto’s of video’s selecteren – je krijgt in dit media-overzicht bijvoorbeeld ook de ontvangen WhatsApp-foto’s te zien. Tik op Done om de foto’s of video’s over te zetten, wat overigens lekker snel blijkt te werken. Minpuntje is wel dat je deze koppeling via qr-code bij elke nieuwe sessie opnieuw moet maken.

©PXimport

Tip 08: Panorama

Je kunt weliswaar panoramische foto’s maken met de al dan niet ingebouwde app van je smartphone, maar misschien verkies je toch je goeie (ouwe?) digitale fotocamera en stel je de panorama’s liever achteraf samen op basis van deels overlappende foto’s. Dan is Image Composite Editor iets voor jou (32- en 64bits-versie). Je kunt zo’n panorama overigens niet alleen van foto’s maar ook van videobeelden maken.

We houden het hier gemakshalve bij foto’s. Allereerst selecteer je een aantal geschikte foto’s en kies je (bijvoorbeeld) voor Simple Panorama. Druk op de Stitch-knop: de tool tracht nu het panorama samen te stellen, waarbij je uit verschillende projectiemethodes kunt kiezen, zoals Cylindrical, Spherical en Perspective. Vervolgens klik je op Crop en leg je de gewenste panorama-contouren vast. Ten slotte kun je het resultaat in diverse formaten opslaan via Export to disk.

©PXimport

Tip 09: Dictafoon

Voor gebruikers van MS Office zijn er een paar gratis plug-ins beschikbaar, sommige daarvan worden zelfs na een succesvolle testperiode in het Microsoft Office-pakket toegevoegd. Dictatezo'n app. Deze dicteer-functie is nu onderdeel van Word, PowerPoint en Outlook. Met deze tool spreek je eenvoudigweg je tekst in, waarna die automatisch in het document wordt uitgetypt. Zodra je de Dictate-knop indrukt kun je met het dicteren beginnen. De tool begrijpt ook een beperkt aantal instructies, zoals new line en comma. Volgens de makers kan de tool met een twintigtal talen overweg en kan er realtime naar wel 60 talen worden vertaald, maar op onze test-pc bleek het aantal ondersteunde talen vreemd - en jammer - genoeg beperkt tot enkele varianten van Engels, Frans, Duits, Spaans, Portugees, Italiaans en Chinees. Wij testten het Engels, Frans en Duits uit en dat leverde zeer degelijke, zij het niet vlekkeloze resultaten op. Hopelijk komt ook snel een Nederlandse taalmodule (weer?) ter beschikking.

©PXimport

Tip 10: Nog meer add-ons

Ook de app Social Share is nu onderdeel van Office, specifiek in PowerPoint is er de add-on Social Share. Zoals de naam al doet vermoeden maakt deze tool het makkelijk om (delen van) je diashow te publiceren, met name op Facebook en Twitter. Je dient de add-on wel eerst bij deze diensten te autoriseren. Voor Facebook heeft deze add-on de meeste functionaliteiten in huis. Zo kun je je diapresentatie naar een filmpje om laten zetten, transities incluis. Je kunt vanuit PowerPoint ook de reacties van je vrienden volgen.

Gebruik je Excel en worstel je met handleidingen voor Excel-functies in andere talen die je maar niet goed omgezet krijgt in het Nederlands, dan biedt de add-on Functions Translator voor Excel (Office 365) een uitweg. De installatie van de add-on plaatst een extra rubriek op het lint: Functiesvertaler. Klik je hier op Translator, dan verschijnt een venster met twee invoervelden. Het is de bedoeling dat je in het ene veld een formule intikt of plakt en na een druk op de knop verschijnt de vertaalde formule in het andere veld. Via het tandwielpictogram stel je de gewenste bron- en doeltaal in, waarbij je uit enkele tientallen talen kunt kiezen.

