De router is voor veel mensen een onbekend terrein. Sterker nog, de router is een apparaat dat velen angst inboezemt. Gaat er namelijk iets mis, dan werkt er inmiddels heel veel in huis ineens niet meer. Toch zijn er veel interessante opties in te stellen in een router, en kunnen veel zaken beter dan hoe ze nu werken.

Andere router

Een artikel maken over routers is lastig, omdat er enorm veel merken en modellen zijn en de functionaliteit tussen al die routers flink verschilt. Adviseren een andere router te kopen is lastig vanwege de kosten die daarmee gemoeid zijn, zelfs al is de nieuwe router op basis van nieuwe mogelijkheden en een betere netwerksnelheid, zeker zijn geld waard. Hebt u een oude router en geen geld of zin om een nieuwe te kopen, informeer dan eens bij uw internetprovider of u niet in aanmerking komt voor een nieuwe router. Of dat u tegen verlenging van uw contract met bijvoorbeeld een jaar, een nieuw model router krijgt. Voor dit artikel hebben wij twee routers als voorbeeld genomen die veel gebruikt worden en die bovendien ook bij internetabonnementen worden meegeleverd, namelijk de Fritz!Box Fon WLAN 7390 en de Cisco Linksys E4200.

1. Inloggen en dichttimmeren

Het eerste wat u moet doen bij een router, is deze afschermen voor andere 'beheerders' dan uzelf. Elke router komt met een standaard wachtwoord de fabriek uit en op internet zijn talloze sites waar al die standaard wachtwoorden netjes staan opgesomd. Dat is dus geen veilig wachtwoord. Daarom is het belangrijk de router te beveiligen met een wachtwoord dat alleen u kent. Log in met het standaard wachtwoord in dat veelal in de handleiding van de router staat en vul dan bij Beheer / Routertoegang het nieuwe wachtwoord in. De Fritz!Box vraagt tijdens de eerste configuratie om een wachtwoord in te stellen. Later is deze te wijzigen via Settings / Systems / Fritz!Box Password.

©PXimport

Met een wachtwoord beveiligt u de routerconfiguratie tegen ongewenste veranderingen.

2. Extern beheer

Het instellen van een wachtwoord is nog niet voldoende om de router echt ontoegankelijk te maken voor onbevoegden. Op de Linksys, maar ook op menig andere router kunt u de mogelijkheid tot inloggen op de router ook nog eens beperken tot bepaalde netwerken. Het is namelijk mogelijk om via internet of een draadloos netwerk op de router in te loggen. Om ervoor te zorgen dat niemand meer via internet op de router kan komen, gaat u op de Cisco naar Beheer / Extern beheer / Uitgeschakeld. Behalve voor internet is het ook handig om beheer via het draadloos netwerk uit te schakelen. Daarmee voorkomt u dat, mocht men in het draadloos netwerk weten in te breken, ook nog eens in de router kan komen. Dit doet u door de optie Toegang via WLAN uit te schakelen. Wilt u het helemaal goed doen, kies er dan voor om het lokaal beheer via HTTPS uit te voeren en schakel het minder veilige HTTP uit. Op de Fritz!Box ontbreken deze opties.

©PXimport

Beperk toegang tot de router tot alleen het eigen bekabelde netwerk en HTTPS.

3. Firmware updaten

Het updaten van de firmware van een router maakt deze doorgaans sneller, stabieler en veiliger. Nieuwe firmware kan echter ook nieuwe functionaliteit toevoegen aan de router.

Het updaten van de firmware gaat in het algemeen als volgt: download de firmware van de website van de fabrikant van de router, en sla het op op de computer. Het is vaak een zip-bestand dat u nog moet uitpakken. Het kan ook zijn dat het bestand meteen al het juiste bestandsformaat heeft, dan hoeft u niets te doen. Staat de nieuwe firmware klaar op de computer, dan kan het via de webinterface van de router geüpload worden. Vaak is een reboot nodig om deze bewerking af te ronden.

Voor Cisco-router gaat u naar Beheer / Firmware-upgrade. Controleer vooraf de huidige firmwareversie via Status, en kijk op de website van Cisco of er nieuwere firmware is voor de router. Wanneer dat het geval is, download u het naar de computer en uploadt u het naar de router.

De Fritz!Box kan zichzelf upgraden, het is dus niet nodig de firmware eerst te downloaden. Via Settings / System / Firmware Update hebt u de keuze tussen Firmware file of Online Update. Klik op Find New Firmware. Is er nieuwe firmware gevonden, klik dan op Start Firmware Update Now. Wacht dan tot het downloaden en updaten klaar is.

©PXimport

Update de firmware voor meer snelheid, stabiliteit, veiligheid en functionaliteit.

Fritz!Box gebruiken bij Ziggo en UPC

Aanbieders van kabelinternet, zoals Ziggo en UPC staan geen andere apparatuur toe dan wat ze zelf leveren. Dit betekent dat, hoewel er al tijden een kabelinternet-versie van de Fritz!Box is, deze in Nederland niet eens los te koop is. Want zodra u deze aan zou sluiten op het netwerk van Ziggo of UPC, wordt de Fritz!Box geblokkeerd. Toch is het wel mogelijk een Fritz!Box te gebruiken, ook als u kabelinternet hebt. Daartoe moet u de Fritz!Box zo configureren dat LAN-poort A of 1 een WAN-poort wordt, die u aan het Ziggo- of UPC-modem kunt koppelen. Kies hiervoor Settings / Internet / Account Information en kies bij Operating Mode voor Establish own Internet connection / Account information / No account information required. Vul tot slot bij Upstream en Downstream zoveel mogelijk negens in. Klik op Apply en verbindt nu LAN-poort 1 of LAN-poort A met het kabelmodem. Verbindt dan de overige computers met de andere LAN-poorten. Het is ook mogelijk deze instelling direct te maken bij ingebruikname van de router. Kies in de wizard bij ISP voor Other ISP / Internet connection via cable port, zet de bandbreedtes op zoveel mogelijk negens, en bevestig de nieuwe configuratie.

©PXimport

Een Fritz!Box kan ook direct achter een kabelmodem worden gebruikt in routermodus.

4. Draadloos netwerk kiezen

Naast de notebook, is voor veel meer apparaten een draadloos netwerk de ideale manier om verbinding met het internet te kunnen maken. Een goed draadloos netwerk is dan ook van groot belang. Het moet snel en stabiel zijn, zo min mogelijk last hebben van de netwerken van de buren, en beveiligd zijn tegen indringers en andere afluisterpraktijken. De meeste routers bieden inmiddels ondersteuning voor 802.11n, en de keuze tussen de 2,4GHz en de 5GHz-band of allebei tegelijk. Controleer de specificaties van de verschillende apparaten om te zien of deze 802.11g of ook 802.11n ondersteunen. 802.11n heeft de voorkeur omdat het sneller is en een groter bereik heeft. Hebt u alleen netwerkhardware die 802.11g ondersteunt, dan is het voldoende de 2,4GHz-band in te schakelen. Hebt u ook 802.11n-apparatuur, dan kunt u ook de 5GHz-band gebruiken. U hebt dan dus beide banden ingeschakeld staan.

