Browsers zijn ongetwijfeld de meestgebruikte applicaties. Van alle browsers blijkt Google Chrome wereldwijd de populairste te zijn. Daarna volgt Safari en op ruime afstand komen Edge en Firefox. In dit artikel laten we je kennismaken met een aantal minder bekende browsers voor Windows.

De cijfers kunnen licht variëren, maar de conclusie is duidelijk. Volgens onder meer het platform StatCounter heeft Google Chrome al geruime tijd een wereldwijd marktaandeel van ongeveer 65 procent. Chrome is de populairste browser op desktops, laptops, tablets en smartphones.

Op desktop-pc’s volgen Edge, Safari (macOS) en Firefox, met respectievelijk ongeveer 13, 9 en 7 procent. Op mobiele apparaten staat Safari, vooral dankzij Apple, met 23 procent op de tweede plaats. Andere browsers zijn nauwelijks aanwezig.

Als we alleen naar Windows-computers kijken, staat Chrome stevig aan de top. Firefox moet hier vechten om te overleven. Het lijkt wel een David en Goliath-verhaal: Chrome is de reus met alle middelen, terwijl Firefox de underdog is die een beperkte maar loyale gebruikersgroep behoudt dankzij het opensource-karakter, de aanpasbaarheid en de sterke focus op privacy.

Google Chrome heeft al geruime tijd wereldwijd het grootste marktaandeel.
Bron: StatCounter.

Engines

Een van de belangrijkste technieken in webbrowsers is de rendering engine. Deze bepaalt hoe een webpagina op je scherm verschijnt, op basis van de html- en css-codes van de pagina. De drie meest gebruikte rendering engines zijn Blink (Google Chromium-project en Chrome), WebKit (Apple Safari op macOS en iOS) en Gecko (inclusief Quantum-optimalisaties; Mozilla Firefox). Via deze Wikipedia-pagina vind je een uitgebreidere vergelijking.

Daarnaast is er de JavaScript-engine, die de JavaScript-code uitvoert voor dynamische inhoud en interacties op webpagina’s. De bekendste zijn V8 (Chrome, Edge en andere Chromium-gebaseerde browsers), JavaScriptCore (Safari) en SpiderMonkey (Firefox en aanverwante browsers).

De rendering engine, zoals Gecko, is een fundamenteel onderdeel van een webbrowser.

Benchmarking

In dit artikel beperken we ons tot Windows, wat betekent dat alle besproken browsers zijn gebaseerd op Blink/V8 (Chromium-browsers) of Gecko/SpiderMonkey (Firefox-browsers). Hoewel andere criteria, zoals het specifieke gebruikersscenario, de efficiëntie van de code, de kwaliteit van de netwerkstack en de mate van ondersteuning voor multi-threading, ook bijdragen aan de prestaties van een browser, komt de grootste impact vooral van de beide engines.

In de meeste benchmarks presteert het duo Blink/V8 beter dan de Mozilla-concurrentie, vooral bij JavaScript-intensieve taken en moderne, zware webapplicaties zoals online games of videoconferencing. Dit komt overeen met onze eigen ervaring met de drie tests op www.browserbench.org, die we herhaaldelijk uitvoerden met Chrome en Brave (Chromium), en Firefox en LibreWolf (Mozilla Firefox). Maar probeer het vooral zelf uit met je favoriete browsers.

LibreWolf op de benchmarktafel: de prestaties vallen wat tegen.

Chromium

Het lijkt er dus op dat je voor snelheid beter af bent met een Chromium-browser. Bovendien worden veel websites getest en geoptimaliseerd voor dit platform, aangezien het de meest gebruikte engine bevat. Hierdoor kan Firefox soms kleine incompatibiliteiten vertonen en wat achterop raken in de ondersteuning van nieuwe technologieën of webfunctionaliteiten, al merk je daar in de praktijk meestal weinig van. Daarnaast bieden Chromium-browsers vaak een betere integratie met Google-diensten.

Een snelle zoekopdracht levert al snel een groot aantal Chromium-browsers op, maar we kunnen ze hier niet allemaal behandelen. Daarom hebben we een persoonlijke en vrij willekeurige selectie gemaakt van de volgende browsers: Arc, Brave en Vivaldi. De vermelde browsers zijn compatibel met (de meeste) Chromium-extensies.

Niet meegenomen in deze selectie zijn onder andere: Chrome, Comodo Dragon, DuckDuckGo Browser, Edge, Epic Browser, Maxthon, Opera en SRWare Iron.

Ook Opera is een (bekende) Chromium-gebaseerde browser.

Firefox

Toch mag je Firefox-browsers zeker niet zomaar afschrijven. Mozilla Firefox is namelijk geheel opensource en onafhankelijk van grote techbedrijven met commerciële belangen, zoals Google. Op deze manier draagt Firefox bij aan diversiteit in het web-ecosysteem, wat belangrijk kan zijn voor innovatie. Bovendien biedt Firefox uitgebreide aanpassingsmogelijkheden, zowel wat betreft de interface als de extensies. Ook is doorgaans het geheugengebruik iets zuiniger, wat aantrekkelijk is voor gebruikers met minder krachtige pc’s. Firefox legt verder van nature meer nadruk op privacy en heeft sterke, ingebouwde anti-traceringstechnieken.

