Al jaren staat wisselstroom aan de basis van onze elektriciteitsnetwerken. Maar in het kader van efficiëntie en verduurzaming wordt nu ook gekeken naar gelijkstroom. Hoe ziet een lokaal gelijkstroomnetwerk eruit en wat vinden tegenstanders daarvan?

Lees hier meer over de verschillen tussen wisselstroom en gelijkstroom.

De implementatie van lokale gelijkstroomnetten kan het beste plaatsvinden in nieuwe projecten, zoals nieuwbouwwijken en nieuwe bedrijfslocaties. Er wordt vanuit de overheid ingezet op energieneutrale (nieuwbouw)wijken en gelijkspanning kan daar een belangrijke rol in spelen.

De globale opzet is dan als volgt. De inwoners en eventuele bedrijven wekken elektriciteit op met zonnepanelen, windturbines etc. In plaats van stopcontacten hebben ze usb-gelijkspanningsaansluitingen in hun woningen.

De huizen zijn op een DC-wijknet aangesloten dat ook de stroom levert aan een aantal oplaadpunten voor elektrische auto’s. Dit wijknet beschikt over opslagcapaciteit en een buffer om de schommelingen in productie en gebruik van energie op te kunnen vangen.

Die buffer is aangesloten op een DC-ringleiding in de wijk, waarop alle huishoudens en bedrijven zijn aangesloten, waardoor er continu uitwisseling van energie kan plaatsvinden om de balans te bewaren.

In het wijkstation is de ringleiding verbonden met het gelijkspanningdistributienet. In dat knooppunt of wijkstation vindt de gecentraliseerde lokale AC/DC-omzetting plaats voor alle woningen en bedrijven op die ringleiding.

Gelijkstroom: de voordelen

Voor de netbeheerder heeft een dergelijke opzet grote voordelen. Die kan namelijk zonder problemen meer vermogen door de kabels sturen, doordat gelijkspanning hoger mag zijn dan wisselspanning. Bovendien worden de pieken en dalen in het gebruik opgevangen door de buffers en opslag in het wijknet, zodat het distributienet als geheel minder belast wordt.

Als er al bestaande wisselstroomkabels in de grond liggen (bijvoorbeeld bij de herinrichting van een bedrijventerrein of woonwijk) dan kunnen die zonder aanpassingen voor gelijkstroom gebruikt gaan worden. Nieuwe kabels kunnen echter dunner zijn, zodat op aanlegkosten bespaard kan worden en er minimaal 20 procent minder van het dure en steeds schaarser wordende materialen als koper en aluminium gebruikt hoeft te worden. En ook andere componenten kunnen lichter en simpeler worden uitgevoerd.

Tot zover klinkt het gebruik van gelijkspanning heel aanlokkelijk. Toch komt het relatief langzaam van de grond. De laatste jaren raakt het wel in een stroomversnelling, maar de bouwsector, projectontwikkelaars en overheden zijn toch nog vaak terughoudend, domweg omdat het voor een deel nog onontgonnen terrein is. Het kost namelijk moeite, tijd en geld om met nieuwe technologie aan de slag te gaan, waarvan de voordelen voor een deel nog theoretisch zijn.

Men kiest dan toch maar meestal voor de bekende technieken, waarvan de toepassing helemaal is vastgelegd in specificaties en protocollen.

Gelijkstroom: de nadelen

En er zijn ook critici die van mening zijn dat de voorstanders van gelijkspanning te ver gaan in hun enthousiasme. Zij beamen dat gelijkspanning inderdaad voordelen heeft voor bijvoorbeeld energietransport over lange afstanden, voor gebruik binnen grote, elektrisch zelfstandig opererende eenheden zoals datacenters en grote schepen. Maar ze zien minder in grootschalige invoering op eindgebruikersniveau, omdat dat erg grote veranderingen betekent, met nog deels ongewisse voordelen en gebruikssituaties.

Ze relativeren ook sommige beoogde voordelen, bijvoorbeeld als het gaat om omvormers en adapters. Want ook voor gelijkspanning zijn die vaak nodig, om de onderlinge spanningsverschillen te overbruggen. Ook de energieverliezen bij de omzetting van wisselstroom naar gelijkstroom door apparaten zelf worden door sommige deskundigen veel lager ingeschat dan de 20 tot 30 procent waar de voorstanders mee schermen.

