Zoek je een mogelijkheid om interessante artikelen die je op internet tegenkomt te bewaren en te organiseren, waarbij ook de originele content wordt opgeslagen, voor het geval de pagina verdwijnt? Dat kan met het toegankelijke Linkwarden. Er is een betaalde clouddienst, maar je kunt het pakket ook eenvoudig en volledig gratis op een eigen server installeren en gebruiken.

Je kunt favorieten natuurlijk in je browser bewaren en beheren, en vaak ook synchroniseren op basis van een account, zodat je ook op een ander systeem dezelfde favorieten hebt. Dit heeft in de praktijk wel wat beperkingen. Zo ben je gebonden aan die ene browser, zoals Chrome of Firefox. Ook zijn de mogelijkheden voor het organiseren van je favorieten beperkt en kun je je verzameling niet echt delen met anderen.

Linkwarden neemt veel van deze beperkingen weg. Je kunt hierin niet alleen je favoriete links bewaren, maar ze ook organiseren via collecties en tags. Bovendien wordt automatisch een kopie van elke pagina gemaakt als schermafbeelding en pdf-bestand, zodat de content ook nog toegankelijk blijft als deze online niet meer beschikbaar is. Dit helpt bij Link Rot (zie kader ‘Link Rot: veel (oude) webpagina’s verwijderen’). Het toevoegen van favorieten kan handmatig, maar ook via een browserextensie. Linkwarden maakt het bovendien mogelijk om samen te werken met andere gebruikers door de mogelijkheid een collectie te delen. Per gebruiker kun je instellen welke rechten zij hebben. Je kunt de software volledig zelf hosten. De systeemeisen zijn bescheiden. Wil je dat liever niet, dan is er ook een clouddienst beschikbaar (3 dollar per maand per gebruiker). Functioneel zijn er overigens geen verschillen tussen de zelf gehoste versie en de clouddienst. Wel geeft die laatste recht op support en hoef je natuurlijk geen tijd te spenderen aan installatie en onderhoud. Al blijkt dit alles relatief eenvoudig, zoals je in dit artikel zult zien.

1 Benodigdheden

Linkwarden is nog relatief nieuw: de eerste versie zag in juli 2023 het licht. Sindsdien verschenen er regelmatig updates. Voor dit artikel maken we gebruik van versie 2.4. Vooral het design is daarin verder verbeterd. De meest gangbare manier om Linkwarden te installeren is via Docker en Docker Compose (dat standaard deel uitmaakt van Docker). Wij gebruiken we een server met Ubuntu 22.04. Voor de installatie van Docker binnen dit besturingssysteem kun je onder meer een tutorial-pagina van DigitalOcean raadplegen. Naast Docker is ook Git nodig, dat je eenvoudig toevoegt met apt install git. In dit artikel bespreken we een standaardinstallatie. Voor aanvullende informatie verwijzen we je graag naar de GitHub-pagina, de officiële documentatie en de website. Voor details over de laatste versies raden we je aan om ook de blog in de gaten te houden.

Of bouw je eigen energiezuinige server: Efficiënt en kostenbesparend: zo bouw je je eigen energiezuinige server

Via de GitHub-pagina kun je op de hoogte blijven van de vorderingen.

2 Installatie

Om te beginnen ‘klonen’ we met Git het Linkwarden-project in een schone map op de server:

Bestudeer eventueel het bestand docker-compose.yml met details over de gebruikte containers en instellingen. De belangrijkste opties worden in de vorm van omgevingsvariabelen uit een .env-bestand gehaald. Maak daarom eerst dit bestand met nano .env en zet daarin de onderstaande regels. Op de plek van wachtwoord vul je een uniek wachtwoord in.

Start de container met docker compose up. Op sommige systemen is dat docker-compose up (met een streepje ertussen). Als alles goed is gegaan, kun je de container sluiten met Ctrl+C en vervolgens op de achtergrond starten met docker compose up -d. Kom je ergens niet uit, raadpleeg dan de documentatie. Onder het kopje Self Hosting vind je details voor het zelf hosten van Linkwarden.

Bestudeer eventueel het docker-compose.yml-bestand dat Linkwarden gebruikt.