Hoewel het aantal Firefox-browsers merkbaar kleiner is dan dat van Chromium-browsers, stellen we je in dit artikel toch drie degelijke exemplaren voor: LibreWolf, Mullvad Browser en Tor Browser. De vermelde browsers kunnen in principe overweg met de (meeste) beschikbare Firefox-extensies; hoewel ze het installeren van extensies vaak afraden uit privacy- en beveiligingsoverwegingen. Niet meegenomen is onder meer Pale Moon, gebaseerd op een Gecko-variant.

Hoe dan ook, de keuze voor een browser blijkt niet alleen een technische, maar ook een soort filosofische beslissing. Of je kiest helemaal niet en installeert gewoon meerdere browsers tegelijk op je pc, want dat kan ook.

Browser Pale Moon maakt gebruik van een Ghecko-variant: Goanna.

Chromium (Blink/V8)

Arc

Arc (Windows en macOS) is een recent uitgebrachte browser die meteen opvalt door een strakke, eigenzinnige interface die veel ruimte aan webpagina’s geeft. De Nederlandse vertaling zet zich helaas nog niet helemaal door in de gehele interface.

Je kunt eigen werkruimtes creëren om tabbladen en favorieten per thema te organiseren, wat zorgt voor beter overzicht en snellere multitasking.

In plaats van traditionele tabbladen bovenaan, gebruikt Arc een (snel te verbergen) zijbalk om te navigeren tussen tabbladen en andere secties, zoals downloads, favorieten en geschiedenis. Vanuit het contextmenu kun je een split view activeren om twee websites naast elkaar binnen hetzelfde venster te bekijken. Door de Shift-toets ingedrukt te houden bij het klikken op een link, krijg je een peek view van de achterliggende webpagina.

Met Arc Max activeer je enkele AI-functies: je krijgt bijvoorbeeld antwoorden als je vragen stelt over de actuele webpagina. Andere handige functies zijn onder andere een command palette voor het sneller uitvoeren van specifieke taken en Arc Boosts, waarmee je via scripts het gedrag van specifieke websites kunt aanpassen. Deze functies zijn momenteel nog voorbehouden aan macOS. De adblocker-extensie UBlock Origin is standaard geïnstalleerd. Je kunt bepaalde instellingen ook synchroniseren tussen apparaten, waarbij de datatransfers automatisch veilig worden versleuteld.

Arc heeft een opvallende lay-out met meer ruimte voor webpagina’s.

Brave

Brave (voor diverse platformen) bestaat al jaren, blijft goed up-to-date en richt zich vooral op privacy. Zo is er een krachtige, instelbare adblocker en beschermt Brave je tegen fingerprintingtechnieken, waardoor websites moeilijker unieke gebruikersprofielen kunnen maken. Standaard blokkeert Brave ook indirecte cookies en je kunt instellen dat je altijd met https wilt verbinden als dat mogelijk is. De meeste beveiligingen (Brave Shields) kun je per site snel in- en uitschakelen. Naast de reguliere privacymodus is er ook een Tor-modus, die je verkeer via het Tor-netwerk routeert voor extra anonimiteit, weliswaar vaak met merkbare vertraging.

Brave biedt tevens een ingebouwde VPN aan, maar na een proefperiode van zeven dagen is deze niet gratis en bovendien vrij prijzig (circa 10 dollar (9 euro) per maand). Op het gebied van AI introduceert Brave de assistent Leo, waarmee je vanuit een zijbalk allerlei vragen kunt stellen, ondersteund door het AI-model Mistral. Voor wie het nuttig vindt, biedt Brave ook een systeem van Brave Rewards, waarmee je privacyvriendelijke advertenties kunt bekijken en zogeheten BAT’s (Basic Attention Tokens) kunt verdienen, waarmee je jezelf of content creators kunt belonen.

Brave heeft alle focus op de privacybescherming, zoals deze Tor-sessie met geactiveerde Shields.

Vivaldi

Met Vivaldi (beschikbaar voor belangrijkste desktop- en mobiele platformen) krijg je een browser die uitblinkt in aanpassingsmogelijkheden. Je kunt bijna elk aspect van de interface aanpassen, van thema’s tot de positie van tabbladen en de indeling van knoppen en menu’s. De browser biedt handige tabbeheeropties, zoals het stapelen van tabs, waarbij je meerdere tabbladen kunt groeperen.

Ook kun je meerdere webpagina’s naast elkaar bekijken. Tabbladen en groepen kun je onderbrengen in gecategoriseerde werkruimten, zodat je alleen de relevante tabbladen voor die categorie in je venster ziet. Websites kun je in een zijbalk openen als webvensters. Dit is handig als je snel toegang wilt hebben tot nieuws of sociale media, zonder een nieuw tabblad te openen.

Vivaldi heeft ook een ingebouwde tool voor het maken van aantekeningen bij webpagina’s, inclusief het toevoegen van schermafbeeldingen. Met de sneltoets F2 open je een opdrachtenvenster waarmee je talrijke taken kunt uitvoeren. Dankzij lokaal versleutelde synchronisatie kun je notities, bladwijzers, instellingen en geschiedenis veilig over verschillende apparaten uitwisselen. Slim bladwijzerbeheer met tags, uitgebreide zoekopties en groepering zorgen ervoor dat je snel de gewenste pagina’s terugvindt.

Ook op het gebied van privacy scoort Vivaldi goed. Zo zouden er geen gebruikersgegevens worden verzameld, wordt je browsegeschiedenis lokaal en versleuteld bewaard, en is er een ingebouwde, instelbare traceer- en advertentieblokker.

