In dit artikel creëren we een VPN-server (Virtual Private Network) op een Ubuntu Server. Deze kunnen we voor verschillende doelen inzetten. Als u deze server in uw thuisnetwerk zet, krijgt u vanaf overal ter wereld op een veilige manier toegang tot andere computers op uw thuisnetwerk, zoals uw NAS. Bovendien kunt u deze beveiligde verbinding ook gebruiken als u verplicht bent ergens te surfen via een onbeveiligd draadloos netwerk. Dezelfde kennis komt overigens nog in een andere situatie van pas: heel wat websites zijn enkel toegankelijk in een bepaald land, bijvoorbeeld omdat ze audio of video aanbieden waarvoor ze enkel de rechten in dat land gekocht hebben. Als u een VPS (Virtual Private Server) in dat land huurt en daarop Ubuntu met een VPN-server plaatst, krijgt u door via deze VPN-server te surfen wel toegang tot deze websites, omdat het voor hen dan lijkt dat u vanuit dit land surft.

Over het opzetten van een Linux-server leest u meer in het artikel Uw eigen Linux-server.

SSH SOCKS-proxy

1. Tijdelijke oplossing

Wilt u geen permanente oplossing voor veilig en zonder beperkingen surfen (een VPN) maar wilt u nu snel even een veilige verbinding opzetten? Dan kunt u gebruikmaken van een SSH SOCKS-proxy. Zo kunt u veilig op een onveilig draadloos netwerk surfen, bijvoorbeeld in een hotel of op een conferentie. Een SSH SOCKS-proxy vereist enkel een publiek toegankelijke server waarop SSH draait. Uw VPS of router thuis die via een DynDNS-domeinnaam bereikbaar is, kan hiervoor dienen. En dat zonder enige bijkomende configuratie aan de serverkant!

©PXimport

2. Verbinding starten

Gebruikt u Windows, zoek dan waar het bestand putty.exe is opgeslagen (of download het) en ga met de opdracht cd naar die directory. Geef daarna de volgende opdracht: putty.exe -D 8080 -C gebruiker@voorbeeld.nl, waarbij u natuurlijk de gebruiker en domeinnaam vervangt. De optie D geeft aan dat u een SOCKS-proxy opent die lokaal op poort 8080 luistert, terwijl de optie C compressie inschakelt. Gebruikt u Linux of Mac, open dan de terminal (Mac: Venster / Hulpprogramma's / Terminal), en gebruik het commando ssh -D 8080 -C gebruiker@voorbeeld.nl.

©PXimport

3. Proxy in Firefox

Open nu Firefox en ga naar Extra / Opties, kies Geavanceerd en daarna het tabblad Netwerk. Bij Verbinding kiest u voor Instellingen. Selecteer daar Handmatige proxyconfiguratie en vul bij SOCKS-host in: localhost en poort 8080. Klik daarna op OK en typ in de adresbalk about:config, waarin u network.proxy.socks_remote_dns op true zet om ook de DNS-aanvragen via uw proxy te laten verlopen. Vanaf nu surft u in Firefox veilig en versleuteld via uw Ubuntu Server, zodat niemand op het onbeveiligde draadloze netwerk kan afluisteren welke websites u bezoekt.

©PXimport

VPN - Server klaarmaken

4. PPTP

Een SSH SOCKS-proxy moet u afzonderlijk configureren voor elke toepassing waarmee u er gebruik van wilt maken. Dit is niet praktisch. Een VPN daarentegen zorgt ervoor dat ál uw programma's via deze verbinding lopen. Niet alleen uw browser, maar ook uw instant messaging-client, Skype, e-mailprogramma, computergame enzovoort. Er bestaan verschillende types VPN. Wij kiezen voor PPTP omdat het breed ingeburgerd is en standaard ondersteund wordt door Windows, Ubuntu, Android-smartphones en de iPhone.

©PXimport

5. Installatie

Installeer pptpd met sudo apt-get install pptpd. Open daarna het configuratiebestand met sudo nano /etc/pptpd.conf en ga naar het einde. Daar geeft u met localip het IP-adres van de server in het VPN op, en met remoteip het adresbereik van de verbonden clients. Voor de eerste kunt u gewoon het hekje voor de regel #localip 192.168.0.1 weghalen. Indien uw LAN ook IP-adressen in het bereik 192.168.0.* gebruikt, moet u ook het IP-adres in deze regel wijzigen. Voor de clients geeft u bijvoorbeeld remoteip 192.168.0.100-109 in, waarmee tien clients met uw VPN kunnen verbinden.

©PXimport

6. Encryptie

Kijk enkele opties na in het bestand /etc/ppp/pptpd-options. Er moet een regel require-mschap-v2 staan voor authenticatie en require-mppe-128 voor encryptie. Ook moeten er regels refuse-pap, refuse-chap en refuse-mschap staan, die onveilige authenticatiemethodes uitschakelen. Wilt u helemaal geen encryptie gebruiken, bijvoorbeeld omdat u uw VPN enkel gebruikt om films te kunnen bekijken uit een ander land, dan kunt u een hekje (#) zetten voor al deze regels.