3 Account maken

Na de installatie van Linkwarden kun je inloggen op het ip-adres van het bewuste systeem met poortnummer 3000. In ons voorbeeld is dat http://10.0.10.24:3000. De eerste keer zul je een account moeten maken via de optie Sign Up. Ook andere gebruikers kunnen zich registreren. Wil je op een later moment de registratie uitzetten, dan kun je de onderstaande regel aan het eerder genoemde .env-bestand toevoegen:

Na het maken van wijzigingen is het nodig om Linkwarden te stoppen met docker compose down. Daarna kun je de toepassing weer starten met docker compose up -d.

Na de installatie kun je inloggen of een nieuw account registreren.

4 Link toevoegen

Na het inloggen kom je op je dashboard waar je je favorieten kunt beheren. We voegen om te beginnen meteen een eerste link toe via de optie Add New Link. Je kunt hierbij een bestaande collectie kiezen of een nieuwe collectie maken. Een collectie kun je zien als een folder of verzameling. Een link kan maar in één collectie worden opgenomen, maar je kunt er wel meerdere tags aan toevoegen. Als voorbeeld maken we de collectie Recepten en voegen we enkele beschrijvende trefwoorden, ofwel tags toe, in dit voorbeeld Ontbijt en Havermout. Optioneel kun je ook een naam invullen en een eigen omschrijving.

Je dashboard geeft een overzicht van alle bookmarks.

5 Dashboard

Na het toevoegen van een eerste link zal de navigatie snel duidelijker worden. Linksboven zie je een knop om naar je dashboard te gaan en knoppen om door alle links, gepinde links of collecties te bladeren. In het paneel links zie je de gemaakte collecties en tags. Die kun je uiteraard als ingang gebruiken. Ook zie je hier hoeveel links, collecties en tags er zijn gemaakt en zie je zowel de laatst toegevoegde als de gepinde links. Rechtsboven zie je een knop om te wisselen tussen de lichte en donkere modus. Via het plusteken kun je een link of collectie toevoegen. Verder kun je je profiel bekijken, waar je nog enkele voorkeuren kunt instellen en ook favorieten kunt importeren en exporteren (zie kader ‘Favorieten importeren en exporteren’). De bovenbalk bevat verder nog een zoekoptie, waarmee ook de volledige tekst van webpagina’s wordt doorzocht, zodat je nog meer kans hebt om te vinden wat je zoekt.

Je dashboard geeft een overzicht van alle bookmarks.

Via je profiel kun je favorieten importeren en exporteren.

Lees ook: Met FoxyTab schep je orde in de tabbladenchaos

6 Vastgelegd in archief

Als je bij een bepaalde link het menu opent (via de drie puntjes) zie je nog wat extra opties. Zo kun je de link bewerken, verwijderen of met Pin to Dashboard op je dashboard vastzetten. Je kunt hier ook de gearchiveerde webpagina opvragen, via de optie Preserved Formats. Standaard wordt sinds versie 2.4 elke webpagina gearchiveerd, zonder dat je hier iets voor hoeft te doen. Er wordt zowel een schermafbeelding gemaakt als een pdf-bestand. Je kunt deze bestanden naar keuze openen in je browser of downloaden. In zo’n archief is de bewuste pagina volledig opgenomen. Daardoor heb je dus altijd een kopie van de complete inhoud. Ten slotte kun je via de optie Readable ook het kale artikel als tekst lezen. Merk op dat je een verwijzing ziet naar de laatste snapshot op het eerder genoemde Archive.org.

Voor webpagina’s wordt een schermafbeelding en pdf-bestand opgeslagen.

7 Toevoegen via extensie

In de praktijk zal het vaak handiger zijn om links toe te voegen tijdens het browsen. Hiervoor kun je de extensie gebruiken. De extensie is beschikbaar voor op Chromium gebaseerde browsers zoals Chrome, Brave en Edge en daarnaast ook voor Firefox. Na het toevoegen van de extensie moet je deze eerst configureren. Hierbij voer je het adres van je Linkwarden-installatie in, samen met je e-mailadres en wachtwoord. Als je een interessante link tegenkomt, klik je op het icoontje. Daarna kun je een collectie kiezen en enkele tags toevoegen.

Via de extensie kun je eenvoudig links toevoegen met alle gewenste details.