Vivaldi oogt soms wat druk, maar de interface is aanpasbaar en er zijn heel wat handige functies ingebouwd.

Mozilla Firefox (Ghecko/SpiderMonkey)

LibreWolf

Bij het opensource LibreWolf (Windows, macOS en Linux) merk je al snel dat er nauwelijks toeters en bellen zijn, maar dat de focus ligt op maximale controle over je gegevens. De makers hebben veel van de telemetrie van Firefox uitgeschakeld, zodat er geen gegevens over je surfgedrag naar Mozilla of andere partijen worden gestuurd.

Veel privacyinstellingen zijn standaard geoptimaliseerd en ingebouwde trackers ontbreken. Bovendien heeft de browser behoorlijk agressieve instellingen voor het blokkeren van trackers, advertenties en cookies van derden. De meegeleverde extensie uBlock Origin biedt uitgebreide mogelijkheden om ongewenste content te filteren.

LibreWolf biedt gebruikers verder de mogelijkheid om zelf te bepalen wanneer je de browser wilt updaten. De browser stelt het privacybewuste DuckDuckGo in als standaardzoekmachine, maar je kunt ook kiezen voor andere opties, zoals Startpage. Standaard worden beveiligde DNS-aanbieders gebruikt, zoals (Mozilla) Cloudflare en Quad9, maar ook dit kun je aanpassen. Zoeksuggesties in de adresbalk zijn standaard uitgeschakeld, tenzij je ze zelf inschakelt. Ook de synchronisatie kun je inschakelen, maar dit loopt dan wel via je Mozilla-account.

Weinig toeters of bellen in LibreWolf. De belangrijkste instellingen zijn er vooral voor de privacy.

Mullvad Browser

Net als bij bijna alle op Firefox gebaseerde browsers ligt bij Mullvad Browser (Windows, macOS, Linux) de nadruk op privacy. Misschien geeft het je een gerust gevoel dat het bij deze browser om een Europees bedrijf gaat. Mullvad betekent ‘mol’ en verwijst naar de kernactiviteit van het Zweedse bedrijf: het aanbieden van een betrouwbare VPN-tunnel (5 euro per maand). Deze VPN is trouwens ook te beheren via een browserextensie (Mullvad Browser Extension).

Mullvad Browser, ontwikkeld in samenwerking met het Tor Project, stuurt geen telemetrische of andere gebruikersgegevens naar de ontwikkelaars. De privémodus is standaard ingeschakeld, zodat cookies, ingevoerde gegevens in zoek- en formuliervelden, browsercache en -geschiedenis automatisch worden gewist bij het afsluiten. De twee meegeleverde extensies (uBlock Origin en NoScript) blokkeren andere trackers, en de browser gebruikt tevens anti-fingerprintingtechnieken. Net als LibreWolf gebruikt deze browser standaard DuckDuckGo als zoekmachine, maar je kunt ook een andere zoekmachine instellen. Er is geen optie om gegevens zoals bladwijzers of wachtwoorden te synchroniseren via een account. Dit is wederom om het risico op datalekken te verminderen.

Alles over Mullvad Browser lees je in dit artikel: Mullvad Browser: voor iedereen die waarde hecht aan online privacy

Een VPN-bedrijf is het aan zichzelf verplicht veel aandacht te schenken aan privacy en beveiliging.

Tor Browser

We vermeldden al dat de makers van Mullvad Browser samenwerken met het Tor Project (The Onion Router). Dit is de thuisbasis van de Tor Browser (Windows, macOS, Linux, Android). De browser is niet zozeer bedoeld om je reguliere browser te vervangen, maar meer voor surfsessies waarbij je je online activiteiten anoniem wilt houden. Je browserverkeer wordt namelijk versleuteld en via een wereldwijd netwerk van vrijwillige servers geleid, waardoor het moeilijker wordt je ip-adres te traceren of je surfgedrag te volgen.

Tor Browser is bijzonder geschikt voor wie zich zorgen maakt over overheidstoezicht, bedrijfsmonitoring of hackers. De browser heeft ingebouwde bescherming tegen veel online trackers, beschermt tegen fingerprinting en bewaart geen browsegeschiedenis of cookies na je surfsessies. Tor Browser biedt tevens toegang tot onion-websites, beter bekend als het darkweb, dat zowel legitieme als illegale activiteiten omvat.

Door het gebruik van het Tor-servernetwerk kan de browser merkbaar trager zijn dan reguliere browsers. Hierdoor is deze minder geschikt voor bijvoorbeeld streamen of bepaalde webapps. Bovendien werken sommige sites minder goed door de strikte privacyinstellingen of doordat ze Tor-verkeer blokkeren. Dit is vooral het geval bij sites die identiteitsverificatie vereisen, zoals online bankieren.

Wil je meer weten over Tor Browser, lees dan dit artikel: Tor Browser: voor als je online privacy je lief is

Via Tor Browser en het Tor-netwerk bereik je bijvoorbeeld Ahmia, een zoekmachine gericht op onion-sites.

Wanneer je op zoek bent naar een nieuwe smartphone of tablet, heb je vanaf nu extra parameters waar je op kunt letten. Een nieuw energielabel zoals we dat onder meer ook kennen voor koelkasten en televisies, is nu ook verplicht voor nieuwe smartphones en tablets. Hoe werkt zo'n nieuw label en welke informatie vind je erop terug?

