10 tips voor MS-DOS in Windows 10

Tip 01: DOS starten

Zes klikken zijn er nodig om in Windows 10 het IP-adres van een netwerkverbinding te weten. Of je opent de opdrachtprompt en voert het commando ipconfig uit, dat gaat sneller en geeft betere informatie. Systeembeheerders weten het dus wel, die gebruiken de opdrachtprompt en echt niet alleen om een IP-adres te vinden.

De opdrachtprompt in Windows is een voorbeeld van een command-line-interface (CLI), een manier van computergebruik waarbij je tekstcommando's typt en die laat uitvoeren. Met een commando kun je informatie vragen, maar ook dingen configureren. Ook Linux en OS X hebben zo'n CLI. Windows heeft er zelfs twee, want naast de DOS-prompt is er ook PowerShell, dat krachtiger maar ook lastiger is. Om de Opdrachtprompt te starten, klik je op Start en typ je de zoekterm Opdrachtprompt of cmd (da's immers korter). De Opdrachtprompt wordt gevonden, klik erop of druk op Enter om de Opdrachtprompt te starten. Of nog sneller: klik met de linkermuisknop op Start en kies Opdrachtprompt.

Een korte geschiedenis van DOS

MS-DOS was het besturingssysteem vóór Windows. DOS was niet grafisch en kende geen muis. Had je DOS opgestart, dan was het scherm leeg en donker met slechts een knipperende cursor die uitnodigde om een commando te typen. Je kon dan een programma starten (één tegelijk) of iets aanpassen aan de configuratie van DOS, zoals hoe het geheugen werd gebruikt. Daar waren DOS-gebruikers heel veel tijd aan kwijt. DOS is het programma dat Microsoft heeft groot gemaakt. Het kocht DOS in 1981 van een klein bedrijfje in Seattle en noemde het MS-DOS.

De opmars van MS-DOS begon toen IBM een computer uitbracht voor persoonlijk gebruik en met elke computer MS-DOS meeleverde als besturingssysteem. Het was een revolutie: binnen een paar jaar stond op elk bureau een computer en op elke computer stond MS-DOS. Computers werden krachtiger en de muis deed zijn intrede. Microsoft reageerde hierop door Windows te ontwikkelen, een programma dat je vanaf DOS opstartte en dat de computer een grafische schil gaf. Het duurde tot Windows 95 tot Windows niet meer afhankelijk was van DOS en sindsdien is met elke versie van Windows de rol van DOS kleiner geworden. Nu zit er geen DOS meer 'onder' Windows, maar nog wel een DOS 'in' Windows waar je nog altijd DOS-commando's kunt uitvoeren.

Tip 02: Transparantie

De Opdrachtprompt of de DOS-prompt zoals velen het noemen, is in Windows 10 transparant gemaakt. Dit is handig als je een commando uitvoert dat je bijvoorbeeld in de browser afleest. En ook op computers met een klein beeldscherm zoals een laptop of tablet zou dat praktisch kunnen zijn. De transparantie heeft echter ook een groot nadeel: niet alleen de achtergrond van het venster wordt transparant, ook de tekst. En die wordt echt veel minder goed leesbaar. Het kan zijn dat je deze vernieuwing van de Windows Opdrachtprompt het liefst zo snel mogelijk terugdraait. Klik in dat geval met de rechtermuisknop op de titelbalk van de Opdrachtprompt en kies Eigenschappen / Kleuren. Onderaan dit tabblad staat de optie Matheid. Verplaats de schuif naar rechts voor minder transparantie en klik daarna op OK. Wil je ooit toch even door het venster kijken, dan kun je dat altijd live doen via Ctrl+Shift+Plusteken of Ctrl+Shift+Minteken of door met de Ctrl+Shift ingedrukt het scrollwiel van de muis te draaien.

Tip 02 De transparantie van de opdrachtprompt laat zich volledig aanpassen.

Tip 03: Kleuren aanpassen

Ten behoeve van de duidelijkheid is in de screenshots voor dit artikel de transparantie helemaal uitgezet, je hoeft dat niet per se zelf ook te doen, de transparantie kan heel mooi en handig zijn. Naast de transparantie zijn ook de kleuren van groot belang bij het gemak waarmee je de tekst leest. De standaardkleuren zijn goed, maar kunnen beter, je kunt dan zowel input als output beter lezen.

Ook hiervoor moet je op het tabblad Kleuren zijn. Selecteer bijvoorbeeld Schermtekst en kies daarna in de balk met kleuren eronder paars, groen of rood, of welke kleur je ook maar wilt. De verandering wordt niet direct in het opdrachtvenster getoond, maar er is wel een preview op het tabblad zelf. Je kunt ook nog een andere Schermachtergrond kiezen, dat is de vervanger van dan het zwart, en hetzelfde geldt voor de tekst en achtergrond van geselecteerde tekst via Pop-uptekst en Pop-upachtergrond. Is alles mooi en goed leesbaar, klik dan op OK.

Tip 03 Pas de kleuren aan voor maximale leesbaarheid.