©PXimport

7. DNS

Vul in het bestand /etc/ppp/pptpd-options de DNS-servers in. Deze worden gebruikt door de clients die met het VPN verbinden. U hebt drie mogelijkheden. U kunt de DNS-servers invullen die uw Ubuntu Server gebruikt (zoalsdie van uw VPS- of internetprovider), die u kunt zien in het bestand /etc/resolv.conf na de regel nameserver. U kunt de gegevens van de DNS-servers van Google invullen: 8.8.8.8 en 8.8.4.4. Of u kiest voor OpenDNS: 298.67.222.222 en 208.67.220.220. Elke DNS-server komt in het bestand /etc/ppp/pptpd-options in een regel die begint met ms-dns.

©PXimport

8. Gebruikers

De voorlaatste stap aan de serverkant is het definiëren van gebruikers en wachtwoorden. Dat doet u in /etc/ppp/chap-secrets, waar u kolommen ziet voor client, server, secret en IP addresses. Druk telkens op Tab om naar de volgende kolom te gaan. Geef in de eerste kolom een gebruikersnaam op, vul in de tweede pptpd in (standaardnaam van de server), daarna het wachtwoord dat liefst zo lang mogelijk is (bijvoorbeeld twintig tekens), en tot slot * om toegang vanaf alle IP-adressen mogelijk te maken. Voor elke gebruiker doet u nu hetzelfde op een nieuwe regel.

©PXimport

9. Laatste instellingen

We passen nog enkele zaken onder de motorkap van Ubuntu aan. Open /etc/sysctl.conf en verwijder het hekje bij #net.ipv4.ip_forward=1. Open daarna /etc/rc.local en voeg vlak voor de regel exit 0 het volgende toe: iptables -t nat -A POSTROUTING -j MASQUERADE. Sla dit op en herstart uw Ubuntu Server met sudo reboot, hierna is hij klaar voor gebruik als VPN-server. Staat uw Ubuntu Server in uw LAN en wilt u ook van erbuiten toegang krijgen, zorg dan dat poort 1723 op uw router geforward wordt naar het IP-adres van uw VPN-server in uw LAN.

©PXimport

VPN - Verbinding maken

10. Nieuwe VPN-verbinding

We veronderstellen in dit artikel dat u met een Windows 7-computer op uw LAN wilt verbinden en een VPN-server op een VPS. Nu de serverkant in orde is, opent u het configuratiescherm op uw Windows-computer. Klik onder Netwerk en internet op Netwerkstatus en -taken weergeven, waarna u het Netwerkcentrum te zien. Klik onderaan op Een nieuwe verbinding of een nieuw netwerk instellen en selecteer in de lijst Verbinding met een bedrijfsnetwerk maken en in het volgende venster Mijn internetverbinding (VPN) gebruiken.

©PXimport

11. Configuratie VPN

In de volgende vensters stelt u een aantal zaken in, overeenkomstig met hoe u de VPN-server geconfigureerd hebt. Eerst het internetadres, dat de domeinnaam of het IP-adres van uw Ubuntu Server is. Verbindt u niet vanaf uw LAN met een VPS, maar vanaf internet met de VPN-server, dan moet u hier de dynamische domeinnaam instellen die uw router voor uw internetverbinding bijhoudt én u moet in uw router poort 1723 forwarden naar het interne IP-adres van uw Ubuntu Server. Geef tot slot in het laatste venster van de configuratie van de VPN-verbinding gebruikersnaam en wachtwoord in.

©PXimport

12. Controleren

Als alles goed gaat, bent u nu met het VPN verbonden. U kunt dit eenvoudig controleren door te surfen naar What Is My IP. Als u een IP-adres in het adresbereik van uw internetprovider te zien krijgt, surft u nog altijd zonder VPN. Indien de website het IP-adres van de VPS toont, surft u via het VPN. Klik op het netwerkicoontje in de taakbalk van Windows, waarna u te zien krijgt dat u verbonden bent met uw VPN-verbinding. Klikt u op de VPN-verbinding dan kunt u de verbinding verbreken, rechtsklikt u dan kunt u de status of eigenschappen opvragen.

©PXimport

13. Status

De status van de VPN-verbinding toont allerlei gegevens, zoals de verbindingsduur en hoeveel bytes er al verzonden en ontvangen zijn. Klikt u op het knopje Details, dan krijgt u het IP-adres te zien dat uw computer van de VPN-server krijgt (bijvoorbeeld 192.168.0.100) en de gebruikte DNS-servers. Klikt u op het tabblad Details, dan ziet u ook wat het IP-adres van de VPN-server in het VPN is (in ons geval 192.168.0.1), en het IP-adres van de VPN-server op internet. Bovendien ziet u hier ook de gebruikte authenticatie (MS CHAP V2) en versleuteling (MPPE 128).