8 Samenwerken

Linkwarden biedt de mogelijkheid om samen te werken met andere gebruikers. Je kunt ervoor kiezen om een bepaalde collectie publiekelijk te maken. Ook kun je deze delen met enkele specifieke gebruikers die dan meer rechten hebben. Om deze opties in te stellen, open je de collectie en ga je naar het menu (de drie puntjes). Daarna kun je deze publiekelijk maken met een vinkje. Iedereen met de link (in ons voorbeeld http://10.0.10.24:3000/public/collections/1) kan dan de links in de collectie bekijken. In hetzelfde venster kun je ook de namen invullen van de gebruikers die je extra rechten wil geven. Daarna kun je per gebruiker aangeven of de bewuste persoon de collectie alleen mag bekijken (Viewer), mag bijdragen door nieuwe links toe te voegen (Contributor) of volledig beheer over de collectie krijgt (Admin). Met dit laatste komen ook opties als het bewerken en verwijderen van links beschikbaar. Hierdoor kun je dus naast je persoonlijke favorieten ook een collectie met bijvoorbeeld een partner delen.

Je kunt een collectie delen met andere gebruikers of publiekelijk maken.

Ook interessant: Veilige bladwijzers: bescherm je favoriete links met Secure Bookmarks

9 Overige opties

Er zijn voor de liefhebbers nog wat geavanceerdere opties. Zo kun je single sign-on (sso) gebruiken voor autorisatie, om het inloggen te vereenvoudigen. Dit komt er in feite op neer dat je een extern systeem (zoals Facebook, Google of GitHub) gebruikt om gebruikers binnen te laten. Om hier gebruik van te maken, zet je de gewenste details in het bestand met omgevingsvariabelen erbij. Verder is voor Linkwarden een api beschikbaar. Daarmee kun je vanuit andere software je favorieten raadplegen. Zo kun je bijvoorbeeld alle favorieten binnen een bepaalde collectie of met een bepaalde tag opvragen. Details over single sign-on en de api vind je in de Linkwarden-documentatie.

In de handleiding vind je details over onder andere de api.

10 Verbeterpunten

Linkwarden is een handige tool, maar er zijn wel wat verbeterpunten. Zo kan het soms even duren voordat de gearchiveerde versies zijn gemaakt. Ze worden in feite aan een wachtrij toegevoegd en na elkaar verwerkt. We hebben ook gemerkt dat een gearchiveerde versie een enkele keer wordt geplaagd door een opdringerige cookiemelding die de tekst in de weg zit en soms zelfs het archiveren van de webpagina volledig tegenhoudt, waardoor alleen de cookiemelding wordt gearchiveerd. Dit wordt in een toekomstige versie mogelijk opgelost. Ook blijkt dat je een link meer dan één keer kunt toevoegen, wat naar ons idee niet ideaal is. Het alternatieve Raindrop.io (zie kader ‘Raindrop.io’) werkt in dat opzicht wat praktischer. Stel dat je een webpagina met je browser bezoekt die al in je archief staat, dan zie je aan het icoontje van de Raindroip.io-extensie direct dat deze link al bestaat. Via het icoontje kun je dan de bestaande details bekijken of aanpassen. Om te weten te komen wat de plannen voor toekomstige uitbreidingen van Linkwarden zijn, kun je de roadmap bekijken. Een verwijzing hiernaar vind je op de GitHub-pagina van het project.

In de roadmap kun je zien wat de plannen voor toekomstige uitbreidingen zijn.

Met Raindrop.io kun je op een aantrekkelijke wijze je favorieten beheren.

Niet alleen het saaie en repetitieve werk wordt vervangen door AI. Je bent óók als kenniswerker niet meer zeker van een baan. Software wordt al grotendeels door AI geschreven. Gelukkig kun je daar als hobbyprogrammeur ook enorm van profiteren. Het brengt naast tijdwinst ook veel gemak. We helpen je op weg met drie praktische tools: ChatGPT, Aider en de Windsurf Editor. We maken enkele eenvoudige voorbeelden, zodat je een helder beeld hebt van je potentiële workflow.

Grote taalmodellen zijn al zo goed dat je comfortabel complete programma’s door AI kunt laten maken, zelfs zonder enige programmeerkennis. Afhankelijk van de tools die je gebruikt, voelt dat toch alsof je samen aan code werkt, ook wel pair-programmeren genoemd. Je houdt dus enige controle en kunt er, als je oplet, veel van leren. Ook al wordt het harde werk door AI gedaan.