©PXimport

Sterren kijken

©PXimport

De Philips Hue Bridge Pro volgt de tien jaar oude Bridge op en doet dat met verve. Het apparaat biedt nieuwe functies en is toekomstbestendig, wat hem boeiend maakt voor bestaande én nieuwe Philips Hue-gebruikers. In deze review leggen we je uit waarom.

Als je thuis slimme verlichting van Philips Hue hebt, is de kans groot dat je gebruikmaakt van de witte Hue Bridge. Dit kleine kastje verbindt met je lampen en bijbehorende accessoires en stelt je in staat om de verlichting ook te bedienen als het internet even is uitgevallen. Na een decennium is er nu een Bridge Pro, goed te herkennen aan zijn zwarte ontwerp. De Bridge Pro kost 90 euro, waar de reguliere Bridge (versie 2.1) circa 50 euro kost. Ja, dat is een relatief forse meerprijs, maar als je het systeem tien jaar wilt gebruiken juist weer een kleine extra investering.

©Rens Blom

Veel meer lampen

De Bridge Pro biedt belangrijke voordelen ten opzichte van de normale Bridge, zowel voor bestaande als nieuwe gebruikers. Zo kun je hem nog steeds via ethernet gebruiken, maar is dat niet verplicht. Er is namelijk ook - nieuw - wifi-ondersteuning. De voeding is bovendien geen specifieke stroomkabel meer, maar een usb-c-kabel. Die kun je eenvoudiger vervangen.

©Rens Blom

De belangrijkste vernieuwing? Een compleet nieuwe processor, meer werkgeheugen en meer opslagcapaciteit, waardoor de Hue Bridge Pro veel krachtiger is dan zijn voorganger. Dat is geen mooie marketingpraat, maar goed zichtbaar aan het totaal aantal gadgets dat de bridge kan aansturen. Bij de reguliere Bridge zijn dat 50 lampen en 12 accessoires (zoals draadloze afstandsbedieningen), waar de Bridge Pro 150 lampen en 50 accessoires ondersteunt. Heb je een huis (en misschien ook tuin) vol Hue-producten, dan loop je bij de normale Bridge waarschijnlijk (snel) tegen de limieten aan. Bij de Bridge Pro moet je daar echt je best voor doen.

Je kunt met de Bridge Pro ook veel meer scènes (500) opslaan in de Hue-app dan met de normale Bridge (200), wat voor sommigen handig zal zijn. De Bridge Pro biedt ook nieuwe optionele foefjes, zoals je lampen inzetten als bewegingssensoren om je te attenderen bij beweging in bepaalde kamers. Ook is de Bridge Pro standaard geschikt voor Matter, het nieuwe smarthomeprotocol waar veel merken ondersteuning voor bieden.

©Rens Blom

Overzetten is zo gebeurd

Van oude technologie naar nieuwe technologie overstappen kan soms frustrerend zijn, maar dat geldt zeker niet wanneer je de Bridge verruilt voor de Bridge Pro. De stappen in de Philips Hue-app zijn duidelijk en wij waren binnen tien minuten klaar, waarna de app op de achtergrond veertig minuten nodig had voor de echte migratie.

Al onze instellingen zijn behouden, de accessoires en lampen zijn overgezet en de reguliere Bridge mag na tien jaar met pensioen. Begin je pas met Philips Hue, dan stel je de Bridge Pro vanzelfsprekend in als je eerste bridge. Ook dat is een fluitje van een cent.

©Rens Blom

Conclusie: Philips Hue Bridge Pro kopen?

De Philips Hue Bridge Pro is naar onze mening dé bridge om te kopen als je start met Philips Hue. Heb je nu de normale Bridge, dan biedt de Pro-versie zo veel verbeteringen dat wij het (op termijn) upgraden de eenmalige investering waard vinden.

Een computer laat het vaak afweten op het slechtste moment. Of het nu gaat om een zwart scherm, geen internetverbinding of verdwenen bestanden: wie goed voorbereid is, bespaart tijd en ergernis. In dit artikel lees je welke hardware- en softwaretools je het best vooraf klaarzet, voor jezelf of om anderen te helpen – desnoods vanaf afstand.