©PXimport

Controleer uw apparatuur dat van het draadloze netwerk gebruik wil maken, en zie of u de 2,4- of 5GHzband moet inschakelen.

5. Het juiste kanaal kiezen

Om een draadloos netwerk optimaal te kunnen gebruiken, is het belangrijk zo min mogelijk last van andere netwerken te hebben. De hele bandbreedte van de draadloze netwerken is daarom verdeeld over een reeks channels, waardoor het mogelijk is een draadloos netwerk op een ander kanaal te zetten dan de andere draadloze netwerken. Het aantal channels is echter beperkt. Toch zullen er altijd channels zijn die minder intensief gebruikt worden, en mogelijk is er zelfs een kanaal nog helemaal vrij. Via WLAN / Radio Channel / Adjust radio channel settings kunt u in de Fritz!Box het kanaal aanpassen. Mooi is dat de Fritz!Box zelf onder in dit scherm laat zien waar het andere netwerken heeft aangetroffen. Via Set radio channel settings automatically kunt u de Fritz!Box het zelf laten bepalen. De Cisco E4200 biedt geen scanner, maar wel de mogelijkheid het kanaal aan te passen via Draadloos / Handmatig. Als alternatief voor de channel-scanner van Fritz!Box kunt u het programma InSIDDer downloaden. Dat programma vertelt u ook welke kanalen het zwaarst gebruikt worden en welke het beste door u te kiezen is. Past u het kanaal op de router aan, dan nemen de apparaten die het netwerk gebruiken dat automatisch over. U hoeft dus op de tablet of notebook niets te veranderen.

©PXimport

Kies een kanaal dat zo min mogelijk door andere draadloze netwerken wordt gebruikt.

6. Beveiligen

Om het netwerk te beveiligen, schakelt u natuurlijk de WPA of WPA2-beveiliging in en gebruikt u een goed te onthouden, maar lastig te verzinnen, lange beveiligingssleutel. Dit kan op de Cisco via Draadloos / WLAN-beveiliging / WLAN / Security waar u het soort beveiliging kunt kiezen en een WLAN key kunt instellen. Behalve de versleuteling, kunt u ook nog de netwerktoegang beperken door de MAC-adressen van uw eigen netwerkapparaten in de router op te nemen als de enige apparaten die op het draadloos netwerk mogen. Op de Cisco doet u dit via MAC-filter WLAN / Ingeschakeld / Toestaan dat onderstaande pc's toegang krijgen tot het WLAN, waarna u de MAC-adressen in het lijstje eronder zet.

Op de Fritz!Box gaat dit net even anders. Fritz!Box staat standaard alle apparaten toe die de versleutelingscode kennen. Wilt u het wel zelf regelen, schakel dan via Radio Network / Known WLAN-devices over op Do not allow any new WLAN Devices, en via Add WLAN Device kunt u dan de MAC-adressen van uw netwerkapparaten invoeren.

©PXimport

Versleuteling met WPA of WPA2 maakt een draadloos netwerk echt veilig.

7. Internettoegang voor vrienden

Een leuke mogelijkheid die nieuwe routers bieden, is het maken van een apart netwerk om vrienden en bekenden die bij u over de vloer komen, tijdelijk internettoegang te geven met hun telefoon of ander netwerkapparaat. Dit heet Guest Access, en heeft als grote voordeel dat apparaten die via dit netwerk verbonden zijn, alleen maar naar het internet kunnen. De rest van uw netwerk blijft dus afgeschermd voor deze bezoekers. U vindt het op de FritzBox via WLAN / Guest Access waar u het netwerk kunt activeren via Guest Access enabled en eventueel kunt u via Disconnect automatically after een tijd opgeven hoelang deze mogelijkheid ingeschakeld blijft. Ook de Cisco biedt de mogelijkheid bezoek internettoegang te geven via Draadloos / Gasttoegang. Schakel gasttoegang in via Ja en stel eventueel via Wijzigen een ander wachtwoord in.

©PXimport

Geef vrienden en bekenden toegang tot internet, maar houd via gasttoegang uw thuisnetwerk voor hen afgesloten.

8. De Fritz!Box als NAS

Beide routers die wij in dit artikel als voorbeeld gebruiken, bieden de mogelijkheid ook als NAS dienst te doen. Het is dan mogelijk bestanden op een aan de router gekoppelde harde schijf of geheugenstick te zetten en te delen op het netwerk. Sluit het usb-opslagapparaat aan op de usb-poort van de router. Op de Fritz!Box gaat u naar Home Network / Storage (NAS) en daar ziet u of de aangesloten schijf of geheugenstick staat vermeld bij de Storage devices at the Fritz!Box. Schakel zo nodig Storage (NAS) enabled in. Klik dan achter de schijf op Not created bij File index en bevestig dat u de schijf wilt indexeren. Dit kan enige tijd duren. Het is klaar als de status is veranderd in Was created. Blader dan naar beneden, geef de opslagruimte eventueel een andere naam en klik dan boven in het scherm op Security. Bepaal of u een wachtwoord wilt instellen voor toegang tot de opslagruimte en of de gebruikers Read only- of Read and write-toegang krijgen. Bevestig met Apply en open nu op een computer in het thuisnetwerk de Verkenner en ga naar Netwerk om te zien of de schijf nu gedeeld is. Ook toegang via ftp is mogelijk.

©PXimport

Toegang tot de gedeelde schijf kan via de verkenner en ftp.

9. De Cisco als NAS

Ook met de Cisco-router kunt u usb-opslagmedia delen als NAS. Het gaat zelfs eenvoudiger dan bij de Fritz!Box. Sluit een usb-schijf of geheugenstick aan op de usb-poort van de router, en op dat moment is deze al gedeeld en voor iedereen lees- én schrijftoegankelijk. Wanneer u wilt, kunt u daarna meer groepen maken via Opslag / Schijf. U kunt op de Cisco via Beheer heel fijnmazig gebruikersrechten instellen voor de gedeelde opslagruimte. Wanneer u de schijf met een wachtwoord beveiligd wil hebben, kunt u bij Anonieme toegang de Anonieme schijftoegang op Uitgeschakeld zetten. Daaronder kunt u bij Gebruikersbeheer groepen aanmaken en daarbinnen weer gebruikers. Via Opslag / Schijf / Share maken kunt u vervolgens op een gedeelde map groepen leesrechten of lees- en schrijfrechten geven. De manier waarop Cisco dit heeft geregeld op haar router, is de manier waarop het bij de meeste routers werkt.

©PXimport

De Cisco-router biedt een uitgebreide mogelijkheid rechten in te stellen op de gedeelde opslagruimte.

10. Telefoneren via de router

Veel internetabonnementen zijn tegenwoordig van het type all-in-one, waarbij telefoon, internet en vaak ook televisie als één abonnement worden aangeboden. De router functioneert dan ook als thuiscentrale van het telefoonverkeer. Maar ook wanneer u nog via de normale lijnen belt, kan een router helpen kosten te drukken. Zo kunnen bijvoorbeeld internationale gesprekken via een goedkope aanbieder gedirigeerd worden. Vooral de Fritz!Box heeft op dit gebied veel te bieden. U kunt uw analoge telefoon direct op de Fritz!Box aansluiten, maar ook uw DECT-telefoon of de speciale Fritz!Fon. Via Telephony / Telephony Devices kunt u zien welke telefoons verbonden zijn met de Fritz!Box. Hebt u een VOIP-nummer, dan kunt u dat via Telephony / Internet Telephony / New Internet Telephony Number configureren. De benodigde informatie moet u van uw VOIP-aanbieder krijgen.