Korte cursus MS-DOS

Wil je DOS gebruiken, maar ben je onbekend met het gebruik van een opdrachtprompt en DOS, begin dan hier. Heb je de opdrachtprompt gestart, dan knippert er een horizontaal streepje. Dat is de cursor en elk commando dat je invoert komt daar te staan. Pas wanneer je op de Enter-toets drukt, wordt het uitgevoerd. Het resultaat van een opdracht verschijnt bijna altijd hier in het venster. Tik het commando ipconfig en voer het uit door op Enter te drukken. Je ziet nu een lijst met de netwerkkaarten ('Ethernet adapter') en bij elke zie je de netwerkgegevens waaronder het IPv4-address. Wil je meer informatie over een commando, gebruik dan achter het commando de optie /?. Dus ipconfig /? geeft informatie over het commando ipconfig plus alle opties die je kunt gebruiken. Meer DOS-commando's leren? Behalve de commando's in dit artikel zijn er nog veel meer en online is er heel veel informatie over te vinden.

Gebruik de command-line reference (die je krijgt door het commando plus /? te tikken) en andere sites om meer DOS-commando's te leren.

Tip 04: Venstergrootte

Afhankelijk van het commando komt er meer of minder output terug. Het is echter haast nooit handig wanneer de output zo breed is dat deze het scherm uitloopt of wanneer je moet gaan scrollen om alles te zien. In Windows 7 en 8(.1)was het daarom beter om op het tabblad Indeling met de opties Breedte en Hoogte het formaat van het venster aan te passen. In Windows 10 hoeft dit niet meer. Je kunt het scherm natuurlijk groter maken, vooral de hoogte is wel handig, maar de breedte wordt nu vervangen door de optie Tekstterugloopuitvoer bij formaat wijzigen. Je kunt gewoon met een smal venster beginnen en als de tekst eens te breed is, maak je gewoon dan met de muis het venster breder. De tekst zal zich dan net als in een tekstverwerker opnieuw ordenen in het venster en wat niet zichtbaar was, wordt zichtbaar. Het commando opnieuw uitvoeren zoals in Windows 7 en 8(.1), wat ook lang niet altijd wenselijk is, is nu ook niet meer nodig.

Tip 04 Verander je de venstergrootte, dan verandert de tekst nu gewoon mee.

Tip 05: Tekst selecteren

Tekst selecteren was een drama in de vorige versies van de Opdrachtprompt. Eerst moest je rechtsklikken en aangeven dat je tekst wilde markeren, om daarna alleen via blokselectie tekst te kunnen selecteren. Blokselectie betekent dat je een vierkant trekt en alles daarbinnen wordt geselecteerd en de rest niet. In Windows 10 is dit aangepast en werkt het selecteren van tekst net zoals we dat gewend zijn van bijvoorbeeld Word. Via de toetscombinatie Ctrl+M schakel je naar de modus Markeren en je ziet dit ook in de titelbalk. Nu kun je met de muis ergens in het venster klikken en daarna met de linkermuisknop ingedrukt precies dat selecteren wat je wilt. Wil je toch nog een blok selecteren (wat zeker handig kan zijn bij commando's als dir en dir /w waarbij je mappen en bestanden in een map opvraagt), druk dan eerst de Alt-toets in en houdt die ingedrukt als je de muis gebruikt om te selecteren.

Tip 05 Ook blokselectie is nog gewoon mogelijk in de nieuwe Opdrachtprompt.

Tip 06: Snel selecteren

Wil je altijd direct tekst kunnen selecteren zonder eerst naar de modus Markeren te schakelen, dan is dat ook mogelijk. Hiervoor open je eerst weer de Eigenschappen van de Opdrachtprompt door op de titelbalk te klikken met de rechtermuisknop. Zet in het tabblad Opties een vinkje bij Modus Snel bewerken en klik dan op OK. Voortaan hoef je nu niet meer naar markeren te schakelen, maar kun je meteen beginnen met selecteren als dat nodig is. Mocht het niet direct werken, dan de Opdrachtprompt sluiten en weer openen.

Tip 07: Kopiëren en plakken

Kopiëren en plakken was ook altijd lastig om uit te voeren in de oude Opdrachtprompt (het resultaat was soms onvoorspelbaar). In Windows 10 kun je nu gewoon de bekende toetscombinaties gebruiken, Ctrl+C om te kopiëren en Ctrl+V om te plakken. Natuurlijk geldt de beperking dat je alleen kunt plakken achter de knipperende cursor, maar verder werkt ook dit net als in een gewone teksteditor. Om te kopiëren moet je eerst dat selecteren wat je wilt kopiëren. De optie om te plakken is vooral handig wanneer je naar een andere map wilt gaan. Voor de cursor zie je in de Opdrachtprompt het volledige pad van de map waar de opdrachtprompt nu is geopend. Commando's met betrekking op mappen en bestanden worden in die map uitgevoerd. Het commando om naar een andere plek in de mappenlijst te gaan is cd gevolgd door het volledige pad van de nieuwe plek. Dat pad kun je nu snel kopiëren in Windows Verkenner of in een documentje waar dat instaat en dan achter cd plakken.