Bij de aanschaf van een nieuwe smartphone of tablet kijk je doorgaans misschien in eerste instantie alleen naar de schermgrootte en of het apparaat een redelijke batterij heeft. Dankzij het nieuwe energielabel voor deze apparaten kun je echter direct ook andere belangrijke informatie terugvinden, die zeker van belang zijn bij het langdurig behouden van je tablet of smartphone.

Meer dan energieverbruik

Het label dat een smartphone of tablet met het nieuwe logo krijgt, is afhankelijk van de capaciteit van de batterij en hoe lang een apparaat op één enkele lading kan werken. Deze berekening is het resultaat van de accuduur gedeeld door de capaciteit van de accu vermenigvuldigd met duizend.
De tablet of smartphone krijgt dan een energielabel van A t/m G. Voor de overige onderdelen van het nieuwe label worden andere paramaters toegepast. Deze lichten we hieronder uit.

Valbestendigheid bij herhaalde vallen

De valbestendigheidsklasse van een smartphone of tablet geeft aan hoe goed het apparaat tegen herhaaldelijke valpartijen kan. Dit wordt vastgesteld via een gestandaardiseerde test waarbij gekeken wordt hoeveel vallen het toestel doorstaat zonder dat de werking wordt aangetast. Klasse A betekent in dit geval dat het toestel zeer stevig is, terwijl klasse E staat voor een apparaat dat het minst goed tegen een stootje kan.

Batterijduur per gebruikscyclus

Met batterijduur per cyclus wordt bedoeld hoe lang je een smartphone kunt gebruiken vanaf een volle lading tot het moment dat hij weer aan de lader moet. Stel dat een toestel een batterijduur van 10 uur per cyclus heeft, dan kun je rekenen op zo'n 10 uur gebruik voordat je moet opladen. Deze gebruiksduur is gebaseerd op een gestandaardiseerde test en betreft een gemiddelde.

Reparatievriendelijkheid

Een telefoon of tablet is pas echt duurzaam als deze makkelijk is te repareren. Ook hiervoor wordt gebruik gemaakt van een score van A tot E, waarbij A staat voor een toestel dat goed te repareren is met makkelijk verkrijgbare en te vervangen onderdelen en duidelijke handleidingen om dit voor elkaar te krijgen. Een apparaat met een E-label is dan niet of nauwelijks te repareren.

Overigens heeft de EU nog meer regels vastgelegd omtrent de reparatie van smartphones en tablets. Zo worden fabrikanten vanaf nu verplicht om reserve-onderdelen die erg belangrijk zijn voor de werking van het toestel binnen vijf tot tien werkdagen beschikbaar te hebben, en dat die onderdelen tot maar liefst zeven jaar na het van de markt halen van het toestel beschikbaar moeten zijn.

Bekijk ook deze smartphones met energielabel A:

IP-classificatie (stof- en waterdichtheid) en betrouwbaarheid accu

Hoe stof- en waterdicht een smartphone of tablet is, wordt al een tijdje bij de specificaties vermeld, maar deze informatie vind je nu ook direct terug op het energielabel zelf. Bijvoorbeeld: een toestel met IP68-classificatie is volledig stofdicht en kan zonder problemen onder water worden gehouden tot minstens 1 meter diepte, gedurende een bepaalde tijd. Daarnaast vind je op het nieuwe label ook terug hoe vaak de accu van de telefoon opnieuw kan worden opgeladen: het aantal laadcycli.

Meer nuttige informatie

De informatie die wordt getoond over een nieuwe telefoon of tablet blijft niet beperkt tot de hier genoemde checks. Als je de QR-code scant die op het label staat, kom je op de algemene specificatiepagina van de EU uit, waar je alle overige handige informatie kunt terugvinden over het apparaat. Zo kun je bijvoorbeeld achterhalen voor hoeveel jaar je software-updates krijgt, of de accu van de telefoon eenvoudig is te vervangen, en welke onderdelen makkelijk zijn te vervangen.

Specifieke EU-regels

Al deze regels zijn specifiek bedacht om de consument in Europa te beschermen, maar gelden niet per se in andere landen. Toch is het voor een fabrikant eenvoudiger om zijn toestel in ieder geval wat betreft de reparatiemogelijkheden, accucapaciteit en energielabel gelijk te trekken voor iedere wereldwijde regio. Dat zijn immers de fysieke eigenschappen van het toestel, die je niet even eenvoudig per land aanpast. Wel kan een fabrikant natuurlijk wel zelf bepalen wat het updatebeleid is, en hoe snel een telefoon gerepareerd kan worden. Als EU-consument ben je in ieder geval wel goed beschermd op alle fronten.

Met de GeForce RTX 5090 en RTX 5080 lanceert Nvidia twee nieuwe high-end videokaarten. Ze leveren indrukwekkende prestaties en bieden handige nieuwe functies. Tegelijkertijd komen ze met een hoger energieverbruik, een hoger prijskaartje en vooralsnog beperkte beschikbaarheid. Maar hoeveel beter is deze nieuwe generatie, en wanneer is het de moeite waard om te upgraden?

Nvidia staat door de AI-hype sterk in de belangstelling en is zelfs even het meest waardevolle bedrijf ter wereld geweest. Volgens Nvidia presteert de GeForce RTX 5070 met zijn adviesprijs van 654 euro ongeveer op hetzelfde niveau als de RTX 4090, die voor 1779 euro wordt aangeboden. Dat belooft veel goeds voor de RTX 5080 en RTX 5090, met adviesprijzen van respectievelijk 1190 en 2369 euro. Nvidia lijkt met de introductie van zijn nieuwe generatie videokaarten in ieder geval niet teleur te stellen. Hoewel? Inmiddels hebben we zowel de RTX 5080 als de RTX 5090 uitvoerig getest, en al snel blijkt dat de werkelijkheid iets complexer is dan Nvidia zelf presenteert.