©PXimport

Een sterk punt van de Fritz!Box is de integratie van telefonie.

11. Fritz!Fon

Een leuke feature van de Fritz!Box is de mogelijkheid om iedere iPad, iPhone of iPod touch tot een volwaardige telefoon om te bouwen. Dat kan door de iPad, iPhone of iPod touch eerst te verbinden met het draadloos netwerk van de Fritz!Box. Daarna opent u de App Store en zoekt u op Fritz!. Er worden dan meerdere apps gevonden. Kies de Fritz!App Fon en download en installeer die op de iPad, iPhone of iPod touch. Start dan deze Fritz!App Fon en voer het wachtwoord van de Fritz!Box in. Dat is het bewijs dat u een 'administrator' met voldoende rechten bent om dit apparaat met de Fritz!Box en het netwerk te mogen verbinden. Daarna kunt u met de Fritz!App Fon bellen via de Fritz!Box. Op de Fritz!Box ziet u deze nieuwe telefoon ook vermeld in de lijst met alle telefoonapparaten onder Telephony / Telephony Devices. De app Fritz!App Fon is ook in de Android Market te vinden, en dus ook te gebruiken op telefoons en tablets met Android als besturingssysteem.

©PXimport

Met de Fritz!App Fon verandert u een mobiel WLAN-apparaat in een echte telefoon.

12. Statistieken bekijken

Het kan interessant zijn om te zien wat er op het netwerk gebeurt. De meeste routers houden hiervoor tegenwoordig statistieken bij, die u zelfs als rapport naar uzelf kunt mailen. Ga naar Internet / Online Monitor en bekijk onder in het scherm de grafische weergave van het recente down- en upstreamgebruik van de router. Via Online Meter kunt u het verbruik over de dag, week en maand bekijken. Ook voor de telefoongesprekken kunt u de logs inzien via Telephony / Calls / Call List.

©PXimport

De Fritz!Box houdt precies bij hoeveel telefoongesprekken en dataverkeer er door de router gaan.

13. Internetgebruik blokkeren

Hebt u kinderen en wilt u dat ze op een bepaald tijdstip niet meer online zijn, omdat ze hun huiswerk moeten maken of moeten gaan slapen, dan wordt dat steeds lastiger. Er zijn zoveel apparaten waarmee kinderen alsnog online kunnen gaan. Door Ouderlijk Toezicht in te stellen, kunt u het internet voor uw kinderen uitzetten. De Cisco-router biedt de functionaliteit van Ouderlijk Toezicht. Ga naar Ouderlijk toezicht / Toevoegen bij Apparaten waarvoor dit geldt en selecteer het apparaat waarvoor u internettoegangsbeleid wilt activeren. Kies bij Schema / Internettoegang blokkeren de optie die u het beste past, bijvoorbeeld Specifieke tijden. Stel dit zo in dat de apparaten die u geselecteerd hebt, van bijvoorbeeld van acht uur 's avonds tot zeven uur 's ochtends niet online kunnen. U kunt voor elk apparaat verschillende tijden instellen. Selecteer daarvoor het volgende apparaat in de lijst, en stel de keuzes in die u wilt. Bevestig via Instellingen opslaan.

©PXimport

Zorg voor een goede nachtrust en blokkeer van acht tot zeven de internettoegang.

14. Draadloos wanneer nodig

Draadloos internet verbruikt veel elektriciteit. Het is zonde dat het ook ingeschakeld is wanneer er geen enkel apparaat gebruik van maakt, wanneer u bijvoorbeeld aan het werk bent of slaapt. Sommige routers bieden de mogelijkheid volgens een bepaald rooster het WLAN automatisch in en uit te schakelen. Op de Fritz!Box kijkt u eerst even boven in het scherm. Staat daar Expert Mode: Standard dan klikt u op Expert Mode en zet een vinkje bij Show expert settings waarna u bevestigt met Apply. Wanneer u nu in het linkermenu op System klikt, zijn daar enkele extra opties beschikbaar die in de standaard weergave ontbreken. Een daarvan is Night Service. Zet nu een vinkje bij Use schedule for WLAN radio network en vul daarna bij Turn off WLAN daily from de tijd in dat het WLAN uitgeschakeld en weer ingeschakeld moet worden. Dit geldt dan voor alle dagen. Wilt u het preciezer aangeven, kies dan voor Switch off WLAN according to schedule en maak het schema precies op maat door met de muis delen van de agenda te kleuren voor WLAN Active of WLAN switched off. Om te voorkomen dat u een keer rigoureus wordt afgesneden, terwijl u nog tot laat aan het werk bent, zet u een vinkje bij The wireless network cannot be switched off until no more WLAN devices are active. Bevestig uiteindelijk via Apply en u bespaart waarschijnlijk een flink deel op de energierekening.

©PXimport

Laat het draadloos netwerk automatisch uitschakelen op tijden dat het niet gebruikt wordt.

Wanneer je een chatbot als ChatGPT of Copilot een vraag stelt, krijg je (hopelijk) een degelijk antwoord. Dit is mogelijk omdat deze AI-modellen zijn getraind met talloze tekstdata, zoals boeken, artikelen en websites. Maar je kunt zo’n model ook koppelen aan een eigen verzameling documenten en deze data dynamisch laten gebruiken.

Dit artikel bespreekt oplossingen om eigen documenten als doorzoekbare database aan een AI-model te koppelen, zowel in de cloud (via NotebookLM) als lokaal (met tools als AnythingLLM en Ollama). Bij dit proces haalt een model eerst relevante informatie uit een specifieke externe bron of database op (retrieval) en gebruikt deze vervolgens om een contextueel antwoord te genereren (generation). Dit heet Retrieval-Augmented Generation, kortweg RAG.

Voor we concreet ingaan op de genoemde tools, leggen we kort uit hoe een AI-chatbot je prompts analyseert en op basis van getrainde kennis een relevant antwoord probeert te genereren. Daarna bekijken we hoe dit in een RAG-context verloopt.

1 LLM-dataverwerking

Veel mensen denken dat een AI-model zoals ChatGPT of andere Large Language Models (LLM’s) zoals Gemini, Grok, Llama of Claude bij een prompt direct een database van webpagina’s doorzoekt, een samenvatting maakt en die als antwoord teruggeeft. Afhankelijk van het model en je vraag kan er soms in live internetbronnen worden gezocht, maar doorgaans werkt dit proces fundamenteel anders.

In de trainingsfase leren LLM’s namelijk hoe woorden, zinnen en concepten samenhangen. Deze informatie wordt vervolgens opgesplitst in kleine woorddelen (tokens) en door een embedding-functie opgenomen (ingebed) als miljarden getallen, oftewel parameters, in één- of meerdimensionale tabellen, zoals vectoren en tensors.