Een bijkomend voordeel is dat je heel gericht aanpassingen kunt laten doen of vragen kunt stellen over de code, zonder dat je de documentatie of websites als Stack Overflow hoeft door te spitten. Het is geen verrassing dat laatstgenoemde website met fors dalende bezoekersaantallen te maken heeft. Ook andere taken, zoals het schrijven van de documentatie, zijn snel geregeld.

In dit artikel gaan we een eenvoudig programma maken met AI, zodat je een goed beeld hebt van de workflow. We gebruiken drie verschillende tools. We starten met het vertrouwde ChatGPT, al kun je ook bijvoorbeeld voor Claude of Gemini kiezen. Daarna gaan we met Aider in combinatie met Git aan de slag. Daarmee werk je ‘samen’ aan programmacode via de opdrachtprompt, in ons voorbeeld binnen het vertrouwde Visual Studio Code. Tot slot gaan we met de Windsurf Editor aan de slag, een completere grafische ontwikkelomgeving met geïntegreerde AI-features, die je van begin tot eind ondersteunt bij het maken van je programma. 

ChatGPT

Chatbot

Grote taalmodellen (LLM’s) vormen de basis voor chatbots als OpenAI’s ChatGPT en Anthropics Claude, maar óók voor de tools die we hierna behandelen. Feitelijk benaderen we de chatbots in dit eerste deel van het artikel rechtstreeks, via een browser of app. De andere tools gebruiken de API van deze bedrijven. Raadpleeg eventueel voor het starten met ChatGPT deze basiscursus.

De nieuwere modellen (we gebruiken overwegend ChatGPT 4o en Claude 3.5 Sonnet) laten heel goede resultaten zien voor programmeertaken. Ze helpen uiteraard niet alleen om programmacode te schrijven maar kunnen code ook uitleggen, fouten oplossen en de documentatie schrijven. Ook kun je uitstekend brainstormen over een project of ideeën. Het is daarom, óók als je andere tools voor programmeren gebruikt, enorm praktisch om erbij te hebben! Toegang tot ChatGPT is gratis met beperkingen. Een abonnement is minder gelimiteerd en geeft vaak toegang tot nieuwere modellen (zoals o1 of o3-mini). Zo’n abonnement is niet bruikbaar voor de andere tools, die gebruiken namelijk de API waarvoor je aparte credits moet aanschaffen.

Een chatbot biedt goede ondersteuning bij al je programmeervragen.

Eerste stappen

We beginnen met een eenvoudig voorbeeld en vragen aan ChatGPT om een spelletje boter-kaas-en-eieren te maken, ook wel bekend als tic-tac-toe. Hoewel het Engels soms betere resultaten kan geven, werken we voor dit artikel volledig in het Nederlands. We starten met deze prompt: “Maak een volledig functionele boter-kaas-en-eieren voor in een browser. Maak de HTML-structuur, voeg CSS-stijlen toe en implementeer de JavaScript-logica. Maak een scheiding tussen HTML, CSS en JavaScript. Zorg dat het programma responsief is zodat het bij elke schermgrootte werkt.”

ChatGPT genereert de gevraagde code. Je kunt individueel de HTML, CSS en JavaScript kopiëren. Om het te proberen, kun je alles plakken op websites als www.jsfiddle.net en www.codepen.io. Voor dit voorbeeld hebben we bij JSFiddle een projectpagina aangemaakt. We gaan dit voorbeeld in de volgende stappen verder verbeteren, steeds met links naar de verbeterde versie.

De eerste versies van het spel boter-kaas-en-eieren.

Geluiden toevoegen

We vragen ChatGPT om het programma aan te passen, zodat er een geluid wordt afgespeeld bij elke zet. ChatGPT voegt daarop een audio-element toe aan de HTML-code. Het past ook het script aan om dit aan te roepen bij elke zet. Je moet nog wel zelf het mp3-bestand plaatsen in de uiteindelijke programmamap of een volledige link naar het mp3-bestand invullen in de HTML-code:

Er zijn overigens veel websites waar je leuke geluidseffecten kunt vinden die je vrij kunt gebruiken, waaronder Pixabay. Op deze pagina zie je onze aangepaste versie.

De aangepaste HTML-code bevat een verwijzing naar een mp3-bestand.

