Wanneer Sony met een nieuw setje premium oordoppen aan komt zetten, dan is het tijd om op te letten. Wereldwijd worden de oortjes van Japanse makelij geroemd om hun comfort en geluidskwaliteit. Of dat ook geldt voor de Sony WF-1000XM5, lees je in deze review.

Met een prijs van meer dan 300 euro moet je flink in de buidel tasten voor de Sony WF-1000XM5. Directe en recent gelanceerde concurrenten van dit model zijn de Philips Fidelio T2 en de Jabra Elite 10, die allebei een paar tientjes goedkoper zijn. Alle oortjes hebben natuurlijk hun voor- en nadelen, en dan kunnen we ons voorstellen dat je graag wil weten of 320 euro investeren daadwerkelijk de beste set oordoppen oplevert. Ten opzichte van de vorige versie zijn de oordopjes in elk geval een stuk lichter (25 procent) en kleiner (20 procent. Ze steken niet ver uit en zitten snel goed.

En dat laatste is erg belangrijk. Want oordopjes draag je soms uren achter elkaar. In tegenstelling tot veel andere merken levert Sony dopjes met een soort memory foam mee. In verschillende formaten, zodat ze passen bij veel soorten gehoorgangen. Het kunststof past zich aan naar de vorm van de gehoorgang, waardoor ze altijd vast, secuur en comfortabel zitten. Zelfs als je met je hoofd schudt of hardloopt hoef je geen moment te vrezen dat ze eruit vallen. Concurrerende oortjes kunnen soms pijn doen of niet stabiel vast zitten, maar daar heb je hier geen last van.

©Wesley Akkerman | ID.nl

Knopje voor het koppelen

Wat ook niet geheel onbelangrijk is: de behuizing. Zowel de oordopjes als het oplaaddoosje zijn mat gemaakt, waardoor ze minder snel vies worden of krassen oplopen. Dat zorgt ervoor dat een premium product daadwerkelijk lang premium blijft. De achterkant van de Sony WF-1000XM5-oordoppen is wel van glimmend plastic, maar dat houdt dan weer lekker vast. Ook fijn om te weten: de oordopjes hebben een ipx4-certificaat, waardoor ze tegen zweetdruppels kunnen. Echte oordoppen voor het sporten zijn ze natuurlijk niet, maar in principe kun je ze ervoor gebruiken.

Qua batterijduur staat Sony nog mooi aan de top. De oordopjes gaan zo’n acht uur mee wanneer je de actieve ruisonderdrukking aan hebt staan, en anders twaalf uur zonder. Stop je ze ondertussen in het oplaaddoosje, dan kun je ze nog twee keer volledig opladen. Ten opzichte van het vorige model zit hier echter geen verbetering in; dus dat kan jammer zijn als je er meer van verwachtte. Verder is het wel goed om te zien dat je het doosje kunt opladen middels usb-c en Qi (draadloos opladen) en dat er nu een knopje voor het koppelen is. Dat maakt dat proces net wat toegankelijker.

©Wesley Akkerman | ID.nl

Bediening via de oordoppen

Via de gratis Sony Headphones-app kun je instellen wat er gebeurt wanneer je op de oordopjes tikt. Ze reageren vlot op je bediening en je duwt ze ondertussen niet verder de gehoorgang in. Met verschillende keren tikken bepaal je wat er gebeurt. Muziek pauzeren, vorig of volgend nummer luisteren of de actieve ruisonderdrukking activeren, bijvoorbeeld. In tegenstelling tot het topmodel van Philips kun je hier het volumeniveau wel aanpassen via de oortjes zelf en dat werkt best prettig. Je hoeft geen vreemde veegbewegingen te maken. Vier keer tikken op een van de twee oortjes is voldoende.

