Windows heeft een flinke hoeveelheid verborgen programma’s, waarmee je nog meer controle over je computer hebt. Bijvoorbeeld om de kwaliteit van het geheugen te controleren, de prestaties van de computer in het oog te houden en gezondheidschecks uit te voeren. Welke mag je niet missen? Windows 10 optimaliseren doe je met deze reeds in Windows aanwezig zijnde tools.

Windows Geheugencontrole

Problemen met het interne geheugen van je computer kunnen hardnekkig en bovenal onvoorspelbaar zijn. Helaas kan een geheugenprobleem ook worden veroorzaakt door defecte hardware, maar het is de moeite waard om eerst op bekende softwareproblemen te controleren. Dat kan met het verborgen programma Windows Geheugencontrole. Open het Startmenu en typ Geheugencontrole. Kies voor Windows Geheugencontrole.

Er zijn twee opties: Nu opnieuw opstarten en zoeken naar problemen (aanbevolen) en Naar problemen zoeken als ik mijn computer opnieuw opstart. Wij kiezen voor de eerste optie. Windows 10 wordt afgesloten en de computer wordt opnieuw gestart. Als het programma een oorzaak van het probleem heeft gevonden, maakt het hiervan melding.

Broncontrole

Benieuwd naar wat er op de computer gebeurt en hoe de beschikbare bronnen van het systeem worden verdeeld onder programma’s en processen? Met Broncontrole heb je hier goed zicht op. Je kunt het programma beschouwen als het grote broertje van Taakbeheer, waarover je verderop leest. In het Startmenu typ je Broncontrole. Het programma is opgebouwd uit een viertal tabbladen. Op de eerste tab – Overzicht – zie je in één oogopslag hoe de processor, schijf en het netwerk en geheugen worden gebruikt. De kolom rechts toont de prestaties bovendien in handige grafieken. Klik op een tab – bijvoorbeeld Processor – om de details voor dat onderdeel te tonen.

Handig is de functie waarmee je een proces geforceerd kunt beëindigen. Zie je bijvoorbeeld dat een proces onevenredig veel beslag legt op een systeembron, zoals het geheugen, en weet je niet hoe je dit proces kunt beëindigen door het bijbehorende programma af te sluiten, dan klik je erop met de rechtermuisknop en kies je voor Proces beëindigen.

©PXimport

©PXimport

Prestatiemeter

Ben je een wat meer gevorderde gebruiker en heb je behoefte aan inzicht in de computerprestaties? Met Prestatiemeter kun je verschillende gebieden onder de loep nemen. Links in het venster vind je de sectie Controlehulpprogramma’s. Klap deze sectie uit en kies voor Prestatiemeter. Het is nu tijd om items die je wilt controleren toe te voegen aan de grafiek. Klik op de knop met het plusteken.

Links vind je de beschikbare items, zoals processor, fysieke schijf en netwerk. In het venster met de grafiek vind je bovendien de knop Grafiektype wijzigen. Klik hierop om te schakelen tussen de verschillende weergaven. Je kunt ook een afbeelding maken van een specifieke grafiek, bijvoorbeeld als je deze later wilt terugkijken: klik met de rechtermuisknop op de grafiek en kies Afbeelding opslaan als.

Betrouwbaarheidscontrole

Niet meer gissen hoe het is gesteld met de gezondheid en stabiliteit van je computer: met behulp van Betrouwbaarheidscontrole zie je in één oogopslag hoe de computer zich gedraagt. In het Startmenu typ je Betrouwbaarheid, waarna je klikt op Betrouwbaarheidsgeschiedenis weergeven. Een venster wordt geopend met een grafiek die haarfijn aangeeft hoe je computer presteert op de gebieden van Toepassingsfouten, Windows-fouten en Overige fouten. Een fout wordt getoond als rood rondje met kruis, een waarschuwing als geel verkeersbord met uitroepteken en een informatieve melding als blauw rondje met de letter I.