©PXimport

14. Eigenschappen

In het venster Eigenschappen kunt u zaken aanpassen die u niet te zien kreeg tijdens de configuratie van uw nieuwe VPN-verbinding. Zo kunt u instellen dat er eerst met een ander netwerk verbonden wordt als u met het VPN verbindt. In de PPP-instellingen van het tabblad Opties kunt u ook compressie inschakelen. Het tabblad Beveiliging is normaal al in orde, maar kijk toch maar na of er bij Gegevensversleuteling Versleuteling verplicht staat, en bij de protocollen MS-CHAP v2 aangevinkt is. In het tabblad Delen kunt u de VPN-verbinding delen met andere computers.

©PXimport

15. Netwerkonderdelen

In het tabblad Netwerk van het venster Eigenschappen staan standaard verschillende componenten ingeschakeld die u niet altijd nodig hebt. Gebruikt u uw VPN bijvoorbeeld op een VPS in Amerika om Hulu te bekijken, dan heeft u enkel Internet Protocol versie 4 (TCP/IPv4) nodig, en kunt u de andere componenten gerust afvinken. Gebruikt u het VPN om vanaf internet toegang te krijgen tot uw thuisnetwerk, danis het waarschijnlijk interessant om Bestands- en printerdeling voor Microsoft-netwerken en Client voor Microsoft-netwerken ingeschakeld te laten.

©PXimport

Nieuwe VPN-verbinding in Ubuntu

U bent helemaal niet beperkt tot Windows om uw VPN-server te gebruiken. Gebruikt u bijvoorbeeld Ubuntu op uw laptop of netbook, dan kunt u natuurlijk ook heel eenvoudig verbinden met uw VPN. Open het menu Systeem / Voorkeuren / Netwerkverbindingen en ga naar het tabblad VPN. Klik op Toevoegen en kies uit de lijst Point-to-Point Tunneling Protocol (PPTP). In het venster erna geeft u bij Gateway de domeinnaam of het IP-adres waarop uw server bereikbaar is in, en daaronder uw gebruikersnaam en wachtwoord bij het VPN. Klik daarna op Advanced en vink Use Point-to-Point encryption (MPPE) aan.

©PXimport

Verbinden in Ubuntu

Om met het VPN te verbinden klikt u op het netwerkicoontje in het Gnome-paneel bovenaan en kiest u in het menu dat verschijnt het submenu VPN-verbindingen en dan de naam van uw VPN-verbinding. Na enkele seconden verschijnt er een slotje onder het netwerkicoontje als aanduiding dat u nu het VPN gebruikt. U kunt de verbinding verifiëren met de opdracht ifconfig ppp0 in een terminalvenster.

16. Lokaal netwerk

Als u uw VPN-server binnen uw eigen LAN zet, kunt u van overal ter wereld in uw lokaal netwerk. Daarvoor moet u wel port forwarding in uw router inschakelen: laat poort 1723 doorschakelen naar poort 1723 op het lokale IP-adres van uw Ubuntu Server. Stel in uw router ook in dat er een dynamische domeinnaam gekoppeld wordt aan het IP-adres dat u van uw internetprovider toegewezen krijgt. Nu kunt u buitenshuis een VPN-verbinding opzetten naar uw dynamische domeinnaam. Uw router forwardt de verbinding naar uw Ubuntu Server in uw LAN.

©PXimport

17. Bestanden

U kunt deze toegang tot uw lokale netwerk gebruiken om bijvoorbeeld van buitenshuis bestanden op uw NAS in te lezen of om via een lokale SIP-server veilig te bellen met uw huisgenoten. De mogelijkheden zijn onbegrensd. Dezelfde techniek wordt in bedrijven natuurlijk in de andere richting gebruikt: daar draait dan een VPN-server in het bedrijf, waartoe werknemers van thuis uit verbinden om bijvoorbeeld te kunnen thuiswerken.

©PXimport

18. Lokale beperkingen

U kunt een VPN gebruiken om locatie­restricties te omzeilen. Als een game die u graag speelt bijvoorbeeld enkel multiplayer in een LAN ondersteunt en niet over internet, terwijl u juist met een vriend via internet wilt spelen, wanhoop dan niet. Verbind beiden met dezelfde VPN-server en gebruik de IP-adressen die u door de VPN-verbinding toegewezen krijgt. Voor het spel lijkt het alsof u in hetzelfde LAN aanwezig bent. Afhankelijk van het spel moet u misschien nog iets op uw router configureren. Voor games hebt u geen encryptie nodig, dus dit kunt u uitschakelen in het bestand /etc/ppp/pptpd-options.

©PXimport

Nieuwe VPN-verbinding in iOS

Ook op uw iPhone of iPod touch hebt u toegang tot uw VPN. Open Instellingen / Algemeen / Netwerk / VPN. Druk op Voeg VPN-configuratie toe en kies dan het tabblad PPTP. Geef uw VPN een naam bij Beschrijving, vul de domeinnaam of het IP-adres in bij Server en vul uw gebruikersnaam en wachtwoord in bij Account respectievelijk Wachtwoord. De rest van de instellingen kunt u op hun standaardwaardes laten staan. Druk op Bewaar en schakel VPN dan in.