Via de app krijg je ook toegang tot de equalizer. Die biedt standaard een aantal vooraf ingestelde mogelijkheden. Maar als je wilt, kun je ook zelf een preset instellen. Superhandig, zeker in combinatie met de nieuwe functie waarmee je het geluid op je eigen gehoor kunt afstemmen. Terwijl je muziek aan het luisteren bent, kun je ondertussen de frequenties aanpassen. In de meeste gevallen zal een bestaande preset voldoende zijn, maar dan nog is zo’n functie meer dan welkom. Audiobelevingen personaliseren is van groot belang, want dan kan die nog intiemer worden.

©Wesley Akkerman | ID.nl

Audiokwaliteit van de Sony WF-1000XM5

Voordat we echt dieper op het geluid kunnen ingaan, moeten we eerst nog wat belangrijke onderdelen aan bod laten komen. Zo beschikt de Sony WF-1000XM5 over de ldac-audiocodec, waardoor je naar muziek in hoge kwaliteit kunt luisteren. Mocht je van muziek met een lagere standaard willen genieten, dan kun je met Sony’s DSEE Extreme de audio opschalen naar een hoger niveau. De oordoppen laten er dan een algoritme op los dat de muziekkwaliteit verbetert. Daarnaast is er wederom de 360 Reality Audio, die dit keer ondersteund wordt door hoofdtracking.

Vooral dat laatste kan voor een flinke onderdompeling zorgen wanneer je de juiste audio afspeelt. Met 360 Reality Audio klinkt het alsof de muziek echt om je heen zit. Alsof je midden in een zaal staat waar de instrumenten om je heen gepositioneerd zijn. Dankzij hoofdtracking houden de oordoppen rekening met de positie van je hoofd, waardoor de muziek zich verplaatst tijdens het luisteren als je je hoofd beweegt. Dit is niet altijd wenselijk (wanneer je gewoon naar ‘platte’ muziek luistert), maar voor concertopnamen of bijvoorbeeld een film kan deze 'ruimtelijkheid' wel degelijk iets toevoegen.

©Wesley Akkerman | ID.nl

Verschillende geluidsprofielen

De Sony WF-1000XM5 heeft in elk geval een compleet arsenaal om luisteraars voor zich te winnen. Ten opzichte van zijn voorganger vallen twee dingen op (los van het design): de standaardmodus klinkt een stuk minder zwaar en een stuk helderder. Door de baslaag wat naar achteren te verplaatsen (geen zorgen, hij is nog altijd merkbaar aanwezig) krijgen andere details meer ruimte om te floreren. Mogelijk speelt de grotere driver (van 8,4 millimeter) daar ook een grote rol in. De oordoppen richten zich in elk geval op details zonder aan gewicht te verliezen.

Het mooie is dat de actieve geluidsonderdrukking de audiokwaliteit niet versobert. Soms kan die welkome functie muziek nog wel eens wat modderig laten klinken, maar daar is hier geen sprake van. Sterker nog: omdat je je heel mooi afsluit van je omgeving, krijgen je favoriete nummers meer ruimte om te schitteren. Op geen enkel moment hebben we het idee dat de muziek negatief beïnvloedt wordt door deze functionaliteit. De tracks klinken altijd helder en mooi vol, maar we kunnen ons ook voorstellen dat sommige luisteraars net dat beetje meer bas gewend zijn - én willen.

©Wesley Akkerman | ID.nl

Gelukkig kun je middels de grote hoeveelheid geluidsprofielen (en de persoonlijke equalizer) de geluidservaring aanpassen. Een favoriete stand op de redactie is Enthousiast. Daarmee wordt muziek veel zwaarder en warmer, maar ook minder geschikt voor een breder scala aan genres. Levendig maakt alles hol naar onze ervaring, maar kan ook specifieke genres juist dienen. Het is echt zaak dat de juiste preset bij de nummers vindt, want dan kun je optimaal genieten van de Sony WF-1000XM5. De algemene stand is veelal voldoende, maar mist, net als de Jabra Elite 10, nét dat beetje geweld.

Sony WF-1000XM5 kopen?

