SSD’s bieden enorme snelheidswinsten ten opzichte van traditionele harde schijven. Dat komt doordat SSD’s gebruikmaken van NAND-opslag, dat geen bewegende delen heeft. Probleem vandaag de dag is dat de doorvoersnelheid van SSD’s zo hoog is dat SATA het niet meer bij kan houden. De 950 Pro-SSD biedt uitkomst.

SATA is de interface die gebruikt wordt om data van en naar de SSD te verplaatsen. Het is oorspronkelijk ontwikkeld voor harde schijven en daar voldeed het prima voor. Zelfs vandaag de dag hebben harde schijven er moeite mee de volledige bandbreedte te gebruiken die SATA hen biedt. De interface kan op dit moment snelheden van zo’n 6 Gbit/sec aan, dat zich vertaalt naar zo’n 600 MB/sec.

SSD’s zijn echter allang door die snelheidsbarrière heen gebroken Dat was al het geval in 2011, net nadat een nieuwe SATA-revisie uit werd gebracht. Al vrij snel kwamen er schijven op de markt die het maximum daarvan gebruikten en dus werd het tijd voor een opvolger van SATA. Helaas is een nieuwe SATA-versie niet erg efficiënt en moest er naar een andere oplossing gekeken worden.

PCI Express & NVMe

Die oplossing is gekomen in de vorm van PCI Express, kortweg PCIe. PCIe is al aanwezig op veel moederborden en het biedt nog veel ruimte voor toekomstige snelheidsverhogingen.

Echter, de overstap naar PCI-Express vereist ook een nieuw protocol voor communicatie. Van oudsher werd AHCI, de Advanced Host Controller Interface, gebruikt, dat vooral ontwikkeld is voor harde schijven en uit 2004 stamt. Niet heel vreemd dat het dus niet erg geschikt is voor solid-state schijven. Gelukkig is er een opvolger, in de vorm van NVMe, dat staat voor Non-Volatile Memory Express. Dit communicatieprotocol maakt optimaal gebruik van de nieuwe snellere hardware. NVMe verlaagt de tijd die nodig is voor een schijfoperatie, heeft maximale ondersteuning voor multicores en heeft ondersteuning voor meerdere en grotere queues. Een queue geeft de hoeveelheid  lees/schrijfoperaties aan die tegelijkertijd kunnen worden uitgevoerd en is vooral nuttig voor multicoresystemen, waar de CPU veel lees/schrijfopdrachten kan doen.

©PXimport

NVMe kan een aantal lagen uit de storage-stack weghalen, waardoor het een stuk efficiënter is dan AHCI.

©PXimport

SSD’s: 950 Pro vs 850 Evo vs HDD

In deze test staat de Samsung 950 Pro SSD met een opslagcapaciteit van 256 GB centraal. Dat is een NVMe-SSD die gebruikmaakt van vier lanes van PCIe 3.0. De 950 Pro SSD is een M.2-schijf, waarbij M.2 een kleine formfactor is bedoeld om te verbinden met PCIe. De SSD-controller van de 950 is Samsung UBX, die verantwoordelijk is voor het aansturen van het 3D V-Nand-flashgeheugen in de SSD. De beloofde sequentiële lees- en schijfsnelheden zijn respectievelijk 2200 MB/sec en 900 MB/sec en de 4k random lees- en schijfsnelheden komen neer op 300.000 en 110.000 input-output operaties per seconde (IOPS).

Deze schijf vergelijken we met de Samsung 850 Evo en een standaard harde schijf van Hitachi. De 850 Evo is aangesloten door middel van SATA 600 en haalt op papier sequentiële lees- en schijfsnelheden van respectievelijk 540 en 520 MB/sec en 4k random lees- en schijfsnelheden van 94.000 en 90.000 IOPS.

Benchmarks

Om de prestaties te meten zoals die in het echt ook zijn, maken we gebruik van een aantal verschillende soorten benchmarktools. PCMark 7 gebruiken we om een echte workload voor opslag na te bootsen. Deze testsuite bootst taken na uitgevoerd in programma’s zoals Windows Defender, het importeren van afbeeldingen, het bewerken van video, het starten van applicaties, het laden van gamelevels en meer. Daarnaast maken we gebruik van PCMark 8 om de wat modernere workloads na te bootsen, zoals Battlefield 3, World of Warcraft, Adobe Photoshop, Microsoft Word en meer. Deze twee benchmarks zijn voor consumenten het belangrijkste, omdat ze het beste écht gebruik nabootsen en we daarmee de impact van de aanzienlijk hogere snelheden die PCIe en NVMe bieden goed kunnen meten. Vooral hier verwachten we dat de NVMe-SSD een sterke voorsprong zal nemen op de overige schijven.