©PXimport

Verbindingsstatus in iOS

Na enkele seconden bent u met uw VPN verbonden. U krijgt in het venster Instellingen / Algemeen / Netwerk / VPN nu ook statusinformatie te zien, waaronder hoe lang u al met het VPN verbonden bent, het IP-adres dat u op het VPN hebt en het IP-adres van de VPN-server op het VPN en op internet. Zolang u met het VPN verbonden bent, toont iOS ook bovenaan een blauw icoontje naast het icoontje van het netwerk.

19. Kijk Hulu

Elke keer dat u films op Hulu of een andere website die zijn content enkel in de VS aanbiedt wilt bekijken, start u een VPN-verbinding naar een Amerikaanse VPS waar u Ubuntu met PPTP geïnstalleerd hebt. Klik daarvoor op het netwerkicoontje, selecteer VPN-verbinding en klik op Verbinding maken. Als u daarna in uw webbrowser naar Hulu surft, krijgt u gewoon toegang. Voor meer uitleg en andere manieren verwijzen we naar het artikel Online vanuit een ander land. Zorg er wel voor dat uw VPS genoeg downloadvolume per maand heeft.

©PXimport

20. Surf zonder potten­kijkers

Aangezien het netwerkverkeer dat via het VPN verloopt versleuteld is (tenzij u dit in het configuratiebestand /etc/ppp/pptpd-options uitgeschakeld hebt), kunt u veilig surfen. Wilt u dus uw e-mail checken maar is er enkel een onversleuteld draadloos netwerk aanwezig? Wees dan niet bang voor afluisteraars: verbind gewoon met het onveilige netwerk en start uw VPN-verbinding daarna op. Tools zoals Firesheep, die accounts op websites kapen, hebben nu geen vat meer op u.

©PXimport

21. En verder

Hiermee zijn we aan het einde van onze vierde expertworkshop over Ubuntu. Deze maand hebt u de mogelijkheden gezien die u krijgt als u zelf een Virtual Private Network opzet. Dankzij Ubuntu en PPTP kunt u heel wat beperkingen van websites of programma's omzeilen en tegelijk kunt u er veilig mee surfen op onbetrouwbare netwerken. Volgende maand eindigen we onze reeks over Ubuntu met een laatste workshop: we richten onze Ubuntu Server in als bestands- en printserver, doen aan mediastreaming en geven nog een aantal tips om Ubuntu te beveiligen.

©PXimport

Vier op de tien Nederlanders gebruiken ChatGPT, blijkt uit onderzoek van Telecompaper. Daarvan kiest 87 procent voor de gratis versie. Die blijkt voor de meesten ruim voldoende – mits je weet hoe je de tool slim inzet. Met deze tien tips haal je alles uit de gratis variant van ChatGPT.

Lees ook: ChatGPT onder de knie: zo word je een promptprofessional

1. Stel gerichte vragen

Wie zomaar wat typt, krijgt een antwoord dat alle kanten op kan gaan. Begin daarom met een duidelijke vraag of opdracht. Noem drie eenvoudige pasta­gerechten die binnen 20 minuten klaar zijn werkt bijvoorbeeld beter dan Vertel iets over pasta. Wees ook niet bang om tussendoor verder te vragen of je opdracht te verfijnen. ChatGPT onthoudt binnen een gesprek wat je eerder vroeg, zolang je in hetzelfde chatvenster blijft. 

©ID.nl

2. Geef ChatGPT een rol (zoals docent of tekstschrijver)

Je kunt ChatGPT laten denken als een docent, redacteur of programmeur, afhankelijk van wat je nodig hebt. Begin je vraag bijvoorbeeld met: Doe alsof je een leraar bent die uitlegt hoe fotosynthese werkt aan een kind van 10. Of: Je bent een tekstschrijver. Verbeter deze alinea op stijl en duidelijkheid. Zo krijg je antwoorden die beter aansluiten bij je doel.

Tip: Alle afbeeldingen in dit artikel kun je aanklikken om ze groter te bekijken. 👇🏻

©ID.nl

Tien x rollenspel

3. Gebruik ChatGPT om mee te sparren

De gratis versie is niet alleen handig om feitelijke informatie te vinden, maar ook om mee te denken als je even vastloopt of om je op nieuwe ideeën te brengen. Denk aan: Hoe pak ik een introductie aan voor een workshop over digitale veiligheid? of Geef vijf originele tekstjes voor op een verjaardagskaart. Zie de suggesties die ChatGPT dan geeft vooral als een middel om je op nieuwe ideeën brengen.

4. Laat ChatGPT samenvatten of herschrijven

Heb je een lange tekst gekregen, zoals een rapport, artikel of e-mail? Of een tekst die je niet helemaal snapt omdat het taalgebruik te ingewikkeld is? Vraag ChatGPT om een samenvatting in gewone taal, zodat je snel begrijpt waar het over gaat. Andersom kan ook: als je zelf zo'n tekst hebt geschreven, kun je ChatGPT vragen om het korter, vriendelijker of zakelijker te maken.