Maar daar waar je bij de Philips Fidelio T2 nog kunt klagen over het comfort, en de Jabra Elite 10 over de actieve geluidsonderdrukking, kunnen we eigenlijk over vrij weinig dingen écht klagen bij de Sony WF-1000XM5. Ja, de prijs. 320 euro is een hoop geld (en dergelijke prijzen gaan door stijgende grondstofprijzen in de toekomst mogelijk alleen maar hoger worden). Maar aan de audiokwaliteit, technologie en comfort ligt het gelukkig niet. Sony maakt ook in 2023 een van de beste – zo niet dé beste – set oordopjes. Misschien alleen nog even wachten totdat de prijs zakt.

Hoewel wachtwoordloze technieken als toegangssleutels snel terrein winnen, doe je er voorlopig goed aan slim om te gaan met je huidige wachtwoorden. De tips en (gratis) tools in dit artikel helpen je bij het opzetten van degelijk wachtwoordbeheer.

Cloudbeheer

Telkens hetzelfde wachtwoord gebruiken voor meerdere apps en diensten is sterk af te raden, maar verschillende complexe wachtwoorden onthouden lukt haast niet zonder een wachtwoordbeheerder. Een degelijke, gratis optie is het opensource Bitwarden. Kies eerst een hoofdwachtwoord en installeer daarna de desktop-app, browserextensies (voor automatisch invullen) en/of de mobiele app. Je wachtwoordkluis wordt end-to-end versleuteld in de cloud bewaard en wordt via je account gesynchroniseerd. Kies bij voorkeur bitwarden.eu als serverlocatie. Je kunt ook creditcards en andere gevoelige gegevens in je kluis bewaren.

Lokaal beheer

Bitwarden is een uitstekende wachtwoordmanager, maar functies als TOTP-authenticatie (Time-based One-Time Password) zijn alleen beschikbaar in de betaalde versie. Misschien stoort het je ook dat je wachtwoordkluis in de cloud wordt opgeslagen. Een gratis, opensource-alternatief is KeePassXC. Deze bewaart alles lokaal in een versleuteld bestand, van wachtwoorden en creditcards tot notities. De app werkt volledig offline, ondersteunt ook TOTP-authenticatie en vult inloggegevens automatisch in via een browserextensie. Wil je toch synchronisatie, dan kun je de database delen via een cloudopslagdienst als Google Drive of Dropbox, of met Syncthing.

Algoritme

Bij wachtwoordbeheerders als Bitwarden en KeePassXC worden je wachtwoorden opgeslagen. LessPass pakt het anders aan. Deze bewaart niets, maar genereert je wachtwoorden telkens opnieuw via een algoritme op basis van je hoofdwachtwoord, gebruikersnaam en sitenaam. Uit veiligheidsoverwegingen gebruik je hiervoor liefst de browserextensie of mobiele app, zodat alles lokaal gebeurt. Omdat nergens iets wordt opgeslagen, is dit systeem veilig, maar je moet bij elke herberekening wel exact dezelfde gegevens ingeven. Automatisch invullen of ondersteuning voor notities ontbreekt helaas.

Browsers

Gebruik je bijna uitsluitend je browser voor allerlei aanmeldingen, dan kun je ook de ingebouwde wachtwoordbeheerfunctie gebruiken. Deze zit in de meeste Chromium-browsers en in Firefox. In Chrome ga je naar Instellingen / Jij en Google / Synchronisatie en Google-services. Schakel de functie in en zorg dat bij Beheren wat je synchroniseert ook Wachtwoorden en toegangssleutels is aangevinkt. Wil je liever niet synchroniseren, dan kun je wachtwoorden ook handmatig exporteren en importeren via Instellingen / Automatisch invullen en wachtwoorden / Google Wachtwoordmanager. Kies daar Instellingen en Wachtwoorden exporteren. Je kunt het opnieuw inladen via Wachtwoorden importeren. Verwijder eventueel het csv-bestand na gebruik. Firefox biedt vergelijkbare opties.