Tip 1 - Gerichte aanpak

Een computer en zeker een (thuis)netwerk vormen een complex geheel van componenten, waardoor het lastig kan zijn om snel de juiste oorzaak van een probleem te achterhalen en het op te lossen. Het kan aan hardware liggen (zoals een defecte adapter of slechte kabel), maar ook aan software (zoals een configuratiefout, malware of een incompatibel stuurprogramma). Het is dus verstandig om op zowat alles voorbereid te zijn. Dit vraagt niet alleen kennis en ervaring, maar ook een doordachte aanpak.

Begin met een gerichte observatie van fout­meldingen of gedrag, en voer dan systematisch tests uit. Start bij de eenvoudigste oorzaken, zoals herstarten of bekabeling. Sluit stapsgewijs andere mogelijke oorzaken uit. Noteer wat je test en welk resultaat je krijgt. Bij netwerkproblemen werk je het best van buiten naar binnen: controleer eerst randapparatuur en verbindingen, daarna besturingssysteeminstellingen, en tot slot software of hardware.

Daarvoor heb je natuurlijk ook het juiste ­materiaal nodig, en dat is nu net onze focus. We bekijken eerst welke hardwaretools nuttig zijn, zowel vrij eenvoudige gereedschappen als meer geavanceerde tools. Je kiest uiteraard zelf hoe ver je hierin wilt gaan. Daarna bespreken we handige softwaretools voor diagnose, herstel en reparatie, gebundeld op een multibootstick. Tot slot bekijken we nog enkele opties voor hulp op afstand.

©Angela - stock.adobe.com

Tip 2 - Basisgereedschap

We starten met het basisgereedschap. Kleine dingen die je weleens over het hoofd kunt zien, maar die soms goed van pas komen! We denken bijvoorbeeld aan plakband of ducttape (bijvoorbeeld voor het (tijdelijke) herstel van een gescheurde kabel) en labeltape of markeerstickers om bepaalde (te verplaatsen) onderdelen duidelijk te identificeren. Enkele fijne permanente kleurmarkers kunnen hiervoor ook nuttig zijn. Zorg ook dat je een pincet of fijn tangetje bij de hand hebt, evenals een usb-lampje of een mini-zaklamp (eventueel gebruik je de led van je smartphone). Schroevendraaiers mogen uiteraard evenmin ontbreken: zowel kruiskopschroevendraaiers (Phillips PH0, PH1, PH2), als sleufschroevendraaiers, als torx-modellen (vooral T5 tot T10). Eventueel stop je er ook een paar drie- en zeskantige schroevendraaiers bij, evenals pentalobe-modellen (zoals voor Apple-laptops). Het is wel zo makkelijk als je schroevendraaiers magnetisch zijn om kleine schroefjes (in de systeemkast) niet te verliezen. Let wel op dat je hiermee geen elektronische onderdelen aanraakt. Een handige allround-oplossing is een precisie-schroevendraaierset met magnetische houder en verwisselbare bits.

Voor het schoonhouden van je apparatuur heb je ook altijd een spuitbus met perslucht in de buurt, evenals een luchtblazer (rubberen balgpompje), enkele watten- of schuimstaafjes en een paar micro­vezeldoekjes. Voor het reinigen van contactpunten, sockets, toetsenborden en behuizingen is een goed afsluitbare fles isopropyl-alcohol handig (liefst minimaal 99,9 procent). Zorg ook voor een anti­statische polsband of mat om elektrostatische schade te voorkomen. Denk verder ook aan een usb-stick, usb-hub (met eigen voeding) en een paar netwerk-patchkabels (bij voorkeur CAT 6). Bij elkaar kost dit hele setje basisgereedschap zo’n 160 euro.

