Vrij snel na de aankondiging is Windows 11 al uitgebracht. De eerste pc’s of laptops met Windows 11 kon je al vanaf 5 oktober aanschaffen, en vanaf dat moment werd de update ook langzaamaan uitgerold naar de gebruikers van Windows 10, mits die computers voldoen aan de hogere systeemeisen. Maar laten we bij het begin beginnen en Windows 11 zichzelf even formeel voorstellen.

De aankondiging van Windows 11, halverwege 2021, kwam vrij onverwacht. In een wat sobere online presentatie deed Microsoft het nieuwe besturingssysteem uit de doeken, waarbij de grootste verrassing toch wel de timing bleek. Eind 2021 moest Windows 11 al beschikbaar zijn op nieuwe pc’s en laptops, en al snel werd de exacte datum van 5 oktober door Microsoft aangemerkt als officiële releasedatum. Mooi op tijd dus om zichzelf en de markt optimaal mee te laten profiteren van de feestdagen en koopjesdagen als Black Friday. Geen gedoe met ‘Windows 11-ready’ stickers op nieuwe systemen, zoals dat met vorige Windows-versies wel moest, omdat daar de aanloopperiode langer was. Dat de aanloopperiode relatief kort is, is niet omdat Microsoft zo goed is in geheimen bewaren, maar omdat Windows 11 niet zulke ingrijpende veranderingen met zich meebrengt. Kom je van Windows 10, dan zul je meteen thuis zijn in Windows 11. Dat is weleens anders geweest. Bijvoorbeeld met de komst van Windows 8, waarin de interface compleet overhoop werd gegooid.

©PXimport

Update komt eraan

Net zoals Windows 10 wordt ook Windows 11 aangeboden als gratis update. Hiervoor moeten we echter nog wat meer geduld hebben, aangezien deze update niet in één keer naar alle Windows 10-systemen wordt uitgerold. Naar verwachting zou iedere Windows 10-computer die daarvoor in aanmerking komt, de update uiterlijk begin 2022 ontvangen moeten hebben.

Toen Windows 10 als gratis update werd aangeboden, was daar een hoop negatieve publiciteit over; Microsoft drong de update op en er waren met name veel technische problemen met de installatie van de update. Hopelijk zijn die problemen verholpen, maar ook nu is van een goede start geen sprake. Dat is te wijten aan de systeemeisen van Windows 11. Het is namelijk een vereiste dat TPM 2.0 op het systeem aanwezig is én is ingeschakeld. TPM zorgt ervoor dat andere opstartprocessen zich niet zomaar in het systeem kunnen nestelen, en dan al opstarten voordat Windows wordt geladen. Het zorgt dus voor wat meer veiligheid. Maar in theorie, en dat blijkt ook in de praktijk, is Windows 11 prima in staat te draaien zonder deze extra beveiliging, en dat zorgt voor verwarring. Windows 10-gebruikers die een computer hebben die niet voor de update in aanmerking komt, zouden Windows 11 daardoor theoretisch als schone installatie met een opstartbare usb-stick kunnen installeren; Microsoft controleert hierbij namelijk niet de systeemeisen van de computer. Het bedrijf heeft wel gezegd dat als deze omweg wordt gebruikt, er waarschijnlijk geen updates en beveiligingspatches naar Windows 11 worden uitgerold. De praktijk moet dat nog uitwijzen.

Systeemeisen

In de basis verschillen de systeemspecificaties van Windows 10 en 11 niet zo heel veel: een 1GHz-processor met twee of meer kernen, 4 GB werkgeheugen, 64 GB opslagcapaciteit en een DirectX 12-compatibele videokaart. Het grootste verschil zit ’m vooral in de extra vereisten. Het belangrijkste struikelblok is dus dat een Windows 11-computer moet beschikken over een TPM 2.0-chip. Op veel laptops van zo’n drie à vier jaar oud is zo’n chip doorgaans wel aanwezig, maar op desktop-pc’s is dat niet altijd het geval. Daarnaast moet de computer beveiligd opstarten ondersteunen, beter bekend als secure boot. Of je computer deze functies ondersteunt, kun je controleren in je BIOS/UEFI.