2FA

Zelfs met een degelijke wachtwoordbeheerder blijven wachtwoorden een zwakke schakel: ze zijn te eenvoudig, je vergeet of verliest ze, je geeft ze in op phishing-sites of malware onderschept ze. Daarom is het aangeraden om 2FA, oftewel tweestapsverificatie, te activeren. Daarbij is naast je wachtwoord een extra factor nodig, zoals een pincode, TOTP, sms, pushmelding, biometrie of een beveiligingssleutel. Een handig overzicht van sites en diensten die 2FA ondersteunen, met info over de gebruikte methoden en links naar de instelinstructies, vind je op https://2fawebsites.github.io en op de thematische https://2fa.directory.

Authenticator

Er bestaan meerdere verificatiemethoden voor 2FA, maar vrijwel alle diensten ondersteunen verificatie zowel via sms als via TOTP. Bij TOTP is geen internet of gsm-netwerk nodig, wat het minder kwetsbaar maakt voor onderschepping of sim-swapping. Om zulke codes te genereren heb je een TOTP-authenticator-app nodig. Goede gratis opties zijn Google Authenticator, Microsoft Authenticator (ondersteunt geen wachtwoordbeheer en autofill meer), Aegis Authenticator en Authy. Alle vier ondersteunen TOTP en bieden een back-upfunctie. Wil je je codes exporteren, dan lukt dit het best met Google of Aegis. Deze laatste is ook opensource, maar is enkel beschikbaar voor Android. Authy is veelzijdigst, want bruikbaar op Android, iOS, macOS en Windows.

Herstelcodes

De meeste diensten met 2FA laten je ook herstelcodes gebruiken. Deze bieden een uitweg als je tijdelijk geen toegang hebt tot andere aanmeldopties, bijvoorbeeld bij verlies van je smartphone. Bewaar deze herstelcodes tevens digitaal, zoals in het notitiegedeelte van je favoriete wachtwoordmanager, in een versleutelde VeraCrypt-container of in een versleuteld cloudbestand. Bij Google vind je tot 10 herstelcodes via https://myaccount.google.com/security, bij Back-upcodes. Bij Microsoft is dit beperkt tot één code: ga naar https://account.microsoft.com/security, klik op Beheren hoe ik me aanmeld en kies Een nieuwe code genereren.

Gehackt?

Het is verstandig om regelmatig te controleren of een van je login-id's al in een online datalek voorkomt. Dit kan via Have I Been Pwned. Hier vul je e-mailadres in en je ziet meteen hoeveel en welke datalekken er zijn. Klik bovenaan op Notify Me voor een gratis melding zodra je adres in een nieuw lek opduikt. Klik op Passwords om te controleren of een wachtwoord reeds voorkomt in een datalek.

In Chrome kun je via chrome://password-manager/checkup?start=true eveneens een wachtwoordcheck uitvoeren. Je ziet ook hoeveel wachtwoorden zwak zijn of worden hergebruikt.

Anti-phishing

Wachtwoorden bieden weinig bescherming tegen phishing-sites, dus zorg ervoor dat je hiertegen zo goed mogelijk beveiligd bent. In je browser, zoals Chrome, ga je naar Instellingen, kies Privacy en beveiliging / Beveiliging en activeer bij voorkeur Geoptimaliseerde beveiliging bij Safe Browsing, of anders Standaardbeveiliging. Daarnaast kun je via DNS phishing-sites al blokkeren voor ze laden. Een optie is het gebruik van de nieuwe Europese publieke DNS4EU-resolvers. Kies hier voor Protective resolution (86.54.11.1 en 86.54.11.201), eventueel aangevuld met kinderbescherming en/of advertentieblokkering. Op de site vind je stap-voor-stap-instructies.