©Nikolay - stock.adobe.com

Tip 3 - Extra gereedschap

Kant-en-klare netwerkkabels hebben onze voorkeur, maar soms is een zelfgemaakte kabel op maat handiger. Daarvoor heb je een krimptang nodig en wat handigheid om de connector goed te plaatsen. Op YouTube vind je genoeg instructievideo’s; na enige oefening lukt dat vlot. Zorg ook voor een RJ45-netwerktester. Er bestaan complete netwerksets met krimptang, stripper en tester.

Stop een paar lithium-knoopcellen (CR2032) in je kit, want het CMOS-geheugen van veel computers krijgt stroom van zo’n batterij en die dien je na enkele jaren te vervangen. Een batterijtester die ook geschikt is voor knoopcellen, is ook altijd handig (circa 10 euro). Voor het uitlezen van SD-kaarten gebruik je het liefst een externe SD-kaartlezer. Om problemen met draadloze muizen of toetsenborden te vermijden, zijn een usb-muis en -toetsenbord ­nuttig (samen vanaf zo’n 20 euro).

Ook enkele typische adapters zijn onmisbaar. Denk aan een usb-naar-wifi-adapter, usb-naar-ethernet-adapter (voor als de interne netwerkpoort niet werkt), usb-naar-SATA-adapter (om een interne schijf via usb op je eigen pc aan te sluiten), en een usb-c-multi-adapter. De geschatte totaalprijs van de spullen uit deze tip is zo’n 190 euro.

©kvladimirv - stock.adobe.com

Tip 4 - Voor de echte techneut

Ben je intussen de vaste computerreparateur geworden voor buren, kennissen en familie, dan is het misschien tijd om je reparatiekit verder te professionaliseren. Een psu-tester en een multimeter horen daar zeker bij. Met een psu-tester controleer je eenvoudig een pc-voeding (Power Supply Unit): sluit de ATX-stekker (van de desktop) en eventueel andere connectors (als cpu of PCIe) aan, waarna je per lijn de spanning uitleest (zoals 3,3V, 5V, 12V en andere). Een multimeter is veelzijdiger: je meet er spanning, stroom en weerstand mee (categorie 2 is geschikt tot 230V). Zo’n apparaat vergt wel enige ervaring, maar YouTube-video’s helpen je vast op weg.

Een (snelle) externe usb-ssd van bijvoorbeeld 2 TB komt ook van pas, bijvoorbeeld voor systeemback-ups. Bij schermproblemen is een klein reservescherm met voldoende resolutie (én HDMI en usb-c-aansluitingen) handig. Zorg eveneens voor een tubetje thermische pasta, voor als je cpu-koelers moet (ver)plaatsen of bij oververhittingsproblemen.

Eventueel kun je een diagnostische POST-kaart (Power-On Self Test) toevoegen, die je via PCIe (x1) op een (desktop)computer aansluit. Bij het opstarten voert het UEFI/BIOS een POST-routine uit, waarbij het systeem per stap een hex-code via de systeembus doorstuurt. Zo’n kaart vangt deze codes op en toont ze op een leddisplay. De betekenis lees je af in een POST-tabel (online of in de onderhoudshandleiding), zodat je gericht kunt testen. Eenvoudige modellen vind je al vanaf zo’n 10 euro. De geschatte totaalprijs van deze spullen is zo’n 280 euro.

©Mr.Norasit Kaewsai

Tip 5 - Programma's verzamelen

Je EHBO-kit is inmiddels goed gevuld met tools voor hardwareproblemen. Maar wat als de oorzaak bij software ligt? Zulke fouten los je doorgaans software­matig op, dus verzamel je het best vooraf alvast de meest geschikte programma’s voor diagnose en herstel. Deze tools kunnen sterk variëren, want ook de oorzaken van problemen verschillen. Denk aan corrupte drivers of systeembestanden, foutgelopen updates, conflicterende software, malware, ­verkeerde configuraties en beschadigde opstartitems. Je hebt dus tools nodig die malware kunnen opsporen en verwijderen, bootstructuren (tot op sectorniveau) kunnen controleren en herstellen, schijven kunnen herpartitioneren, data kunnen redden van nukkige systemen, wachtwoorden kunnen achterhalen of wissen en meer.