Maar er is nog een valkuil: Windows 11 kan niet zomaar op iedere processor draaien. Microsoft heeft een lijst uitgebracht met ondersteunde processors die wel door Windows 11 worden geaccepteerd, maar dat is een vrij lange lijst om te doorzoeken. Bovendien moet je wel precies weten (of uitzoeken) welke processor je in je systeem hebt zitten. De lijst met ondersteunde Intel-processors kun je vinden via www.tiny.cc/intel-eisen en de lijst voor AMD-processors lees je hier: www.tiny.cc/amd-eisen. Zoeken in de lijst kan alleen maar met de zoekfunctie van je browser zelf.

©PXimport

Dit is Windows 11

Tijd voor het besturingssysteem zelf, want Windows 11 bevat een paar mooie vernieuwingen. Het eerste wat opvalt, is het vernieuwde uiterlijk. Dat zie je direct nadat je het besturingssysteem voor de eerste keer opstart; de pictogrammen op de taakbalk staan nu in het midden in plaats van links, er zijn nieuwe pictogrammen aan de taakbalk toegevoegd en het bureaublad is voorzien van een nieuwe achtergrond.

De uiterlijke vernieuwingen zijn ook doorgevoerd in het startmenu, en het meest opvallende daarvan is de manier waarop de apps worden weergegeven: het zijn nu kleinere pictogrammen in plaats van de grotere vierkante tegels van Windows 10. En dat is ook meteen het grootste verschil met het startmenu van het laatstgenoemde besturingssysteem: de zogeheten live-tegels worden niet meer gebruikt in Windows 11. Het nieuwe startmenu oogt daardoor misschien wat soberder, maar is daardoor wel overzichtelijker. Het bovenste deel van het menu toont de beschikbare apps en onderaan vind je recent geopende bestanden. Pictogrammen van apps kun je met de muis verplaatsen, maar je kunt het menu zelf niet groter of kleiner maken, of verder naar je hand zetten. Voor wie het startmenu trouwens liever weer aan de linkerkant van het scherm heeft: via de taakbalkinstellingen kun je het startmenu en de pictogrammen gewoon links laten uitlijnen.

©PXimport

Deze Windows 11-versies worden uitgebracht

Windows Verkenner

Ook de Verkenner is in Windows 11 op de schop gegaan. Niet alleen zijn er nieuwe pictogrammen voor de standaardmappen zoals Downloads, Documenten, Muziek en Afbeeldingen, ook de menu’s zijn veranderd. Zo is de bovenste balk van de Verkenner niet meer voorzien van een lint, maar zie je alleen knoppen die een bepaalde functie bieden op basis van het geselecteerde bestand. Heb je bijvoorbeeld een foto geselecteerd, dan komen er extra afbeeldingsknoppen bij, zoals Linksom roteren en Afbeelding als achtergrond gebruiken. Rechts op de werkbalk staan drie puntjes, waarachter nog een aantal andere opties te vinden zijn, zoals Alles selecteren, Selectie omkeren en Aan snelle toegang vastmaken. Verder zijn er voor ieder geselecteerd bestand of reeks bestanden altijd de knoppen Kopiëren en Knippen aanwezig, net als een knop Delen om het bestand met anderen te delen. Microsoft heeft de nieuwe Verkenner zo ontworpen dat deze ook makkelijker te bedienen is op aanraakschermen.

Ook het contextmenu is aangepast. Het toont in eerste instantie alleen een paar standaardfuncties, zoals Openen, Openen met en de nieuwe optie Als pad kopiëren. Hiermee kun je de exacte padnaam van het bestand naar het klembord kopiëren, bijvoorbeeld C:\Users\<je gebruikersnaam>\Afbeeldingen\Trein.jpg. Erg jammer is dat de optie Kopiëren naar niet meer standaard aanwezig is, net als het tekstuele menu-item Knippen en Kopiëren. Die laatste twee zijn er wel, maar dan alleen als pictogram aan de bovenkant van het contextmenu. Maar goed, alle toetscombinaties zoals Ctrl+X (knippen), Ctrl+C (kopieren) en Ctrl+V (plakken) werken natuurlijk nog wel gewoon.