Ook bevat de grafiek informatie over de momenten waarop een waarschuwing of algemene melding wordt getoond. Onderin de grafiek zie je de verschillende dagen. Klik op een dag om de bijbehorende meldingen te zien. Deze worden in het onderste gedeelte van het venster getoond.

©PXimport

Voor meer informatie over de melding klikt je erop met rechts en kies je voor Technische details weergeven. Je kunt de details bewaren en later raadplegen, door te klikken op Naar het klembord kopiëren. Om meer details te zien over een langere periode, kies je bij Weergevenop voor Weken.

Wil je een rapport vergelijken met een ander rapport later in de tijd, dan kun je het bewaren. Kies voor Betrouwbaarheidsgeschiedenis opslaan. Geef een geschikte naam op en de locatie waar je het rapport wilt bewaren. Het bestand wordt als XML-rapport opgeslagen, dat je onder meer kunt bekijken in de browser.

Snel bij alle instellingen

Hoewel het klassieke Configuratiescherm met elke Windows-versie minder van belang wordt doordat de instellingen hoofdzakelijk verhuizen naar het nieuwe instellingenvenster, komen de instellingen via het klassieke instellingenvenster nog wel degelijk van pas. Met een slimme truc kun je ze in één keer tegelijk oproepen.

Klik met rechts op het bureaublad en kies Nieuw, Map. Noem de map als volgt: Instellingen.{ED7BA470-8E54-465E-825C-99712043E01C}. Druk op Enter. De ‘map’ wordt gemaakt, maar is feitelijk een snelkoppeling waarmee je in één keer alle instelmogelijkheden van het Configuratiescherm tevoorschijn tovert. Geef de snelkoppeling een prominente plaats in het Startmenu, op het bureaublad of op de Windows-taakbalk.

Editor voor lokaal groepsbeleid

Een lange en weinigzeggende naam: de Editor voor lokaal groepsbeleid (open het Startmenu en typ Gpedit.msc). Toch is dit programma, dat je alleen aantreft in de Pro-variant van Windows 10, wel degelijk van nut. Het geeft toegang tot de meeste instellingen van Windows vanuit één centrale omgeving. Het is vooral geschikt voor wie graag zoveel mogelijkheid vrijheid heeft bij het aanpassen van het gedrag van Windows.

Zo is er de sectie Windows-onderdelen, waar je allerhande instellingen voor Windows zelf kunt aanpassen. De werking is vergelijkbaar met die van de Verkenner. Links vind je de hoofdcategorieën, vergelijkbaar met de hoofdmappen van Verkenner. Klik op een categorie om de subcategorieën op te roepen. Rechts in het venster vind je de bijbehorende instellingen. Dubbelklik op een instelling om deze aan te passen en kies daarbij tussen Ingeschakeld en Uitgeschakeld. Het programma is krachtig en geeft toegang tot allerhande instellingen. Lees altijd eerst de omschrijving van een instelling door voordat je deze aanpast.

©CIDimport

Systeemconfiguratie

Een goede klassieker, die gelukkig nog steeds aanwezig is in Windows 10: Systeemconfiguratie. Je opent het verborgen onderdeel via het Startmenu: typ Msconfig. Het onderdeel komt vooral van pas als je het opstartgedrag van Windows wilt aanpassen. Het venster bestaat uit een vijftal tabbladen. Op de tab Algemeen kun je de manier van opstarten van Windows aanpassen. Die mogelijkheid komt vooral van pas als je problemen ondervindt bij het opstarten van de computer en bijvoorbeeld alleen het hoognodige wilt starten om vervolgens problemen op te sporen.

Op de tab Services ziet je welke onderdelen bij de start van Windows worden geladen. Zie je hier onderdelen waarvan je niet wilt dat deze worden geladen, dan haal je het bijbehorende vinkje weg en klikt je op OK. Op de laatste tab – Hulpprogramma’s – heb je toegang tot andere verborgen programma’s, waarvan we een groot deel hebben besproken in dit artikel. Klik op een programma dat je wilt openen en kies hierna voor Starten.