En last but not least: het ‘domme’, maar betrouwbare en betaalbare wisselstroomnet kan nog vele decennia mee, dus een geforceerd vroege afschrijving op grote schaal is zonde van de investering in geld en de gebruikte grondstoffen voor de productie ervan. Zij raden te snelle invoer in grootschalige praktijksituaties dan ook af. In elk geval vinden zowel voorstanders als critici dat hoe meer pilotprojecten er gedaan worden, hoe meer concrete ervaringen en kennis er komt en hoe meer er onderbouwd en gericht kan worden besloten voor wisselstroom en/of gelijkstroom.

Toch zijn er wel al degelijk proeven met gelijkstroom gestart die al hun vruchten afwerpen. Daarover in een later artikel meer.

Tekst: Jurgen Nijhuis

Samen tv-kijken terwijl één van de twee wat slechter hoort? Dat leidt vaak tot gedoe over het volume. Wat voor de één te zacht is, is voor de ander te hard. Moet een van de twee dan maar een koptelefoon op? Da's ook weer zo ongezellig. Met de Bravia Theatre U wil Sony dat probleem verhelpen. Deze draadloze nekbandspeaker stuurt het tv-geluid direct naar de oren, terwijl omgevingsgeluiden hoorbaar blijven.

De Bravia Theatre U (adviesprijs 284 euro) rust losjes op de schouders en richt het geluid direct op de oren. Zo klinken stemmen en muziek helder, terwijl de drager gewoon hoort wat er om hem heen gebeurt. Tijdens het tv-kijken blijven dialogen goed verstaanbaar, ook als het volume voor de rest van het gezin op normaal niveau staat – geen discussie meer over standje 'burenruzie'. Tv-kijken, bellen of luisteren naar een podcast kan zo comfortabel, zonder dat anderen daar last van hebben.

©Sony

De speaker is voorzien van Voice Clarity-technologie, die stemmen extra duidelijk weergeeft. Dankzij de lage vertraging tussen beeld en geluid blijft alles synchroon, wat prettig is bij films en games. De Bravia Theatre U is licht, spatwaterbestendig (IPX4) en geschikt voor gebruik met hoortoestellen. De accu is via USB-C snel op te laden en schakelt automatisch uit wanneer de speaker niet wordt gebruikt.

Via bluetooth kan de nekband aan meerdere apparaten tegelijk worden gekoppeld, bijvoorbeeld aan een tv en smartphone. Met de 360 Spatial Sound Personalizer is het geluid verder aan te passen aan persoonlijke voorkeuren.

©Sony

Wanneer je een app installeert op je Android- of iOS-apparaat, doe je dat meestal via de officiële appwinkels Google Play of App Store. Dat is prima, maar je kunt apps ook op andere plekken downloaden en (handmatig) installeren. Dit wordt ‘sideloading’ genoemd. Waarom zou je dat doen en hoe doe je dat?

De belangrijkste redenen om apps via de officiële webwinkels van Android (Google Play) of Apple (App Store) te installeren zijn het ruime aanbod, makkelijke installatie, hogere veiligheidsnormen, regelmatige updates, stabiele werking en automatische back-ups en herstel. Toch zijn er ook redenen om elders te kijken, los van eventuele principiële overwegingen.

Zo kan een app niet beschikbaar zijn in je regio, of zoek je een specifieke versie die daar niet meer wordt aangeboden. Het kan ook gaan om een app die door Apple of Google wordt geweigerd, of om een testversie, opensource-app of een app die voorlopig enkel buiten het commerciële aanbod bestaat. Een voorbeeld van deze laatste is de Android-app Fiets of Niets. Deze hebben we zelf gebouwd met AI-tools en kun je als apk-bestand (Android PacKage) downloaden via www.kwikr.nl/fietsofniets (pak het zip-bestand uit). Deze app geeft je een zevendaagse weersvoorspelling op elke locatie, met temperatuur, zonne-uren, windkracht en regenkans. Je kunt zelf instellen welke onderdelen je het belangrijkst vindt.

We vertellen hieronder hoe je alternatieve apps installeert in Android. Daarna leggen we uit hoe je dit op iOS doet. Je doet dit natuurlijk wel op eigen risico.