Andere software die we gebruiken is de AS SSD-benchmark, dat zowel lees- als schijfbenchmarks uitvoert. Bovendien gebruikt het data die niet samengeperst kan worden. Er wordt bij AS SSD eerst een sequentiële lees- en schrijftest uitgevoerd, gevolgd door random reads van 4 kB blokken met één instructie en 64 instructies tegelijkertijd. Een random read van 4 kB is iets wat tijdens het normaal gebruik van de pc heel vaak uitgevoerd wordt, bijvoorbeeld als je een map met heel veel kleine bestanden leegt of als het besturingssysteem wordt gestart. Veel bestanden die je regelmatig opent zijn bovendien vrij klein, dus is het resultaat van deze test is belangrijk. Tenslotte meet AS SSD de access time die nodig is voor alle acties, ook een belangrijke indicatie van prestaties in de echte wereld. Op basis daarvan wordt een totaalscore door AS SSD berekend, net als het geval is bij PCMark 7 en 8.

Resultaten

Als we naar de resultaten kijken, zien we dat de 950 Pro-SSD een PCMark 7-score haalt van maar liefst 6071 punten. Dat is erg snel. Per individueel onderdeel is te zien dat vooral bij het starten van applicaties en bij het importeren van foto’s de impact het grootst is ten opzichte van de SATA-SSD, met respectievelijk een verbetering van 38 procent en 12 procent. Het verschil in vergelijking met de harde schijf tussen de twee is enorm, waar de HDD iets meer dan 2200 punten haalt en in het algemeen gewoon zeer traag is.

In PCMark 8, die een iets moderner gebruik van de pc nabootst, is de 950 Pro SSD ook het snelste met een score van 5061 punten, opnieuw gevolgd door de 850 Evo met 4987 punten. Dit keer is het verschil iets minder groot tussen beide voor de totaalscore.

Voor AS SSD zien we opnieuw dat de 950 Pro het beste uit de bus komt, met een dubbele totaalscore ten opzichte van de 850 Evo. Dat zien we bijvoorbeeld terug in de sequentiële lees- en schijftest, waar de voordelen van PCIe in combinatie met een gestroomlijnd communicatieprotocol duidelijk worden, met een snelheid van meer dan 1600 MB/sec voor de 950 Pro versus bijna 500 MB/sec voor de 850 Evo.

Als je veel grote bestanden verplaatst, is de 950 Pro dus een enorme verbetering. Hetzelfde geldt voor het schrijven van bestanden, waarbij de score van de twee ook bijna verdubbeld wordt. Als we kijken naar het lezen van 4K op een willekeurige plek op de schijf, zien we met een thread van 1 een wat kleinere verbetering: bij het schrijven doet de 950 Pro er 30 MB/sec bij, wat aanzienlijk is. Wordt het aantal threads opgeschroefd naar 64, dan zien we opnieuw dat de 950 Pro veel beter die hoge aantallen aan kan. Helaas zal een aantal threads van 64 maar beperkt voorkomen in huis-tuin-en-keukengebruik. De access time van de 950 Pro voor het lezen is bijna de helft van de 850 Evo en dat is dan ook weer een zeer goede verbetering, die wel in het dagelijks gebruik verschil maakt.

Conclusie

In deze test hebben we drie benchmarks uitgevoerd met drie schijven, de 950 Pro en 850 Evo-SSD en een traditionele harde schijf. Het is duidelijk dat de 950 Pro aanzienlijk betere prestaties levert dan SATA-SSD’s, bijvoorbeeld bij het starten van applicaties, het importeren van foto’s en het lezen/schrijven van bestanden.

In de rubriek Waar voor je geld gaan we op zoek naar bijzondere producten voor een mooie prijs. Vinyl is de laatste jaren weer helemaal terug, maar die kun je natuurlijk alleen afspelen op een platenspeler. Wij vonden vijf interessante modellen voorzien van een stofklep, voor minder dan 275 euro.

Platenspelers worden steeds vaker aangeboden, en ook op Kieskeurig.nl zien we ze meer en meer in de verschillende aangesloten webshops. Wij vonden vijf mooie exemplaren voor je die ook nog eens zijn voorzien van een klep om het mechanisme en je platen te beschermen tegen stof.

Sony PS-LX310BT

De Sony PS-LX310BT is een volautomatische platenspeler. Dit betekent dat je met een druk op de knop de arm naar de plaat kunt bewegen om het afspelen te starten. Aan het einde van de plaat keert de arm automatisch terug naar zijn beginpositie. De speler is aangedreven met een snaar. Een kenmerkende functie is de ingebouwde Bluetooth-zender, waarmee je het geluid van je vinyl draadloos kunt doorsturen naar een Bluetooth-speaker, -soundbar of -hoofdtelefoon.

Mocht je de voorkeur geven aan een bekabelde opstelling, dan kan dat ook via de RCA-uitgang. De platenspeler heeft een ingebouwde phono-voorversterker. Dit maakt het mogelijk om de speler direct aan te sluiten op een versterker of actieve luidsprekers die geen speciale phono-ingang hebben. De aluminium draaischijf is ontworpen om trillingen te minimaliseren en een stabiele rotatie te waarborgen. De meegeleverde stofkap beschermt de plaat en de naald tegen stof.