Wil je alle items in het contextmenu weergeven, dan kan dat alleen maar als je klikt op Meer opties weergeven of met een druk op de toetscombinatie Shift+F10. Voor de meeste Windows 11-gebruikers zal dit het voorkeursmenu zijn, maar helaas kun je dit menu niet standaard altijd laten weergeven.

©PXimport

S-modus

Instellingenvenster

Naast de Verkenner zijn er nog meer onderdelen gewijzigd in Windows 11. Neem het instellingenvenster, dat je oproept via de toetscombinatie Windows-toets+I. In tegenstelling tot Windows 10 zie je alle categorieën aan de linkerkant van het instellingenvenster staan. Doordat het een lange rij met items is, zie je geen korte beschrijving meer over welke andere functies zich in die categorie bevinden. In Windows 10 zag je bijvoorbeeld bij Persoonlijke instellingen ook nog Achtergrond, vergrendelingsscherm, kleuren staan in een lichter lettertype, zodat je makkelijker kon zien welke categorie waarvoor bedoeld is. In Windows 11 moet je dus wat meer zoeken naar het onderdeel dat je nodig hebt, of je geheugen wat beter aanspreken, want de onderdelen zijn niet anders dan in Windows 10.

Verder zijn ook de andere standaardapps, zoals Foto’s, Camera en Rekenmachine wat aangepast qua uiterlijk en kun je nu voor die apps ook een donkere modus instellen, los van de instellingen van Windows 11 zelf.

©PXimport

Gaming

©PXimport

Snap Layouts

Snap Layouts is een functie die in Windows 11 wat verder ontwikkeld is dan wat je er in Windows 10 mee kon. Je kunt hiermee namelijk een geopend venster met één muisklik op de gewenste positie op het scherm plaatsen ten opzichte van andere vensters. In Windows 10 moest je hiervoor nog de Windows-toets en een van de pijltjes gebruiken. Om de Snap Layouts-functie te gebruiken, hoef je alleen nog maar met de muis over de Maximaliseren-knop van het venster te zweven. Er verschijnt dan een klein venster waarin je de nieuwe positie kunt aanklikken. Zodra je de gewenste positie gekozen hebt, wordt het venster daar geplaatst en laat Windows 11 de andere beschikbare vensters zien. Klik je dan op een van die andere vensters, dan wordt dat venster naast, boven of onder het huidige venster geplaatst. Op die manier kun je dus sneller je scherm indelen wanneer je meerdere programmavensters tegelijk nodig hebt.

©PXimport

Widgets

Waar je in Windows 10 gebruik kon maken van live-tegels in het startmenu, bijvoorbeeld om de beurskoersen, een fotogalerie, weerbericht of een nieuwsfeed weer te geven, kan dat in Windows 11 via het nieuwe Widgets-scherm. Klik op de taakbalk op de knop met het blauwe en witte blokje of gebruik de sneltoets Windows-toets+W zodat er vanaf de linkerkant een scherm met widgets het beeld in schuift. Standaard zullen er een of twee widgets (meestal het weerbericht en de sportuitslagen) worden weergegeven, maar met de knop Widgets toevoegen kun je er andere widgets aan toevoegen. Op het moment van schrijven zijn dat onder meer Verkeer, Agenda, Taken en Tips. De kans is groot dat er na de lancering van Windows 11 meer widgets bijkomen, maar onduidelijk is nog of ook derde partijen widgets kunnen en mogen ontwikkelen voor Windows 11.

Er zijn wel twee nadelen: Om Widgets te kunnen gebruiken, moet je je bij dat onderdeel (of bij Windows 11 zelf) aanmelden met een Microsoft-account. Doe je dat niet, dan blijft het scherm leeg en zie je alleen een knop Aanmelden. Het tweede nadeel is dat het Widget-scherm standaard onderin de headlines van nieuwsberichten laat zien. Helaas kun je dat niet uitschakelen en word je bij het klikken op een bericht doorgestuurd naar het betreffende bericht op MSN, eveneens een dienst van Microsoft.

©PXimport

Microsoft-account verplicht

©PXimport

Met de Philips Hue Secure Video Doorbell hebben we de eerste slimme deurbel te pakken van het merk voor slimme lampen. Met een prijskaartje van 169,99 euro is-ie niet goedkoop, en de vraag is of de unieke gimmick de bel kan redden.