Zo kan het woord ‘bank’, afhankelijk van de context, in een andere tabel belanden. Bij ‘Geld op een bank zetten’ wordt ‘bank’ gekoppeld aan financiële begrippen zoals ‘geld’ en ‘spaar’, terwijl ‘bank’ bij ‘Op een bank zitten’ aan huiselijke begrippen als ‘stoel’ en ‘zit’ wordt gelinkt. Deze structuur heet een transformer-model, en vandaar ‘GPT’: Generative Pre-trained Transformer.

Wanneer je nu een prompt invoert, zet de chatbot deze eerst om in vectoren die de contextuele betekenis weergeven. Deze worden vervolgens vergeleken met de LLM-parameters, waarna het model stapsgewijs de meest waarschijnlijke volgende tokens voorspelt. Uiteindelijk wordt deze tokenrij naar woorden omgezet en krijg je als gebruiker een antwoord terug.

De positionering van (een homoniem als) ‘bank’ in deze vector zal ook afhangen van de context.

2 RAG-dataverwerking

Wanneer je zelf databronnen toevoegt, zoals docx- of pdf-bestanden, of zelfs afbeeldingen, is het onrealistisch dat het LLM hiervoor opnieuw een trainingsfase doorloopt. Dit proces kost namelijk veel tijd en miljoenen euro’s. Daarom wordt gebruikgemaakt van technieken als RAG. Om RAG toe te passen, worden vectordatabases, zoals LanceDB en Pinecone, of document-retrievalsystemen, zoals Elasticsearch en Haystack, ingezet.

Bij vectordatabases worden tekstdata door de ingebouwde ‘embedder’ vooraf omgezet in vectoren, vergelijkbaar met een LLM. Deze vectoren worden opgeslagen in een database die doorzoekbaar is op basis van vectorovereenkomsten. Dit maakt ze geschikt voor contextueel en semantisch zoeken, veel meer dan met traditionele SQL-databanken mogelijk is.

Document-retrievalsystemen slaan de data als tekst op, vaak in gestructureerde velden, waardoor full-text search mogelijk is op basis van trefwoorden en tekstuele overeenkomsten. Deze systemen zijn meer geschikt voor exacte tekstopzoekingen.

Interessante achtergrondinformatie over vectordatabases en hun relatie tot LLM’s vind je onder meer hier.

Tekstdata worden door de ingebouwde embedder in een vectordatabase ondergebracht.

3 RAG-zoekopdrachten

Hoe verloopt een RAG-zoekproces over het algemeen? Eerst upload je alle gewenste documenten naar het systeem. De tekstdata worden daarna, via een lokaal (Ragflow, AnythingLLM) of cloudgebaseerd (NotebookLM) embedding-model, in kleine stukken verdeeld en in een vectordatabase opgeslagen, lokaal of in de cloud.

Wanneer je nu een prompt invoert, wordt deze eveneens door het embedding-model gevectoriseerd. De vectordatabase zoekt vervolgens naar relevante tekstfragmenten op basis van overeenkomsten, waarna de relevantste fragmenten worden opgehaald. Deze fragmenten worden nu gecombineerd met je originele prompt en samen naar het LLM-model gestuurd, lokaal of via een API(-sleutel) naar een cloudmodel als ChatGPT. Het gegenereerde antwoord wordt daarna teruggestuurd naar je systeem.

Draait het RAG-systeem lokaal, dan worden dus alleen de relevante fragmenten en je prompt naar de cloud gestuurd, tenzij ook de chatbot lokaal draait. In dit geval blijft alles lokaal. Je volledige documenten en de bijbehorende vectoren blijven hoe dan ook lokaal, tenzij het hele RAG-systeem in de cloud draait.

Een typisch RAG-scenario: de prompt en (alleen) de relevante data gaan naar het LLM-model.

4 NotebookLM

Je weet nu ongeveer wat je met een RAG-systeem kunt en hoe dit onderliggend werkt. Hoog tijd nu om zo’n systeem aan de tand te voelen. We beginnen met een cloudgebaseerd RAG-systeem, Google NotebookLM, dat vooral geschikt is als privacy voor jou minder belangrijk is (al claimt Google je persoonsgegevens niet te gebruiken om NotebookLM te trainen).

Ga naar https://notebooklm.google en klik op de knop NotebookLM proberen. Meld je aan met een persoonlijk Google- of Google Workspace-account.

Je merkt dat er standaard al een notebook is aangemaakt: Introduction to NotebookLM. In het Bronnen-menu aan de linkerkant kun je zeven reeds toegevoegde documenten bekijken. Klik op een document voor een geautomatiseerde samenvatting en de belangrijkste aanklikbare onderwerpen. In het document NotebookLM Features lees je bijvoorbeeld welke documenttypes je kunt uploaden. Je kunt hierover open vragen stellen in het chatvenster, zoals: ‘Met welke types bronbestanden kan NotebookLM precies overweg?’ Het antwoord baseert zich grotendeels op tekstfragmenten uit dit document, zoals zichtbaar bij de genummerde bronverwijzingen.

De bot geeft bij de prompt netjes aan hoeveel bronnen hij kan raadplegen (zeven in dit geval). Stel je een vraag als ‘Is NotebookLM een Retrieval Augmented Generation-systeem (RAG)’, dan krijg je een gefundeerd antwoord met verwijzingen naar een of meer documenten, ook al wordt ‘RAG’ niet expliciet in deze documenten vermeld. NotebookLM vult namelijk antwoorden aan met eigen trainingsdata (van Gemini Pro in dit geval) wanneer dat zinvol is. Vragen die geen verband houden met je documenten blijven echter onbeantwoord.

Desnoods haalt NotebookLM aanvullende informatie uit de eigen trainingsdata op.

5 Bronnen toevoegen aan NotebookLM

We laten je zien hoe je een eigen notebook samenstelt. Een notebook kun je zien als een project dat uit meerdere documenten bestaat, vergelijkbaar met een map met bestanden. Klik op het pictogram linksboven om een overzicht van bestaande notebooks te zien. Kies hier + Nieuwe maken om documenten toe te voegen. Dit kunnen lokale bestanden zijn, zoals pdf’s, txt-bestanden en diverse audioformaten met spraak, maar ook documenten en presentaties uit Google Drive, links naar websites, publieke YouTube-video’s (met onderschriften) of tekst van het klembord. Per notebook kun je maximaal vijftig bronnen uploaden, elk tot 200 MB groot.

Audiobestanden worden automatisch intern getranscribeerd, zodat je er vragen over kunt stellen. Met de knop + Bron toevoegen voeg je meer bronnen toe aan een geselecteerd notebook. Met vinkjes bepaal je welke bronnen de dienst mag gebruiken bij vragen. Je kunt ook anderstalige documenten uploaden en in je voorkeurstaal, zoals Nederlands, vragen stellen en antwoorden ontvangen. De taalvoorkeur stel je in via de instellingen van je Google Account.

Ook anderstalige bronnen (rechts: een pdf in Adobe Reader) kun je meteen bestuderen en bevragen in je eigen taal.