Trucage met AI

Net als voorgaande jaren blijft Nvidia vernieuwen, vooral op het gebied van Deep Learning Super Sampling (DLSS). DLSS Upscaling heeft een flinke kwaliteitsverbetering gekregen: in veel gevallen kun je nauwelijks verschil zien met native rendering, terwijl je doorgaans twee tot drie keer betere prestaties behaalt. Maar deze keer ligt de focus op Multi Frame Generation. Waar de videokaarten uit de RTX 40-serie met Frame Generation één AI-frame tussen elk echt gerenderd frame toevoegden, genereren de RTX 50xx-kaarten er twee of drie extra tussen elk traditioneel frame. Game je op 4K met DLSS 4, dan betekent dat dat nog één van elke zestien pixels traditioneel wordt berekend, de rest wordt met AI ingevuld. Full HD wordt dankzij AI omgezet naar 4K en elk 4K-frame wordt vervolgens opgesplitst in vier frames.

Maar dan gaat Nvidia toveren: het telt het totaal aantal weergegeven frames op en stelt vervolgens dat de nieuwe generatie twee keer sneller is dan de vorige. Wij zijn het echter niet eens met die manier van rekenen. In de traditionele zin van ‘meer prestaties’ krijg je simpelweg meer frames in dezelfde tijd (en daarmee lagere latency), zonder dat er extra vertraging optreedt. Met Nvidia’s nieuwe aanpak lever je soms wat in op de beeldkwaliteit, omdat Frame Generation af en toe grafische onregelmatigheden toont. Bovendien kost het een klein beetje extra tijd om die berekeningen uit te voeren. Kortom, dit is appels met peren vergelijken.

Multi Frame Generation wordt gecombineerd met DLSS waardoor het zo kan zijn dat uiteindelijk 15 van 16 getoonde pixels door AI gegenereerd worden.

Toch waardevol

Toch heeft Nvidia niet volledig ongelijk, want in sommige situaties is Multi Frame Generation wel degelijk handig. Neem bijvoorbeeld Microsoft Flight Simulator, een game die vaak tegen cpu-limieten aanloopt. Met Frame Generation werk je hier op uitstekende manier omheen, omdat je in Flight Simulator niet op elke milliseconde hoeft te reageren. Dit maakt de extra latency ten opzichte van pure upscaling minder relevant. Frame Generation is niet altijd de beste keuze: als je puur op zoek bent naar een prestatieverbetering zonder nadelen, is de traditionele aanpak (meer ruwe prestaties) vaak verstandiger.

Helaas ligt er zo veel nadruk op MFG dat andere sterke punten van Nvidia onderbelicht blijven. Zo is de beeldkwaliteit van Nvidia DLSS Upscaling veel beter dan die van AMD FidelityFX Super Resolution (FSR), wat zeker bij games in 1440p en 4K een wereld van verschil maakt. Daarnaast zijn Nvidia’s encoders en decoders de logische keuze voor veel creatieve toepassingen, is Nvidia Broadcast handig voor videoconferenties en gesprekken, en is Nvidia Reflex bijna onmisbaar voor competitieve gamers. Allemaal mogelijkheden waar AMD geen echt antwoord op heeft.

Wel sneller

Laten we Frame Generation even voor wat het is, dan zien we dat de GeForce RTX 5090 zo’n 28 procent sneller is dan zijn voorganger in de 45 games die we getest hebben op 4K. De ‘oude’ RTX 4090 had al geen concurrentie en de RTX 5090 met deze boost al helemaal niet. Bovendien is de RTX 5090 met 32 GB geheugen ook een ideale kaart voor workstations. Dat daar een fors stroomverbruik (tot zo’n 575 watt) tegenover staat, doet wel een beetje pijn. Dat geeft aan dat de prestatie-per-watt van deze generatie, zonder Nvidia’s paradepaardje MFG, nauwelijks is verbeterd. Niet vreemd, want Nvidia maakt wederom gebruik van TSMC’s 4nm-proces, waardoor een significante efficiëntieslag lastig te realiseren is.

De GeForce RTX 5080 is zo’n 15 procent sneller dan de RTX 4080 Super, ondanks een iets hogere TDP (320 versus 360 watt), zonder dat het daadwerkelijke stroomverbruik wezenlijk verandert. Aangezien de adviesprijs ongewijzigd is, levert de RTX 5080 een bescheiden maar leuke vooruitgang. Voor sommigen zal het teleurstellend zijn dat de nieuwe RTX 5080 niet sneller is dan het topmodel van de vorige generatie: 15 procent sneller betekent immers dat de RTX 5080 nog altijd zo’n 15 procent trager is dan de RTX 4090.

De RTX 5080 is zo’n 15 procent sneller dan zijn voorganger in onze tests.

Zonder concurrentie aan top

Op papier is de RTX 5090 28 procent sneller dan zijn voorganger, maar kost hij ook 25 procent meer en verbruikt hij bovendien 25 procent meer stroom. De RTX 5080 levert daarentegen 15 procent meer prestaties voor hetzelfde geld als zijn voorganger. Beide kaarten zijn slecht leverbaar of worden voor absurde prijzen verkocht.