Computertegenstander

We vragen ChatGPT vervolgens om een slimme computertegenstander toe te voegen, waarbij aan het begin van het spel wordt gekozen wie er mag beginnen. Via deze webpagina kun je deze versie zien. De computertegenstander blijkt in eerste instantie overigens helemaal niet zo slim, waardoor je makkelijk je potjes wint. Maar dat is snel opgelost. Na ons verzoek om de computertegenstander slimmer te maken, controleert het programma voortaan eerst op mogelijke winnende zetten en blokkeert het de tegenstander indien nodig. Als er geen direct winnende of blokkerende zetten zijn, kiest het een willekeurige lege cel. Deze slimmere versie kun je hier bekijken.

Het aangepaste script op een canvas in ChatGPT.

Uiterlijk verfraaien

Als laatste hebben we gevraagd het uiterlijk wat mooier te maken. Hierbij wordt voornamelijk de CSS-code aangepast om de visuele stijl van het spel te verbeteren. Het resultaat is geslaagd: ChatGPT geeft de achtergrond een mooi kleurverloop. Ook zijn de stijlen van de knoppen en speelvelden aangepast. Het levert een veel moderner en aantrekkelijker uiterlijk op.

Je kunt ChatGPT uiteraard steeds vragen om het script of een deel daarvan uit te leggen. Ben je het overzicht over de wijzigingen kwijt, dan kun je uiteraard ook vragen om de laatste HTML-code in te zien, of de laatste versie van het script. Eventueel op een canvas. Toch misten wij in ChatGPT soms wat overzicht en is het bovendien lastig om een stapje terug te doen als een aanpassing niet het gewenste resultaat oplevert. Dit zijn zaken die we in het volgende deel gaan aanpakken met Aider.

De gemoderniseerde versie van boter-kaas-en-eieren.

Aider

Opdrachtprompt

Voor grotere programmeerprojecten is het werken met een chatbot al snel vervelend en verwarrend. Veel praktischer is een tool die met jouw eigen projectbestanden werkt en zelf of samen de gewenste aanpassingen maakt. Als je geen moeite hebt met het werken met een opdrachtprompt, is Aider een uitstekende optie. Die tool helpt met het schrijven en aanpassen van code.

Aider is opensource en werkt met heel veel LLM’s samen. Hier gebruiken we de API voor Claude 3.5 Sonnet, maar je kunt ook de API van OpenAI gebruiken of een LLM die je zelf lokaal draait of elders, zoals via OpenRouter. De integratie met Git is enorm praktisch. Voor elke aangebrachte wijziging voert het een ‘commit’ uit, voorzien van een duidelijke omschrijving, zodat je achteraf een goed overzicht met alle veranderingen hebt en ook stapjes terug kunt doen. Niet alle alternatieven bieden dit en dat is vooral een gemis als er iets fout gaat en je geen idee meer hebt hoe je dat moet oplossen.

Aider werkt samen met alle gangbare LLM’s.

Voorbereiding

We willen weer laten zien hoe je het spelletje boter-kaas-en-eieren met Aider zou kunnen maken. We gebruiken het voor velen vertrouwde programma Visual Studio Code onder Windows en installeren Aider via een opdrachtprompt binnen die ontwikkelomgeving. Binnen de editor kun je uiteraard alle gegenereerde bestanden bekijken en handmatig aanpassen. Voor de installatie van Aider heb je Python nodig. Zet tijdens de installatie van Python een vinkje bij Add python.exe to PATH, zodat je Python vanuit elke map kunt aanroepen.

Installeer ook Visual Studio Code als je dat nog niet eerder hebt gedaan. Visual Studio Code biedt een mogelijkheid om Copilot als assistent te gebruiken, maar dat slaan we hier over.

Installeer ook Git, zodat versiebeheer mogelijk is. Kies tijdens de installatie van Git voor het gebruik van Visual Studio Code als standaardeditor. Verder kun je alle standaardinstellingen accepteren. Als je Python, Visual Studio Code en Git hebt geïnstalleerd, kun je door met de installatie van Aider.

Installeer Python onder Windows voordat je met Aider aan de slag gaat.