Met het submerk Secure biedt Philips Hue verschillende producten aan die buiten de strekking van slimme lampen en aanverwante accessoires vallen. Op ID.nl hebben we eerder de slimme binnencamera getest en nu is het de beurt aan de eerste deurbel van het merk: de Philips Hue Secure Video Doorbell. Zo op het eerste gezicht lijkt dit apparaat (voorzien van een IP54-certificaat) op een generiek model uit China: camera boven, belknop onder.

Unieke functie

Op technisch vlak doet de Philips Hue Secure Video Doorbell het in elk geval goed. Het systeem ondersteunt zowel 2,4 als 5 GHz en laat zich aansluiten aan de Hue Bridge (via het Zigbee-protocol). Je hebt die bridge niet nodig om de deurbel te kunnen gebruiken, maar als je dat doet (bijvoorbeeld met het nieuwe Pro-model van de Bridge) kun je een slimme koppeling realiseren met je bestaande netwerk van slimme lampen van dezelfde fabrikant.

©Wesley Akkerman

Na het installeren binnen de (nog altijd overzichtelijke) applicatie en het koppelen van de lampen, kan de verlichting in huis aanspringen op het moment dat iemand aanbelt. Dat gebeurt razendsnel (binnen een seconde), waardoor je snel doorhebt dat er iemand voor de deur staat. Verder kun je een Chime aan de Philips Hue Secure Video Doorbell koppelen, wat dan weer handig is voor plekken waar geen Hue-lampen hangen of waar je het deurbelgeluid niet hoort.

Producten installeren

De Chime is met 59,99 euro vrij prijzig. Gelukkig kun je voor 199,99 euro ook een pakket kopen waar beide producten in zitten. Dan krijg je dus zo'n 30 euro korting. Goed om te weten: je kunt die chime gewoon in een stopcontact plaatsen. Ook is het zo dat de Philips Hue Secure Video Doorbell niet werkt met de bestaande bel (wat sowieso meestal niet het geval is). Daarnaast hoor je heel snel geluid uit die chime komen wanneer iemand op de knop drukt. 

©Wesley Akkerman

De fysieke installatie van de Philips Hue Secure Video Doorbell kan wat meer tijd kosten dan je wellicht gewend bent van slimme deurbellen. Dit is namelijk een bedrade variant die niet op een batterij werkt. De deurbel werkt alleen met 12V-aansluiting, waardoor je mogelijk een transformator moet installeren en aan de slag moet met kabels en kroonsteentjes. Bovendien lijken de meegeleverde stroomkabels onvoldoende geïsoleerd tegen schade (zoals droogte of vocht).

Beeldkwaliteit en basisfuncties

De beeldkwaliteit laat dan weer weinig te wensen over. De Philips Hue Secure Video Doorbell beschikt over een 2K-resolutie. Dat is hoger dan het beeld van de twee bedrade Ring-deurbellen, die het moeten doen met 1080p of 1536p. De kleurweergave is meer dan redelijk, maar de lens lijkt minder goed overweg te kunnen met helderheid. Als de achtergrond lichter is dan de voorgrond, dan kan die laatste wat donkerder zijn dan we zouden willen op dit soort camera's.

Het gezichtsveld van 180 graden in zowel de lengte als breedte is meer dan welkom. Daardoor zullen weinig dingen je ontgaan. Als je de deurbel niet te hoog ophangt, kun je ook kleinere pakketjes in de tuin of op de mat zien liggen. Verder is er infrarood-nachtzicht en nachtzicht in kleur en kun je rekenen op allerlei basisfuncties van een slimme deurbel. Zo kun je met iemand voor de deur praten en kun je meldingen op basis van beweging ontvangen. Wel zo handig.

Gratis opslag, maar…

Waar Philips Hue je ook mee hoopt te overtuigen, is de gratis videogeschiedenis van de afgelopen 24 uur. Als je dus nog snel iets wilt opzoeken van de afgelopen dag, dan kan dat. Je bent dan niet verplicht een abonnement af te nemen. Lokaal video's opslaan is helaas niet mogelijk, zoals dat wel vaak bij de Eufy's van deze wereld kan, waardoor je voor verdere bewaarbehoeften toch afhankelijk bent van een redelijk prijzig abonnement van 40 tot 100 euro per jaar. 