Daarnaast moet je de juiste manier vinden om de software te starten. Soms lukt dat via een koppeling van de interne schijf van het defecte systeem aan je eigen computer. In de praktijk werkt het meestal handiger als je de EHBO-software rechtstreeks op het probleemtoestel kunt draaien. Als een ­normale start niet lukt, zelfs niet in de veilige modus (Windows), biedt een bootstick uitkomst. Dit is een opstartbare usb-stick met een eigen besturingssysteem, zoals Windows of Linux. Idealiter kies je voor een multibootstick, met meerdere systemen of tools, zodat je vlot de meest geschikte diagnose- of herstelomgeving kunt selecteren. We behandelen in dit artikel twee uitstekende, gratis oplossingen.

Tip 6 - YUMI-stick maken

YUMI (Your Universal Multiboot Installer) is een tool waarmee je zo’n multibootstick kunt maken. Deze tool is handig omdat je uit tal van besturingssystemen kunt kiezen, zonder die zelf te hoeven zoeken. Surf naar www.kwikr.nl/yumi, scrol tot bij YUMI exFAT Download en klik op Download YUMI. Dubbelklik op het gedownloade exe-bestand om de portable tool te starten. Klik op I Agree en plaats een (lege) usb-stick in je pc, bij voorkeur 3.x en met voldoende ruimte voor alle gewenste distributies. Klik indien nodig op Redetect Disks als het station niet zichtbaar is bij Step 1: You Chose. Selecteer de juiste stick en klik op Prepare this Device, zodat de stick correct geformatteerd wordt. Bevestig met Ja als je zeker weet dat de stick geen belangrijke gegevens bevat. Na afloop verschijnt een exFAT-partitie in Verkenner met de naam YUMI. Voor wie technisch geïnteresseerd is: via Schijfbeheer zie je ook een kleine FAT-partitie (VTOYEFI). Dit is de EFI-systeempartitie, maar daar hoef je je verder niet om te bekommeren.

Bij Step 2: Select a Distribution […] kies je vervolgens de gewenste distributie. Er zijn er meer dan 100, vooral Linux-distributies, maar ook systemen als back-uptools, partitiebeheerders, wachtwoordkrakers, geheugentesters, penetratietesters en allround-troubleshooters zoals Ultimate Boot cd, SystemRescue (Linux) en Hiren’s BootCD PE (Windows). Op enkele hiervan komen we straks nog even terug.

Tip 7 - YUMI-distributies

Selecteer de eerste gewenste distributie. De verwijzing naar het bijbehorende schijfkopiebestand kleurt oranje als YUMI dit in de YUMI-map detecteert, althans wanneer je het daar zelf al had geplaatst. Kleurt dit rood, dan kun je via Browse naar de juiste downloadmap navigeren. Staat het bestand nog niet op je schijf, klik dan op Download link om het te downloaden. Of klik op Visit the […] site om het zelf binnen te halen van de site van de producent. Bij sommige distributies, zoals Ubuntu, verschijnt een extra optie (Step 4) waarmee je optioneel opslagruimte reserveert voor persistente wijzigingen. Zodra de juiste distributie is geladen bij Step 3, klik je op Create en bevestig je met Ja. De voortgang volg je in het logvenster. Na afloop klik je op Next en op Ja om extra distributies toe te voegen aan het YUMI-bootmenu, op dezelfde manier als daarnet. Dat kan ook later nog, zolang je YUMI opnieuw start zonder de stick opnieuw te formatteren.

Wil je een toegevoegde distributie verwijderen, plaats dan een vinkje bij View or Remove Installed Distros, selecteer het ongewenste systeem en klik op Remove.

Tip 8 - Ventoy

Lukt het om een of andere reden niet met YUMI of wil je liever een andere tool gebruiken, dan is Ventoy een prima alternatief. Download de recentste versie van het portable programma via www.kwikr.nl/ventoy. Pak het zip-bestand uit en start de tool. In het Language-menu kies je eventueel voor Dutch (Nederlands).