Installatie Aider

We kunnen nu Aider installeren. Open daarvoor Visual Studio Code en kies in het menu de optie Terminal / New Terminal. Verander de terminal, via de optie rechtsboven in het venster, naar Git Bash. Installeer daarna Aider met de volgende twee opdrachten:

Sluit de terminalvenster via het kruisje rechtsboven. Open dan een nieuwe terminal en wissel weer naar Git Bash. Als je Aider niet kunt aanroepen met aider zul je het PATH moeten uitbreiden met de aangegeven opdracht, zoals in het voorbeeld hieronder:

Zorg dat je in dit voorbeeld voor Claude 3.5 Sonnet een API-sleutel hebt en voldoende credits om mee te beginnen (zie het kader ‘API-sleutel maken voor Claude’). Exporteer deze API-sleutel zodat Aider deze direct kan gebruiken:

Maak nu een nieuwe map voor je toepassing, blader naar die map en maak een Git-repository:

Je kunt nu beginnen met programmeren, met de ondersteuning van Aider!

We installeren Aider om het binnen Visual Studio Code te gebruiken.

Programma maken

We gaan ons eerste programma maken. Zorg dat je een terminalvenster hebt geopend en bent gewisseld naar Git Bash. De assistent start je dan met de volgende opdracht:

Er wordt de eerste keer gevraagd om .aider* en .env toe te voegen aan .gitignore. Dat raden we aan! Hiermee voorkom je dat deze bestanden, vaak met wachtwoorden en dergelijke, per ongeluk in je Git-repository worden opgenomen en daardoor in potentie online komen, als je de repository via GitHub beschikbaar maakt.

Via de prompt kun je nu je opdrachten afvuren. We vragen zoals eerder om een volledig functionele en responsieve boter-kaas-en-eieren voor in een browser met de vereiste HTML-structuur, CSS-stijlen en JavaScript-logica in aparte bestanden.

Aider gaat direct aan de slag en laat heel overzichtelijk alle aanpassingen zien, met een beschrijving van de uiteindelijke functionaliteit. Het vraagt netjes of het de nieuwe bestanden mag maken (index.html, styles.css en script.js) en daarna of het deze mag openen in een browser. Het spel is in deze eerste versie volledig responsief met een duidelijke gebruikersinterface, houdt de speelstatus bij, detecteert wanneer iemand wint of als het een gelijkspel is, heeft een knop om het spel opnieuw te starten en is helemaal in het Nederlands. Een goed begin!

Aider heeft het programma voor ons uitgewerkt.

Aanpassingen maken

We vragen opnieuw in natuurlijke taal om wijzigingen te maken. De workflow is erg prettig. Aider geeft eerst aan welke bestanden waarschijnlijk moeten worden gewijzigd. Voor het geluid stelt het bijvoorbeeld wijzigingen in index.html en script.js voor. Dan vraagt Aider of het deze bestanden mag toevoegen aan de chat.

Als de radartjes zijn uitgedraaid, na interactie met Claude, geeft Aider heel nauwkeurig aan welke regels in welke bestanden moeten worden gewijzigd. Ook geeft Aider aan dat je een mp3-bestand genaamd move.mp3 in dezelfde map moet plaatsen.

We vragen Aider daarna ook om een slimme computertegenstander toe te voegen. Die is meteen heel slim en probeert direct te winnen als dat kan, blokkeert winnende zetten van de tegenstander, probeert het centrum te veroveren en kiest anders voor hoeken of willekeurige zetten.

Tot slot vragen we Aider om het programma te verfraaien met een moderner uiterlijk. Dat levert een flinke metamorfose op. Bekijk hier het resultaat.

Via een comfortabel proces maakt het alle gewenste aanpassingen.

Integratie met Git

De standaard integratie met Git biedt veel voordelen. Als Aider aanpassingen maakt aan een bepaald bestand zal het in Git een heldere beschrijving toevoegen aan de zogeheten commit. In Visual Studio Code kun je deze historische aanpassingen eenvoudig terugzien. Klik daarvoor op een bestand en open in de balk aan de linkerkant Timeline. Zorg dat de filterinstelling is ingesteld op Git History.

Nu zie je de commit-geschiedenis van het geselecteerde bestand. Door op een specifieke commit te klikken, kun je de aangebrachte wijzigingen bekijken. Binnen Aider zijn er ook nog wat trucjes. Zo kun je met /diff zien wat de laatste veranderingen zijn. Met /undo kun je die eenvoudig ongedaan maken.

We hebben de repository op GitHub gezet. Ook hier kun je alle veranderingen bekijken. Open daarvoor een bestand, zoals script.js, en ga dan rechtsboven naar History. Hier zie je de verschillende wijzigingen. Als je op een van de aanpassingen klikt, zie je netjes welke veranderingen in de code zijn gemaakt.