©Wesley Akkerman

Zaken die wij als standaard ervaren, zoals het instellen van activiteitenzones en de herkenning van personen, pakketten en voertuigen, zitten ook allemaal achter een betaalmuur. Dat je uitgebreide videogeschiedenis (30 tot 60 dagen) en het detecteren van rookalarmen (waar een AI-systeem achter zit) geld kosten, willen we nog best accepteren. Tot slot kan de deurbel nog geen automatische reacties ten gehore brengen of geactiveerd worden via geo-fencing.

Philips Hue Secure Video Doorbell kopen?

Ondanks de minpunten zijn we toch behoorlijk enthousiast over de Philips Hue Secure Video Doorbell. Ja, sommige functies kosten extra geld, aansluiten zal voor een hoop mensen onnodig veel gedoe opleveren en het apparaat is vrij prijzig. Maar het feit dat je het product toevoegt aan je bestaande Hue-netwerk en daarmee nieuwe integratiemogelijkheden ontgrendelt (voor lampen en bewegingssensoren), rechtvaardigt wat ons betreft de straffe aanschafprijs.

Digitale dreigingen worden steeds slimmer en moeilijker te herkennen. Een virusscanner of firewall alleen houdt ze niet meer tegen. Onze digitale voetafdruk groeit immers met elk nieuw apparaat, account of slimme toepassing in huis. Wie veilig wil blijven, moet structureel te werk gaan: cyberhygiëne hoort bij je dagelijkse gewoonten. In dit artikel lees je negen manieren om die routine op te bouwen en je digitale leven beter te beschermen.

Bewust gedrag

Bewust digitaal gedrag vormt de basis van elke veilige IT-omgeving. Wie zijn gedrag niet afstemt op de huidige digitale risico's, blijft kwetsbaar, ongeacht hoe goed de tools zijn. Het herkennen van verdachte berichten, ook van bekende afzenders, is cruciaal. Phishing blijft namelijk een van de succesvolste aanvalsmethoden, onder meer via QR-phishing, deepfake-spraakberichten en clone-phishing (waarbij bestaande, legitieme e-mails worden nagebootst).

Klik nooit zomaar op links, zeker niet als er gevraagd wordt om in te loggen of te betalen. Houd de muisaanwijzer eerst boven een link om het adres te controleren en let op subtiele afwijkingen in domeinnamen. Let ook op bij onverwachte bijlagen of berichten met een opvallend dringende toon.

Denk ook bewust na over je digitale aanwezigheid. Zorg dat je sociale profielen niet standaard publiek zichtbaar zijn en deel persoonlijke info alleen als het echt nodig is. Regelmatig eens 'egosurfen', waarbij je je naam, alias of e-mailadres in een zoekmachine invoert, helpt om te zien wat publiek beschikbaar is. Beperk of verwijder deze informatie via instellingen of met verwijderverzoeken.

Authenticatie

Robuuste authenticatie is vaak de kern van digitale beveiliging. In tijden van datalekken en geautomatiseerde inlogpogingen volstaat een enkel wachtwoord helaas niet meer. Goede cyberhygiëne betekent daarom niet alleen sterke wachtwoorden gebruiken, maar ook structureel inzetten op tweefactorauthenticatie (2FA) en in bepaalde gevallen op alternatieve methoden gebruiken, zoals biometrie en softwarematige toegangssleutels (passkeys).

Om te vermijden dat je overal hetzelfde wachtwoord gebruikt, is een betrouwbare wachtwoordbeheerder onmisbaar. Kies voor een kluis die lokaal versleutelt of zero-knowledge-opslag biedt (alleen jij kunt de data zien). Degelijke en gratis opensource-opties zijn Bitwarden Personal en KeePass of KeePassXC. De kluis zelf beveilig je uiteraard met een sterke sleutelzin. Nieuwe wachtwoorden laat je bij voorkeur automatisch genereren en zijn telkens uniek.