Plug een geschikte (lege) usb-stick in en dubbelklik op het bestand Ventoy2Disk.exe. Klik op de ronde pijlknop zodat Ventoy de stick correct herkent. Open nu eerst even het menu Opties. Bij Partitietabel staat standaard MBR geselecteerd. In de meeste gevallen is dat de beste optie, tenzij je zeker weet dat je de stick enkel op moderne UEFI-systemen gebruikt; in dat geval kun je GPT selecteren. Laat ook de optie voor Secure Boot aangevinkt, behalve als je weet dat je de stick enkel op oudere systemen zonder secure boot gebruikt of bereid bent secure boot tijdelijk uit te schakelen (zonder de UEFI-bootmodus te wijzigen). In dit menu vind je ook de optie Ventoy verwijderen: hiermee maak je de stick leeg en verwijder je de partities als je dit wenst.

Tip 9 - Distributies plaatsen

Er rest nu nog maar één stap. Klik op Installeren (Bijwerken is bedoeld voor een update naar een recentere Ventoy-versie) en bevestig dit tweemaal met Ja. Alle data op de stick worden gewist en, net als bij YUMI, verschijnen er twee partities: een grote VENTOY-datapartitie en een kleine VTOYEFI-systeempartitie. Het hele proces duurt slechts enkele seconden.

Daarna mag je Ventoy sluiten: je stick is nu klaar om de eerste distributies te ontvangen. Dat klinkt misschien ingewikkeld, maar eigenlijk is het heel eenvoudig. Je hoeft enkel het schijfkopiebestand (meestal een iso-bestand) van een distributie naar de VENTOY-partitie te kopiëren, desgewenst in aparte mappen (zoals \allround, \antivirus, \backup, \dataherstel, \partitiebeheer enzovoort). Dit kan gewoon via Verkenner. Dit geldt trouwens ook voor een YUMI-stick, aangezien die onderliggend gebruikmaakt van Ventoy-technologie. In het tekstkader ‘Onmisbare reddingstools’ vermelden we enkele uitstekende tools, inclusief hun downloadlocaties.

Tip 10 - Bootstick opstarten

Het is nu de bedoeling dat je je multibootstick opstart op een (problematisch) systeem. Daarbij maakt het weinig uit of je een YUMI- of een Ventoy-stick gebruikt. Tijdens het opstarten druk je enkele keren op een sneltoets, zoals ESC, F8 of F12, om het opstartmenu te openen. Op oudere toestellen moet je mogelijk eerst het BIOS-setupmenu oproepen via een sneltoets en daar bij Boot order (priority) de usb-stick als eerste opstartmedium instellen.

Gaat het om een moderner UEFI-systeem, dan staat secure boot waarschijnlijk ingeschakeld, wat kan verhinderen dat je bootstick opstart. Voor een YUMI-stick moet je deze functie wellicht eerst tijdelijk uitschakelen om te kunnen opstarten. Een Ventoy-stick start meestal wél op als je eerder de optie Secure Boot had aangevinkt (zie tip 8). In dit geval moet je bij de allereerste opstart wel nog een korte procedure doorlopen, zoals beschreven op www.kwikr.nl/vensec. Je kunt eventueel ook hier eerst secure boot tijdelijk uitschakelen.

Het startmenu van je bootstick verschijnt nu. Laten we Ventoy als voorbeeld nemen. Je ziet hier alle toegevoegde distributies als menu-opties. Met F3 kun je ook overschakelen naar een mapweergave, waarbij je eerst een map opent (zoals \allround, \antivirus enzovoort) en daarna de gewenste distributie start. Zo start je vanaf één stick moeiteloos allerlei distributies en tools, en kun je meteen gericht troubleshooten.