Je kunt handig zien welke historische wijzigingen zijn aangebracht in bestanden.

Git en GitHub

Aider gebruikt een git-repository. Sommige mensen verwarren dit met GitHub. Je kunt met Git prima alleen een lokale repository maken, op het systeem waarop je met Aider werkt. Optioneel kun je deze repository met GitHub verbinden, zodat je in feite een kopie in de cloud hebt. Dat is voor jezelf wel heel praktisch, omdat je veel makkelijker de wijzigingen kunt bijhouden en bestuderen. En je kunt ook met anderen samenwerken aan code.

Ook interessant om te lezen: GitHub Codespaces: altijd de juiste tools bij de hand

We hebben de repository gedeeld met GitHub, zodat je alle veranderingen kunt inzien.

Windsurf Editor

 Complete ontwikkelomgeving

Zoek je een completere ontwikkelomgeving met geïntegreerde AI, dan zijn Cursor AI en Windsurf Editor twee populaire opties. Cursor AI is een gevestigde speler, maar krijgt steeds meer concurrentie van het nieuwere Windsurf Editor. Beide ontwikkelteams blijven verbeteringen doorvoeren om niet voor elkaar onder te doen.

Beide programma’s zijn bovendien klonen van Visual Studio Code, de bekende editor van Microsoft die we ook voor Aider hebben gebruikt. Daarom lijken ze in veel opzichten op elkaar. Het kan handig zijn om verschillende thema’s te gebruiken als je ze naast elkaar gebruikt, zodat je ze uit elkaar kunt houden.

Windsurf Editor werkt met een ingebouwde assistent genaamd Cascade.

Cascade

We hebben ook in Windsurf geprobeerd om het spelletje boter-kaas-en-eieren uit dit artikel te maken. De assistent in Windsurf Editor heet Cascade; via het Cascade-deelvenster kun je hem direct aan het werk zetten. Een leuk detail is dat niet alleen code wordt gegenereerd, maar dat er ook veel aanvullende acties voor je worden uitgevoerd, zoals het aanmaken van een map voor je project en voor de geluiden, en het maken van een mp3-bestand.

Bij elke stap kun je zien welke bestanden worden aangepast en de voorgestelde wijzigingen controleren en bevestigen. Je hoeft niet, zoals bij Aider, zelf een API-sleutel te regelen voor toegang. Je gebruikt steeds het model van Cascade en de administratieve kant wordt via je account geregeld, op basis van credits (zie volgende paragraaf). Zo’n diepere integratie is heel praktisch. Toch heeft de workflow veel overeenkomsten met Aider.

Via een deelvenster kun je een conversatie met Cascade voeren.

Werken met credits

Windsurf werkt met credits voor verschillende taken. Zo worden User Prompt-credits voor elke interactie met de assistent gebruikt en Flow Action-credits voor alle acties die worden uitgevoerd. Als je de limiet bereikt voor het premiummodel, wordt overgeschakeld naar het basismodel. De proefperiode van 14 dagen geeft je ruim voldoende credits om het voorbeeldprogramma uit dit artikel te maken. Sterker nog, je hebt ongeveer vijftien keer meer credits dan nodig, dus je kunt ook grotere en complexere programma’s proberen te maken.

Buiten die proefperiode is, om het premiummodel te gebruiken, een upgrade naar de Pro-versie bijna onvermijdelijk (ca. 18 euro per maand). Je hebt dan wel elke maand een ruime hoeveelheid credits en kunt vrij voordelig credits bijkopen.

Windsurf Editor werkt met een systeem van credits.

Of je nu graag uitgebreid kookt of elke avond snel klaar wilt zijn: een slimme keukenindeling maakt het verschil. Alles moet logisch op zijn plek staan, zodat je moeiteloos overal bij kunt en na afloop ook weinig tijd kwijt bent aan opruimen.

Lees ook: Fornuis op maat: kies het aantal pitten dat bij je past

Vaatwasser, gootsteen en vuilnisbak

Heb je plannen voor een nieuwe keuken? Denk dan nu al na over welke slimme keuzes je kunt maken met de indeling. Plaats bijvoorbeeld de vaatwasser, de spoelbak en de afvalemmer dicht bij elkaar. Je hoeft dan nooit ver te lopen met vieze borden en je kunt ze makkelijk leegschrapen, eventueel afspoelen en direct inruimen. Staat de afvalbak in een kastje direct naast de vaatwasser? Let er dan op dat je het deurtje nog goed kunt openen als de deur van de vaatwasser omlaag staat. Dat werkt makkelijker bij het inruimen. Plaats verder de vaatwasser niet direct tegen een zijmuur. Tijdens het inruimen loop je dan sneller kans op spetters tegen de muur.