Tip 07 Selecteer en plak daarna lange padnamen in de opdrachtprompt.

Dubbelrol Ctrl+C

Ben je bekend met de oudere versie van de Opdrachtprompt, dan weet je mogelijk dat Ctrl+C al een functie had. Met Ctrl+C kon je een lopende uitvoering van een commando, stoppen. In Windows 10 is dit zo opgelost: heb je geen tekst geselecteerd, dan wordt het break-commando uitgevoerd. Heb je wel tekst geselecteerd, dan wordt de eerste keer dat je Ctrl+C gebruikt de tekst gekopieerd, maar ook de selectie opgeheven, zodat wanneer je dan nog een keer Ctrl+C gebruikt alsnog het break-commando wordt gegeven.

Tip 08: Toetscombinaties

Behalve de al genoemde toetscombinaties zijn er nog veel meer handige toetscombinaties die nu werken binnen de Windows 10 Opdrachtprompt. Helaas is er nog geen Microsoft-documentatie die ze allemaal beschrijft, maar met wat zoeken en proberen kun je er een groot aantal ontdekken. Voor tekstselectie: Shift+PijltjeLinks of Shift+PijltjeRechts vergroot de selectie met één teken; Shift+PijltjeOmhoog of Shift+PijltjeOmlaag vergroot de selectie met één regel; Shift+End of Shift+Home vergroot selectie tot einde of begin van de regel; en tot slot Ctrl+A selecteert alles. Ctrl+A is daarom handig om de output van één of meerdere commando's te bewaren of te delen met anderen. Er zijn ook handige toetscombinaties om door de output te scrollen: Ctrl+PijltjeOmhoog of Ctrl+PijltjeOmlaag bladert regel voor regel door het venster van de Opdrachtprompt. Meer informatie is hier te vinden (Engelstalig): deze gaat over de Opdrachtprompt van Windows Server 2016, maar dit geldt ook voor Windows 10.

Tip 08 Meer info over de toetscombinaties van de Windows 10 Opdrachtprompt vind je op deze Engelstalige pagina.

Alternatieve prompt

De Windows 10 Opdrachtprompt is wel verbeterd, maar nog niet perfect. Van de enorme wensenlijst die Windows Insiders tijdens de ontwikkeling van Windows 10 hadden opgesteld (tabbladen, behouden geschiedenis tussen sessies, syntax-highlighting, autocomplete) zijn maar heel weinig functies uiteindelijk in de definitieve versie meegenomen. Wil je een opdrachtprompt met echt nieuwe mogelijkheden? Ze bestaan, al is het aantal alternatieven zeer beperkt - althans wanneer je de kwaliteit en stabiliteit en betrouwbaarheid zoekt die hierbij zeker nodig zijn. Het enige alternatief dat dan overblijft is het tooltje TCC/LE.

Je kunt het downloaden via www.jpsoft.com en het is gratis. Een vergelijking tussen TCC/LE en de Windows-opdrachtprompt vind je hier. TCC/LE heeft meer opdrachten en variabelen. Echt interessant wordt het wanneer je niet kiest voor TCC/LE, maar voor Take Command, de betaalde uitgebreide versie van TCC/LE. Dan krijg je een volwaardig Windows-programma met een tabblad-weergave zodat je gemakkelijk meerdere prompts gebruikt, een debugger voor batchfiles, ingebouwde ondersteuning voor ftp en http en nog veel meer. Kijk op hun website voor een proefversie van dertig dagen.

Take Command is de überprompt voor Windows met heel veel functionaliteit en opties.

Tip 09: Zoeken

De zoekfunctie van de Windows 10 Opdrachtprompt werkt nu veel beter dan die van de oude. Zoeken is nu daadwerkelijk vinden én de functie is veel gemakkelijker te bedienen. Met Ctrl+F open je op elk moment een zoekvenster, typ de letters of cijfers die je zoekt en druk op Enter. De plek waar de zoekopdracht wordt gevonden, wordt netjes gemarkeerd en met elke volgende druk op Enter wordt weer verder gezocht. Zoek je heel precies, dan kun je gebruikmaken van de optie Identieke hoofdletters/kleine letters. Zoek je specifiek de tekst IPv6 en niet ipv6, dan zul je die vinden.

Tip 09 De zoekfunctie van de Opdrachtprompt werkt veel makkelijker dan voorheen. Je roept hem op via Ctrl+F.

Tip 10: Admin of niet

De Opdrachtprompt kun je gebruiken met de rechten van een administrator en zonder. Zonder administrator-rechten is veiliger, want je kunt dan geen belangrijke systeeminstellingen wijzigen. Dit is ook de standaard. Heb je een keer wel administrator-rechten nodig, start de prompt dan niet door op Enter te drukken maar gebruik de combinatie Ctrl+Shift+Enter. Of rechtsklik op Start en kies Opdrachtprompt (administrator). Wel uitkijken!