Lenco L-3808

Bij de Lenco L-3808 heb je te maken met een direct aangedreven platenspeler, wat inhoudt dat de motor de draaischijf direct aandrijft zonder tussenkomst van een snaar. Dit zorgt voor een snelle start- en stoptijd. Een bijzondere eigenschap is de USB-aansluiting. Hiermee kun je de platenspeler verbinden met een computer om je vinylplaten te digitaliseren.

Verder beschikt dit model over een ingebouwde phono-voorversterker, die je naar wens kunt in- of uitschakelen. Hierdoor kun je hem aansluiten op een breed scala aan audiosystemen, zowel met als zonder specifieke phono-ingang. De arm is S-vormig en voorzien van een afneembare headshell, wat het wisselen van het element vereenvoudigt. De aanwezigheid van pitch control geeft je de mogelijkheid om de afspeelsnelheid handmatig fijn te stellen. Een doorzichtige stofkap houdt stof op afstand.

Audio-Technica AT-LP60XBT

De Audio-Technica AT-LP60XBT functioneert als een volautomatische, snaaraangedreven platenspeler. Het bedieningsgemak staat hierbij centraal: met knoppen voor start en stop kun je het afspeelproces eenvoudig beheren. De arm plaatst zichzelf op de groef en keert na afloop van de plaat vanzelf weer terug. Net als de Sony beschikt dit model over een geïntegreerde Bluetooth-functionaliteit. Dit maakt het mogelijk om draadloos verbinding te maken met maximaal acht verschillende Bluetooth-apparaten, zoals luidsprekers of een koptelefoon.

Voor een standaard opstelling is er een RCA-uitgang beschikbaar. De ingebouwde phono-voorversterker is uitschakelbaar, waardoor je de keuze hebt tussen aansluiting op een phono- of een lijningang van je versterker. De draaischijf is vervaardigd uit gegoten aluminium. Het meegeleverde element is een Dual Magnet-cartridge met een vervangbare naald. De stofkap is scharnierend en afneembaar.

Denon DP-29F

Dit model, de Denon DP-29F, is een snaaraangedreven en volautomatische platenspeler. Je bedient de speler met de start- en stopknoppen, waarna de toonarm automatisch naar het begin van de plaat beweegt en aan het einde weer terugkeert. Een belangrijk kenmerk is de ingebouwde, inschakelbare RIAA phono-equalizer. Dankzij deze voorversterker kun je de DP-29F direct aansluiten op een versterker of receiver via een standaard AUX- of lijningang, zonder dat een aparte phono-ingang nodig is.

De draaischijf is gemaakt van gegoten aluminium en de platenspeler wordt geleverd met een MM-element (Moving Magnet), zodat je na het aansluiten direct kunt beginnen met luisteren. Het geheel wordt beschermd door een stofkap die het mechanisme en je platen vrijhoudt van stof en vuil.

Lenco LBT-188

Ook deze Lencois uitgerust met een snaaraandrijving. Een opvallende functie van dit model is de ingebouwde Bluetooth-zender. Hiermee heb je de mogelijkheid om het geluid van je vinylplaten draadloos te streamen naar een compatibele Bluetooth-luidspreker of -hoofdtelefoon. Daarnaast is de platenspeler voorzien van een USB-aansluiting, waarmee je hem aan een computer kunt koppelen. Dit stelt je in staat om je platencollectie te digitaliseren.

De Lenco LBT-188 beschikt over een geïntegreerde phono-voorversterker, wat betekent dat je hem direct kunt aansluiten op de aux-ingang van vrijwel elke versterker of set actieve speakers. De toonarm is voorzien van een instelbaar contragewicht voor een nauwkeurige naalddruk. Het geheel wordt geleverd met een afneembare, doorzichtige stofkap die de draaitafel en de plaat beschermt.

Europese consumenten geven duidelijk de voorkeur aan routers die binnen Europa worden ontwikkeld. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van marktonderzoeksbureau YouGov. De resultaten sluiten aan bij de vandaag gehouden European Summit on Digital Sovereignty 2025, waar de controle over digitale infrastructuur centraal staat.

Het onderzoek, uitgevoerd in augustus onder ruim 5.000 consumenten in vijf Europese landen, laat zien dat routers van Europese merken als het meest betrouwbaar worden gezien. In Nederland zegt bijna de helft van de respondenten weinig vertrouwen te hebben in apparaten uit China of Rusland, terwijl Europese merken juist als veilig worden ingeschat. Betrouwbaarheid, snelheid en beveiliging zijn voor vrijwel alle deelnemers de belangrijkste aankoopcriteria. De Nederlandse steekproef, goed voor 1.030 respondenten, sluit aan bij de trend in andere landen.

©YouGov

Fritz!Box populair

In alle onderzochte landen komt FRITZ!Box naar voren als het merk met de hoogste aanbevelingsscore. In Nederland is de Net Promoter Score +18, terwijl veel andere merken negatief scoren. Een derde van de FRITZ!Box-gebruikers noemt zichzelf zeer tevreden over de router.