5. Knip grote opdrachten op in kleinere stappen

Een complexe opdracht werkt vaak beter als je die opknipt. Begin klein en bouw op. Wil je bijvoorbeeld een sollicitatiebrief laten schrijven? Vraag dan eerst: Wat zijn de belangrijkste elementen van een goede sollicitatiebrief voor functie X? Je kunt daar eventueel iets aan toevoegen als Geef een beknopt lijstje met elementen. Je hoeft het verder nog niet uit te werken. Laat daarna pas een opzet maken. Zo houd je meer controle over het resultaat en kun je tijdig bijsturen wanneer dat nodig is.

©ID.nl

6. Weet wat de gratis versie wel en niet kan

De gratis versie werkt standaard met GPT‑4o. Deze versie heeft een kennisbasis tot oktober 2023, dus recente ontwikkelingen of nieuws van ná dat punt kent het model niet. Als gratis gebruiker mag je maar een beperkt aantal berichten met GPT‑4o sturen binnen een periode van vijf uur. Is die limiet bereikt, dan krijg je een melding. ChatGPT schakelt dan automatisch over op GPT‑4.1 mini – een lichtere variant met iets minder rekenkracht. Je merkt dat soms aan antwoorden die wat oppervlakkiger zijn of minder duidelijk opgebouwd. Controleer daarom altijd zelf of feiten kloppen. Goed om te weten: dat overschakelen kan ook gebeuren wanneer ChatGPT tijdelijk overbelast is door veel gebruikers tegelijk.

7. Zet ChatGPT in als taalhulp bij spelling of vertaling

Twijfel je over spelling, grammatica of interpunctie? ChatGPT helpt je bij het corrigeren van zinnen. Je kunt ook vragen naar het verschil tussen vergelijkbare woorden of hulp krijgen bij vertalen tussen bijvoorbeeld Nederlands en Engels – inclusief uitleg.

©ID.nl

8. Voeg je eigen kennis toe voor betere resultaten

ChatGPT is goed in structureren en herschrijven, maar mist gezond verstand en actuele kennis. Daarom ontstaan de beste antwoorden wanneer jij zelf iets toevoegt: een eigen doel, situatie of voorkeur. Denk aan: Ik wil deze uitleg gebruiken voor een workshop over cybersecurity. Kun je hem korter maken voor beginners? In dit voorbeeld geef je aan waarvoor je de tekst wilt gebruiken (de workshop), voor wie hij bedoeld is (beginners) en wat je nodig hebt (een kortere versie). Zulke aanwijzingen helpen ChatGPT om met een antwoord te komen waar je echt iets aan hebt.

9. Bouw voort op eerder antwoorden in dezelfde chat

Je hoeft niet bij elke nieuwe vraag opnieuw te beginnen. Blijf je in hetzelfde chatvenster, dan kun je voortbouwen op eerdere antwoorden. Zo werk je stap voor stap toe naar een tekst, idee of plan dat steeds beter past bij wat je zoekt.

10. Houd het gesprek overzichtelijk

Als een chat te rommelig wordt, is het soms handiger om opnieuw te beginnen. In een nieuw venster houd je het gesprek overzichtelijk en voorkom je dat ChatGPT blijft terugkomen op eerdere dingen die niet meer relevant zijn.

De Nvidia GeForce RTX 5090 en RTX 5080 maakten indruk, maar kosten een vermogen en waren nauwelijks verkrijgbaar. Met de nieuwe GeForce RTX 5070 Ti brengt Nvidia de nieuwe Blackwell-architectuur naar een iets meer bescheiden prijspunt. Maar hoe goed is deze nieuwe hoge-middenklasser en hoe verhouden de verschillende varianten zich tot elkaar?

Aan marketing en pr-geneuzel was er geen gebrek toen Nvidia zijn nieuwe generatie kaarten uitbracht. Vooral beloftes dat de nieuwe RTX 5070 (adviesprijs 629 euro) de prestaties zou bieden van een RTX 4090 (adviesprijs 1779 euro) klinken nog lang na. Inmiddels weten we dat de daarvoor benodigde trucjes niet een echte en eerlijke afspiegeling van de werkelijkheid zijn, maar dat betekent niet dat een GeForce RTX 5070 Ti geen goed product is. De GeForce RTX 5070 Ti zou bijna de prestaties van de RTX 5080 moeten bieden en is met een adviesprijs van 889 euro de eerste videokaart van deze generatie onder de 1000 euro.

Kleine verbetering

We hebben de GeForce RTX 5070 Ti, zijn voorganger (de RTX 4070 Ti Super) en zijn inmiddels uitgekomen concurrent (de AMD Radeon RX 9070 XT) uitvoerig getest. De GeForce RTX 5070 Ti is doorgaans een bescheiden upgrade ten opzicht zijn voorganger. Na het testen met 45 games op 4K-resolutie blijken de prestaties gemiddeld 12 procent hoger te zijn. In combinatie met een iets lagere adviesprijs ten opzichte van de RTX 4070 Ti Super is dat een prima stap vooruit, maar niet extreem indrukwekkend.