6 Speciale notities in NotebookLM

Wil je antwoorden bewaren, klik dan op Notitie toevoegen. De notitie wordt opgeslagen onderaan het rechterdeelvenster Studio. Hier vind je ook nog allerlei andere knoppen:

Je kunt notebooks delen met andere Google-gebruikers als Kijker of Bewerker, maar je kunt op elk moment ook weer de toegang intrekken. Wie NotebookLM in Pro gebruikt, kan de chatresponses verder bijsturen en meer notebooks, bronnen, vragen en overzichten maken. Dit abonnement biedt tot 500 notebooks, elk met maximaal 300 bronnen, en dagelijks 500 chatvragen en 20 audio-overzichten (meer informatie vind je hier).

Van een tijdlijn over studiemateriaal tot een heuse podcast met slechts enkele muisklikken.

7 Cloud versus lokaal

Tools als NotebookLM zijn bijzonder nuttig voor het bestuderen, analyseren en kritisch bevragen van zowel tekst- als audiobronnen. Een nadeel is dat je bronnen naar de cloud moet uploaden. Dat kan onhandig en tijdrovend zijn en vormt altijd een risico voor de privacy, ook al zegt Google deze data niet voor trainingsdoeleinden te gebruiken.

Met de juiste tools kun je dit proces ook deels of volledig lokaal uitvoeren, zodat er weinig tot geen data online komen. Een geschikte oplossing is de gratis tool AnythingLLM, een opensource-framework waarmee je LLM’s kunt beheren en gebruiken, zowel in de cloud (meestal via API’s) als lokaal. Je kunt het systeem bovendien uitbreiden met eigen data via RAG.

Het hele systeem van AnythingLLM kan ook in de cloud worden gehost. Zo’n gehoste oplossing kost ongeveer 50 dollar (ca. 48 euro) per maand voor vier gebruikers en honderd documenten) of 99 dollar (ca. 95 euro) per maand voor grotere teams of databibliotheken.

Wil je volledige controle, dan kun je zowel dataopslag, embedder, vectordatabase als het LLM-model lokaal draaien. Hosting kan op een eigen pc of server, bijvoorbeeld als uitvoerbare applicatie voor Windows, macOS of Linux. In Linux gebruik je bijvoorbeeld dit commando:

Een andere optie is om een dockercontainer te gebruiken voor een meer geïsoleerde en schaalbare omgeving.

AnythingLLM laat zich makkelijk installeren voor diverse platformen.

8 AnythingLLM

We tonen hier hoe je met de desktopapplicatie (versie 1.7.2 in ons geval) voor Windows (x64) aan de slag kunt. Je installeert deze suite met diverse AI-tools via het uitvoerbare bestand in slechts een paar muisklikken, waarna de suite direct klaar is voor gebruik. De systeemeisen hangen af van wat je wilt doen, zoals het gebruik van een lokale embedder, vectordatabase en/of LLM. Officieel zijn 2 GB geheugen, een dualcore-cpu en 5 GB opslagruimte toereikend, maar dit zijn absolute minimumwaarden, geschikt als je vooral externe diensten (zoals in de cloud) gebruikt.

Bij de eerste keer opstarten van AnythingLLM klik je op Get started. Je selecteert vervolgens een geschikte LLM-provider voor het genereren van responses op basis van je prompts en meegestuurde tekstfragmenten. Standaard wordt hier AnythingLLM voorgesteld, die onderliggend Ollama gebruikt (zie het kader 'Ollama en RAGflow’). Kies uit de veertien voorgestelde LLM’s, met onder meer modellen van Meta, Microsoft, Google en Mistral. De meeste zijn tekstmodellen, maar een paar zijn multimodaal en ondersteunen in principe ook afbeeldingen. Bij elk model staat een GB-waarde die aangeeft hoeveel geheugen nodig is (bij voorkeur VRAM van de gpu). Laat je keuze mede hierdoor bepalen. Selecteer een model zodat de aanduiding Active verschijnt en druk op de rechterpijlknop.

Je kiest zelf de LLM die je binnen je werkruimte in AnythingLLM wilt gebruiken: lokaal of extern.

9 Werkruimtes

Je komt op een overzichtspagina terecht waar je naast de gekozen LLM (in dit voorbeeld AnythingLLM x Ollama) ook de standaard geselecteerde embedder (Anything LLM Embedder) en de vectordatabase (LanceDB) ziet. AnythingLLM kiest bewust voor lokaal werkende oplossingen om je privacy te beschermen. Je kunt deze instellingen later wijzigen, maar bevestig nu met de rechterpijlknop. Klik eventueel op Skip Survey en vul de naam in van je eerste werkruimte. Een werkruimte functioneert als container voor documenten en gesprekken rond een specifiek thema of project, zodat je gestructureerd kunt werken.

Nadat je op de rechterpijlknop hebt gedrukt, verschijnt het hoofdvenster van AnythingLLM: links zie je de werkruimtes en rechts een welkomstvenster. Via de knop + Nieuwe Werkruimte kun je extra werkruimtes aanmaken. Een naam geven is voldoende, omdat nieuwe werkruimtes standaard de net ingestelde algemene instellingen overnemen.

Klik op het tandwielpictogram bij een werkruimte. Op het tabblad Algemene instellingen kun je de naam wijzigen of de werkruimte verwijderen. Weet wel dat alles wat je embed in de vectordatabase van toegevoegde bronbestanden verdwijnt bij verwijdering. De bronbestanden zelf blijven behouden.

Je kunt werkruimtes maken, benoemen en ook weer verwijderen.

10 Bronbestanden

Je voegt bronbestanden als volgt aan je werkruimte toe. Klik vanuit het hoofdvenster op de uploadpijl naast de werkruimte. Er opent een dialoogvenster met twee knoppen: Documents en Data Connectors. Via Documents kun je diverse bestandstypes uploaden, zoals txt-, pdf-, csv- en xls(x)-bestanden, of ze direct verslepen naar het venster. Deze bestanden worden door de ingebouwde document-processor geanalyseerd (waarbij ze worden opgesplitst in brokken (chunks) van een instelbaar aantal tokens) en vervolgens in het deelvenster My Documents geplaatst. Documenten die je eerder in andere werkruimtes hebt toegevoegd, zijn hier ook beschikbaar (met de indicatie Cached). Je kunt ook naar webpagina’s of online documenten verwijzen door de url in te voeren en op Fetch website te klikken. Toegevoegde documenten worden standaard geplaatst in de map custom-documents, maar je kunt ze ook organiseren in nieuwe mappen via + New Folder.

Selecteer documenten die je wilt gebruiken in de werkruimte en klik op Move to Workspace. Controleer ook de knop Data Connectors. Hiermee kun je (online) documenten ophalen via diensten als GitHub Repo, GitLab Repo en Confluence, of zelfs YouTube-transcripts en webpagina’s via Bulk Link Scraper. Bij deze scraper vul je een url in, plus de gewenste linkdiepte en het maximaal aantal te lezen pagina’s. Deze gegevens worden dan eveneens aan je documenten toegevoegd.

Bevestig met Save and embed om de documenten in de vectordatabase te embedden. Dit proces kan, afhankelijk van de hoeveelheid data, wel even duren.

Voeg alle gewenste bronbestanden (zoals documenten of webpagina’s) toe aan het systeem.