E-mailadres

Veel diensten laten je een e-mailadres opgeven ingeval je je wachtwoord vergeet of je account wordt geblokkeerd. Je ontvangt dan een mail om je identiteit te bevestigen en een herstellink te krijgen. Gebruik hiervoor liefst niet je hoofdadres, want als iemand dat via een datalek bemachtigt, kan die herstelmails onderscheppen en je accounts via wachtwoordherstel overnemen. Je kiest dus beter een apart e-mailadres dat je nergens anders voor gebruikt. Bij Google kun je dit instellen op https://myaccount.google.com/security, bij Herstelmailadres.

Lees ook: Zo meld je phishing in Outlook en Gmail

Browserprofiel

Voor gevoelige accounts zoals online bankieren of je wachtwoordkluis kun je overwegen een apart browserprofiel te gebruiken. Malafide scripts of extensies uit je standaardprofiel worden zo niet geactiveerd. Zo beperk je ook tracering en fingerprinting, en voorkom je dat je per ongeluk ingelogd blijft, aangezien je in dat profiel geen andere sites bezoekt.

In Chrome maak je een nieuw profiel aan via het profielicoon rechtsboven. Kies Chrome-profiel toevoegen. Je kunt inloggen met een Google-account of klikken op Doorgaan zonder account. Kies een zoekmachine, vul een profielnaam in, selecteer een opvallend thema en klik op Klaar.

Aanmeldpogingen

Bij sommige diensten, zoals Google en Microsoft, ontvang je automatisch een e-mail of pushmelding zodra een nieuw apparaat of een nieuwe browser inlogt. Zo kun je snel ingrijpen, bijvoorbeeld door je wachtwoord aan te passen of verdachte sessies uit te loggen. Bij Google ga je naar https://myaccount.google.com/security. Scrol naar Je apparaten en klik op Apparaten beheren. Selecteer een sessie en kies Uitloggen. Bij Microsoft ga je naar https://account.microsoft.com/security en klik je op Mijn aanmeldactiviteiten weergeven.

Beveiligingssleutel

Je kunt een fysieke beveiligingssleutel (zoals de meeste YubiKeys) ook gebruiken om je wachtwoordkluis te openen in combinatie met je hoofdwachtwoord.

Installeer eerst Yubikey Manager en start dit programma. Ga naar Applications/OTP en klik op Configure bij een vrij slot. Kies Challenge-response en klik op Generate voor een geheime sleutel. Vink Require touch aan voor extra veiligheid. Bevestig met Finish.

Open vervolgens je database in KeePassXC en ga naar Database / Databasebeveiliging. Kies Aanvullende bescherming toevoegen / Challenge-Response toevoegen. Selecteer het juiste slot van je ingeplugde beveiligingssleutel en bevestig met OK.

Browserwachtwoorden

Gebruik je meerdere browsers en zoek je het wachtwoord van een specifieke site, wil je alle wachtwoorden exporteren voor import in een andere browser, of is je systeem gecrasht en wil je de wachtwoorden uit je browserprofielen halen? Dan kan het gratis WebBrowserPassView handig van pas komen (let op: je virusscanner kan een foutpositief geven). Pak het zip-bestand uit met het wachtwoord wbpv28821@ en start de portable app. Je krijgt een overzicht van alle gevonden sites en log-ins. Via Bestand / Geselecteerde items opslaan kun je exporteren naar diverse csv-formaten, zoals voor Chrome, KeePass en Firefox.

Toegangssleutels

Een mooie afsluiter lijkt ons een tip rond passkeys, oftewel toegangssleutels. Immers, steeds meer diensten (en wachtwoordmanagers) ondersteunen deze aanmeldmethode waarbij je geen wachtwoord meer hoeft in te voeren. Een passkey is een cryptografisch sleutelpaar: de publieke sleutel wordt bewaard bij de onlinedienst, terwijl de (afgeleide) private sleutel veilig op je toestel blijft, zoals je pc, smartphone of een fysieke beveiligingssleutel zoals een Yubikey.