Spelen we op een 1440p-resolutie, dan is het verschil zo’n 8 procent. Dat zijn geen verbeteringen waar je een RTX 4070 Ti Super voor zou inruilen, maar is wel leuk voor kopers die de 40xx-serie oversloegen. De RTX 5080 is zo’n 18 procent sneller, maar ook 33 procent duurder (als we de adviesprijzen aanhouden). Een RTX 5070 Ti is dus geen gekke deal, zeker in de wetenschap dat deze kaart alle games prima kan spelen op 1440p- en 4K-resolutie, zij het soms met DLSS-upscaling in de allerzwaarste titels.

Verzonnen frames

Nvidia’s eigen claims met betrekking tot een prestatieverbetering van een factor twee of hoger komen voort uit hun grootste nieuwe techniek: Multi Frame Generation. De RTX 50xx-serie kaarten kunnen twee of drie extra AI-frames genereren tussen elk traditioneel frame. Game je in 4K met DLSS4-upscaling, dan wordt nog één van elke zestien pixels traditioneel berekend, de rest wordt met AI ingevuld. Het gerenderde 1080p-frame wordt dankzij AI een 4K-frame en elk 4K-frame worden vervolgens vier frames.

Deze techniek zorgt in veel situaties voor een duidelijk vloeiender beeld, vooral in extreem zware games die volledig met Path Tracing gerenderd worden. Hierbij wordt elk lichtstraaltje gevolgd om te zorgen dat reflecties en schaduwen nauwkeuriger zijn dan ooit. Dergelijke games waren tot voor kort praktisch onspeelbaar. De AI-invulling van elk gegenereerd frame is nog niet perfect en echte frames voelen vloeiender. Een dergelijke virtuele framerate van bijvoorbeeld 240 fps vergelijken met 240 fps zonder Frame Generation is daarom appels met peren vergelijken.

Meer spelen

In een populaire game als Microsoft Flight Simulator die vaak tegen cpu-limieten aanloopt, is Frame Generation een mooie oplossing. Het spel draait vloeiender en het is geen spel waarbij je in een milliseconde hoeft te reageren, waardoor de extra latency van Frame Generation niet relevant is. Frame Generation is echter niet altijd zinvol, in tegenstelling tot echt ruwe kracht waar geen nadelen aan zitten.

De focus van Nvidia op Frame Generation omdat het de hoogste getallen oplevert, is jammer, want het leidt af van enkele andere zaken waar Nvidia echt duidelijk vooruitloopt. De DLSS-upscalingkwaliteit is veel beter dan wat AMD daar tegenover zet, wat vooral bij 1440p- en 4K-gamen een wereld van verschil maakt. Nvidia’s encoders en decoders maken Nvidia voor veel creatieve workloads de meest logische keuze, terwijl Nvidia Broadcast een fijne toevoeging voor videoconferenties en -gesprekken is.

De meeste GeForce RTX 5070 Ti-kaarten hebben vier beeldaansluitingen.

Eindelijk concurrentie?

Met de introductie van de Radeon RX 9070 heeft de GeForce RTX 5070 Ti in tegenstelling tot de hogere modellen wel concurrentie. AMD’s snelste kaart is nog altijd een paar procent trager, maar in theorie is hij ook een paar honderd euro goedkoper. Dat zet deze Nvidia-kaart stevig onder druk. Maar waar AMD al jaren de wat betere prijs-prestatieverhouding lijkt te bieden, is het Nvidia waarvan marktaandeel stug is blijven stijgen. Nvidia weet dat ze een hogere prijs kunnen vragen omdat de consument er nu eenmaal meer voor over heeft en we vragen ons af of AMD’s lagere prijs genoeg is. Vooral met het oog op de extra mogelijkheden die Nvidia biedt.

AMD’s alternatief voor DLSS 4 (FSR 4) ziet er veelbelovend uit. Toch scoort Nvidia’s DLSS4-upscaling met een veel betere beeldkwaliteit. Daarnaast biedt Nvidia doorgaans een uitgebreidere set functies en is het inmiddels de standaard voor tal van creatieve en AI-toepassingen. Dit maakt het aannemelijk dat de doelgroep de hogere prijs van de GeForce RTX 5070 Ti accepteert.

Grote tekorten

De grote vraag is niet hoe de GeForce RTX 5070 Ti er op papier uitziet, maar hoe de markt eruit komt te zien. Op het moment van schrijven zien we grote tekorten op alle videokaarten, met extreem hoge prijzen als gevolg. De RTX 5070 Ti lijkt een prima kaart, maar in de praktijk moet het nog blijken. Is een AMD RX 9070 XT veel goedkoper, dan is dat een aantrekkelijk alternatief. En als een GeForce RTX 5080 niet veel duurder is, dan is dat ook een goede overweging. Onze schatting is dat de RTX 5070 Ti op termijn precies de prijs-prestatieverhouding gaat bieden die de markt ervan verwacht.