©CIDimport

Systeeminformatie

Als je tot slot precies wilt weten uit welke onderdelen de computer is opgebouwd, kun je niet om Systeeminformatie heen. Dit programma geeft een uitgebreid overzicht van de aanwezige hardware. Je opent het via het Startmenu: typ Systeeminformatie.

Het venster is opgebouwd uit drie hoofdcategorieën: Hardwarebronnen, Onderdelen en Softwareomgeving. Rechts in het venster vind je de bijbehorende instellingen. Klik op Systeemoverzicht (helemaal bovenin) voor een overzicht van de belangrijkste onderdelen van de computer. Je kunt de waarden ook bewaren in een extern document. Kies voor Bestand, Exporteren. De informatie wordt vervolgens opgeslagen als tekstbestand, dat je op een later moment kunt weergeven.

Lange documenten in Word voorzie je natuurlijk van paginanummers. Maar wat als je project begint met een voorblad en een inhoudsopgave? Dan wil je de paginanummering misschien pas later laten starten, bijvoorbeeld bij het eerste hoofdstuk. Gelukkig kun je zelf bepalen vanaf welke pagina de nummering begint en hoe die wordt weergegeven.

Stap 1: Sectie-einde

Stel dat je de paginanummering pas op pagina vier wilt laten beginnen. Plaats dan de cursor aan het einde van de tekst op de derde pagina. Ga naar het tabblad Indeling, klik op Eindemarkeringen en kies onder Sectie-einden de optie Volgende pagina. Zo voeg je een sectie-einde toe tussen pagina drie en vier.

Stap 2: Ontkoppel de sectie

Klik in de kop- of voettekst van pagina vier. Je ziet nu het label Koptekst (Sectie 2) of Voettekst (Sectie 2) verschijnen. Zodra je dit doet, opent automatisch het tabblad Koptekst en voettekst. Klik op Aan vorige koppelen in de groep Navigatie om de kop- en voettekst van deze sectie los te koppelen van de vorige. Zo voorkom je dat de paginanummers ook op de eerste drie pagina’s verschijnen.

Stap 3: Nummering plaatsen

Plaats de cursor opnieuw in de kop- of voettekst van pagina vier waar je de nummering wilt starten. Ga naar Paginanummer, kies waar je het nummer wilt tonen (bovenaan of onderaan) en kies een stijl. Je ziet nu waarschijnlijk dat pagina vier het cijfer 4 krijgt. Dat wil je aanpassen. Klik opnieuw op Paginanummer en kies Opmaak paginanummers. Selecteer hier Beginnen bij en vul het gewenste startnummer in – in dit voorbeeld: 1. Klik op OK. Nu begint de nummering pas op pagina vier, met het cijfer 1.

De eerste drie pagina’s hebben nu geen nummering. Als je die drie pagina’s door middel van Romeinse cijfers wilt nummeren, dan ga je terug naar de allereerste pagina en weer klik je op Paginanummer. Je beslist of de nummering boven- of onderaan de pagina moet komen. In het pop-up venster Opmaakpaginanummers selecteer je bovenaan de Romeinse stijl en in het vak Beginnen bij selecteer je 1.

Vroeg of laat moet je bepaalde informatie digitaal delen. Denk aan contracten, medische gegevens of vertrouwelijke rapporten. Dat is vaak ook precies het moment waarop het mis kan gaan. Eén foutieve klik en je bestand belandt in verkeerde handen. Gelukkig zijn er slimme en relatief eenvoudige manieren om het risico te beperken, zonder paranoïde toestanden.

Lees ook: 20 tips om je online privacy te waarborgen

Om te voorkomen dat vertrouwelijke informatie terechtkomt bij onbevoegden, gebruik je bij voorkeur een combinatie van beveiligingsmaatregelen. Versleutel je bestanden vóór verzending, gebruik wachtwoorden of toegangsrechten en kies voor veilige overdrachtsdiensten in plaats van standaardmail. Beperk daarnaast de toegang tot enkel de juiste personen of groepen. Zo houd je je data echt privé, ook na verzending. 