Android:

Alternatieve appwinkels

Bij de app Fiets of Niets bijvoorbeeld moet je dus zelf het appbestand te downloaden en te installeren, maar er zijn ook alternatieve appwinkels waarin dit proces geautomatiseerd verloopt. Populaire voorbeelden zijn F-Droid (beperkt aanbod, enkel opensource-apps), Aurora Store (een spiegel van de Play Store, Google-account niet vereist) en Aptoide (gedecentraliseerde appstore met wisselende betrouwbaarheid per winkel). Aangezien deze winkels niet in de Play Store staan, moet je ze eerst handmatig downloaden en installeren via hun websites.

Daarnaast bestaan er ook appstores die veel weg hebben van appbibliotheken, zoals APKMirror, APKPure en Uptodown. Hieruit kun je apps selecteren en afzonderlijk downloaden. Elk van deze aanbieders biedt trouwens ook een eigen app aan, respectievelijk APKMirror Installer, APKPure App en APK Installer by Uptodown, die het installatieproces, en vaak ook het updateproces, van apps vereenvoudigen. Zulke installer-apps zijn trouwens noodzakelijk voor het installeren van zogeheten Android-app Bundels, zoals apkm (van APKMirror), xapk (apk met eXtra bestanden en data; vaak bij APKPure) en apks (het officiële Bundle-formaat met alle nodige 'Splits'). Deze installer-apps zijn (ook) beschikbaar in de officiële Google Play Store.

• F-Droid: www.f-droid.org

• Aurora Store: www.auroraoss.com

• Aptoide: en.aptoide.com

• APKMirror: www.apkmirror.com

• APKPure: www.apkpure.com

• Uptodown: en.uptodown.com

Handmatige installatie

We tonen eerst hoe je handmatig een apk-bestand downloadt en installeert. We doen dit met de app Uptodown App Store, al had dit bijvoorbeeld net zo goed het apk-bestand van Fiets of Niets kunnen zijn.

Surf op je smartphone naar https://en.uptodown.com en zoek de gewenste app op. Tik op de groene downloadknop. Je krijgt waarschijnlijk een standaardmelding dat het bestand mogelijk schadelijk is. Als je zeker bent dat het om bonafide software gaat (zie ook verder), tik je op Toch downloaden.

Het apk-bestand staat nu in de map Downloads. Deze kun je ook benaderen vanuit je browser door op de drie puntjes te tikken en Downloads te kiezen. Tik vervolgens op het gedownloade bestand. Vraagt Android met welke app je dit wilt openen, kies dan Pakket-installatie.

De kans is groot dat er een melding verschijnt dat je toestel geen toestemming geeft om apps van deze bron (je browser) te installeren. Tik hier dan op Instellingen en zet de schuifknop bij Machtiging toestaan op Aan. Bevestig vervolgens met Installeren. Even later is de installatie klaar en kun je de app openen.

Android-app Bundle

Apk-bestanden kun je dus vrij eenvoudig handmatig installeren via het ingebouwde pakketbeheer. Voor gebundelde apps heb je meestal een gespecialiseerdere installer nodig. We nemen de game Worms Zone (Hungry Snake) op de site van APKMirror als voorbeeld. Tik op de app, kies Scroll to available downloads, selecteer een download en tik op Download APK Bundle. Open daarna de downloadsectie van je browser om te controleren of het APKM-bestand gedownload is.

Om dit te installeren, kies je een van de eerder genoemde installers. We nemen hier APK Installer by Uptodown als voorbeeld. Na installatie geef je de gevraagde machtigingen, open je de app en tik je op Install Apps. De installer doorzoekt nu je Downloads-map en vindt alle apk-gerelateerde bestanden, waaronder het gedownloade apkm-bestand van Worms Zone. Tik op Install bij dit bestand en bevestig met Installeren. Even later kun je de app openen.

Veiligheidsmaatregelen

Aan sideloading hangt altijd een zeker risico, maar dat kun je sterk beperken door enkele zaken goed op te volgen. Controleer eerst hoe betrouwbaar de ontwikkelaar en de alternatieve bron zijn. Ga na of de bron bekend is en positief besproken wordt op Android-fora en of ze transparant is over updates en changelogs. Laat het apk-bestand, indien mogelijk, eerst scannen door een gratis online virusscanner als VirusTotal (www.virustotal.com) of gebruik de app VirusTotal Mobile (beschikbaar in de Play Store). Vergelijk ook online app-screenshots, neem een aantal recensies en gebruikerservaringen door, en ga het aantal downloads van de app na.