Ondanks de dramatisch slechte beschikbaarheid is het ons gelukt om vijf verschillende RTX 5070 Ti-kaarten te bemachtigen. Een van deze kaarten heeft volgens de fabrikant de basisadviesprijs (de laagste adviesprijs van Nvidia zelf voor de simpelste uitvoering, een prijs die in de praktijk vrijwel nooit haalbaar is) van 889 euro, van de andere fabrikanten zijn bij ons geen adviesprijzen bekend. Gezien hoe rumoerig de markt en de prijzen momenteel zijn, leggen we in eerste instantie dan ook de nadruk op de onderlinge verschillen in prestaties en andere eigenschappen en proberen dat in perspectief te plaatsen met prijsverschillen uit het verleden.

MSI GeForce RTX 5070 Ti 16G Ventus 3X OC

Van de RTX 5070 Ti bestaat geen Founders Edition van Nvidia zelf. De basismodellen die je zou moeten kunnen krijgen voor de adviesprijs vanuit Nvidia worden dan ook door de andere fabrikanten gemaakt. Elke fabrikant heeft normaliter zo’n basismodel in het assortiment. Dergelijke basismodellen vormen voor ons de basis van vergelijkingen, waarbij we vervolgens kijken wat luxere varianten aan meerwaarde bieden. Dat zijn zaken als betere prestaties, minder geluid en meer mogelijkheden als een tweede BIOS of RGB-verlichting.

Ons basismodel is de Ventus 3X OC-uitvoering van MSI. Het is een degelijk gebouwde, vrij typisch vormgegeven videokaart met drie ventilators. Wat afmetingen betreft is het verreweg de meest bescheiden van de vijf geteste kaarten, wat positief is voor compatibiliteit met behuizingen. Deze kaart past prima in de meeste (m)ATX-behuizingen en ook in de wat ruimere ITX-behuizingen.

Qua mogelijkheden is het een relatief simpel model. Extra’s zoals dubbele BIOS en RGB-verlichting ontbreken. Achterop vinden we de standaard lay-out van drie DisplayPort-aansluitingen en één HDMI-poort. Wel krijg je een gpu-houder meegeleverd, fijn om het hangen van de videokaart tegen te gaan.

Luxere uitvoeringen zijn iets sneller, maar dan praten we over maximaal zo’n 2 tot 4 procent, dat merk je doorgaans niet. Luxere kaarten zijn ook iets stiller, het verschil tussen circa 40 dB(A) op 50 cm voor de MSI en 35 tot 37 dB(A) voor de andere kaarten kun je meestal wel horen. Maar 40 dB(A) is best rustig en we verwachten niet dat mensen zich daaraan zullen storen. Door de iets lagere snelheid is de MSI ook net wat zuiniger dan de rest.

Luxere kaarten koelen wat beter, maar ook hier geldt: objectief gemeten zijn de getallen gewoon prima. Kortom, in de veronderstelling dat deze kaart daadwerkelijk goedkoper is dan de rest, is het lastig om een duurder model aan te raden tenzij absolute stilte echt een harde eis is.

Pluspunten

Minpunten

ASUS TUF Gaming GeForce RTX 5070 Ti 16GB OC Edition

Op de foto lijkt de ASUS TUF Gaming wellicht niet heel anders dan de MSI Ventus, maar met grotere ventilators is-ie wel degelijk fors groter dan dat basismodel. Hij is drie sloten dik, en langer, breder en veel zwaarder. De TUF is dus vooral voor wat forsere behuizingen gemaakt. De bouwkwaliteit valt in positieve zin op. De meeste kaarten gebruiken veel plastic, de TUF is vrijwel geheel van metaal gemaakt wat hem duidelijk een premium uitstraling geeft.

Ook de mogelijkheden zijn wat uitgebreider. Je krijgt een dubbele BIOS, een tweede HDMI-poort, een gpu-houder en een klein beetje RGB-verlichting, al is dit niet dé kaart voor RGB-liefhebbers.

Wat prestaties betreft is de TUF één van de betere. Hij is zo’n drie procent sneller dan de MSI Ventus en net een procentje trager dan de Gigabyte Aorus Master-variant verderop. In de Performance-BIOS is hij zowel een paar decibel stiller als een paar graden koeler dan de MSI Ventus en in de stille BIOS levert de TUF de stilste resultaten, zij het met iets hogere temperaturen. In de veronderstelling dat je de extra mogelijkheden kunt gebruiken of dat de meerprijs bescheiden blijft, is dit een mooie RTX 5070 Ti om te overwegen.