Metadata verwijderen

Welke versie van Windows je ook gebruikt: als je gevoelige bestanden deelt, is het verstandig om eerst de metadata te wissen. Wanneer je een bestand aanmaakt, slaat het systeem automatisch extra gegevens op, zoals de naam van de auteur, de datum van de laatste wijziging, de computernaam en meer. Deze metadata kunnen onbedoeld gevoelige informatie prijsgeven.

Gelukkig kun je deze metadata in Windows Verkenner eenvoudig verwijderen. Navigeer naar het bestand dat je wilt delen. Klik er met de rechtermuisknop op en kies Eigenschappen. Of gebruik de toetscombinatie Alt+Enter. Ga naar het tabblad Details. Klik onderaan op Eigenschappen en persoonlijke gegevens verwijderen. Hier kun je ook de optie Maak een kopie waarbij alle mogelijke eigenschappen zijn verwijderd selecteren. Bevestig met OK. Hierdoor ontvang je een kopie van het bestand zonder de metadata.

➡️7-Zip

Installeren

Ben je van plan om een bestand via internet te versturen? Dan is versleuteling een slimme zet. Door een bestand te versleutelen, voorkom je dat onbevoegden toegang krijgen tot de inhoud, zelfs als ze dat per ongeluk in handen krijgen. Hoewel Windows 11 zelf versleutelingsopties biedt, zijn die alleen bedoeld voor lokale opslag en dus niet geschikt voor bestanden die je wilt delen. Gebruik daarom een externe tool zoals 7-Zip, een gratis, opensource-programma dat uitstekend werkt voor veilige compressie én encryptie.

7-Zip installeer je via de Opdrachtprompt: Open het Startmenu en zoek naar Opdrachtprompt. Klik met de rechtermuisknop op het resultaat en kies Als administrator uitvoeren. Typ de volgende opdracht en druk op Enter: winget install --id 7zip.7zip.

De tool wordt automatisch gedownload en geïnstalleerd. Zodra 7-Zip klaarstaat, kun je je bestand inpakken in een met een wachtwoord beveiligd archief (7z of zip) met sterke AES-256-encryptie. Op die manier kun je het bestand veilig versturen, bijvoorbeeld via e-mail of een cloudservice, mits je het wachtwoord apart en veilig deelt.

Versleutelen

Om 7-Zip te starten, zoek je via Startmenu naar 7-Zip File Manager. Open de app en navigeer naar het bestand dat je wilt beveiligen. Selecteer dat en klik op de groene knop Toevoegen. Onderaan, in het gedeelte Versleuteling, vul je een wachtwoord in om het bestand te beveiligen. Typ het wachtwoord twee keer ter bevestiging.

Je kunt ervoor kiezen om het wachtwoord zichtbaar te maken, zodat je zeker weet dat je geen typfouten maakt. Daarnaast kun je ook de bestandsnaam versleutelen. Dat zorgt ervoor dat zelfs de naam van het bestand niet meer herkenbaar is, wat de inhoud extra goed afschermt voor nieuwsgierige ogen. Het resultaat is een versleuteld archiefbestand - een soort digitale container - dat alleen geopend kan worden met het ingestelde wachtwoord.

Standaard blijft het originele, niet-versleutelde bestand behouden. Wil je dat automatisch laten verwijderen? Vink dan in het venster Toevoegen aan archief de optie Bestanden na inpakken verwijderen aan. Zo blijft enkel de beveiligde versie over.

Versleutelen en splitsen

Wil je nog een extra beveiligingslaag toevoegen? Dan kun je het bestand niet alleen versleutelen met 7-Zip, maar ook opsplitsen in meerdere delen. Vervolgens kun je elk deel apart versturen, eventueel zelfs op verschillende momenten of via verschillende kanalen.

Open opnieuw 7-Zip en voeg het bestand toe dat je op deze manier wilt beveiligen. Stel een encryptiewachtwoord in en bevestig dat. In het veld Opsplitsen in volumes, bytes kies je de gewenste bestandsgrootte per deel. Dit is vooral handig voor grote bestanden. Stel dat het originele bestand 40 MB groot is. Als je 10 MB opgeeft, maakt 7-Zip er automatisch vier gelabelde delen van.