11 Chatomgeving

In het hoofdvenster open je de gewenste werkruimte. Standaard is er al één thread actief (Default): een conversatie tussen jou en de LLM. Je kunt extra threads aanmaken via + New Thread. Voer je prompts in en de LLM geeft (hopelijk relevante) antwoorden op basis van de doorgestuurde tekstfragmenten. Klik op Show Citations om te zien welke bronnen zijn gebruikt. Door op een bron te klikken, zie je de specifieke tekstfragmenten. Je kunt prompts ook inspreken (microfoon-pictogram) en de antwoorden laten voorlezen (luidspreker-pictogram).

Daarnaast zie je een paperclip-pictogram voor het ad hoc uploaden van extra documenten en een pictogram voor slash-commando’s en agents. Het standaard beschikbare slash-commando is /reset, waarmee je je chatgeschiedenis wist en een nieuwe sessie start. Voeg via Add a New Preset eigen commando’s toe, zoals /vertaal met een prompt als ‘Vertaal het zojuist gegeven antwoord naar het Engels’ en Engelse vertaling als beschrijving. Deze commando’s komen automatisch ook beschikbaar in je andere threads en werkruimtes.

Overigens kun je je chatgeschiedenis (van alle werkruimtes) ook bekijken, exporteren en verwijderen via het moersleutel-pictogram, in de categorie Beheerder / Werkruimte Chats.

Slash-commando’s: handig voor vaak gebruikte prompts.

12 Agents

Agents functioneren als autonome modules die AI-modellen gebruiken om specifieke taken zelfstandig uit te voeren, zoals informatie verwerken of acties uitvoeren op basis van ingestelde parameters. Klik op het moersleutel-pictogram linksonder (Open settings) en navigeer naar Agent Vaardigheden. Hier vind je standaard zeven geïntegreerde agents, waarvan je er vier kunt in- of uitschakelen, zoals Generate charts en Web Search.

We nemen deze laatste als voorbeeld. Activeer deze, selecteer een SERP (Search Engine Results Provider), bijvoorbeeld DuckDuckGo (bij sommige moet je wel nog een API-sleutel invullen). Bevestig met Save. Laat nu in de chatomgeving je prompts voorafgaan door @agent om automatisch geactiveerde en relevante agents op te roepen. Zo kan de agent actuele informatie van internet ophalen, waarbij standaard tot tien zoekresultaten worden verwerkt.

Verwant aan agents zijn de ‘agent skills’. Open de rubriek Community Hub en ga naar Explore Trending. Klik bij een skill op Import en bevestig met Import Agent Skill. Ga daarna terug naar Agent Vaardigheden, waar de skill is toegevoegd. Schakel de skill in om deze beschikbaar te maken.

Met en zonder zoekopdrachten op het web: een merkbaar verschil.

13 Instellingen

Via Open settings kun je op algemeen niveau diverse onderdelen aanpassen. In de categorie AI Providers wijzig je bijvoorbeeld de LLM, Vector Database en Inbedder, zoals een cloudgebaseerde dienst als OpenAI, Pinecone of Gemini. Voor veel opties is een API-sleutel vereist, die vaak niet gratis is. Je stelt hier ook spraak-naar-tekst- (standaard: Local Whisper) en tekst-naar-spraak-providers in. Voor tekst-naar-spraak is standaard de lokale provider PiperTTS ingesteld, maar je kunt bijvoorbeeld ook een bekende dienst als ElevenLabs kiezen (met API).

Bij Aanpassing stel je het thema, de taal en de automatische berichten voor gebruikers in. Deze instellingen gelden standaard voor alle werkruimtes, maar kunnen op werkruimteniveau worden overschreven. Klik op het tandwielpictogram naast een werkruimte om deze opties aan te passen.

In het tabblad Chat Instellingen kies je een specifieke LLM Provider of stel je de Chatmodus in. Standaard staat dit op Chat, maar met de optie Query gebruikt het systeem uitsluitend je eigen documentcontext voor responses, zonder de getrainde dataset van de LLM te raadplegen. Hier bepaal je ook hoeveel eerdere chats worden meegenomen (standaard 20) en met welke achterliggende prompt de werkruimte rekening moet houden.

Op het tabblad Agent Configuratie kun je agenten en skills selecteren die specifiek voor deze werkruimte gelden. Bevestig alle aanpassingen telkens met de voorziene knoppen.

Je kunt ook instellingen vastleggen die specifiek zijn voor de geselecteerde werkruimte.

Niet alleen het saaie en repetitieve werk wordt vervangen door AI. Je bent óók als kenniswerker niet meer zeker van een baan. Software wordt al grotendeels door AI geschreven. Gelukkig kun je daar als hobbyprogrammeur ook enorm van profiteren. Het brengt naast tijdwinst ook veel gemak. We helpen je op weg met drie praktische tools: ChatGPT, Aider en de Windsurf Editor. We maken enkele eenvoudige voorbeelden, zodat je een helder beeld hebt van je potentiële workflow.

Grote taalmodellen zijn al zo goed dat je comfortabel complete programma’s door AI kunt laten maken, zelfs zonder enige programmeerkennis. Afhankelijk van de tools die je gebruikt, voelt dat toch alsof je samen aan code werkt, ook wel pair-programmeren genoemd. Je houdt dus enige controle en kunt er, als je oplet, veel van leren. Ook al wordt het harde werk door AI gedaan.

Een bijkomend voordeel is dat je heel gericht aanpassingen kunt laten doen of vragen kunt stellen over de code, zonder dat je de documentatie of websites als Stack Overflow hoeft door te spitten. Het is geen verrassing dat laatstgenoemde website met fors dalende bezoekersaantallen te maken heeft. Ook andere taken, zoals het schrijven van de documentatie, zijn snel geregeld.

In dit artikel gaan we een eenvoudig programma maken met AI, zodat je een goed beeld hebt van de workflow. We gebruiken drie verschillende tools. We starten met het vertrouwde ChatGPT, al kun je ook bijvoorbeeld voor Claude of Gemini kiezen. Daarna gaan we met Aider in combinatie met Git aan de slag. Daarmee werk je ‘samen’ aan programmacode via de opdrachtprompt, in ons voorbeeld binnen het vertrouwde Visual Studio Code. Tot slot gaan we met de Windsurf Editor aan de slag, een completere grafische ontwikkelomgeving met geïntegreerde AI-features, die je van begin tot eind ondersteunt bij het maken van je programma. 

ChatGPT

Chatbot

Grote taalmodellen (LLM’s) vormen de basis voor chatbots als OpenAI’s ChatGPT en Anthropics Claude, maar óók voor de tools die we hierna behandelen. Feitelijk benaderen we de chatbots in dit eerste deel van het artikel rechtstreeks, via een browser of app. De andere tools gebruiken de API van deze bedrijven. Raadpleeg eventueel voor het starten met ChatGPT deze basiscursus.

De nieuwere modellen (we gebruiken overwegend ChatGPT 4o en Claude 3.5 Sonnet) laten heel goede resultaten zien voor programmeertaken. Ze helpen uiteraard niet alleen om programmacode te schrijven maar kunnen code ook uitleggen, fouten oplossen en de documentatie schrijven. Ook kun je uitstekend brainstormen over een project of ideeën. Het is daarom, óók als je andere tools voor programmeren gebruikt, enorm praktisch om erbij te hebben! Toegang tot ChatGPT is gratis met beperkingen. Een abonnement is minder gelimiteerd en geeft vaak toegang tot nieuwere modellen (zoals o1 of o3-mini). Zo’n abonnement is niet bruikbaar voor de andere tools, die gebruiken namelijk de API waarvoor je aparte credits moet aanschaffen.