Vrijwel alle degelijke diensten bieden tegenwoordig 2FA aan. Maak daar zeker gebruik van, want dit voegt een extra beveiligingslaag toe. TOTP-codes (time-based one-time passwords) via apps als Authy of de Authenticator-apps van Google of Microsoft zijn een veilige keuze. Voor kritieke accounts kun je fysieke tokens overwegen, zoals een Yubikey. Sms-codes kun je het beste vermijden, want deze zijn kwetsbaar voor sim-swapping. Biometrie gebruik je bij voorkeur alleen op apparaten waar de herkenning lokaal gebeurt, zonder dat er data naar externe servers gaan.

Steeds meer platformen, zoals Apple, Google en Microsoft, ondersteunen ook toegangssleutels. Deze bestaan uit een publieke en een private sleutel. Alleen de publieke wordt op de server opgeslagen; de private blijft lokaal en wordt geverifieerd via biometrie of pincode. Zo combineer je veiligheid met een zekere mate van gebruiksgemak.

Accountbeheer

Doordacht toegangsbeheer voorkomt dat ongewenste gebruikers, processen of apparaten toegang krijgen tot je gegevens of systemen. Door rollen te scheiden, rechten te beperken en geregeld te evalueren wie waar toegang toe heeft, verklein je het risico op misbruik.

Zo gebruik je voor dagelijkse taken bij voorkeur een standaardaccount zonder beheerrechten. Heb je in Windows op je laptop slechts één administratoraccount, maak dan eerst een tweede administratoraccount aan. Zet daarna het eerste om naar standaardgebruiker, zodat je vertrouwde profielmap en instellingen behouden blijven. Dit doe je via Instellingen / Accounts / Andere gebruikers / Account toevoegen, waar je ook het accounttype kunt wijzigen. Je kunt ook twee standaardaccounts gebruiken: een voor werk en een voor privé, waarbij het privéaccount geen toegang heeft tot zakelijke bestanden, e-mail of cloudmappen. Daarnaast kun je een extra standaardgebruiker aanmaken, eventueel zonder wachtwoord, voor gastgebruik. Verwijder accounts zodra ze overbodig zijn en vermijd het delen van je hoofdaccount. Als delen toch nodig is, zorg dan dat je de gegevens kunt monitoren en gebruik de beschikbare logboeken (zie ook de paragraaf Monitoren en scannen, onderaan dit artikel).

Toegangsbeheer

Werk je met meerdere gebruikers op je pc of gebruik je gedeelde mappen, dan kun je de toegang tot gegevens beperken door het instellen van specifieke machtigingen voor lezen en schrijven. Klik met rechts op een map of bestand in Verkenner, kies Eigenschappen en ga naar Beveiliging / Bewerken (voor lokale toegang) of naar Delen / Geavanceerd delen (voor netwerkshares).

Gescheiden omgevingen zijn ook nuttig voor apps als je browser. In Chromium-browsers zoals Chrome klik je rechtsboven op je profielafbeelding en kies Gastprofiel openen of Chrome-profiel toevoegen. Elk profiel gebruikt een eigen cache, instellingen, extensies en sessies. In Firefox open je de profielbeheerder via Windows-toets+R, waarna je de opdracht firefox.exe -p uitvoert.

Controleer ook regelmatig welke externe apps, diensten of apparaten toegang hebben tot je cloudaccounts van bijvoorbeeld Google of Microsoft.

Updates en patches

Software en firmware tijdig bijwerken is een van de beste manieren om je systemen veilig te houden, zeker omdat veel kwetsbaarheden al worden misbruikt voor ze publiek bekend zijn (zero-day-exploits). Automatiseer je updates dus waar mogelijk, niet alleen voor je besturingssysteem maar ook voor randapparatuur, NAS, router en IoT-apparaten.

Windows is standaard ingesteld om belangrijke updates en patches automatisch te downloaden en installeren. Laat dit zeker zo. Vergeet ook je gewone programma's niet: sommige programma's updaten automatisch (zoals browsers), maar lang niet alle programma's doen dit. Tools zoals Patch My PC Home Updater kunnen helpen, of je gebruikt een pakketbeheerder zoals Chocolatey of Winget. Een grafische tool zoals UniGetUI ondersteunt zelfs verschillende pakketbeheerders.