Werkblad en kookplaat

Het werkblad is meer dan alleen een plek om iets op te zetten. Je gebruikt het om te snijden, te mixen, spullen neer te leggen en borden op te scheppen. Zorg daarom dat je voldoende vrije werkruimte overhoudt – dus niet alles volbouwen met apparatuur. Plaats de spoelbak of kookplaat liever niet op een hoek. Je hebt aan beide kanten plek nodig, zodat je je handen vrij kunt houden en spetters opvangt. Reken aan weerszijden minimaal veertig centimeter. Dat oogt niet alleen rustiger, het werkt ook prettiger. Handig om te weten: bij je keukenspecialist wordt hiervoor vaak de term aflegruimte gebruikt. En nog even over de kookplaat: plaats die bij voorkeur niet pal naast de koelkast of een hoge kast; dat geeft weinig bewegingsvrijheid en maakt het lastig om met meerdere mensen tegelijk in de keuken te staan.

©Olga Yastremska and Leonid Yastremskiy

Koelkast

Een koelkast gebruik je vaker dan je denkt – gemiddeld zo'n 35 keer per dag. Zet 'm daarom op een plek waar je er makkelijk bij kunt, ook als je vanuit de woonkamer even snel iets wilt pakken. Zet de koelkast liever niet helemaal achterin of op een plek waar je niet vanzelf langsloopt; dat is al snel onhandig in het dagelijks gebruik. Let ook op de temperatuur rondom de koelkast. Zet hem niet naast een oven, radiator of op een plek waar veel zonlicht komt. Kan het echt niet anders, zorg dan voor een isolerende tussenplaat en houd minstens drie centimeter ruimte vrij tussen warmtebron en koelkast.

Gebruik de keuken-driehoek

In de basis draait een keuken om drie functies: koken, spoelen en koelen. Je fornuis, gootsteen en koelkast vormen samen een denkbeeldige driehoek. Als de afstanden tussen deze drie goed gekozen zijn, werk je prettiger. Staan ze te ver van elkaar, dan loop je onnodig veel. Staan ze te dicht bij elkaar, dan dan wordt het al snel krap en onhandig. Een keukenspecialist kan helpen bij het vinden van een goede verhouding, maar je merkt het zelf vaak ook al als iets net niet lekker werkt.

Optimale werkhoogte

Ook de hoogte van je werkplekken telt mee. Een oven op armhoogte is een stuk prettiger dan op kniehoogte, zeker als je vaak bakt. Het voorkomt bukken. Heb je een kleine keuken? Kies dan voor een compacte oven of voor een fornuis met geïntegreerde oven. Datzelfde geldt voor de vaatwasser: als je die wat hoger plaatst, spaar je je rug en knieën. Voor de kookplaat geldt een andere regel: meet de afstand van je onderarm tot het werkblad. Is die ongeveer twaalf centimeter, dan zit je goed qua houding en belast je je schouders niet onnodig.

Apparatuur wat hoger plaatsen (als dat kan) heeft nog een voordeel. Wanneer je kleine kinderen hebt rondlopen, kunnen die er minder makkelijk bij. Wel zo veilig!

©lev dolgachov

Opbergruimte

Tot slot: denk na over hoe je spullen opbergt. Onderkastjes bieden veel ruimte, maar vragen vaak veel van je rug. Bovenkastjes kunnen juist weer te hoog zijn. Een buffetkast biedt uitkomst: wat je dagelijks gebruikt zet je op ooghoogte, wat minder vaak nodig is kan best wat lager of juist hoger.

Slim indelen = een fijnere keuken!

Een goede keuken draait niet alleen om de juiste apparatuur, maar vooral ook om slimme keuzes die het koken makkelijker maken. Denk na over looproutes, werkhoogtes en voldoende bewegingsruimte. Positioneer alles op logische plekken, zorg voor een werkblad met voldoende vrije ruimte en let op kleine details zoals de draairichting van kastdeurtjes. Daarmee wordt de keuken (nog meer) het hart van je huis!