Een chatbot biedt goede ondersteuning bij al je programmeervragen.

Eerste stappen

We beginnen met een eenvoudig voorbeeld en vragen aan ChatGPT om een spelletje boter-kaas-en-eieren te maken, ook wel bekend als tic-tac-toe. Hoewel het Engels soms betere resultaten kan geven, werken we voor dit artikel volledig in het Nederlands. We starten met deze prompt: “Maak een volledig functionele boter-kaas-en-eieren voor in een browser. Maak de HTML-structuur, voeg CSS-stijlen toe en implementeer de JavaScript-logica. Maak een scheiding tussen HTML, CSS en JavaScript. Zorg dat het programma responsief is zodat het bij elke schermgrootte werkt.”

ChatGPT genereert de gevraagde code. Je kunt individueel de HTML, CSS en JavaScript kopiëren. Om het te proberen, kun je alles plakken op websites als www.jsfiddle.net en www.codepen.io. Voor dit voorbeeld hebben we bij JSFiddle een projectpagina aangemaakt. We gaan dit voorbeeld in de volgende stappen verder verbeteren, steeds met links naar de verbeterde versie.

De eerste versies van het spel boter-kaas-en-eieren.

Geluiden toevoegen

We vragen ChatGPT om het programma aan te passen, zodat er een geluid wordt afgespeeld bij elke zet. ChatGPT voegt daarop een audio-element toe aan de HTML-code. Het past ook het script aan om dit aan te roepen bij elke zet. Je moet nog wel zelf het mp3-bestand plaatsen in de uiteindelijke programmamap of een volledige link naar het mp3-bestand invullen in de HTML-code:

Er zijn overigens veel websites waar je leuke geluidseffecten kunt vinden die je vrij kunt gebruiken, waaronder Pixabay. Op deze pagina zie je onze aangepaste versie.

De aangepaste HTML-code bevat een verwijzing naar een mp3-bestand.

Computertegenstander

We vragen ChatGPT vervolgens om een slimme computertegenstander toe te voegen, waarbij aan het begin van het spel wordt gekozen wie er mag beginnen. Via deze webpagina kun je deze versie zien. De computertegenstander blijkt in eerste instantie overigens helemaal niet zo slim, waardoor je makkelijk je potjes wint. Maar dat is snel opgelost. Na ons verzoek om de computertegenstander slimmer te maken, controleert het programma voortaan eerst op mogelijke winnende zetten en blokkeert het de tegenstander indien nodig. Als er geen direct winnende of blokkerende zetten zijn, kiest het een willekeurige lege cel. Deze slimmere versie kun je hier bekijken.

Het aangepaste script op een canvas in ChatGPT.

Uiterlijk verfraaien

Als laatste hebben we gevraagd het uiterlijk wat mooier te maken. Hierbij wordt voornamelijk de CSS-code aangepast om de visuele stijl van het spel te verbeteren. Het resultaat is geslaagd: ChatGPT geeft de achtergrond een mooi kleurverloop. Ook zijn de stijlen van de knoppen en speelvelden aangepast. Het levert een veel moderner en aantrekkelijker uiterlijk op.

Je kunt ChatGPT uiteraard steeds vragen om het script of een deel daarvan uit te leggen. Ben je het overzicht over de wijzigingen kwijt, dan kun je uiteraard ook vragen om de laatste HTML-code in te zien, of de laatste versie van het script. Eventueel op een canvas. Toch misten wij in ChatGPT soms wat overzicht en is het bovendien lastig om een stapje terug te doen als een aanpassing niet het gewenste resultaat oplevert. Dit zijn zaken die we in het volgende deel gaan aanpakken met Aider.

De gemoderniseerde versie van boter-kaas-en-eieren.

Aider

Opdrachtprompt

Voor grotere programmeerprojecten is het werken met een chatbot al snel vervelend en verwarrend. Veel praktischer is een tool die met jouw eigen projectbestanden werkt en zelf of samen de gewenste aanpassingen maakt. Als je geen moeite hebt met het werken met een opdrachtprompt, is Aider een uitstekende optie. Die tool helpt met het schrijven en aanpassen van code.

Aider is opensource en werkt met heel veel LLM’s samen. Hier gebruiken we de API voor Claude 3.5 Sonnet, maar je kunt ook de API van OpenAI gebruiken of een LLM die je zelf lokaal draait of elders, zoals via OpenRouter. De integratie met Git is enorm praktisch. Voor elke aangebrachte wijziging voert het een ‘commit’ uit, voorzien van een duidelijke omschrijving, zodat je achteraf een goed overzicht met alle veranderingen hebt en ook stapjes terug kunt doen. Niet alle alternatieven bieden dit en dat is vooral een gemis als er iets fout gaat en je geen idee meer hebt hoe je dat moet oplossen.

Aider werkt samen met alle gangbare LLM’s.

Voorbereiding

We willen weer laten zien hoe je het spelletje boter-kaas-en-eieren met Aider zou kunnen maken. We gebruiken het voor velen vertrouwde programma Visual Studio Code onder Windows en installeren Aider via een opdrachtprompt binnen die ontwikkelomgeving. Binnen de editor kun je uiteraard alle gegenereerde bestanden bekijken en handmatig aanpassen. Voor de installatie van Aider heb je Python nodig. Zet tijdens de installatie van Python een vinkje bij Add python.exe to PATH, zodat je Python vanuit elke map kunt aanroepen.

Installeer ook Visual Studio Code als je dat nog niet eerder hebt gedaan. Visual Studio Code biedt een mogelijkheid om Copilot als assistent te gebruiken, maar dat slaan we hier over.

Installeer ook Git, zodat versiebeheer mogelijk is. Kies tijdens de installatie van Git voor het gebruik van Visual Studio Code als standaardeditor. Verder kun je alle standaardinstellingen accepteren. Als je Python, Visual Studio Code en Git hebt geïnstalleerd, kun je door met de installatie van Aider.

Installeer Python onder Windows voordat je met Aider aan de slag gaat.

Installatie Aider

We kunnen nu Aider installeren. Open daarvoor Visual Studio Code en kies in het menu de optie Terminal / New Terminal. Verander de terminal, via de optie rechtsboven in het venster, naar Git Bash. Installeer daarna Aider met de volgende twee opdrachten:

Sluit de terminalvenster via het kruisje rechtsboven. Open dan een nieuwe terminal en wissel weer naar Git Bash. Als je Aider niet kunt aanroepen met aider zul je het PATH moeten uitbreiden met de aangegeven opdracht, zoals in het voorbeeld hieronder:

Zorg dat je in dit voorbeeld voor Claude 3.5 Sonnet een API-sleutel hebt en voldoende credits om mee te beginnen (zie het kader ‘API-sleutel maken voor Claude’). Exporteer deze API-sleutel zodat Aider deze direct kan gebruiken:

Maak nu een nieuwe map voor je toepassing, blader naar die map en maak een Git-repository:

Je kunt nu beginnen met programmeren, met de ondersteuning van Aider!