Ondanks de dramatisch slechte beschikbaarheid hebben we vijf RTX 5080-kaarten en zeven RTX 5090-kaarten getest. Omdat Nederlandse adviesprijzen ontbreken en straatprijzen leidend zijn, leggen we de nadruk op de verschillen in prestaties en mogelijkheden, vergeleken met historische prijsverschillen. We verwachten dat de prijzen uiteindelijk wel zullen dalen, maar dat kan nog een tijd duren.

RTX 5080-modellen

Nvidia GeForce RTX 5080 Founders Edition

De Nvidia Founders Edition is een prachtige, compacte en elegante kaart die, net als voorgaande varianten, grotendeels uit metaal vervaardigd is. De in het zwart uitgevoerde kaart is opvallend compact en slechts twee sloten dik; de meeste RTX 5080-kaarten zijn een stuk dikker. De Founders Edition is hiermee een van de betere opties voor ITX-behuizingen. Let er wel op dat beide ventilators lucht direct door de kaart blazen; een beetje ruimte direct achter je videokaart is dus wel handig.

Extra mogelijkheden ontbreken, denk een RGB-verlichting of een dubbele BIOS. De Founders Edition heeft als enige taak om de basis te vormen voor reviews en andere benchmarks. Dat doet hij keurig: de kaart is niet te luid en alle temperaturen blijven ruim binnen de marges. Daar hebben we niets op aan te merken. Grotere kaarten zijn soms nog wat stiller of koeler, maar dit model laat weinig te wensen over.

De Nvidia Founders Edition-kaarten zijn helaas zeer lastige kaarten om daadwerkelijk te kopen, maar het is een uitstekende optie als je hem weet te vinden.

Pluspunten

Minpunten

Palit GeForce RTX 5080 GamingPro OC

Ten opzichte van de Founders Edition heeft de GamingPro OC van Palit een iets grotere en traditionelere koeler met drie fans. De bouwkwaliteit is keurig, met een metalen frame en plastic ‘fan shroud’ (een ventilatorbehuizing die helpt de luchtstroom te richten voor een efficiëntere koeling). Verder heeft deze kaart zowel wat RGB-verlichting als een dubbele BIOS waarmee je kunt kiezen tussen een iets luidere en koelere modus of een iets stillere en marginaal minder koele modus.

Ongeacht de BIOS-keuze is de Palit GamingPro OC zowel iets koeler als iets stiller dan de Nvidia Founders Edition. Wat gameprestaties betreft ontlopen de kaarten elkaar niet veel, gemiddeld is de Palit zo’n 2 procent sneller dan de Founders Edition. Een meetbaar, maar niet praktisch merkbaar verschil.

De Palit GamingPro OC is interessant als je ruimte hebt voor een iets dikkere videokaart en je de kaart weet te vinden voor een schappelijke prijs. In theorie zou dit model nauwelijks meer moeten kosten dan de Founders Edition.

Pluspunten

Minpunten

Gigabyte GeForce RTX 5080 Gaming OC

De Gaming OC van Gigabyte kost normaliter iets meer dan de basisadviesprijs van Nvidia’s referentiekaart, maar daar krijg je wel het nodige voor terug: een grotere koeler, een dubbele BIOS, een opvallend RGB-effect achter de ventilators en een jaar extra garantie. Daarmee heb je in totaal vier jaar garantie en dat is een prettige extra zekerheid voor zo’n stevige investering.

De gameprestaties liggen zo’n twee procent boven die van de Palit, wat wederom slechts een klein verschil is. Maar de flink grotere en dikkere koeler presteert wel merkbaar beter. In de standaard-BIOS is de kaart koeler en iets stiller dan de (in theorie goedkopere) Founders Edition en Palit GamingPro. In de tweede stillere BIOS presteert hij nog altijd uitstekend, terwijl hij nagenoeg onhoorbaar is. Als je een zeer stille kaart wilt omdat je er hele dagen naast zit en je de extra garantie kunt waarderen, dan is de Gigabyte Gaming OC een prima optie.

Pluspunten

Minpunten

MSI GeForce RTX 5080 Suprim SOC

De Suprim SOC-variant van MSI is een van de grootste en indrukwekkendste videokaarten ooit. De grote videokaart is niet overdreven vormgegeven, maar juist aantrekkelijk en stevig gebouwd met een gewicht van ruim 2,6 kilo. Er zitten wat RGB-ledjes op die standaard een bescheiden wit licht afgeven. Qua mogelijkheden is dit model ook compleet: er is een dubbele BIOS aanwezig en je krijgt een gpu-houder (wat geen overbodige luxe is met dit gewicht).

Op prestatievlak is de MSI Suprim de meest overtuigende kaart in de test. In de stille BIOS is hij praktisch onhoorbaar, en in beide BIOS-varianten laat hij de beste balans tussen geluidsproductie en temperaturen zien. Ook is het stroomverbruik van deze MSI-kaart gemiddeld het laagst, terwijl hij qua prestaties alsnog uitstekende scores neerzet en circa 3 procent sneller is dan de Founders Edition.

De vraag is wat de meerprijs op termijn gaat zijn. Op papier heeft MSI met de Suprim SOC de beste RTX 5080-koeler in huis, maar als de meerprijs te groot wordt, is het verschil met onder andere de Palit GamingPro of de ROG Astral niet significant genoeg. Als MSI de meerprijs binnen de perken houdt, is dit het model om in de gaten te houden, vooropgesteld dat je ruimte hebt voor deze megakaart.