Tip 11 - Extra tools

De kans is groot dat je met de applicaties uit de kadertekst ‘Onmisbare reddingstools’ al vrijwel alle nodige tools hebt. Toch kun je gaandeweg nog programma’s ontdekken die je graag aan je bootstick toevoegt. Dat werkt zowel op een YUMI- als op een Ventoy-stick heel eenvoudig.

Op www.portableapps.com/apps kun je alvast terecht voor meer dan 1100 apps, waaronder zo’n 160 uiteenlopende hulpprogramma’s. Download het .paf.exe-bestand van de gewenste tool en voer dit uit in een tijdelijke map op je eigen systeem. Kopieer daarna de uitgepakte bestanden naar een aparte submap op je bootstick, bijvoorbeeld in \tools\<naam\_app>.

Daarna open je binnen een opgestarte distributie (zoals de Windows Verkenner in Hiren’s BootCD PE: zie tekstkader ‘Onmisbare reddingstools’) gewoon deze map en start je de portable exe-app van daaruit. Zo stem je je bootstick volledig af op je eigen voorkeuren en behoeften (zie ook tekstkader ‘AIO-pakketten’).

Tip 12 - Quick Assist

Tot nu toe gingen we ervan uit dat je als troubleshooter fysiek aanwezig bent om het probleem op te lossen. Maar er zal vast weleens iemand vanaf afstand je hulp inroepen. We veronderstellen dan wel dat die persoon zijn systeem nog kan opstarten, eventueel in de veilige modus, en zo een tool voor afstandsbeheer kan openen.

Eerst stellen we kort een app voor die standaard met Windows wordt meegeleverd: Quick Assist. Begin aan de helperszijde door de app te starten, klik op Iemand helpen en meld je aan met je Microsoft-account. Noteer de beveiligingscode en geeft die door aan de hulpvrager, bijvoorbeeld via telefoon of bericht. Deze persoon start daarna ook Quick Assist en vult de beveiligingscode in bij Beveiligingscode van assistent. Na een klik op Verzenden verschijnt een bevestigingsvraag: hij plaatst een vinkje en klikt op Toestaan. Zijn bureaublad zou nu zichtbaar moeten zijn in een schaalbaar venster op jouw systeem.

Om het systeem over te nemen klik je bovenaan op Besturing aanvragen. Na een bevestiging van de hulpvrager via Toestaan krijg je toegang tot zijn pc. Boven in het venster vind je knoppen als Laserpointer, Aantekening en Chat (voor communicatie via een apart venster). Als er meerdere schermen zijn aangesloten, kun je via Scherm selecteren het gewenste scherm kiezen. Je kunt de overname stopzetten met Stop best. of Besturing annuleren, en met Verlaten sluit je de sessie volledig af.

Tip 13 - AnyDesk

Quick Assist werkt uitsluitend op Windows, maar er bestaan ook tools als AnyDesk die meerdere platformen ondersteunen, waaronder Windows, macOS en mobiele systemen (www.anydesk.com; gratis voor persoonlijk gebruik). Hier gaan we uit van de Windows-versie.

Start de app op, zowel aan jouw kant als aan die van de hulpvrager. Vraag hem vervolgens via telefoon of bericht om de identificatiecode van zijn werkplek: dit is een 10-cijferige code bovenaan in het venster. Vul deze code in op je eigen app, bij Voer remote adres in. Druk op Enter en geef je firewall desgevraagd toestemming.

De hulpvrager klikt nu op de knop Accepteren met het schildicoon om een sessie met beheerrechten toe te staan. Even later verschijnt zijn bureaublad op jouw scherm en kun je zijn pc op afstand bedienen.

AnyDesk biedt meer opties dan Quick Assist. Zo is er een chatfunctie, een schermopnamefunctie, een whiteboard en een handige datatransferfunctie om snel bestanden tussen beide systemen te verplaatsen. Je kunt de schermweergave aanpassen en via de knop Acties bijvoorbeeld een screenshot maken of de toegangsrichting omkeren. Uiteraard kunnen ook hier beide partijen de verbinding op elk moment stopzetten.