We installeren Aider om het binnen Visual Studio Code te gebruiken.

Programma maken

We gaan ons eerste programma maken. Zorg dat je een terminalvenster hebt geopend en bent gewisseld naar Git Bash. De assistent start je dan met de volgende opdracht:

Er wordt de eerste keer gevraagd om .aider* en .env toe te voegen aan .gitignore. Dat raden we aan! Hiermee voorkom je dat deze bestanden, vaak met wachtwoorden en dergelijke, per ongeluk in je Git-repository worden opgenomen en daardoor in potentie online komen, als je de repository via GitHub beschikbaar maakt.

Via de prompt kun je nu je opdrachten afvuren. We vragen zoals eerder om een volledig functionele en responsieve boter-kaas-en-eieren voor in een browser met de vereiste HTML-structuur, CSS-stijlen en JavaScript-logica in aparte bestanden.

Aider gaat direct aan de slag en laat heel overzichtelijk alle aanpassingen zien, met een beschrijving van de uiteindelijke functionaliteit. Het vraagt netjes of het de nieuwe bestanden mag maken (index.html, styles.css en script.js) en daarna of het deze mag openen in een browser. Het spel is in deze eerste versie volledig responsief met een duidelijke gebruikersinterface, houdt de speelstatus bij, detecteert wanneer iemand wint of als het een gelijkspel is, heeft een knop om het spel opnieuw te starten en is helemaal in het Nederlands. Een goed begin!

Aider heeft het programma voor ons uitgewerkt.

Aanpassingen maken

We vragen opnieuw in natuurlijke taal om wijzigingen te maken. De workflow is erg prettig. Aider geeft eerst aan welke bestanden waarschijnlijk moeten worden gewijzigd. Voor het geluid stelt het bijvoorbeeld wijzigingen in index.html en script.js voor. Dan vraagt Aider of het deze bestanden mag toevoegen aan de chat.

Als de radartjes zijn uitgedraaid, na interactie met Claude, geeft Aider heel nauwkeurig aan welke regels in welke bestanden moeten worden gewijzigd. Ook geeft Aider aan dat je een mp3-bestand genaamd move.mp3 in dezelfde map moet plaatsen.

We vragen Aider daarna ook om een slimme computertegenstander toe te voegen. Die is meteen heel slim en probeert direct te winnen als dat kan, blokkeert winnende zetten van de tegenstander, probeert het centrum te veroveren en kiest anders voor hoeken of willekeurige zetten.

Tot slot vragen we Aider om het programma te verfraaien met een moderner uiterlijk. Dat levert een flinke metamorfose op. Bekijk hier het resultaat.

Via een comfortabel proces maakt het alle gewenste aanpassingen.

Integratie met Git

De standaard integratie met Git biedt veel voordelen. Als Aider aanpassingen maakt aan een bepaald bestand zal het in Git een heldere beschrijving toevoegen aan de zogeheten commit. In Visual Studio Code kun je deze historische aanpassingen eenvoudig terugzien. Klik daarvoor op een bestand en open in de balk aan de linkerkant Timeline. Zorg dat de filterinstelling is ingesteld op Git History.

Nu zie je de commit-geschiedenis van het geselecteerde bestand. Door op een specifieke commit te klikken, kun je de aangebrachte wijzigingen bekijken. Binnen Aider zijn er ook nog wat trucjes. Zo kun je met /diff zien wat de laatste veranderingen zijn. Met /undo kun je die eenvoudig ongedaan maken.

We hebben de repository op GitHub gezet. Ook hier kun je alle veranderingen bekijken. Open daarvoor een bestand, zoals script.js, en ga dan rechtsboven naar History. Hier zie je de verschillende wijzigingen. Als je op een van de aanpassingen klikt, zie je netjes welke veranderingen in de code zijn gemaakt.

Je kunt handig zien welke historische wijzigingen zijn aangebracht in bestanden.

Git en GitHub

Aider gebruikt een git-repository. Sommige mensen verwarren dit met GitHub. Je kunt met Git prima alleen een lokale repository maken, op het systeem waarop je met Aider werkt. Optioneel kun je deze repository met GitHub verbinden, zodat je in feite een kopie in de cloud hebt. Dat is voor jezelf wel heel praktisch, omdat je veel makkelijker de wijzigingen kunt bijhouden en bestuderen. En je kunt ook met anderen samenwerken aan code.

Ook interessant om te lezen: GitHub Codespaces: altijd de juiste tools bij de hand

We hebben de repository gedeeld met GitHub, zodat je alle veranderingen kunt inzien.

Windsurf Editor

 Complete ontwikkelomgeving

Zoek je een completere ontwikkelomgeving met geïntegreerde AI, dan zijn Cursor AI en Windsurf Editor twee populaire opties. Cursor AI is een gevestigde speler, maar krijgt steeds meer concurrentie van het nieuwere Windsurf Editor. Beide ontwikkelteams blijven verbeteringen doorvoeren om niet voor elkaar onder te doen.

Beide programma’s zijn bovendien klonen van Visual Studio Code, de bekende editor van Microsoft die we ook voor Aider hebben gebruikt. Daarom lijken ze in veel opzichten op elkaar. Het kan handig zijn om verschillende thema’s te gebruiken als je ze naast elkaar gebruikt, zodat je ze uit elkaar kunt houden.

Windsurf Editor werkt met een ingebouwde assistent genaamd Cascade.

Cascade

We hebben ook in Windsurf geprobeerd om het spelletje boter-kaas-en-eieren uit dit artikel te maken. De assistent in Windsurf Editor heet Cascade; via het Cascade-deelvenster kun je hem direct aan het werk zetten. Een leuk detail is dat niet alleen code wordt gegenereerd, maar dat er ook veel aanvullende acties voor je worden uitgevoerd, zoals het aanmaken van een map voor je project en voor de geluiden, en het maken van een mp3-bestand.

Bij elke stap kun je zien welke bestanden worden aangepast en de voorgestelde wijzigingen controleren en bevestigen. Je hoeft niet, zoals bij Aider, zelf een API-sleutel te regelen voor toegang. Je gebruikt steeds het model van Cascade en de administratieve kant wordt via je account geregeld, op basis van credits (zie volgende paragraaf). Zo’n diepere integratie is heel praktisch. Toch heeft de workflow veel overeenkomsten met Aider.

Via een deelvenster kun je een conversatie met Cascade voeren.

Werken met credits

Windsurf werkt met credits voor verschillende taken. Zo worden User Prompt-credits voor elke interactie met de assistent gebruikt en Flow Action-credits voor alle acties die worden uitgevoerd. Als je de limiet bereikt voor het premiummodel, wordt overgeschakeld naar het basismodel. De proefperiode van 14 dagen geeft je ruim voldoende credits om het voorbeeldprogramma uit dit artikel te maken. Sterker nog, je hebt ongeveer vijftien keer meer credits dan nodig, dus je kunt ook grotere en complexere programma’s proberen te maken.

Buiten die proefperiode is, om het premiummodel te gebruiken, een upgrade naar de Pro-versie bijna onvermijdelijk (ca. 18 euro per maand). Je hebt dan wel elke maand een ruime hoeveelheid credits en kunt vrij voordelig credits bijkopen.

Windsurf Editor werkt met een systeem van credits.