Patch My PC Home Updater herkent ongeveer vijfhonderd populaire programma's en werkt deze op gezette tijden zelf bij. UniGetUI ondersteunt wel tienduizend programma's en maakt het mogelijk om alle verouderde software met een muisklik te updaten.

Neem ook firmware mee in je updatebeleid, zoals deze van je router, BIOS/UEFI, printers en IoT-apparaten. Controleer enkele keren per jaar via de website van de fabrikant of via ingebouwde beheertools, zoals Synology DSM op een NAS, of er updates beschikbaar zijn.

Gevorderde gebruikers die veiligheid belangrijk vinden, kunnen ook CVE- en kwetsbaarheidsdatabanken (Common Vulnerabilities and Exposures) in de gaten houden, zeker bij software met frequente internet-interactie. Verwijder oude software zonder ondersteuning, en denk bijvoorbeeld ook aan extensies of scripts die je niet meer gebruikt, maar die nog wel actief zijn.

Databeveiliging

Zonder degelijke gegevensbeveiliging blijven andere beveiligingsmaatregelen kwetsbaar. Documenten of informatie die veel privacygevoelige gegevens bevatten (zoals financiële of medische gegevens) horen niet onversleuteld op je pc of externe schijven te staan. Encryptie beschermt je data tegen ongewenste toegang, ook bij verlies of diefstal van het systeem.

Op Windows Home-systemen, met TPM en 'modern stand-by', kun je de systeemschijf automatisch versleutelen via Instellingen / Privacy en beveiliging / Apparaatversleuteling. Je moet wel aangemeld zijn met een Microsoft-account.

Deze functie is een vereenvoudigde vorm van BitLocker, beschikbaar in Windows Pro en hoger. BitLocker kan ook je datapartities, externe schijven en usb-sticks versleutelen. Een gratis alternatief is VeraCrypt, waarmee je ook aparte mappen of draagbare volumes kunt versleutelen. Je kunt zelfs een verborgen volume aanmaken, zodat niemand merkt dat er versleutelde data aanwezig zijn. De tool vraagt wat gewenning, maar online vind je uitgebreide documentatie.

Versleutelen is belangrijk, maar ruim ook geregeld oude, privacygevoelige bestanden op. In Windows open je het venster Instellingen en ga je via Systeem / Opslag naar Aanbevelingen vooropschoning om tijdelijke bestanden, downloads of prullenbakinhoud te wissen. Voor het onherroepelijk verwijderen van specifieke bestanden of mappen gebruik je een gratis tool zoals Eraser, die ook vrijgekomen ruimte op een harde schijf kan overschrijven. Wil je een volledige harde schijf wissen, bijvoorbeeld voor verkoop of donatie, gebruik dan DBAN. Voor ssd's gebruik je bij voorkeur de Secure Erase-tool van de fabrikant zelf, bijvoorbeeld Samsung Magician voor Samsung-ssd's.

Back-ups

Je bent nooit honderd procent veilig, alle geïnstalleerde beveiligingen ten spijt. Daarom zou je eigenlijk altijd back-ups moeten maken. Regelmatig back-uppen beschermt je tegen gegevensverlies door fouten, defecten of malware, en je kunt relatief snel je systeem en gegevens herstellen zonder noemenswaardig dataverlies.

Er bestaan gelukkig degelijke en gratis tools waarmee je back-ups grotendeels kunt automatiseren. Deze ondersteunen bij voorkeur versleuteling, compressie en versiebeheer, werken met incrementele back-ups (alleen nieuwe of gewijzigde bestanden) en met deduplicatie (dubbele inhoud wordt slechts één keer opgeslagen). Duplicati en Kopia zijn hier uitstekende voorbeelden van, gratis en opensource. Duplicati heeft een gebruiksvriendelijke webinterface, terwijl Kopia wat technischer is, maar iets krachtiger dankzij het snapshot-systeem en efficiënter bij grote of veel bestanden.

Probeer waar mogelijk de 3-2-1-regel te volgen: bewaar minstens drie kopieën van je data op twee verschillende media, waarvan één op een andere fysieke locatie en minstens één offline. Dit is ook belangrijk met het oog op ransomware. Koppel daarom ook je externe back-upmedium los zodra de back-up klaar is.