Pluspunten

Minpunten

ASUS ROG Astral GeForce RTX 5080

Hét topmodel van ASUS is normaliter iets om naar uit te kijken en de ROG Astral-variant van de RTX 5080 stelt op fysiek vlak zeker niet teleur. Het is een gigantische kaart met een gewicht van ruim 2,8 kilo, drie fans aan de voorzijde plus een vierde fan aan de achterzijde. Met RGB-verlichting, een dubbele BIOS en een gpu-houder worden alle vinkjes keurig gezet.

Met de stille BIOS actief meten we bij de ROG Astral nét aan de laagste geluidsdruk, met nog altijd prima temperaturen. Toch is het een beetje jammer voor ASUS dat de MSI Suprim met een bijna gelijke geluidsdruk nog iets betere temperaturen laat zien. Dat zal deels komen doordat ASUS het stroomverbruik iets opvoert voor net wat betere resultaten, maar we vragen ons hardop af of 6 procent meer prestaties ten opzichte van de Founders Edition of 3 procentpunt boven de MSI-versie, een significante toename in verbruik goedpraat.

We zien in de praktijk dat kopers een merk graag trouw blijven, bijvoorbeeld vanwege de software-integratie, maar kijken we puur naar testresultaten dan moet ASUS eigenlijk zorgen dat de Astral niet duurder is dan de MSI Suprim SOC. Uit het verleden blijkt echter dat ASUS vaak wat meer vraagt voor zijn ROG-producten.

Pluspunten

Minpunten

RTX 5090-modellen

Inno3D GeForce RTX 5090 X3

De Inno3D X3 is een model dat op papier voor dezelfde basisadviesprijs zou moeten worden verkocht als de Nvidia Founders Edition (die hierna volgt). Op een aantal fronten zie je dat terug, zo heeft dit model geen dubbele BIOS, geen RGB-verlichting, en geen doos vol extra’s en accessoires.

Kijken we naar het product zelf en de prestaties, dan is het verschil met duurdere uitvoeringen een stuk minder merkbaar. Het is geen enorm grote kaart, maar hij zit keurig stevig in elkaar en veel belangrijker: hij presteert goed. De geluidsproductie zit grofweg op het niveau van de Founders Edition, maar hij is wel significant koeler. Wat prestaties betreft zit hij op circa 1 procent verschil met Nvidia’s eigen kaart, daar merk je niets van.

Inno3D heeft een betere reputatie wat beschikbaarheid betreft en een goede historie om de prijs relatief laag te houden. Als je gewoon een RTX 5090 wilt die goed presteert en je wilt geen premium betalen, dan kun je niet om dit model heen.

Pluspunten

Minpunten

Nvidia GeForce RTX 5090 Founders Edition

De Founders Edition van de GeForce RTX 5090 heeft hetzelfde ontwerp (dat maar twee sloten in beslag neemt) als bij de eerder besproken RTX 5080. Dat maakt hem ongekend dun voor een videokaart met een maximumverbruik van 575 watt. Toch blijkt Nvidia’s ontwerp eenvoudig in staat om al deze warmte met een bescheiden geluidsproductie af te voeren. Het is enkel spijtig dat dit RTX 5090-model wat coil whine produceert (het hoogfrequent zoemen van de spoelen); dat irritante geluid verpest die indrukwekkende prestaties een beetje.

Dat Nvidia op papier zijn eigen kaart voor de basisadviesprijs verkoopt, zet druk op alle modellen die een meerprijs vragen, maar ook hier is de kans dat je er daadwerkelijk één kunt kopen heel klein, ook op lange termijn.

Pluspunten

Minpunten

Palit GeForce RTX 5090 GameRock

De GameRock van Palit gooit het over een compleet andere boeg, deze kaart zet namelijk vol in op RGB-verlichting en ‘bling’. Met een glimmende, reflecterende voorzijde en uitgebreide RGB-verlichting is het een van de meest visueel opvallende RTX 5090-kaarten. Zeker in een behuizing waar je naar de voorzijde kijkt, kan dat een leuke overweging zijn.

Fysiek zit de GameRock OC keurig in elkaar en is hij iets stiller en koeler dan de Founders Edition, en iets stiller maar marginaal warmer dan de Inno3D X3. Qua gameprestaties zit deze kaart een procentje boven de Nvidia Founders Edition. Aangezien de GameRock meer zal kosten, zal die dat dus vooral moeten goedmaken met de uitstraling die je daarvoor terugkrijgt.

Pluspunten

Minpunten

Gigabyte Aorus GeForce RTX 5090 Master Ice

De Aorus Master-uitvoering van Gigabyte zet ook vol in op het uiterlijk. Met RGB-verlichting achter de fans en een klein schermpje op de zijkant valt de kaart goed op, helemaal in de geteste witte Ice-uitvoering. Vooral dat laatste maakt hem uniek, want de meeste andere fabrikanten brengen geen witte RTX 5090 uit. Wil je zo’n witte kaart, dan kun je nauwelijks om de Gigabyte heen. Ook hier zit een jaar extra garantie bij de prijs inbegrepen.

De Master Ice is verder gewoon een uitstekende kaart, die zowel significant koeler en stiller kan zijn dan de Founders Edition, de X3 en de GameRock. Zolang de meerprijs niet té extreem wordt, is dit een uitstekende kaart om in de gaten te houden.