Voor maximale veiligheid kun je elk deel via een andere dienst of e-mailaccount verzenden. De ontvanger selecteert alle delen in 7-Zip (houd hiervoor de Ctrl-toets ingedrukt tijdens het aanklikken) en kiest daarna Uitpakken. Zodra het juiste wachtwoord wordt ingevoerd, worden de delen automatisch samengevoegd en ontsleuteld.

➡️OneDrive

Machtigingen

Met OneDrive stel je eenvoudig machtigingenin waarmee je bepaalt wie er toegang krijgt tot het bestand dat je eerder met 7-Zip hebt versleuteld. Het delen kun je op elk moment weer stopzetten. Open OneDrive via verkenner en navigeer naar de map waarin de versleutelde container staat. Klik met de rechtermuisknop op het bestand en kies voor Delen.

In het pop-upvenster voer je het e-mailadres in van de persoon met wie je het bestand wilt delen. Je kunt ook meerdere e-mailadressen of een mailgroep invoeren. Klik vervolgens op het potloodicoon om aan te geven of de ontvanger het bestand mag Bewerken of Alleen mag bekijken. Ben je klaar? Klik dan op Verzenden. De ontvanger krijgt een e-mail met een link om het bestand te downloaden.

➡️Outlook

E-mailversleuteling

Heb je een Microsoft 365-abonnement? Dan kun je gebruikmaken van de ingebouwde versleutelfunctie in Outlook om je e-mails en bijlagen extra te beveiligen.

Open de Outlook-app en klik op Nieuwe e-mail om een nieuw bericht op te stellen.Ga eventueel naar het tabblad Invoegen en kies Bestand bijvoegen.Selecteer via Op deze computer zoeken het gewenste bestand en klik op Openen.

Daarnaga je naar het tabblad Opties bovenaan het Lint.Klik op de knop Versleutelen. Je kunt hier ook kiezen uit verschillende beveiligingsniveaus.Maak je bericht af zoals gewoonlijk en klik op Verzenden.De e-mail wordt nu automatisch versleuteld verstuurd. De inhoud is onderweg beschermd en kan alleen worden geopend door de bedoelde ontvanger.

Beveiligingsopties

Onder de knop Versleuteling zie je drie opties als je een Microsoft 365 Family- of Personal-abonnement gebruikt. De eerste optie is Niet doorsturen. Hierdoor blijft je bericht versleuteld binnen Microsoft 365 en kan de ontvanger het niet kopiëren of naar anderen doorsturen. Kies je Versleutelen, dan kunnen ontvangers met een Outlook.com- of Microsoft 365-account de bijlagen downloaden vanuit Outlook.com of de mobiele Outlook-app.

Wie een andere e-mailclient gebruikt, zoals Gmail, Thunderbird of Apple Mail, ontvangt een bericht dat er een Microsoft Office 365-versleutelde e-mail op hem wacht. Als de ontvanger op de link Bericht lezen klikt, dan schakelt hij naar het Microsoft 365 Portal voor berichtversleuteling en daar moet hij zich aanmelden met een eenmalige wachtwoordcode. Die code ontvangt hij in zijn e-mailclient en daarmee kan hij dan het bericht op de portal openen.

De derde optie is Geen machtiging ingesteld en daarmee verwijder je eerdere machtigingen. De versleutelfunctie in Outlook is ideaal voor wie snel en zonder technische omwegen gevoelige informatie wil delen binnen een professionele context. Je hoeft geen extra tools te installeren.

➡️Gmail

Vertrouwelijke modus

De extra beveiliging in Gmail heet Vertrouwelijke modus. Hiermee versleutel je je berichten, zodat alleen de bedoelde ontvanger ze kan lezen, zelfs als iemand anders toegang krijgt tot diens mailbox. Klik op Opstellen om een nieuw bericht te maken. Vul het e-mailadres van de ontvanger in, kies een onderwerp en typ je bericht. Voor je op Verzenden klikt, activeer je de extra beveiliging. Onderaan het berichtvenster zie je een aantal grijze knoppen. Helemaal rechts staat een pictogram van een slot met een wijzerplaat. Klik daarop om de Vertrouwelijke modus in te schakelen.