Zo maak je een toegangssleutel aan bij Google. Ga naar https://g.co/passkeys en meld je aan. Klik twee keer op Toegangssleutel maken. Je toestel stelt nu een methode voor, zoals gezichtsherkenning, vingerafdruk of pincode. Bevestig de koppeling. Vanaf nu kun je je bij Google aanmelden vanaf dit toestel, zonder wachtwoord.

Fairphone lanceert de vernieuwde Fairbuds XL. Deze modulaire koptelefoon belooft nu ook het geluid en comfort te bieden dat je voor 249 euro mag verwachten. Met nieuwe drivers en zachtere oorkussens pakt de fabrikant de eerdere kritiekpunten aan. Handig: je kunt je oude model zelf eenvoudig upgraden.

De Nederlandse fabrikant Fairphone heeft deze week de vernieuwde versie van de Fairbuds XL gepresenteerd. Deze modulaire koptelefoon is een doorontwikkeling van het model dat in 2023 werd gelanceerd. Waar de eerste generatie vooral een statement maakte op het gebied van repareerbaarheid, belooft deze nieuwe versie ook op audiogebied en draagcomfort een inhaalslag te maken. De koptelefoon is daardoor ontworpen om jarenlang mee te gaan en is per direct verkrijgbaar.

©Fairphone

Verbeterde audiokwaliteit en materialen

De belangrijkste upgrade ten opzichte van de voorganger zit in de geluidsweergave en het fysieke ontwerp. De nieuwe Fairbuds XL beschikt over 40 mm dynamische drivers en ondersteuning voor aptX HD, wat moet zorgen voor een gedetailleerder geluidsbeeld en high-res audio via bluetooth. Fairphone heeft daarnaast gekeken naar de feedback over het draagcomfort. De nieuwe modellen zijn uitgerust met zachtere oorkussens van 'birdseye-mesh' en een ademende hoofdband, waardoor de koptelefoon ook tijdens langere luistersessies prettig moet blijven zitten. Het design is beschikbaar in de kleuren Forest Green en Horizon Black.

Modulair ontwerp voor lange levensduur

Wat de Fairbuds XL onderscheidt in de markt van consumentenelektronica is de verregaande modulariteit. De koptelefoon is opgebouwd uit negen losse modules die door de gebruiker zelf te vervangen zijn. Dit betekent dat bij een defect of slijtage niet het hele apparaat weggedaan hoeft te worden, maar dat onderdelen zoals de batterij, de oorkussens of de hoofdband eenvoudig vervangen kunnen worden. Technisch biedt het apparaat verder dual-point connectiviteit, een IP54-certificering voor spatwaterdichtheid en een accuduur tot 30 uur.

Zoals gebruikelijk bij het Amsterdamse bedrijf ligt de nadruk sterk op duurzaamheid en eerlijke materialen. De koptelefoon bestaat voor ongeveer 50 procent uit gerecyclede grondstoffen, waaronder gerecycled aluminium en zeldzame aardmaterialen in de magneten. Ook wordt er bij de assemblage gebruikgemaakt van fabrieken die draaien op zonne-energie en investeert het bedrijf in leefbare lonen voor fabrieksarbeiders.

©Fairphone

Compatibel met het vorige model

Een opvallende keuze van Fairphone is de compatibiliteit met de eerste generatie Fairbuds XL. De fabrikant benadrukt dat technologie moet meegroeien met de gebruiker. Bezitters van het 2023-model hoeven daarom geen volledig nieuwe koptelefoon aan te schaffen om te profiteren van de geluidsverbeteringen. De nieuwe drivers zijn namelijk ook als los onderdeel verkrijgbaar en kunnen eenvoudig in het oude model worden geïnstalleerd. Hiermee voegt Fairphone daadwerkelijk de daad bij het woord wat betreft het verlengen van de levensduur van elektronica.

©Fairphone

Prijs en beschikbaarheid

De vernieuwde Fairbuds XL is per direct verkrijgbaar in Nederland. De adviesprijs voor de koptelefoon bedraagt 249 euro. Hij is te koop via de webwinkel van Fairphone en bij geselecteerde retailers.