Pluspunten

Minpunten

MSI GeForce RTX 5090 Suprim SOC

Net als bij de RTX 5080 is de RTX 5090-uitvoering van de MSI Suprim SOC gewoon uitstekend. Hij heeft de beste balans tussen stilte en koeling. Ook biedt deze kaart objectief de stilste modi, terwijl de prestaties daarbij nog altijd uitstekend zijn. Bij het hogere verbruik van de RTX 5090 vergeleken met de RTX 5080 onderscheidt deze kaart zich enkel nog verder.

Ook bij deze MSI RTX 5090 meten we gemiddeld het laagste energieverbruik, terwijl er sprake is van een aardige prestatiewinst van zo’n 4 à 5 procent ten opzichte van de Founders Edition. De prestaties liggen ongeveer op het niveau van de Aorus Master en de ROG Astral. Ook hier geldt dus: als je dit model weet te vinden voor een meerprijs die jij acceptabel vindt, is dit een van de beste, zo niet dé beste RTX 5090. Een uitstekende keuze als je bewust zo’n enorm grote en dikke videokaart zoekt en het uiterlijk je aanspreekt.

Pluspunten

Minpunten

ASUS ROG Astral GeForce RTX 5090 OC

Ook de ASUS ROG Astral lijkt beter uit de verf te komen met een veel hetere RTX 5090-chip erin. ASUS’ gigantische constructie heeft totaal geen probleem met het hogere verbruik en houdt zo’n chip koel én stil. De strijd is hier een stuk spannender tussen de Astral, de Suprim en de Aorus Master: in de praktijk is niet veel verschil tussen de topmodellen van elk merk. Je keuze wordt waarschijnlijk eerder bepaald doordat je een merkvoorkeur hebt of je videokaart graag afstemt op je moederbord en één softwarepakket wil aanhouden,. Stuk voor stuk zijn ze indrukwekkend, het is vooral het uiterlijk waarin ze echt enorm verschillen. En op dat vlak is deze ROG Astral wel een beest van een kaart.

Onze ervaring is dat ROG-kaarten tot de duurdere op de markt behoren en we willen herhalen dat enorme meerprijzen uitgeven voor welke videokaartchip dan ook technisch gezien echt niet nodig is. Maar we hebben een sterk vermoeden dat ASUS deze kaart niet maakt voor mensen die er zo pragmatisch naar kijken, maar vooral voor zijn eigen doelgroep die dit puur koopt omdat het kan.

Pluspunten

Minpunten

MSI GeForce RTX 5090 Suprim Liquid SOC

De Suprim Liquid SOC-variant van MSI is een iets ander beestje dan de overige kaarten: wat compacter met een externe 360mm-radiator en voorzien van waterkoeling. Dat heeft wat voordelen: zo zien we in de testresultaten dat deze kaart zowel de allerstilste als de allerkoelste kan zijn. Een grote radiator voert warmte nu eenmaal beter af. Dat heeft ook voordelen in een behuizing, waarbij je de warmte die gepaard gaat met 500 watt (of meer) energieverbruik direct de kast uitpompt in plaats van die warmte rond te circuleren. Zo zien we dat de cpu-temperatuur in een vergelijkbare opstelling met de Suprim Liquid eenvoudig tien graden (of meer!) lager zijn dan met een luchtgekoelde kaart. Watergekoelde gpu’s zijn niet altijd zinvol, maar met een verbruik van 500 watt of meer toont dit ontwerp absoluut zijn meerwaarde.

De keerzijde is de prijs: dit model wordt nooit goedkoop. Daarnaast is de pomp een mechanisch onderdeel dat kapot kan gaan en lastiger te vervangen is dan een simpele ventilator. Er valt zeker wat te zeggen voor de prestaties van deze kaart en de uitstraling, maar wees je bewust van het risico en de prijs.

Pluspunten

Minpunten

Conclusie

Zodra de markt stabiliseert, zal de GeForce RTX 5080 de positie van de RTX 4080 (Super) overnemen als dé kaart rond de 1200 euro. Zodra dat het geval is, is ons nuchtere advies om een model rond de basisadviesprijs van Nvidia te zoeken, bijvoorbeeld de Founders Edition of de Palit GamingPro (OC). Ook dergelijke instapmodellen zijn gewoon prima koel en meestal stil genoeg.

Natuurlijk kun je ervoor kiezen om wat extra geld te betalen voor een kaart die echt onhoorbaar is, zeker als je ook werkt op diezelfde pc. Iets wat de Gigabyte Gaming OC, MSI Suprim SOC en ROG Astral allemaal kunnen zijn. Ook kunnen we ons voorstellen dat je wat meer wilt betalen voor een specifiek uiterlijk. Die twee zaken zul je zelf moeten afwegen tegen de meerprijs.

Voor de RTX 5090 geldt eigenlijk hetzelfde. Basismodellen zoals de Founders Edition en de Inno3D X3 zijn dusdanig goed dat alle duurdere modellen onder druk staan. Aan de andere kant zijn alle RTX 5090-kaarten prijzig, dus een kleine meerprijs voor iets luxers valt voor de doelgroep vast te overzien. Aangezien geen enkel premiummodel echt noodzakelijk is, adviseren we hier hetzelfde: denk goed na óf je een luxere uitvoering wilt. Zo ja, pak dan het ontwerp of het merk dat jou aanspreekt en bij de rest van je systeem past. Want als je de kaarten zelf niet naast elkaar kunt testen, is het verschil in de praktijk vaak niet of nauwelijks merkbaar.