Pluspunten

Minpunten

Palit GeForce RTX 5070 Ti GameRock OC

De GameRock OC van Palit gooit het over een compleet andere boeg, deze zet namelijk wél vol in op RGB en ‘bling’. Met een glimmende, reflecterende voorzijde en uitgebreide RGB-verlichting is het een van de meest visueel opvallende RTX-kaarten van de nieuwe generatie. Zeker in een behuizing waar je naar de voorzijde kijkt, is dit een leuke optie voor de liefhebbers.

Fysiek zit de GameRock OC keurig in elkaar met onder andere een mooie metalen backplate, maar ook deze videokaart is heel fors en daar moet je wel rekening mee houden. Qua mogelijkheden heb je een dubbele BIOS, en krijg je een gpu-houder en een kleine muismat meegeleverd. De prestaties van de deze Palit zijn zo’n drie procent sneller dan de MSI Ventus, grofweg even snel als de ASUS TUF, en is hij ook iets stiller en iets koeler dan de MSI Ventus. Maar in de stille BIOS is zowel de TUF- als de Gigabyte-kaart nog iets stiller. Voor als je echt om elke decibel geeft.

Het uiterlijk is niet voor iedereen. Maar er zijn genoeg dertien-in-een-dozijnontwerpen tegenwoordig waardoor we een lekker andere opvallende variant eigenlijk wel kunnen waarderen. Vooral omdat er weinig af te dingen valt op de prestaties. Een prima kaart als de meerprijs binnen de perken blijft.

Pluspunten

Minpunten

Gigabyte GeForce RTX 5070 Ti Gaming OC

Ook de Gaming OC van Gigabyte kost doorgaans meer dan de basisadviesprijs, maar daar krijg je het nodige voor terug. Een grotere koeler, dubbele BIOS, een opvallend RGB-effect achter de ventilators (slechts iets minder uitgesproken dan de Palit-kaart). Het is vooral een jaar extra garantie (vier jaar totaal) wat de high-end Gigabyte-kaarten uniek maakt: een fijne, extra zekerheid op je significante investering.

De gameprestaties liggen een procentje of twee boven de MSI Ventus en een procentje onder de ASUS TUF en Palit GameRock OC. Geen verschillen waar je echt wat van gaat merken. De Gigabyte Gaming OC is lekker stil en bij gelijke geluidsproductie zelfs iets koeler dan de ASUS TUF en in de stilste stand pakt hij een prima tweede plaats.

Bij eerdere generaties was de Gigabyte Gaming OC vaak niet veel duurder dan de basisadviesprijs. Als ze dat weer lukt met deze generatie, lijkt dit een kaart te worden met de ideale prijs-prestatieverhouding.

Pluspunten

Minpunten

Gigabyte Aorus GeForce RTX 5070 Ti Master

De Aorus Master-uitvoering van Gigabyte zet vol in op de uitstraling. Met RGB-verlichting in de ventilators zelf en een extra display om je eigen plaatjes of tekst op weer te geven. Deze kaart valt goed op, voor zover de enorme afmetingen al niet opvallend genoeg waren. En ook hier krijg je een extra jaar garantie, maar aan al die opties zit doorgaans wel een meerprijs die je niet direct in de gameprestaties terugziet.

De Master is nipt de snelste in de test, maar één à twee procent verschil met de andere kaarten merk je in de praktijk niet. De prestaties wat betreft geluidsproductie en koeling zijn ook uitstekend, maar niet beter dan bijvoorbeeld de Gigabyte Gaming OC, die in theorie goedkoper moet zijn. Ook hier gaat dus op: áls de meerprijs te overzien valt, is het een heel mooie kaart.

Pluspunten

Minpunten

Conclusie

Direct na de lancering van de RTX 5070 Ti waren de kaarten vrijwel niet te beschikbaar, met als gevolg dat de prijzen omhoog knalden. De enige kaart waarvan we een adviesprijs hadden, was de geteste MSI die 889 euro zou moeten kosten. Maar het handjevol kaarten dat winkels hadden, werd al snel voor 1449 euro op de site gezet. En laten we duidelijk zijn: 1449 euro voor een RTX 5070 Ti is waanzin.

Wanneer de markt gestabiliseerd is, zul je kaarten voor minder dan 1000 euro zien. Het beste en meest nuchtere advies is dan ook om een model rond de basisadviesprijs te zoeken. Kijken we naar de prestaties, dan zien we dat die allemaal extreem aan elkaar gewaagd zijn. Er valt zeker wat te zeggen voor het betalen van een meerprijs voor een kaart die echt onhoorbaar stil is. En we kunnen ons voorstellen dat ook het uiterlijk meespeelt, zaken waar vooral de Palit GameRock en de Aorus Master op inspringen. Je zult zelf moeten bepalen welke van deze zaken je belangrijk vindt en wat de daadwerkelijke prijs is.

We verwachten dat de Gigabyte RTX 5070 Ti Gaming OC de beste balans krijgt tussen prijs, prestaties en extra mogelijkheden. Maar één ding blijft voor ons duidelijk: voor het gros van de RTX 5070 Ti-kopers zouden wij adviseren vooral naar de scherpste deal te blijven kijken.