Netwerkbeveiliging

Tenzij je computer fysiek losgekoppeld is van internet en andere netwerken ('air-gapped'), mag je zeker niet voorbij gaan aan netwerkbeveiliging. Je router is doorgaans het toegangspunt tot je hele netwerk en verdient daarom je volle aandacht.

Begin met het wijzigen van het standaard beheerderswachtwoord naar een sterk exemplaar. Controleer geregeld op firmware-updates via de website van de fabrikant (zie ook de eerdere paragraaf Updates en patches). Schakel UPnP (Universal Plug and Play) uit om te vermijden dat applicaties ongecontroleerd poorten openen. Zet beheer op afstand uit als dat kan en beperk inkomend verkeer door enkel noodzakelijke poorten open te laten (zie ook de paragraaf Monitoren en scannen, onderaan dit artikel). Schakel ook ongebruikte netwerkdiensten of applicatie-interfaces uit.

Idealiter voorzie je je netwerkapparaten van gescheiden subnetten, zodat een kwetsbaarheid op het ene toestel niet automatisch andere bedreigt. Je kunt bijvoorbeeld een gastnetwerk op je router activeren voor bezoekers of onbekende apparaten. IoT-toestellen houd je het liefst apart van je hoofdnetwerk. Ondersteunt je router VLAN's (virtuele LAN's), dan kun je zelfs per apparaatcategorie aangepaste regels instellen, voor optimale databescherming.

De meeste routers hebben een ingebouwde firewall, maar deze is vaak beperkt. Gevorderde gebruikers kunnen extra beveiliging overwegen met een krachtigere oplossing, zoals OPNSense, waarmee je gedetailleerde regels kunt opstellen en netwerkverkeer logt. Daarnaast kun je een netwerkwijd DNS-filter gebruiken om ongewenste sites en advertenties op domeinnaamniveau te blokkeren. Tools zoals het multiplatform AdGuard Home of het cloudgebaseerde NextDNS zijn hiervoor uitstekend geschikt. Of je gebruikt eventueel publieke DNS-servers, zoals het recent gelanceerde DNS4EU, mede gefinancierd door de EU, met kant-en-klare filters tegen malware, advertenties en/of ongepaste inhoud.

Monitoren en scannen

Binnen cyberhygiëne hoort ook het regelmatig scannen en monitoren van je netwerk en systemen. Voor Windows zijn er ingebouwde logboeken (klik met rechts op de startknop en kies Logboeken), die systeemfouten, softwareproblemen, aanmeldpogingen en beveiligingsincidenten bijhouden. Open hier Windows-logboeken / Systeem en sorteer op de kolom Niveau om sneller fouten en waarschuwingen te zien.

Scan ook geregeld je netwerkverbindingen. De tool Fing (beschikbaar voor mobiel en desktop) toont direct welke apparaten verbonden zijn. Via Security kun je bij Confirm devices aangeven welke je vertrouwt.

Een nuttige aanvulling is GlassWire, een gratis visuele firewall die toont welke apps waarmee verbinding maken en hoeveel data ze verbruiken. Voor diepgaande analyses is Wireshark de ongekroonde koning. Deze gratis sniffer toont welke data via welke netwerkprotocollen je systeem verzendt en ontvangt, waarmee je ongebruikelijke communicatie kunt traceren.

Je netwerkveiligheid hangt ook af van het sluiten van onnodige netwerkpoorten. Test dit van buitenaf, zoals een hacker doet, via GRC ShieldsUP! Klik op Proceed en dan op All Service Ports om gebruikelijke TCP-poorten te scannen. Zie je rode of blauwe vakjes, schakel dan onnodige services en eventuele poortdoorverwijzingen uit in je router tot alle vakjes groen kleuren.

Je kunt de netwerkpoorten ook van binnenuit scannen, zoals malware doet. Dit kan met het gratis Zenmap, de grafische interface van Nmap. Vul bij Target het ip-adres in en kies bij Profile bijvoorbeeld Quick scan plus.

Je doet er ook goed aan geregeld te controleren op mogelijke datalekken, zoals door database-hacks bij diensten waar je een account had. Je kunt je hiervoor aanmelden bij HaveIBeenPwned, via Notify Me.