Zorg dat geïnstalleerde apps up-to-date blijven en controleer of updates extra machtigingen vragen. Dit kun je ook na installatie nagaan via Instellingen / Apps. Tik op Alle [n] apps zien, scrol naar de app, tik erop en kies Rechten. Hier kun je machtigingen eventueel ook intrekken of opnieuw toestaan.

Je kunt instellen dat Google Play Protect ook gesideloade apps controleert. Open de Play Store, tik rechtsboven op je profielicoon, kies Play Protect en tik op het tandwiel. Schakel Apps scannen met Play Protect in en eventueel ook Detectie van schadelijke apps verbeteren.

Wil je na het downloaden voorkomen dat een bepaalde bron, zoals je browser, nog apk-bestanden mag installeren, ga dan naar Instellingen / Apps / Speciale app-toegang / Onbekende apps installeren, selecteer de bron (bijvoorbeeld Chrome) en schakel Toestaan van deze bron weer uit.

Tot slot, vertrouw je een geïnstalleerde app niet helemaal of heb je deze niet langer nodig, verwijder deze dan van je toestel.

iOS:

DMA

Terwijl sideloading op Android altijd al mogelijk was, heeft Apple zich daar lang tegen verzet. Officieel om veiligheidsredenen, maar ook om de eigen inkomsten via de App Store (30 procent commissie) te beschermen. Sinds maart 2024 staat Apple onder druk van de EU en de Digital Markets Act (DMA) beperkte vormen van sideloading toe. In de EU kun je nu apps installeren via alternatieve appwinkels (vanaf iOS 17.4) of eventueel rechtstreeks vanaf een website (vanaf iOS 17.5), hoewel er via deze laatste methode nauwelijks apps beschikbaar zijn (wegens de strenge voorwaarden van Apple).

Apple eist dat alternatieve apps 'genotariseerd' zijn, wat betekent dat ze vooraf zijn gescreend op veiligheid (zie ook via www.kwikr.nl/macveilig). Als gebruiker moet je ook expliciet toestemming geven voor de ontwikkelaar. We tonen hieronder hoe je dat doet. Let wel: alternatieve apps ondersteunen wellicht geen functies als 'Vraag om te kopen' of 'Delen met gezin'.

Controle

Om er zeker van te zijn dat je iPhone aan alle voorwaarden voldoet, controleer je eerst het versienummer. Open Instellingen, ga naar Algemeen / Info en kijk of je iOS-versie 17.4.x (voor alternatieve appwinkels) of 17.5.x (voor webdistributie) of hoger gebruikt (afbeelding 7). Voer indien nodig een software-update uit.

Aangezien sideloading alleen binnen de EU mogelijk is, open je ook Privacy en beveiliging / Locatievoorzieningen / Systeemvoorzieningen en schakel je iPhone-analyse en Deel mijn locatie in.

Alternatieve appwinkel

Alles is nu klaar om een alternatieve appwinkel te installeren. Open Safari en surf naar een erkende winkel, zoals AltStore PAL, Setapp Mobile of Epic Games Store.

We nemen AltStore PAL als voorbeeld. Op de site tik je op Get AltStore en daarna twee keer op Download. Er verschijnt waarschijnlijk een melding, tik dan op OK. Ga vervolgens naar Instellingen, tik bovenaan op de melding Sta de apps van AltStore, LLC toe en bevestig met Toestaan. Ga daarna terug naar de webpagina en tik opnieuw op Download, gevolgd door Installeer appmarktplaats en bevestig met je Face ID of Apple-code. Open de nieuwe app AltStore. Tik hier bijvoorbeeld op Browse, kies een gratis app, tik op Free en bevestig met Install <appnaam> en daarna met Installeer app. Je kunt de app nu starten.

Installatie met een link via webdistributie verloopt op vergelijkbare wijze: tik op de downloadlink, keur de ontwikkelaar goed vanuit (het bericht in de) Instellingen en tik nogmaals op de link.