Gebruik je de mobiele app? Tik dan op de drie puntjes rechtsboven en kies daar het slotje. Ontvangers kunnen deze mail vervolgens niet doorsturen, kopiëren, afdrukken of downloaden. Er verschijnt ook een pop-upvenster waarin je de vervaltijd van het bericht instelt. Je kunt kiezen uit: 1 dag, 1 week, 1 maand, 3 maanden of 5 jaar. Na afloop van de gekozen periode verdwijnt het bericht automatisch uit de postbus.

Sms-beveiliging

In hetzelfde pop-upvenster kun je een extra beveiligingslaag toevoegen via de optie Toegangscode vereisen. Vink hier de optie Sms-toegangscode aan. De ontvanger kan het bericht dan pas lezen nadat hij of zij een code invoert die via sms op de mobiele telefoon wordt bezorgd. Hiermee voeg je een tweede beveiligingsfactor toe, wat het voor een indringer vrijwel onmogelijk maakt om toegang te krijgen. Die moet immers niet alleen de mailbox, maar ook de sms-berichten van de ontvanger onderscheppen. Dat is een bijzonder lastige combinatie.

Klik op Opslaan en vervolgens op Verzenden. Op dit moment kun je eventueel nog de vervaltijd van het bericht aanpassen. Dan verschijnt er nu een tweede pop-upvenster waarin je het telefoonnummer van de ontvanger moet invoeren. Klik opnieuw op Verzenden. De ontvanger krijgt vervolgens een e-mail met daarin een knop om het vertrouwelijke bericht in de browser te openen. Is sms-verificatie ingeschakeld? Dan ziet de ontvanger ter bevestiging de laatste twee cijfers van zijn of haar gsm-nummer. Na een klik op Send passcode wordt de toegangscode per sms verstuurd.

Lees ook: 20 (écht) onmisbare tips voor Gmail

Documenten ondertekenen op je iPhone? Zo maak je een handtekening aan

➡️Proton Mail

Zwitserse veiligheid

De grote mailproviders maken er geen geheim van dat ze het e-mailverkeer scannen. Volgens eigen zeggen doen ze dat om hun dienstverlening te verbeteren. Daarbij richten ze zich vooral op de metadata van berichten: wie met wie communiceert, wanneer en hoe vaak. Ben je op je privacy gesteld, dan geeft dit idee een onbehaaglijk gevoel, zeker wanneer het om vertrouwelijke informatie gaat.

In dat geval kun je overstappen naar een ultraveilige aanbieder zoals Proton Mail (https://proton.me), een dienst die privacy centraal stelt. De servers staan in Zwitserland, waardoor de dienst onderworpen is aan een van de strengste privacywetgevingen ter wereld. Proton Mail werkt standaard met end-to-end-encryptie. Bij gewone e-mails is de verbinding tussen jou en de server meestal wel versleuteld met TLS (Transport Layer Security), maar de e-mail zelf wordt op de server in leesbare vorm opgeslagen.

End-to-end-encryptie (E2EE) bij e-mail betekent dat alleen de afzender en de beoogde ontvanger de inhoud van het bericht kunnen lezen. Zelfs de e-maildienst zelf kan niet zien wat er in de e-mail staat, omdat de versleuteling pas wordt verwijderd op het toestel van de ontvanger.

De gratis versie, Proton Free, biedt dezelfde sterke beveiliging als de betaalde formules, maar met enkele beperkingen. Je beschikt over één e-mailadres en 1 GB e-mailopslag. Daar staat tegenover dat je volledig reclamevrij werkt, niet gevolgd wordt en je berichten niet worden geanalyseerd of gelogd. Wie meer nodig heeft, kan upgraden naar een betaald abonnement, zoals Mail Plus (3,99 euro per maand bij jaarlijkse betaling).